RenovatieTotaal december 2013 by Nederlandse HandelsUitgaven BV

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 3 # 6, December 2013

RENOVATIE

TOTAAL

Gratis t? n abonneme

Mail naar evati info@reno nl totaal.

11 Mobiele badkamers: tijdelijke oplossing

12 Slim en snel

renovatieconcept

16 Sportcentrum Kardinge gerenoveerd

22 Herstel van

historische vensters (2)

Luchtdichtheid

Isolatie

Decoratie

SlimFix Deco: ®

De snelst verwerkbare én luchtdichte zolderisolatie voor hellende daken. Bespaar tijd én geld met de nieuwe zolderisolatie SlimFix® Deco. • Een enorme besparing, zowel op materialen als in tijd • Op lengtespeciﬁcatie leverbaar = minder zaagwerk en snij-afval • Standaard verkrijgbaar in Rc 2.5, 3.0, 3.5 en 4.0 • Een luchtdichte afsluiting zonder extra handelingen dankzij het gepatenteerd Deco proﬁelsysteem • Een stootvaste witte zichtzijde

IJGBAAR ERKR M KV

NU O O

Voor meer informatie kijk op onze website of bel 0493 - 49 81 11

Benodigde materialen bij bestaande systemen

IE K

ERN

CM RADLEE C O T E D CRADLCERTIFICEER GE

T M ® IS O L A

Montagevideo zien?

www.isobouw.nl/SlimFixDeco

SlimFix® Deco: minder materialen, sneller verwerkbaar

In dit nummer

Redactioneel

Slim samenwerken

Project in beeld: Energiezuinig en duurzaam met Slim en snel

Installaties: Sportcentrum Kardinge gerenoveerd

Overal in het land worden woningcomplexen gerenoveerd en wie goed kijkt of luistert, kan op al die renovatiebouwplaatsen interessante ontwikkelingen ontdekken. Zo liep ik in een renovatieproject in Noord-Holland aan tegen een bijzondere manier van samenwerken. In het renovatieproject werken twee aannemers, omdat de wooncorporatie graag méér variatie wilde in het aanzicht van de woningen én de verschillende werkwijzen wilde kunnen vergelijken. De ene aannemer had een prijs gepresenteerd die binnen het gemiddelde financiële plaatje per woning paste, de andere aannemer ging over die renovatiekosten per woning heen. Vooraf was geen budget gegeven om de creativiteit niet te beperken. Toch koos de woningcorporatie ervoor om met beide aannemers dóór te gaan. En toen kwam de slimmigheid: in gezamenlijke gesprekken – van de wooncorporatie mét de twee aannemers - werden de begrotingen van de aannemers naast elkaar gelegd. Afgezien van de variatie in het aanzicht van de woningen, moesten toch dezelfde werkzaamheden, zoals sloopwerk en het aanbrengen van nieuwe begane grondvloeren tot dezelfde prijzen leiden? Dat bleek niet altijd het geval; soms schakelde de ene aannemer voor werkzaamheden een goedkopere partner in, en in andere gevallen was de andere aannemer goedkoper met zijn keuze. Door openheid van zaken én voor bepaalde werkzaamheden te kiezen voor een en dezelfde partner, kon een enorme kostenslag gemaakt worden. Niet alleen door dezelfde partners te kiezen, maar ook door aangepaste seriegroottes. Zo bleven de totale renovatiekosten toch binnen het budget van de wooncorporatie. Dit kon natuurlijk alleen doordat beide aannemers openheid van zaken wilden geven en bereid waren andere keuzes te maken. Een bijzondere en inventieve manier van samenwerken; in dit project samen met de wooncorporatie.

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

COLOFON

estauratietechniek: R Herstel van historische vensters (2)

RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 6 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, open aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl www.deopmaakredactie.nl Cover Dixi Sanitary Services B.V. Nederland; renovatieproject Tijum

Jaargang 3, nummer 6, december 2013

4 Actueel 7 Column André Thomsen 9 OudNieuw 11 Mobiele badkamers voor tijdelijk gebruik 15 Techniek: Glasrenovatie: een breekbaar onderwerp? 19 Installaties: Saneren van asbestleidingen 21 Installatienieuws 25 Hout: Congres REFRAME HOUSING 2014 27 Onderhoud: Schilderonderhoud à la VGO-keur 28 Bouwkosten: Naisoleren bestaand dak 31 Bouwkosten: Kosten gevelpleisterwerk 33 Techniek: Halve-doos-in-doos renovatie 35 Techniek: Afdichtingsproduct voor veel toepassingen 36 Productoverzicht

Uitgever André Lardinois Hoofdredactie Carla Debets redactie@renovatietotaal.nl Redactie Frank de Groot Paul Engels Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) 654660 E-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) 623852 E-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Druk Dijkman Print / Rodi Media RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 E-mail: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 6 | december 2013

Actueel

Winnaar VKG Architectuurprijs Renovatie

Brander Afbouwprodukten nodigt alle stukadoors in Nederland uit om mee te dingen naar de Gouden Brander Spaan. De Gouden Brander Spaan is dé vakprijs voor duurzaam en kleurrijk stucwerk. Alle kleurrijke projecten afgewerkt met sier-, glad- of spuitpleisters van Brander komen voor de prijs in aanmerking. Belangstellenden kunnen tot zondag 23 februari 2014 hun project indienen via www.goudenbranderspaan.nl.

Tijdens de onlangs gehouden VKG Architectuurdag in het Louwman Museum in Den Haag werden de winnaars bekendgemaakt van de VKG Architectuurprijs. Sinds 2010 is er ook een categorie Renovatie. De VKG Architectuurprijs is sinds de introductie in 2005 uitgegroeid tot een serieuze vakprijs die ieder jaar wordt toegekend aan bouwprojecten waar kunststof gevelelementen (kozijnen, ramen en deuren) een belangrijk onderdeel uitmaken van het ontwerp. Hiermee wil VKG positieve aandacht vragen voor de mogelijkheid van kunststof. Winnaar in de categorie Renovatie is de Bestaande Wijk van Morgen in Kerkrade door Teeken Beckers Architecten. Voor opdrachtgever HEEMwonen is op basis van bouwfysische uitgangspunten een vernieuwend renovatieconcept ontwik-

Genomineerd.

Wie wint de Gouden Brander Spaan 2014

Winnaar in de categorie Renovatie

keld. De kunststof kozijnen zijn samen met de installaties volledig geprefabriceerd in de gevelelementen. Renovatie

Genomineerd.

kon daardoor in tien dagen worden afgehandeld. Deze methode van renovatie acht de jury een voorbeeld voor andere projecten. De kwaliteit is gezocht in het wooncomfort en de duurzaamheid, en pas in tweede instantie in het decoreren. De jury vindt het project in Kerkrade West buitengewoon interessant, vanwege de integrale benadering van de opgave en de winst die de architect op deze manier heeft weten te boeken. Het is in de ogen van de jury bovendien een knap staaltje van organisatiewerk.

De award is in 1993 door Brander in het leven geroepen en staat zeer hoog aangeschreven in de afbouwbranche en bij opdrachtgevers. Daarmee is de prijs ook gelijk de beste reclame die een bedrijf voor zichzelf kan maken. De praktijk heeft geleerd dat het winnen van de Gouden Brander Spaan een belangrijke positieve boost op het gebied van imago en naamsbekendheid geeft. Dat leidt in de meeste gevallen tot een significante verhoging van het aantal nieuwe opdrachtgevers. De Gouden Brander Spaan wordt uitgereikt in twee categorieën: de zakelijke opdrachtgever en de particuliere opdrachtgever. Per categorie nomineert de vakjury maximaal drie inzendingen. Op donderdag 10 april 2014 vindt de uitreiking van de Gouden Brander Spaan plaats.

Schelpen tegen stankoverlast Bij de renovatie van zorginstelling Schoorwijk in Leidschendam is schelpisolatie gebruikt om het binnenklimaat te verbeteren. Een laag van 30 centimeter schelpen in de kruipruimte maakte een definitief einde aan de overlast van optrekkend vocht, rioollucht en ratten. Isoschelp uit Yerseke leverde het natuurlijke isolatiemateriaal, dat dankzij de structuur en de kalkrijke samenstelling de vochtige bodem goed afsluit en de lucht erboven droog en zuiver houdt. Koen Veenendaal, directeur van aannemingsbedrijf Formabouw uit Zoeterwoude: ‘We waren op zoek naar een materiaal dat dit specifieke probleem het beste kon oplossen. Sinds de schel-

pen gestort zijn, is de stankoverlast helemaal weg.’ Schelpisolatie wordt met behulp van een tankauto en een slang nat in de kruipruimte gespoten. ‘Wanneer we de schelpen droog zouden verwerken, zou het te veel verstuiven’, aldus Heleen Dingemanse van Isoschelp. ‘Je ziet dan niets en kunt geen adem halen. En dat is toch wel noodzakelijk, aangezien er altijd iemand naar binnen moet om de slang te richten. Hierbij wordt er altijd gewerkt vanaf het verste punt naar het luik toe.’ De dikte van het schelpenpakket is minimaal 25 centimeter en voldoet daarmee aan de wettelijke minimale isolatiewaarde van R=2,5. Staat er grondwater in de kruipruimte, dan wordt gerekend vanaf de hoogste stand van het grondwaterpeil.

Startsein voor renovatie Bijlmerflat Minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst heeft het officiële startsein voor de renovatie van DeFlat gegeven. Dit deed hij samen met de eerste 100 bewoners van klusflat Kleiburg, de laatst overgebleven en nog te her ontwikkelen honingraatflat in de Amsterdamse Bijlmer. Kleiburg is op het nippertje van de sloop gered; volgens het reddingsplan moesten er vóór 1 juli 2013 zeventig klushuizen zijn verkocht. Dit aantal is ruimschoots gehaald: alle woningen uit de eerste verkoopfase zijn verkocht. En nu gaan de volgende 110 klusflats in de verkoop. Een klushuis vanaf 67 m2 is al te koop vanaf € 73.500. Inmiddels is er een levendige gemeenschap van toekomstige bewoners ontstaan die elkaar

nr. 6 | december 2013

weten te vinden op zowel klusgebied als voor de gezelligheid. Begin 2014 krijgen de eerste bewoners de sleutel van hun klushuis en kunnen ze naar eigen wens hun klushuis gaan vormgeven. Zowel oud als jong, alleenstaand of gezin; allemaal hebben ze hun weg naar DeFlat weten te vinden. Het Consortium DeFlat bestaat uit KondorWessels Vastgoed (VolkerWessels), Hollands Licht, Hendriks CPO en Vireo Vastgoed. Tot aan de voordeur knapt de verkopende partij alles op, daarachter is de creatieve koper aan de beurt. De appartementen behoren tot de meest betaalbare woningen van Amsterdam. Met het klushuizen concept krijgen naoorlogse gebouwen op een creatieve en slimme manier een tweede leven.

Crowdbuilding.nl voor leegstaande kantoren Blauwhoed en Space&Matter gaan samenwerken voor de ontwikkeling van Crowdbuilding.nl, met als motto ‘Leegstand is nog nooit zo leuk geweest’. Deze partijen zien de kantorenleegstand vooral als kans. Op Crowdbuilding.nl willen ze gebouweigenaren, architecten en mensen met een woonwens samenbrengen. Met als doel om kansrijke ideeën voor wonen in getransformeerde kantoorpanden ook daadwerkelijk te realiseren. Crowdbuilding.nl is een platform voor de transformatie van leegstaande kantoren naar woongebouwen. Beide partners deden eerder ervaring op met de ontwikkeling van online platforms voor co-creatie en zelfbouwinitiatieven (CPO en CPI). Vooral de huidige marktomstandigheden – 7 miljoen

De zonatlas: duidelijkheid over zonne-energie De zonatlas laat in één oogopslag zien welke daken in een gemeente geschikt zijn voor het plaatsen van zonnepanelen en het opwekken van zonne-energie. Bewoners kunnen met een eenvoudige rekenmodule snel uitrekenen wat de investering hen oplevert. De zonatlas toont voor elk dakvlak binnen een gemeente of provincie de geschiktheid voor de opwekking van zonne-energie. Door het combineren van weerdata, de invallende zonnestraling, de hellingshoek van de daken en de schaduwsituatie is een zeer nauwkeurige indicatie van de geschiktheid van de dakvlakken voor zonneenergieopwekking te geven. Voor elk dak is ook de terugverdientijd

vierkante meter leegstaand kantorenoppervlak - waren aanleiding voor de ontwikkeling, en aan de andere kant een woningbouwopgave in de Randstad van 500.000 woningen tot 2040 (bron: Structuurvisie Randstad 2040). Gebouweigenaren kunnen een pand of portefeuille aanmelden op het platform. Initiatiefnemers (architecten, conceptontwikkelaars en anderen met een goed idee) kunnen een plan voor het pand ontwikkelen en dat in samenspraak met de gebouweigenaar ‘pitchen’ op het platform. De ‘crowd’ van woningzoekenden kan vervolgens aangeven of het plan ‘geliked’ wordt of aanpassingen behoeft. Het platform verkeert nu nog in de testfase; de officiële lancering zal eind 2013 zijn. Meer informatie: info@crowdbuilding.nl

van een investering in zonnepanelen doorgerekend. De rekenhulp geeft automatisch aan voor welk deel van het dak, zonnepanelen het meest geschikt zijn. Inwoners rekenen met de meest actuele gegevens doordat de variabelen waarmee de terugverdientijd wordt berekend scherp in de gaten wordt gehouden. De zonatlas is interactief: een inwoner kan de berekening zelf aanpassen en een eigen ontwerp van een installatie maken en de terugverdientijd hiervan zien. Met de zonatlas zorgen gemeenten er voor dat alle inwoners over onafhankelijke en zeer nauwkeurige informatie beschikken over de zonnestroompotentie van hun dak.

Energiebesparing: kloof tussen professionals en woningeigenaren Twee onderzoeken van het actieteam ‘Klantgerichte oplossingen voor duurzame woningverbetering’ laten opvallende cijfers zien. Dit actieteam maakt deel uit van de Actieagenda Bouw. 86 procent van de professionals geeft aan klanten ongevraagd bewust te maken van energiebesparing. Tegelijkertijd geeft 78 procent van de consumenten aan dat dit wel wat meer had mogen gebeuren. Er is dus op z’n minst sprake van een perceptieverschil. ‘Het is hoog tijd om deze Mars-Venus situatie te doorbreken’, aldus Marjet Rutten, trekker van het team. ‘We zijn nu bezig om te kijken hoe we bedrijven hierbij kunnen ondersteunen. Zeker in deze tijd is het zonde om een kansrijke markt links te laten liggen. Een derde van de woningbezitters geeft aan de komende jaren in energiebesparing te willen investeren.’ De conclusies worden getrokken op basis van twee onderzoeken die het Actieteam liet uitvoeren. In het eerste onderzoek werd onderzocht wat particuliere huiseigenaren met een woning van boven de 300.000 euro willen als het om energiebesparing gaat. In het tweede onderzoek werden 245 professionals uit de bouw en installatie, die

minstens 25 procent van de omzet halen uit de directe verkoop van dienstverlening aan consumenten, bevraagd naar hun visie ten aanzien van duurzame woningverbetering van consumenten. Het onderzoek onder woningeigenaren gaf aan dat zij vooral behoefte hebben aan meer financiële informatie, zoals over beschikbare subsidies (42 procent), welke besparingsmogelijkheden er zijn (40 procent ) en de investeringskosten (38 procent) die daarmee gemoeid zijn. Professionals ontbreekt het - desgevraagd – aan kennis betreffende energiebesparende maatregelen op vrijwel dezelfde vlakken: subsidies (71 procent), consequenties waarde woning (64 procent ), investeringskosten (33 procent) en mogelijke besparingen (31 procent). In 2012 is door bedrijven, kennisinstellingen en overheden de Actieagenda Bouw ontwikkeld voor de woningen utiliteitsbouw. Deze door het zogenoemde Bouwteam opgestelde agenda geeft antwoord op de vraag wat eerder genoemde organisaties (gezamenlijk) te doen staat om te zorgen dat de woningen utiliteitsbouwsector sterker uit de crisis komt. Meer informatie: www.actieagendabouw.nl

Steuntje in de rug voor monumentenbezitters Hoe geef je een oud en afgeschreven monument een nieuwe bestemming? Met die vraag gaan elf eigenaren van monumenten in Noord-Holland aan de slag. De provincie geeft elf eigenaren van monumenten in Noord-Holland een steuntje in de rug. Elke monumentenbezitter krijgt ongeveer 10.000 euro voor onderzoek op het gebied van bouwhistorische en cultuurhistorische kenmerken van het monument, de bouwkundige staat van het monument en de mogelijke nieuwe functies. De volgende monumenten krijgen subsidie: De Nederlandse Bank in Alkmaar, het Poldermuseum in Heerhugowaard, de Kerk Stompe Toren in Stompetoren, de Witte Kerk in St. Pancras, Villa Leyduin in Vogelenzang, klooster ‘De Stad Gods’ Landgoed

Verbouwportaal

Heilige Josephkerk in Amsterdam

Monnikenberg in Hilversum, Hartekamp in Heemstede, het Joods Werkdorp in Nieuwe Sluis, de Stelling-

schuur in Anna Paulowna, de Heilige Josephkerk in Amsterdam en de Kerk De Terp in Ouddorp.

Wilt u verbouwen en zoekt u informatie over bijvoorbeeld regelgeving, energie, veiligheid of subsidies? Verbouwportaal biedt u toegang tot alle relevante online vakkennis en regelgeving. Ook is er een online tool – het Verbouwkompas – om de 10 meest voorkomende verbouwingen goed en veilig conform het Bouwbesluit uit te voeren. Meer informatie: www.verbouwportaal.nl

nr. 6 | december 2013

Actueel

POM: Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud De Modernisering Monumentenzorg stelt professionele omgang met het erfgoed voorop. Het rijk wil organisaties, die professioneel en met kwaliteit onze monumenten beheren, belonen met vertrouwen en met financiële middelen. Op grond van de Subsidieregeling instandhouding monumenten kunnen dergelijke organisaties de status van professionele organisatie voor monumentenbehoud (POM) aanvragen. Eenmaal als POM aangewezen mogen zij sterk vereenvoudigde subsidieaanvragen voor hun monumenten indienen en die krijgen voorrang bij de subsidietoekenning in geval van overvraag. Met de subsidies kunnen zij de instandhouding van hun rijksmonumenten waarborgen. Zeven organisaties hebben inmiddels aangetoond over die kwaliteit te bezitten. Op basis van het advies van een onafhankelijke commissie zijn zij daarom onlangs door de minister aangewezen als POM. Het zijn: Stichting Oude Groninger Kerken, Stichting Twickel, Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed B.V. (BOEI), Stichting Kasteel De Haar, Vereniging Hendrick

Inbo maakte in zes maanden tijd het Definitief Ontwerp voor de herbestemming van de voormalige BAT-sigarettenfabriek. Het Zevenaarse icoon wordt het nieuwe onderkomen voor het gemeentehuis van Zevenaar.

Afbouw van plafonds, wanden en vloeren de Keyser en van Stadsherstel Amsterdam de onderdelen Stadsherstel Amsterdam N.V., Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. en B.V. AMF Restauratie. Ook andere organisaties die langer dan 5 jaar actief zijn in de monumentenzorg, meer dan 20 rijksmonumenten bezitten en van mening zijn dat ze professioneel werken, kunnen de status van POM aanvragen. Een onafhankelijke commissie, ondergebracht bij de Raad voor Cultuur, adviseert de minister over de aanvraag. Voor meer informatie: www.cultureelerfgoed. nl/brim/ of mail naar info@cultureelerfgoed.nl.

Bouwprofessionals die graag willen werken met afbouwproducten voor plafonds, wanden, vloeren en gevels kunnen terecht bij Fermacell in Wijchen. Het bedrijf geeft gratis praktijktrainingen om de vakkennis over haar producten te delen en vergroten. Daarbij gaat het vooral om praktische tips. Een training bestaat uit twee delen, van 12.30 tot 17.00 uur. In het theoretische deel krijgen de deelnemers uitleg over het betreffende productassortiment en komen algemene zaken zoals bouwplaatsomstandigheden en prestaties van de meest gebruikte opbouwen aan de orde. Vervolgens gaan de deelnemers zelf aan de slag met de verwerking van de afbouwproducten. Tenslotte volgt nog een evaluatie.

maken, worden de werkplekken over het Turmac-gebouw gespreid en geschikt voor uiteenlopende soorten werk en concentratiebehoeften. Daarnaast bevat het nieuwe gemeentehuis straks – voorlopige planning eind december 2014 – veel ruimtes voor publieke functies. Om de twee gebouwen tot één geheel te maken, zocht Inbo naar een vanzelfsprekende manier om deze te verbinden. Een deel van het Turmac-gebouw dat grenst aan de hal, wordt daarom deels vernieuwd en krijgt een nieuwe gevel. Deze nieuwe gevel verbindt met zijn architectuur de vormentaal van het Turmac-gebouw en van Hal 12. (Bron: De Erfgoedstem)

Calculatie Vademecum Kleinbouw

Meer informatie: www.fermacell.nl

Herbestemming sigarettenfabriek BAT

Het zogenoemde Turmac-gebouw en productiehal 12 zijn gebouwd in respectievelijk de jaren ’20 en ’50. Beide gebouwen zijn historisch van belang en zeer verschillend van karakter, aldus Inbo. Het Turmac-gebouw is vooral een herinnering aan de tijd dat de sigarettenfabriek BAT in Zevenaar was gevestigd. Het gebouw is vijf verdiepingen hoog en is voorzien van grote kozijnen die zorgen voor veel daglicht. De gemeente wil in het nieuwe gemeentehuis graag Het Nieuwe Werken gaan toepassen. Om het plaatsen tijdonafhankelijk werken mogelijk te

Deze reeks maakt ook deel uit van het Nederlandse deel van de Europese Bouwkosten . NBI heeft namelijk Europese subsidie gekregen voor de opzet van het Nederlandse deel van een Europese databank van Bouwkosten. De informatie moet dan wel beschikbaar zijn voor iedereen die werkzaam is in de bouwsector. Tegen een maximum bedrag van 15 euro (exclusief btw) per onderdeel (registratiekosten)

Belangstellenden kunnen zich via de website van Fermacell opgeven voor verschillende onderwerpen en/of een datum naar keuze. Er zijn trainingen voor: Vloerelementen en egalisatiematerialen, Gipsvezelplaten in wanden en plafonds, Powerpanel H2O in wanden en plafonds, Powerpanel H2O HD in gevels, Powerpanel vloerelementen en inloopdouche-elementen, en Firepanel A1 en AESTUVER brandwerende platen. Er wordt gewerkt met groepen van minimaal 6 en maximaal 8 personen per trainingssessie. Samen met andere bedrijven een training volgen is mogelijk. De trainingen vinden het gehele jaar door plaats in het praktijkcentrum van Fermacell in Wijchen.

kan iedereen 5 jaar lang (dus tot 2018) deze gegevens ontvangen; verder zijn er geen kosten. Voor het maken van een juiste begroting moet men uit kunnen gaan van de juiste calculatieprijzen, materiaalprijzen en arbeidskosten per regio en niet het landelijk gemiddelde. Hierbij worden vijf regio’s onderscheiden: Noord: Groningen, Friesland en Drenthe; Oost:

nr. 6 | december 2013

Overijssel en Gelderland (Achterhoek, Liemers en Veluwe); Midden: Flevoland, Gelderland, Midden Gelderland, Betuwe en Utrecht; Zuid: Noord-Brabant, Limburg en Zeeland; West: Noord- en Zuid-Holland. Deze aanpak, plus de toepassing van de nieuwste inzichten op het gebied van modern calculeren, staat garant voor deze onmisbare informatiebron ten behoeve van begrotingen, calculaties en werkvoorbereidingen. Met deze reeks uniforme calculatiegegevens voor de gehele branche waarborgt een objectieve

prijsvorming en een vergelijkbaarheid van de prijzen en offertes. Calculatie Vademecum Kleinbouw bestaat uit vier delen, te weten: Calculatieprijzen Nieuwbouw ( 14.900 prijzen), Calculatieprijzen Verbouw (17.900 prijzen), Calculatieprijzen Groot onderhoud (11.900 prijzen) en Calculatieprijzen Klein Onderhoud/Herstel (16.600 prijzen). In RenovatieTotaal worden regelmatig gegevens uit een van deze delen gepubliceerd. Zie verder: marktprijzen@multiconsultatnts.nl

Column

Kwaliteit Wat is (bouw)kwaliteit? Het antwoord verschilt met wie je het vraagt. In essentie zal de aannemer zeggen ‘wat in het bestek staat’, de projectontwikkelaar ‘wat de markt wil’, de overheid ‘wat in de bouwvoorschriften staat’ en de bewoner: ‘dat weet je pas als je er een tijdje woont’. De aanstaande koper van een huis heeft dus een probleem. Onze huidige bouwvoorschriften zijn ontstaan in de naoorlogse wederopbouw periode, toen alles gericht was op het realiseren van grote aantallen woningen met een minimale kwaliteit, en dragen daar nog steeds de sporen van. Ook tot voor kort omvatte de Nederlandse bouwproductie een hoog percentage min of meer grootschalige projectontwikkeling waar bewoners en burgers nauwelijks enige invloed op hebben. Dat zal met de nieuwe bouwopgave voor ogen dus anders moeten.

Financiering verfrissing scholen Scholen willen wel graag het binnenklimaat verbeteren en daarmee ook de energierekening en CO2-uitstoot verlagen, maar de financiering vormt nogal eens een probleem. Adviesbureaus AT Osborne en AHB Consultancy onderzochten een aantal succesvolle schoolprojecten. De adviesbureaus onderzochten vijftien scholen, waarbij de financiering voor het verbeteren van de energieprestaties en het binnenmilieu een succes waren. Uit het rapport ‘Praktijkvoorbeelden financiering verfrissing van scholen’ blijkt dat niet alleen de samenwerking tussen gemeente en schoolbestuur van groot belang is, maar ook een financiële bijdrage vanuit de gemeente. Per klaslokaal blijkt voor de verfrissing een bedrag van 8000 tot 17500 euro nodig te zijn, afhankelijk van de keuze

van het ventilatiesysteem. Uit de praktijk blijkt dat externe financiering – zoals in een PPS of via een ESCo – (nog) niet vaak worden toegepast. Een belangrijke stimulans bleek wel bijvoorbeeld de Tijdelijke Rijkssubsidie 2009. Bij verfrissing gaat het veelal om een verbeterde ventilatie, maar dit leidt vaak ook tot hogere energiekosten. Toch kan een goed binnenklimaat worden gecombineerd met een lage energierekening door de keuze voor een energie-efficiënt ventilatiesysteem mét aanvullende energiebesparende maatregelen. Na de ingreep waren de betrokkenen tevreden en werden minder klachten en betere leerprestaties gemeld. Rapport ‘Praktijkvoorbeelden financiering verfrissing van scholen’: AgentschapNL, www.agentschapnl.nl

Restauratiefonds-compliment voor gerestaureerd badhuis Onlangs is het Restauratiefondscompliment uitgereikt aan Spa Gouda, een gerestaureerd badhuis in Gouda (Zuid-Holland). Deze jaarlijks terugkerende prijs wordt toegekend aan personen of organisaties die zich op een positieve manier hebben ingezet voor de monumentenzorg. De prijs is persoonlijk uitgereikt door Boele Staal, voorzitter van Nationaal Restauratiefonds. ‘Met dit compliment feliciteren we eigenaren Nelleke en Samir Mesic met de zorgvuldige wijze waarop ze dit gemeentelijk monument gerestaureerd hebben’, aldus Boele Staal. ‘Met aandacht voor de geschiedenis is het badhuis gerestaureerd naar een spa dat voldoet aan alle hedendaagse wensen. Spa Gouda is een prachtig voorbeeld van een monument dat weer een maatschappelijke invulling heeft gekregen.

Dat is meer dan een compliment waard.’ Precies negentig jaar na de bouw van het badhuis opende het monument zijn deuren als Spa Gouda. Spa Gouda is elke dag open voor ontspanning en persoonlijke behandelingen. Mede dankzij de prachtige architectuur echt een plek waar rust alle ruimte krijgt. Eerder werd het Restauratiefonds-compliment uitgereikt aan onder andere Stadsherstel Amsterdam voor het Schooltje van Dik Trom en Geofort, het educatieve attractiepark in Herwijnen.

Inmiddels is de discussie over wat bouwkwaliteit is en welke taak de overheid daarbij heeft, flink opgelaaid. De Commissie Dekker adviseerde enige tijd geleden om bouwaanvragen naast de gemeentelijke dienst Bouw- en Woningtoezicht ook door private partijen te laten toetsen. Achtergrond daarbij was de jarenlang geuite onvrede over tijdrovende vergunningsprocedures - die overigens nauwelijks door de gemeentelijke plantoetsing worden veroorzaakt - en de hoge legeskosten. Een aantal bouwpartijen is sindsdien bezig om de private bouwplantoetsing op de rails te zetten. Op zich is dat een goede zaak, want elke aandacht voor het onderwerp bouwkwaliteit is meegenomen. Enigszins verontrustend is wel dat het Actieteam Private Kwaliteitsborging zich tot nu toe vooral heeft gericht op standaard nieuwbouw en de bewoners en gebruikers buiten de deur heeft gehouden. Daarmee wordt het bovenstaande wezenlijke verschil tussen hoe bouwpartijen en hoe bewoners tegen kwaliteit aankijken genegeerd, maar niet opgelost. Bouwers zien een verzameling bouwdelen en constructies waarvoor minimale kwaliteitseisen gelden die op zich ook wel door het bedrijfsleven getoetst kunnen worden (hetgeen in de slagerijsector overigens juist niet is toegestaan). De uiteindelijke gebruikers zien een thuis met een bepaalde gebruikskwaliteit en belevingswaarde en verwachten net als bij andere duurzame gebruiksgoederen een fatsoenlijke garantie op gebreken en een uitgebreide documentatie voor als er wat moet worden onderhouden, gerepareerd, verbeterd of veranderd. Dat gaat dus veel verder dan het voldoen aan bouwtechnische minimumeisen. Eigenlijk is het nog steeds ontbreken van een opleveringsdossiertje met bouwtekeningen, gebruiksaanwijzing, onderhoudsinstructies en garanties een beetje achterlijk. Het wreekt zich dat de renovatiesector niet echt georganiseerd is en daarom niet aan de discussie deel neemt. Renovatiebouwers staan veel dichter bij de bewoners. Een renovatie of verbouwing is maatwerk en dat vereist wederzijds een goed begrip en goede afspraken. De renovatiesector is daarom zeer gediend met een goede kwaliteitsborging op basis van een heldere planvoorbereiding, een sluitende regeling van wederzijdse verantwoordelijkheden en garanties op het geleverde resultaat; in het belang van zowel de klant als de bouwer. Maar of het Actieteam Private Kwaliteitsborging daarvoor de juiste route geeft, is maar zeer de vraag. André Thomsen

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

(bron: Nationaal Restauratiefonds) Foto: Vincent van den Hoven

nr. 6 | december 2013

Investeer samen met Isotechniek in een energie zuinige toekomst

Met Isotechniek is het direct besparen! Als bouwprofessional bent u voortdurend bezig met het realiseren van de woonwensen van uw klant. Het realiseren van een prettige woonomgeving waar uw klant zich thuis voelt, is hierbij het belangrijkste uitgangspunt. Een prettig woonklimaat levert namelijk een essentiële bijdrage aan het wooncomfort. Zorg vandaag nog voor een prettig woonklimaat voor uw klant! Als één van de weinige na-isolatiebedrijven van Nederland biedt Isotechniek u het totale scala aan na-isolatieoplossingen en denkt daarom in creatieve zin graag met u mee. Uiteraard verwerken wij uitsluitend hoogrenderende en milieuvriendelijke isolatiematerialen. Dat maakt ons niet alleen een isolatiebedrijf maar tevens dé sparringpartner om het ideale werk- of wooncomfort te creëren. Maak daarom een afspraak met een van onze Isotechniek adviseurs voor een vrijblijvend gesprek wat de diverse na-isolatiemethoden voor u, maar vooral uw klanten kunnen betekenen. We helpen u graag verder!

Isotechniek Nederland B.V. Segment 3 - 6921 RC Duiven - Tel. 0313 - 422 422 - Email post@isotechniek.nl - isotechniek.nl ISOT0025 Adv Renovatie totaal 264x375.indd 1

17-01-13 11:41

OudNieuw Een vrijstaande woning – uit de jaren ’70 van de vorige eeuw – in hartje Muiderberg moest grondig worden aangepakt. Maxim Winkelaar Architects realiseerde onder meer een extra verdieping op het bestaande bijgebouw, waardoor maar liefst 80 m2 aan de woning werd toegevoegd. Het bestemmingsplan vormde geen probleem en omdat de opbouw is uitgevoerd in houtskeletbouw behoefde de fundering niet te worden aangepast. In het interieur zijn diverse doorbrekingen en aanpassingen gemaakt waarbij zichtlijnen een grote rol speelden. De woning kreeg een nieuw aanzicht door een combinatie van modern wit stucwerk en een bekleding met duurzaam hout zowel in de dakopbouw als in het exterieur van de woning. Voor de houten bekleding is ModiWood toegepast: gemodificeerd Europees zachthout (afkomstig uit verantwoord beheerde bosplantages) met bijzondere eigenschappen die vergelijkbaar zijn met die van hardhout.

Uitdaging!

Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En is het project in 2012 of 2013 opgeleverd? Laat het ons weten! Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (redactie@renovatietotaal.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats!

(Foto’s: Maxim Winkelaar Architects, Amsterdam)

nr. 6 | december 2013

Duurzaam renoveren Milieubewust gebruik van gebouwen is geen modetrend, maar een must. Groen gebruik vertalen wij in verantwoorde na-isolatie. In een nieuwe interieurindeling met hergebruik van bestaande elementen. In slimme prefab-oplossingen voor sanitair en keukens. En meer. Bij Faay Vianen vindt u dĂŠ oplossing voor elke renovatie. Voor droge, natte en hygiĂŤnische ruimten. Voor retail, utiliteitsbouw en woningen. Met doordachte wandsystemen en plafonds. Gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. En duurzaam geproduceerd natuurlijk. Bel (0347) 37 66 24 of kijk op www.faay.nl.

onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

schroefvast

thermisch isolerend

dubo

Techniek

Tijdelijke oplossing voor ‘badkamer buiten gebruik’ In renovatieprojecten gaat het vaak behalve om aanpak van de schil, ook om werkzaamheden binnen de woningen. Een nieuwe keuken en/of badkamer staan hoog op het verlanglijstje van bewoners. Wanneer de daadwerkelijke uitvoering begint, is vooral het (tijdelijk) ontbreken van de badkamer een probleem. Maar net als bewoners voor hele ingrijpende renovaties gebruik kunnen maken van wisselwoningen elders, is er ook voor een badkamer of douche een tijdelijke oplossing: de mobiele badkamer.

roeger ging je bij een grote verbouwing aan je huis nog wel eens douchen bij de buren. Maar dat komt tegenwoordig bijna niet meer voor’, zegt René Schreuder, directeur van Dixi Sanitary Services B.V. ‘Mensen zoeken uit oogpunt van comfort, maar ook om hygiëne naar alternatieven. Ook bij grote renovatieprojecten willen woningcorporaties graag een tijdelijke oplossing voor hun bewoners. De mobiele badkamers en douchecabines vormen hiervoor een mooie oplossing.’

‘

Douchecabines én badkamers Dixi is vooral bekend van de inzet van mobiele toiletcabines bij onder meer grote sport(hardloop)evenementen, maar ook op grote nieuwbouw- en renovatieprojecten. Die cabines zijn dan vooral bedoeld voor de deelnemers aan evenementen of voor het bouwpersoneel. Met de mobiele douchecabines en

badkamers richt het bedrijf zich ook op een andere doelgroep: bewoners van te renoveren woningen. Ofwel op woningbouwcorporaties die voor hun bewoners een goede tijdelijke oplossing zoeken voor renovatie van hun badkamers. Ook aannemers die – in consortia – steeds meer complete concepten voor renovatie aanbieden, waarbij bovendien aandacht is voor bewonerscommunicatie en sociale aspecten, kunnen hierbij kiezen voor de inzet van mobiel sanitair. In grote renovatieprojecten kunnen de badkamers bijvoorbeeld ‘meeverhuizen’ met de renovatietrein, van blok naar blok.

een toilet die is aangesloten op een sanibroyeur, een grote wastafel, kledinghaken, verlichting en verwarming, een elektrische ventilator en voorzien van een beveiliging voor bevriezen. Er is 30 liter verwarmd water (65 graden Celsius) per douchebeurt beschikbaar. Het enige dat nog op de bouwplaats moet gebeuren is een aansluiting maken op het waterleidingnet en elektra, én zorgen voor afvoermogelijkheden. Bij verhuur zorgt Dixi Sanitary Services B.V. voor deze aansluitingen. Een prijsindicatie: de huur bedraagt 125 euro per week (excl. BTW; minimaal 2 weken); voor transport, aansluitingen en eindschoonmaak wordt (eenmalig) 155 euro berekend. De douchecabines zijn eveneens verplaatsbaar en meten 1,21 x 1,11 meter. Ook hierin is een douchevoorziening opgenomen en is verlichting op zonnecellen aanwezig. De douchecabine wordt verhuurd voor 60 euro per week (excl. BTW; minimaal 3 weken), en de transport- en aansluitkosten zijn eenmalig 35 euro.

Mogelijkheden De mobiele badkamers zijn verrijdbaar en hebben afmetingen van 2,40 x 1,80 x 2,24 meter (l x b x h). Dixi brengt de badkamers naar de juiste plek, maar de klant kan deze ook zelf ophalen op één van de vijf vestigingen. De badkamers zijn uitgerust met een ruime douche, douchegordijn,

Milieuvriendelijk Niet alleen bij de productie heeft milieuvriendelijkheid een belangrijke rol gespeeld, maar ook voor het gebruik. Zo zijn de cabines geproduceerd met lichtgewicht materialen, zodat minder brandstof nodig is voor het transport. Voor het gebruik geldt dat uitsluitend biologisch

▲ Inzet van de mobiele badkamer bij een renovatieproject in Tijum, in Friesland. Hier worden de badkamers en toiletten in de woningen vervangen.

▲ De mobiele badkamer is (standaard) voorzien van alle benodigdheden, zoals een douche, toilet en wastafel, maar ook verwarming en verlichting.

afbreekbare middelen worden gebruikt voor bijvoorbeeld doorspoelen van sanitair. Bovendien wordt gebruik gemaakt van waterbesparende armaturen. Daarnaast wordt al het afvalwater volgens wettelijke milieueisen verwijderd. Info: Dixi Sanitary Services B.V., Papendrecht, (078) 642 40 00, www.dixi.nl

▲ Voor dit project van zeven woningen is één mobiele badkamer ingezet.

nr. 6 | december 2013

Project in beeld

Slim & Snel voor energiezuinige en duurzame woningen Slim & Snel is een werkwijze van de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) om jaren ‘60/’70-woningen grootschalig, duurzaam én betaalbaar te renoveren. Voor de concepten geldt dat minimaal 45 procent energie bespaard moet worden. QuaWonen is een van de eerste wooncorporaties die al ver gevorderd is met de uitvoering van 240 woningen in Krimpen aan den IJssel, volgens dit concept.

Tekst en beeld: Carla Debets Bouwtekst

et onderdeel Slim & Snel valt binnen het programma Energiesprong van de SEV en is vooral bedoeld voor ‘standaard’ renovatieconcepten van seriematig gebouwde woningen. QuaWonen zag wel wat in deze aanpak en vroeg aannemers om ideeën aan te dragen om 240 woningen in de wijk Kortland in Krimpen aan den IJssel op een innovatieve wijze te renoveren. Samen met de bewoners van deze woningen waren de woonwensen al geïnventariseerd. In eerste instantie koos de wooncorporatie tien partijen om mee te speeddaten. In de zomer van 2012 werd bekend welke drie partijen een plan van aanpak mochten maken en op 1 november van dat jaar via een openbaar juryberaad het winnende renovatieconcept: SCoop ofwel Simpel Coöperatief. Dit is een consortium van Hemubo Bouw (aannemer), Rudy Uytenhaak Architectenbureau (architect), Cauberg Huygen (technisch adviesbureau) en KCP (cultureel projectbureau).

Belangrijk onderdeel van het idee van Scoop was – behalve de energiesprong naar label A++ en de levensduurverlenging van 50 jaar – de inzet van zogenoemde Hotelwoningen waarin de bewoners tijdelijk verblijven.

▲ Omdat ook alle houten begane grondvloeren vervangen moesten worden, zijn de bewoners tijdelijk ondergebracht in Hotelwoningen.

▲ Alle bestaande daken zijn vervangen door geïsoleerde dakplaten en voorzien van nieuwe dakpannen.

Naar label A++ De woningen worden compleet ingepakt: zowel de gevels als de daken worden voorzien van een dik isolatiepakket aan de buitenzijde. Op het dak worden ook de oude pannen vervangen. De baksteen gevels worden op de begane grond geïsoleerd en afgewerkt met een grijze stuclaag; op de verdieping wordt de gevel na de isolatielaag voorzien van onderhoudsarme Western Red Cedar gevelbekleding met een houtmotief. Op deze manier krijgen de woningen ook een nieuwe uitstraling. In de gevels komen ook nieuwe houten kozijnen met HR+++ glas. In de meeste woningen liggen nog de originele ongeïsoleerde houten vloeren. Veel van deze vloeren zijn in matige staat, zorgen voor kou en tocht

nr. 6 | december 2013

en sommige vloeren zijn zelfs aangetast door houtworm of schimmel. Daarom moesten ook alle begane grondvloeren vervangen worden door nieuwe geïsoleerde vloeren: met verzinkte, roestvrijstalen liggers, een dik pakket isolatie met daar bovenop 22mm spaanplaat. Het vervangen van de begane grondvloer leidde er dat ook de keuken en toilet tijdelijk verwijderd moesten worden, en soms een oude kast tussen keuken en woonkamer definitief. Bovendien was door het vervangen van deze vloer niet mogelijk om de bewoners tijdens de renovatie in hun woning te laten wonen. Daarvoor is het idee bedacht van de Hotelwoningen: twee weken verblijf van de bewoners in een aantal daarvoor gereserveerde én al gerenoveerde woningen. Hoewel als voorwaarde voor Slim & Snel een energiebesparing van minimaal 45 procent geldt, maakt deze werkwijze en keuze van (isolatie) materialen in Krimpen een energiebesparing van meer dan 60 procent mogelijk.

Aanpak installaties In de oude woningen was nog geen ventilatiesysteem aanwezig, maar bij de renovatie zijn de woningen op de begane grond voorzien van een CO2gestuurd ventilatiesysteem. Daarom is ook de oude radiator aan de voorgevel vervangen omdat de nieuwe radiator onderdeel is van het ventilatiesysteem. In de keuken, badkamer en toilet zijn afzuigpunten aangebracht en op de eerste verdieping komen er ventilatieroosters in de kozijnen.

▲ Het isolatiepakket – isolatie en isolatieglas – levert een energiebesparing op van meer dan 60 procent.

▲ Het renovatieplan van Quawonen betreft in totaal 240 van dit soort woningen in Krimpen aan den IJssel.

Wat de elektrische installatie betreft, moet (weer) worden voldaan aan de huidige normen voor elektrische installaties. Daarom worden alle bedrading en indien nodig ook de stopcontacten en groepenkast in de woningen vervangen. Het merendeel van de woningen is al voorzien van een centraal verwarmingssysteem met radiatoren en een cv-ketel op zolder. De hele installatie wordt gecontroleerd en – indien noodzakelijk – wordt de cv-ketel vervangen door een HR eco ketel. In de woningen zonder centrale verwarming, maar waar een geiser en/of gashaard aanwezig is, wordt een compleet nieuwe centrale verwarming aangelegd (tegen huurverhoging).

Duurzaamheid Het aanbrengen van het isolatiepakket en de nieuwe geïsoleerde begane grondvloer vallen onder de standaardwerkzaamheden voor alle woningen. Evenals de vervanging van de kozijnen met isolatieglas. Het isolatiepakket zorgt ook voor een betere geluidsisolatie van de woningen. Voor een groot deel bestaan de werkzaamheden uit regulier onderhoud dat nodig is voor de instandhouding van de woningen in de komende 50 jaar. Voor deze werkzaamheden wordt geen huurverhoging van de bewoners gevraagd. Er zijn echter ook een groot aantal werkzaamheden, zoals de isolatiemaatregelen, die tot verbetering van de woonkwaliteit leiden en die wél een huurverhoging vergen. Uiteraard staat hier een verlaging van de energierekening tegenover.

▲ Nog een van de opties voor de bewoners: een nis bij het raam in de voorgevel.

Voor het verbeteren van hun woonkwaliteit kregen de bewoners ook een groot aantal opties voorgelegd: eenvoudige opties, grote opties én het plaatsen van zonnepanelen op het dak. Eenvoudige opties (waarvan één gratis) waren onder meer: sloop van de schoorsteen op de begane grond en/of op de verdieping, uitbreiding toilet, een ruimere hoekkeuken en een verspringend kozijn in de voorgevel. Voor alle opties waren duidelijke huurverhogingen vastgelegd. Dat gold ook voor de grote opties, zoals een woningbrede dakkapel (inclusief een vaste trap naar de zolder en slopen van de schoorsteen op de tweede verdieping; 55 euro extra per maand), een dakkapel van 3 meter breed of een uitbouw op de begane grond. Belangrijk uitgangspunt in het plan van Scoop was ook de verbetering van de sociale duurzaamheid.

▲ Relatief veel bewoners kozen voor een 3 meter brede dakkapel; die waren ook in de bestaande woning al veel aanwezig.

▲ Na de renovatie hebben de woningen een totaal nieuwe uitstraling. Hier is het concept van Scoop uitgevoerd.

Bouwgegevens Opdrachtgever Aannemer Architect Bouwtechnisch advies Cultureel projectbureau Start renovatie Oplevering

: Quawonen, Bergambacht : Hemubo, Almere : Rudy Uytenhaak Architectenbureau, Amsterdam : Cauberg Huygen raadgevende ingenieurs, Amsterdam : KCP, Krimpen : medio 2013 : eind 2014

Eén van de uitwerkingen hiervan is het bouwdepot waarin alle bouwmaterialen – vooral hout – uit de gerenoveerde woningen werd verzameld. Daarvan kunnen de bewoners samen ‘leuke dingen’ maken, zoals tuinban-

ken en bloembakken. Daarvoor organiseert regelmatig Scoop Bouwfestivals, wat natuurlijk ook de betrokkenheid van de bewoners onderling én met hun buurt bevordert.

▲ Op de begane grond is isolatie met stucwerk aangebracht; de gevels van de verdieping zijn geïsoleerd en met onderhoudsarme Western Red Cedar-delen afgewerkt.

nr. 6 | december 2013

(advertorial)

Naadloos inpakken van vloer, gevel, dak

Veilig isoleren met gespoten PUR-schuim Gespoten PUR-schuim heeft als voordeel dat het naadloos vloer, gevel of dak isoleert. De schil kan zo goed luchtdicht ingepakt worden. Veilig en goed aanbrengen van gespoten PUR-schuim aanbrengen vraagt om vakmanschap van een bedrijf met KOMO-procescertificaat. Ratering Isolaties uit Buinerveen is zo’n gecertificeerd bedrijf. “Met gespoten PUR-schuim kun je veilig en goed isoleren, als je werkwijze van begin af aan maar in orde is”, stelt Marc Ratering, projectleider bij Ratering Isolaties uit Buinerveen. Het bedrijf heeft een KOMOprocescertificaat, terwijl aan de hand van steekproeven het werk gecontroleerd wordt door IKOB-BKB. Ratering: “Alle werken melden wij bij hen. Ze controleren een werk onaangekondigd. Dat kan vooraf zijn, voordat de ploeg aan het werk gaat, of tijdens de uitvoering. Het gaat om voorbereiding van het werk, de juiste uitvoering en veiligheidsvoorzieningen en om kwaliteit van de PUR-isolatie zelf. “Een belangrijk onderdeel van de voorbereiding is de goede voorlichting aan opdrachtgever en met name ook bewoners. Dat voorkomt misverstanden en uiteindelijk ook klachten.” Het aantal bedrijven in Nederland dat gecertificeerd met gespoten PUR-schuim werkt is op de vingers van twee handen te tellen. Kennis wordt onder andere gedeeld via het Kennisplatform Gespoten PURschuim. Ratering Isolaties werkt in de woningen utiliteitsbouw, in de agrarische sector en in de scheepsbouw en industrie. Het grootste deel van de omzet komt uit de agrarische sector en uit de woningbouw, van de woningcorporaties. Om een indruk te geven: het bedrijf isoleert per jaar meer dan 30.000 m2 gevel en meer dan 30.000 m2 vloer met gespoten PURschuim. Daarnaast behoort inmiddels ook het buitenland tot het werkgebied van dit specialistisch bedrijf, waaronder Polen.

Gespoten PUR-schuim op binnenblad spouwmuur van gestripte woning.

Kennis delen Op internet is het Kennisplatform Gespoten PURschuim te vinden. De branche geeft op deze plaats voorlichting over materialen, uitvoeringsrichtlijnen, werkwijzen en voorzorgsmaatregelen. Onder andere de TNO-rapporten R10642 en R11049 – Evaluatie van gezondheidsrisico’s voor bewoners op basis van resultaten van metingen in woningen tijdens en direct na aanbrengen van SPF-vloerisolatie, zijn via een link op de website te lezen. De afkorting SPF betekent Sprayed Polyurethane Foam. Eén van de conclusies uit de rapporten is: “…… dat bij blootstelling aan de blaasmiddelen en katalysatoren, zoals gemeten in de 3 woonruimten (van onderzochte woningen – red.) tijdens en direct na het aanbrengen van de SPF-vloerisolatie, geen acute of chronische gezondheidsrisico’s te verwachten zijn, ook niet in het geval van een langdurige continue blootstelling.” Aedes, de koepelorganisatie van woningcorporaties en de Vereniging Eigen Huis verwijzen voor voorlichting naar de website gespotenpurschuim.nl

Polyurethaan (PUR) is een harde schuim dat ontstaat uit het samenvoegen van twee chemische componenten: polyol en isocyanaat. Voor het op bijvoorbeeld de onderkant van de begane grondvloer spuiten van het PUR-schuim wordt een zogenoemd blaasmiddel gebruikt. Het mengsel dat uit het spuitpistool komt, is al binnen enkele seconden al hard. De vereiste laagdikte van de isolatie ontstaat door het laag voor laag spuiten van het PUR-schuim. De snel hardende variant is geschikt voor het isoleren van vloeren en dakvlakken. Voor het na-isoleren van bestaande spouwmuren is een iets trager reagerend PUR-schuim nodig. Marc Ratering legt uit: “Het nadeel van zo’n bestaande spouwmuur is natuurlijk dat je er niet in kunt kijken. Je moet het materiaal dus de tijd geven om alle kieren en gaten te vullen.”

Gespoten PUR-schuim hecht zich aan vrijwel alle ondergronden zoals beton, steen, hout, kunststof en aluminium. Het schuim is waterbestendig en dient tegelijk als luchtdichte afsluiting. Het isolatieschuim heeft een geringe warmtedoorgangscoëfficiënt (lambda) van ongeveer 0,027 W/ mK. Dat komt mede door de opgesloten, stilstaande lucht in de schuimcellen. Een isolatielaag van gespoten PUR-schuim tegen een begane grondvloer, in een spouw of op een dak is doorgaans zo’n vijf tot zes centimeter dik. Dat wil zeggen dat de isolatielaag op zichzelf al een gunstige R-waarde haalt van ruim 2 m2K/W. Gespoten PUR-schuim is een veel toegepaste methode voor het na-isoleren van gebouwen, zowel woningen als bedrijfsgebouwen, in het kader van renovatie en het verbeteren van het energielabel. De bouwdelen dak, gevel of vloer kunnen intact blijven. Het na-isoleren met gespoten PUR-schuim kan in de meeste gevallen van buitenaf gebeuren.

Gespoten PUR-schuim aan onderkant van de begane grondvloer gebeurt vanuit de kruipruimte. De ruimte wordt goed geventileerd.

Verouderd isolatiemateriaal kan uit de spouwmuur gezogen worden, waarna er plaats is voor gespoten PUR-schuim.

PUR-schuim

Specialisme Isoleren met gespoten PUR-schuim vereist veel ervaring. Ratering: “Het is een specialisme, van inspectie tot voorbereiding tot en met uitvoering en afronding van de werkzaamheden. Wij hebben het hele jaar door meer dan tien man in vaste dienst die geschoold, ervaren en gecertificeerd werken. Op een klein project volstaat een ploeg van twee, eentje buiten voor de machine en eentje voor het spuitwerk. Dat kan onder de vloer in de kruipruimte zijn, of buiten aan de gevel of op het dak.” Op de kwaliteit van de voorbereiding wil Ratering ten slotte nog wat dieper ingaan: “Dat begint behalve met goed personeel ook met goede machines, die schoon zijn en regelmatig onderhouden. Daarnaast is inspectie van het werk vooraf echt noodzakelijk. Als bijvoorbeeld een kruipruimte te vochtig is en de vloer te nat, dan moeten er eerst gezorgd worden voor droge condities, anders beginnen we er niet aan, want PUR-schuim reageert ook met water en dan krijg je een oncontroleerbaar eindproduct. “Voorop staat in ieder geval veiligheid. Bewoners raden we aan om tijdelijk het huis te verlaten, zodat zij zeker tijdens het spuiten en kort daarna geen last hebben van eventuele vluchtige stoffen in de lucht. Na een paar uur zijn deze stoffen zeker weg. Het harde PUR-schuim geeft geen reactie meer. “Veilig werken geldt natuurlijk ook voor onze medewerkers die moeten zorgen voor voldoende ventilatie op het werk en gebruik moeten maken van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een luchtmasker, een sluitende veiligheidsbril en schone overall.”

Techniek

Glasrenovatie: een breekbaar onderwerp? ▲ Uitvoering van de werkzaamheden bij de Covra in Borsele.

Hoe het komt dat veel mensen denken dat herstel van beschadigd glas niet meer mogelijk is? ‘Misschien omdat vaak gedacht wordt dat glas zo’n breekbaar materiaal is’, veronderstelt Bart de Gardeijn, directeur van Glasfiks. ‘Het idee is dan dat de schade alleen nog maar groter kan worden. Maar bij glasherstel is veel mogelijk.’

én van de meest recente én spectaculairste opdrachten van Glasfiks heeft het bedrijf onlangs voltooid bij de Covra in Borsele, het bedrijf voor het verwerken en inpakken van radioactief materiaal van de naastgelegen kerncentrale. De Gardeijn: ‘Dat moest gebeuren in een speciaal beveiligde ruimte, de ‘pers-cel’. Daarvan hebben we het glas – voor inkijk vanuit de controlekamer, maar ook voor bezoekers – deels aan de binnenzijde schoongemaakt en aan de buitenzijde deels beplakt met speciale folie tegen inkijk. Daarvoor hadden onze mensen speciale veiligheidspakken aan, met onder andere zuurstofslangen. Geen alledaagse klus.’ Het merendeel van de werkzaamheden is echter redelijk ‘normaal’, maar wél over de hele wereld. Daarbij gaat het vooral om het herstel van ruiten in schepen – veelal luxe jachten –, die door zout ernstig aangetast zijn of krasschades hebben op het extreem dure glas. Glasfiks verwijdert hier het zout van het glas en brengt een speciale glascoating aan om nieuwe aantasting te voorkomen. Ook wordt

gebruik gemaakt van de polijsttechnieken om krasschades te polijsten. Deze technieken zijn getest door TNO in Eindhoven; daarbij is vastgesteld dat de polijsttechnieken van Glasfiks geen invloed hebben op de ISO 614 norm waaraan scheepsbeglazing moet voldoen.

Cementsluiers en kalkaanslag Dichter bij huis ligt vooral het herstel van glasvlakken in gebouwen waarop cementsluiers op het glas zijn aangetroffen. Cementsluier op glas ontstaat meestal door uitbloei van bovenliggende gemetselde geveldelen of betonnen lateien. Daarnaast vormt het verwijderen van kalkaanslag in onder meer douchecabines een belangrijke opgave. En natuurlijk krassen in het glas. Hiervoor heeft Glasfiks speciale apparatuur die het glas tot op de ‘bodem’ van de kras polijst (uitslijpt). Mogelijk kan door diep polijsten lichte vertekening of facetvorming in het glas ontstaan, zoals ook wel bij (oud) floatglas zichtbaar is. De mogelijkheden voor herstel en polijsten worden ter plekke onder-

▲ Glasrenovatie en glascoating (Ernst&Young, Amsterdam)

zocht. Daarbij gaat het meestal vooral om hoe diep de krassen zijn. Dit kan worden vastgesteld door over de kras te voelen met de vingers, door middel van een loep of met behulp van speciale ledlampen. ‘Behalve onze kennis over het materiaal glas, geven deze ledlampen tegenwoordig een grote toegevoegde waarde voor de bepaling van de herstelmogelijkheden’, zegt De Gardeijn.

Autoruitschades De vergelijking met schadeherstel van autoruiten ligt voor de hand. Maar anders dan bijvoorbeeld ruitschade bij autoruiten, worden krassen in ruiten van gebouwen niet opgevuld door ander materiaal. ‘Bij autoruiten gaat het meestal om steentjes die op de ruit komen, waardoor er een stukje of scherfje glas aan de binnenzijde van de ruit afspringt. Met een ‘sterretje’ als gevolg. Dit is eenvoudig op te vullen met een speciale kunstharsinjectie’, licht De Gardeijn toe. ‘Bij glasruiten in gebouwen werkt dit niet, omdat deze schade aan de oppervlakte zit en niet ‘onderhuids’ zoals bij autoruiten.’ Herstel: wel of niet mogelijk? Bij glasrenovatie gaat het om herstellen van schades in het glas, dus dat betekent niet: het (kostbaar) vernieuwen van het glas. In principe is herstel van alle glassoorten mogelijk, dus ook van gehard glas (zowel thermisch als chemisch gehard), floatglas, maar

ook gecoat glas met bijvoorbeeld spiegeleffecten of glas met een metalcoating. Glasfiks heeft per glassoort verschillende polijstschijven en pasta’s beschikbaar. Niet altijd is echter herstel van de schade mogelijk. Soms zijn de kosten van herstel (veel) groter dan de nieuwwaarde van het glas. Maar ook bijvoorbeeld glas-in-lood levert problemen op vanwege de vaak kleine glasoppervlakken, waardoor de polijstmachines – met ronde draaikop – niet in de hoeken kunnen komen. Dit herstel is in veel gevallen ook niet direct noodzakelijk. Glas-in-lood is namelijk niet bedoeld om doorheen te kijken; dit meestal gekleurde glas mét enkele krassen beïnvloedt dan het wooncomfort niet negatief.

Preventieve bescherming Naast glasrenovatie richt Glasfiks zich ook op bescherming van het glas tijdens transport en/of de bouwuitvoering. Hiervoor wordt een speciale screensafe folie toegepast, een soort stugge film die verwijderd wordt zodra het project wordt opgeleverd. Zeker in deze tijd waarin prefabricage een steeds belangrijkere rol speelt – met zo compleet mogelijke bouwelementen – kan dit veel schade helpen voorkomen. Want dan blijft glas toch altijd nog een van de meest kwetsbare materialen. Meer informatie: Glasfiks International®, Zierikzee, (0111) 41 49 41, www.glasfiks.nl

▲ Test op ernstig vervuild glas.

nr. 6 | december 2013

Installaties

▲ Overzichtsbeeld van het sportcentrum tijdens de verbouwing en uitbreiding (foto: Henk Tammens/ gemeente Groningen).

▲ Interieur van de ijsbaan, met het kenmerkende dak dat ook aan de buitenzijde zichtbaar is.

Sportcentrum Kardinge speelt energe Sportcentrum Kardinge in Groningen wordt gerenoveerd en uitgebreid. Met een belangrijke rol voor de installatietechniek, want die moet zorgen voor de ambitieuze 50 procent reductie van energieverbruik en CO2-uitstoot. Een combinatie van maatregelen, waaronder een eigen biomassa-installatie, 550 zonnepanelen, ledverlichting, mogelijk een of enkele windmolens en nieuwe regeltechniek, geven het twintig jaar oude complex een duurzame ‘herstart’.

Compleet nieuwe verwarmingsinstallatie voor de biomassainstallatie.

Tekst: Paul Engels.

n het sportcentrum zijn diverse sportvoorzieningen ondergebracht, van sporthal tot squashbanen en van subtropisch zwembad tot ijshal en 400 meter ijsbaan. De uitbreiding van het complex voorziet onder meer in lokalen voor het Alfacollege, nieuwe kantoorruimten, een nieuwe sporthal en een nieuwe zaal voor judo en andere sporten (Dojo). Kenmerkend onderdeel van de renovatie is de verplaatsing van de hoofdingang. De ontvangsthal wordt uitgebreid tot een sfeervol verblijfsgebied met horecafaciliteiten.

Twee maanden dicht Matthijs Vast, projectleider van technisch dienstverlener Cofely Noord uit Roden: ‘Waar bezoekers vroeger hele-

maal langs het complex moesten lopen naar een onopvallende ingang, daar is nu een herkenbaar toegangspad gecreëerd richting gezellige entreehal, met kassabalies, horeca en VIP-ruimtes. Een behoorlijke upgrade, waarvoor het gebouw twee maanden dicht moest. Sinds begin oktober zijn de meeste sportactiviteiten weer open, waarbij de centrale hal klaar moest zijn. Daar lag onze prioriteit. Tegelijkertijd zijn wij overal in het complex bezig met verlichting, luchtbehandelingkanalen en verwarming. In het ene geval is het eenvoudig de armaturen vervangen zoals bij de ijsbaan. In het andere geval ben je aan het puzzelen hoe je de kanalen in het bestaande gebouw kunt opnemen. Want zo’n complex schotelt je

▲ Achter de nieuwe entree is de centrale hal aangepakt. Daarvoor moest het sportcentrum twee maanden dicht (foto: Henk Tammens/ gemeente Groningen)

nr. 6 | december 2013

verrassingen voor, omdat zaken anders zijn dan op tekeningen staat. Maar alles is oplosbaar. Het legt alleen een extra druk op de planning. We moeten in maart 2014 helemaal klaar zijn.’

Tijdsdruk Sowieso is sprake van een grote tijdsdruk. Cofely Noord werd via een aanbesteding uitverkoren voor het werk op basis van een gedetailleerd bestek. Begin juni 2013 kwam de opdracht, een korte maand later werd al met de bouw gestart. Een korte voorbereidingstijd die weinig ruimte gaf voor zoektochten naar een verdere efficiëntieslag in de installatietechniek, maar de basis is goed doordacht. Ing. Hilvert Doornkamp van

draaijer+partners die namens de gemeente Groningen de bouwdirectie verzorgt: ‘De techniek schrijdt voort, dus als je nu iets installeert, is er morgen misschien een nog zuiniger variant. Toch zijn de laatste jaren zulke stappen voorwaarts gezet, dat je nu op het gebied van luchtbehandeling, verwarming, ledverlichting en regeltechniek een metamorfose kunt bewerkstelligen voor dit complex. Dat moet ook wel, want het ambitieniveau van de gemeente Groningen is hoog: energieverbruik en CO2-uitstoot worden gehalveerd. De verwachting is dat de energierekening jaarlijks 300.000 euro lager uitvalt.’ Matthijs Vast vult aan: ‘Bovendien is sprake van een uitgekiende installatietechniek. Zo krijgt de ijshal ledver-

▲ Energiezuinige ledverlichting als combinatie van directe en sfeerverlichting.

Projectpartners Opdrachtgever: gemeente Groningen Architect: De Zwarte Hond, Groningen Bouwdirectie: draaijer+partners, Groningen Adviseurs: - Installatietechniek: Technion, Heerenveen, - Constructeur: Wassenaar, Haren Aannemer: Van Wijnen Noord, Groningen Installaties: Cofely Noord, Roden ▲ (foto: Henk Tammens/ gemeente Groningen)

rgetisch in op gevarieerd gebruik lichting die in drie standen kan branden. Op éénderde van het vermogen bij recreatief sporten, op tweederde bij prestatiesporten en voluit bij wedstrijden. De regeltechniek is zodanig geavanceerd dat je het gebouw beter kunt besturen op het gevarieerde gebruik met diverse sporten en activiteiten. Dit vraagt telkens om bijvoorbeeld een ander niveau van luchtbehandeling. Er wordt een modern systeem aangebracht met zes luchtbehandelingkasten op het dak. Geen kolossale unit voor het hele gebouw, maar zes behoorlijke units die delen van activiteiten bestrijken, afgestemd op de specifieke gebruikseisen. Bij het sporten in de avonden in nu eenmaal meer lucht nodig dan in een lokaal die juist overdag in gebruik is.’

Biomassa-installatie In het oog springt de eigen biomassainstallatie die gaat zorgen voor de verwarming van het gebouw. Hilvert Doornkamp: ’Een op maat gesneden installatie die wordt gevoed met 1000 tot 12000 ton snoeiafval uit de gemeente Groningen. Voor de energievoorziening gaan 550 zonnepanelen op het dak van de lokalen/kantoren van de nieuwbouw zorgen. In dit nieuwbouwgedeelte worden vanzelfsprekend de nodige bouwkundige voorzieningen opgenomen om gevels en dak optimaal thermisch te isoleren. Ook in het bestaande complex worden bouwkundige maatregelen genomen om de schil te verbeteren, zoals in de gevel bij de nieuwe entree. Het is echter niet zo dat de hele buitenschil compleet wordt vernieuwd. Evenmin wordt het zwembad gerenoveerd. De overige ingrepen verschillen per accommodatie. In de ijsbaan worden delen van de verlichting vernieuwd; de sporthal is compleet gesloopt en wordt herbouwd met alle nieuwe installatietechniek daarbij.’ Vaste plafonds Zo wordt het sportcentrum stap voor stap gerenoveerd. Voor gebruikers is dat soms wel eens lastig, want die moeten langs de bouwactiviteiten. Matthijs Vast: ‘De druk van de centra-

le entree is er echter af, die is klaar. Nu hebben wij wat meer tijd om door het gebouw alle verschillende werkzaamheden te verrichten. Je begint uiteraard met het grovere werk, zoals de aanleg van de kanalen voor de verwarming en luchtbehandeling. Met name de voeding vanuit de biomassainstallatie door het hele complex heen, vraagt om inventiviteit om de leidingen netjes in het gebouw in te passen. Het is daarbij lastig dat er weinig uitneembare plafonds zijn waar je de installatietechniek achter kunt aanleggen. Het zijn vaak vaste plafonds. De luchtbehandeling heeft het voordeel dat je deze vanuit de zes kasten op het dak lokaal kunt oppakken met dunnere kanalen. Daarbij is het echter wel de uitdaging om de kanalen zodanig te ontwerpen en uit te voeren dat je er de komende twintig jaar niet bij hoeft, gelet op de vaste plafonds. Dat vergt het nodige rekenen afstemwerk voor de positie van leidingen en instelbaarheid van de kleppen. Ben je met het grove werk klaar, dan kun je zaken als verlichting installeren, alsmede de uitbreiding van de brandmeldinstallatie. Op plekken waar alleen nieuwe (sfeer)verlichting komt, is die al aangebracht. Zo ben je met een mix van werkzaam heden bezig in het hele gebouw.’

Samenwerking Op 1 april 2014 moet de renovatie/ uitbreiding klaar zijn. Dan zullen ‘energievreters’ als het zwembad en ijsbaan niet langer als zodanig te boek staan. Matthijs Vast: ‘Als Cofely moeten wij ervoor zorgen dat we het eisenpakket van de opdrachtgever tot een werkend geheel maken. Dat doen wij samen met installateur Technion en de technische mensen van Kardinge zelf. Want juist zij hebben de kennis en ervaringen wat het betekent om binnen je gebouw zowel een vriesomgeving als een subtropisch klimaat te beheren. De komende decennia met moderne, energiezuinige installatietechniek.’ Sportcentrum Kardinge is het grootste sportcentrum van Nederland en maakt nu ook kans op de titel ‘meest duurzame’ sportcentrum van Nederland.

▲ Nieuwe units voor de luchtbehandeling in diverse onderdelen van het sportcomplex.

▲ (foto: Henk Tammens/ gemeente Groningen)

▲ De 550 zonnepanelen komen op het dak van de nieuwbouw.

nr. 6 | december 2013

FIJNE FEESTDAGEN! Samsung led-tv 102 cm Full HD

VOOR VASTE KLANTEN

3990 SPAARPUNTEN

Bouwcenter en Imabo wensen u fijne feestdagen! Speciaal voor onze klantenpashouders hebben wij deze maand feestelijke cadeaus zoals een led-TV, gourmetset en leuke bordspellen. Kijk op www.bouwcenter.nl.

Ŕ Y )%.* FO 64# Ŕ .FEJB BGTQFMFO WJB 64# Ŕ -FWFOEJHF LMFVSFO

Wij kennen u en u kent ons. Uw vak is ons vak, wij weten

Dat BouwCenter en Imabo samen verdergaan, levert u ook

precies wat u nodig heeft en hebben dat allemaal onder één

spijkerharde voordelen op: nog scherpere prijzen bijvoorbeeld.

dak. Wij kennen ook de lokale markt, weten wat er speelt en

Gewoon omdat wij nog groter kunnen inkopen. Maar ook altijd

kunnen u daardoor al vroeg in het bouwproces ondersteunen.

dicht in de buurt. Project buiten uw regio? Geen probleem

En wij zijn flexibel. Ons bedrijf gaat niet om vijf uur dicht. Als u

met 86 Bouwcenter-vestigingen in Nederland is er altijd een

ons nodig heeft, zijn wij er. Wij zijn namelijk ook ondernemers.

in de buurt. Gewoon de vertrouwde kennis en service dichtbij

Net als u.

uw project. Dat wat u als bouwprofessional nog krachtiger maakt!

Geef uw bestelling uiterlijk dinsdag 31 december 2013 voor 17.00 uur door. Het cadeau kunt u vervolgens zelf afhalen. Afbeeldingen kunnen afwijken. Als het artikel niet meer op voorraad is, wordt een product van gelijke waarde aangeboden.

Installaties

Veel werk met saneren asbestcement leidingen Toen Sjoerd Kuiper in 2000 vanuit de coöperatie van agrarische bedrijfsverzorging begon met het saneren van asbesthoudende daken van de leden, dacht hij dat het probleem twintig jaar zou bestaan. ‘Dan zou alles wel bekend, gelokaliseerd en aangepakt zijn. Anno 2013 zeg ik dat het nog twintig jaar duurt. We zijn nog niet van asbest af. Sterker, het is lopendebandwerk voor ons bedrijf Man&Mach. Zeker omdat het vraagstuk is uitgebreid van buiten naar binnen. In bijna alle woningen van vóór 1993 kom je asbest tegen. Bijvoorbeeld in de vorm van asbestcement leidingen.’

et name in de grotere steden en dorpen staan veel woningen met asbestproducten, stelt Sjoerd Kuiper. Dat varieert van vloerbedekking en plafonds tot vensterbanken en standleidingen. ‘Je komt asbest veel tegen in de natte ruimte in oudere woningen. Dat vormt een fikse uitdaging voor bijvoorbeeld woningcorporaties, want die moeten zorg dragen voor de veiligheid van hun huurders. Dat legt een druk op corporaties. Maar evenzeer Verenigingen van Eigenaren, vastgoedbeheerders en particuliere eigenaren moeten iets aan dit vraagstuk doen. Zolang het asbest geen gevaar oplevert, kun je het laten zitten, maar als je gaat verbouwen in de woning of er is sprake van lekkages dan is er acuut gevaar.’ Saneren standleidingen Dit bleek bij de sanering en vervanging van de standleidingen in 32 woningen van een portiekflat in de Spaanse Aakstraat in Groningen. In opdracht van de VVE worden in de woning de drie standleidingen en alle asbesthoudende afvoeren vervangen

▲ Gesloopte koof met asbest standleiding in de toilet

door PVC exemplaren. Inclusief ingrepen bij de bewoners thuis in hun keuken, douche en toilet. Kuiper: ‘Toen één van de bewoners zelf alvast het asbesthoudende zeil ging verwijderen, is meteen het werk stilgelegd en is een besmettingsonderzoek gestart. Alle risico’s moeten worden uitgesloten. Het tekent wel het belang van voortdurende communicatie met bewoners. We hebben een medewerker die bij zulke projecten uitsluitend bezig is met voorlichting en vragen beantwoordt van bewoners. Dan kun je het werk doelmatig en met de minste overlast voor de bewoners aanpakken.’ Twee dagen Bij de 32 appartementen wordt in een week tijd steeds een ‘streng’ van vier boven elkaar gelegen woningen gerenoveerd. ‘Onze ploeg moet daarbij de keuken, douchecabine en toilet demonteren. Als het meezit, zitten de leidingen in een koof en kun je die makkelijk bereiken’, legt Kuiper uit. ‘Maar als het tegenzit moet je wanden en plafonds slopen en herstellen om zulke standleidingen in woningen te vervangen. Zoals bij de Westerflat in

▲ Monteren van de pvc standleiding in het toilet

▲ Afgeschermd keukenblok en verwarmingradiator ten behoeve van de asbestsanering.

Groningen waar alle douchewanden moesten worden gesloopt om bij de leidingen te komen. Bij dit project valt het mee. We zorgen ervoor dat de bewoners minder dan twee dagen hun sanitair hoeven te missen; de rest van de week ben je bezig demonteren en herstelwerk, desgevraagd met aanvullend installatiewerk omdat bewoners tegelijkertijd de badkamer of keuken onder handen nemen. Dit laatste doen wij overigens met ons zusterbedrijf Agrobouw Noord, het aannemersbedrijf.’ Asbestsaneerder Ook dit is voortgekomen uit de agrarische oorsprong, waarbij de landbouwcoöperatie voor de leden aparte dienstenbedrijven oprichtte. Inmiddels is Man&Mach uitgegroeid tot de grootste asbestsaneerder van noord Nederland. De directeur: ‘We zitten voor zo’n 40 procent van de werkzaamheden nog in de agrarische sector, met vooral de daksanering en renovatie, en voor 60 procent in de (sociale) woningbouw. Daar hebben wij inmiddels een goede naam opgebouwd, mede omdat het bij asbestsanering ook aankomt op het naleven van regelgeving. Die is er niet voor niets. Zo is het goed dat andere gecertificeerde partijen een inventarisatierapport opstellen over de noodzaak tot sanering. Pas dan komen wij in actie, anders zouden wij onze eigen omzet kunnen creëren. Er zijn nog honderdduizenden woningen die vóór 1993 zijn gebouwd.’

▲ Voorbereiding saneren afvoer in de keuken

Voor woningcorporaties, VVE’s en vastgoedbedrijven bieden Man&Mach en Agrobouw een totaalconcept van sloop, sanering en herstel. Met in alle disciplines de benodigde specifieke kennis en ook die flinke portie ‘gezond boerenverstand’. Informatie: www.manenmach.nl

nr. 6 | december 2013

Fantastische mogelijkheden. De nieuwe wereld van Festool.

36 maanden GRATIS verzekerd tegen: ALLE reparatiekosten inclusief accu’s, lagers en koolborstels Diefstal van uw machine

”Ik kies voor zekerheid, ik kies voor Festool” Michel Wijnnobel InterDeco/ZZP-er en rechterhand van Herman den Blijker in de tv-programma’s ‘Herrie in de keuken’ en ‘Herman gaat Ver’.

A AR N U N GA ALER UW DE

De wereld van Festool groeit verder. Met nieuwe en innovatieve machines voor de interieurbouwer en de schilder, maar ook voor de bouwvakker en de renovatie- en saneringsspecialist. Met gereedschap dat in samenwerking met vakmensen is ontwikkeld. Met de drive van waaruit wij altijd al werken: Het beste gereedschap ter wereld maken. En zo professionele vakmensen helpen om hun werk nog sneller, makkelijker en veiliger uit te voeren. Welkom in de wereld van Festool.

Gereedschap voor het beste resultaat

www.festool.nl

Installatienieuws Wetsus urineproject voor ministerie Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gaat gebruik maken van spectaculaire zuiveringstechnologie. Dit nieuwe systeem wordt sinds april getest in Leeuwarden bij het kantoor van Wetterskip Fryslân, met 30 personen. In Den Haag gaat het om 450 medewerkers. In het kantoorgebouw aan de Rijnstraat in Den Haag wordt urine opgevangen in watervrije urinoirs. Een deel van deze pure urine wordt gezuiverd door bacteriën die stroom maken en tegelijkertijd de vervuiling en de ammonia verwijderen. Ook de fosfaat wordt teruggewonnen. Dit systeem is momenteel de meest milieuvriendelijke methode voor behandeling van urine in de wereld. De installatie in de Rijnstraat betekent een eerste opschaling van deze technologie naar een commercieel niveau. Dit wordt het eerste bio-elektrochemische systeem in de wereld op deze schaal. Bio-elektrochemische systemen maken gebruik van bacteriën die stroom kunnen maken. Deze bacteriën zijn pas bekend sinds 2000. In een ander deel van het gebouw wordt gewerkt met vacuüm toiletten. In deze toiletten wordt lucht gebruikt voor het doorspoelen in plaats van water. Hierdoor ontstaat zeer geconcentreerd afvalwater, dat op een veel duurzamere manier te verwerken is. Informatie: www.wetsus.nl

Nieuwe elektrotechnische installatie AAE, The Art of Mechatronics, ontwikkelt en produceert vooruitstrevende technologie op het gebied van mechatronica en machinebouw voor technologiebedrijven, medische en farmaceutische industrieën in heel Europa. Onlangs werd de renovatie en nieuwbouw van het in totaal bijna 11.000 m2 tellende bedrijfscomplex van AAE in Helmond opgeleverd. Elektro Klessens & de Koning en het verkoopkantoor van Technische Unie in Helmond hebben ervoor gezorgd dat vrijwel de hele elektrotechnische installatie is vernieuwd. Gebaseerd op het KNX-systeem werden installaties voor verlichting, inbraakbeveiliging, brandalarm, toegangscontrole en aanwezigheidsregistratie geïnstalleerd. Voor de nieuwbouw zijn beveiligingsinstallaties en het toegangscontrolesysteem geïnstalleerd.

Voor de kleinere renovatieklus

De populaire MiniFlex 60 mm van Burgerhout uit Assen, geschikt voor rookgasafvoer in gestapelde woningbouw, wordt sinds jaar en dag met succes toegepast in renovatieprojecten. De lengte van de rol van de slang was tot voor kort alleen in 25 of 50 meter verkrijgbaar. Omdat er veel vraag uit de markt kwam om ook een kortere rollengte te leveren, is recentelijk een 10 meter variant verkrijgbaar. Handig voor de installateur die af en toe een renovatieproject doet in gestapelde woningbouw. De MiniFlex-slang kent de nodige voordelen, zoals een dubbele wand, dus dubbele zekerheid: extra garantie voor gasdichtheid, en een gladde binnenwand waardoor minimale stromingsweerstand. Bovendien is er door de gladde binnenwand geen inwerking van condens, met een langere levensduur als gevolg. De slang heeft geen scherpe randen en is eenvoudig in te korten. Informatie: www.burgerhout.nl

Infrarood verwarming In plaats van gangbare verwarmingssystemen in de renovatie en nieuwbouw, is er vandaag de dag veel belangstelling voor biogenetisch infrarood systeem, bijvoorbeeld van het type SAVE-HEATING. De lange infrarood golven die de zon op een natuurlijke manier uitstraalt, hebben als doel de aarde te verwarmen. Via panelen die op een verbazend eenvoudige manier geïnstalleerd kunnen, worden door de biogenetische infraroodstralen zowel massa (vloeren, wanden, plafonds) en objecten in de ruimte verwarmd op lage temperatuur (20 tot 30 °C). Ze accumuleren de warmte en geven deze terug aan de ruimte, wat resulteert in een snelle en homogene opwarming. Het systeem optimaliseert de leefruimte met zijn kwaliteit en comfort van verwarmen en zorgt voor besparing in geld en energie.

Opleiding duurzame renovatie gebouwde omgeving Project Kerkrade West waar jaren ‘70 woningen zijn gerenoveerd tot passiefhuisniveau, dus met een zeer laag energieverbruik voor verwarming. De woningen zijn eigendom van woningcorporatie Heem Wonen.

Zuyd Hogeschool werkt met financiële steun van de gemeente Heerlen aan de ontwikkeling van een masteropleiding voor duurzame renovatie van de gebouwde omgeving: de master Zero Impact Built Environment. Het is een voor Nederland unieke opleiding. Studenten krijgen een gedegen technischwetenschappelijke basis en een professionele praktijkgerichte opleiding die voorbereidt op de overgang naar een duurzame economie. Er wordt onder andere ingezet op de ontwikkeling van nieuwe energietoepassingen in de gebouwde omgeving om zo werkgelegenheid te creëren. Dat betekent anders omgaan met ons bronnengebruik voor energie, water, materialen en voedsel, zodat we niet meer verbruiken dan dat we kunnen produceren. Het is van belang dat het bedrijfsleven ook kan beschikken over goed opgeleide medewerkers. Deze masteropleiding kan daarin een wezenlijke bijdrage leveren en is één van de initiatieven vanuit het samenwerkingsprogramma Kennis-As Limburg. In het voorjaar van 2014 wordt al gestart met masterclasses rond het thema ‘Sustainable renovation of residential buildings’. Informatie: www.zuyd.nl

Verwarming bestaande bedrijfshallen

Informatie: www.save-heating.com

De vorig jaar geïntroduceerde Kombi Kompakt HReco is in een recente test van de Consumentenbond (september 2013) opnieuw als ‘Beste uit de test’ gekomen. Het testrapport was wederom lovend over het hoge verwarmings- en tapwaterrendement, de snelheid waarmee heet water wordt geleverd, en de zeer korte tijd waarin een bad kan worden gevuld. Het totale testoordeel mondde opnieuw uit in een ‘rapportcijfer’ van een 8,1. Informatie:

De vuurtoren Brandaris op Terschelling wordt gerenoveerd om de huisvesting van de verkeersleiders op de vuurtoren te moderniseren. Het grootschalig onderhoud bestaat onder andere uit het vervangen van deuren en kozijnen, aanpassing van de bedieningsruimte met nieuwe desks, vervanging van het klimaatbeheersingssysteem en het verbeteren van de brandveiligheid. Dit alles gebeurt door Aannemingsmaatschappij Friso uit Sneek in opdracht van Rijkswaterstaat, die eerder ook de verkeersbegeleidingssystemen heeft vernieuwd. Dit alles gebeurt voor optimale scheepvaartbegeleiding op de Waddenzee. In verband met de werkzaamheden werken de verkeersleiders vanaf november vanuit een tijdelijke locatie op de bunker op het Seinpaalduin.

Met mogelijk een strenge winter op komst, kan het in bestaande bedrijfshallen fris worden. Rensa biedt met Winterwarm TR een direct gasgestookte luchtverwarmer voorzien van een buizenwisselaar met geavanceerde aansturingstechnologie. Met dusdanige capaciteiten (80, 100, 125 en 150 kW) dat ook in grote hallen voldoende verwarmd kunnen worden. De TR is qua ophanging flexibel: deze kan zowel horizontaal uitblazend aan wand of plafond bevestigd worden, maar ook verticaal uitblazend aan het plafond. De warme lucht wordt dan rechtstreeks naar beneden geblazen waardoor het toestel (deels) een circulatie unit of plafondventilator kan vervangen. De unieke gradiëntregeling (of delta-T regeling) zorgt voor een optimale benutting van de aanwezige warmte boven in de hal: bij warmtevraag treedt eerst de ventilator in werking welke de aanwezige warme lucht bovenin de hal naar beneden transporteert. Pas als dat niet voldoende is om de gewenste ruimtetemperatuur te bereiken, zal de brander vervolgens inschakelen. Men verlaagt hiermee op twee manieren het energieverbruik: enerzijds blijft de temperatuur onder het dak lager zodat er minder warmteverlies optreedt, anderzijds treedt de brander later in werking waardoor minder gas wordt verbruikt.

www.intergas-verwarming.nl

Informatie: www.frisobouw.nl

Informatie: www.rensa.nl

Beste uit test

Renovatie vuurtoren Brandaris

nr. 6 | december 2013

Restauratietechniek

Herstel van historische vensters (2) Houten vensters en deurpartijen kunnen eeuwen meegaan. Dat wil zeggen: als deze goed geconserveerd zijn en waar nodig gerepareerd. Jaren geleden verdwenen oude vensters en deurpartijen nogal eens compleet in de afvalcontainer. Tegenwoordig wordt er zuiniger én meer historisch verantwoord mee omgesprongen en worden vaak alleen delen vervangen als het écht niet anders meer kan. Mét de geëigende constructie-, herstel- en conserveringstechnieken.

Vergunning en subsidie

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Kwamen in het vorige nummer van RenovatieTotaal (nummer 5 van oktober 2013) de verschillende oorzaken van aantasting van hout aan de orde, in deze editie gaat het vooral om de technische mogelijkheden van herstel en conserveren. Historische kozijn-, raam- en deurconstructies zijn namelijk niet verlijmd, zoals tegenwoordig, maar hebben een speciale verbindingstechniek, de zogenoemde penen-gatverbinding met toognagel. Door deze demontabele verbindingstechniek is deze constructie voor reparatie altijd uit elkaar te halen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is voorstander van het handhaven van deze verbinding in plaats van deze te verlijmen bij reparaties of (gedeeltelijke) vernieuwing. Naast pen-en-gatverbindingen zijn ook aanlassen, aanscherven en uitstukken beproefde verbindingstechnieken.

Historische hersteltechniek Bij een pen-en-gatverbinding worden twee houten onderdelen zodanig knellend met elkaar verbonden dat er een stijve constructie ontstaat. Zonder lijm of open naad.

Belangrijk hierbij is dat het toognagelgat in de pen iets schuin geplaatst wordt ten opzichte van het toognagelgat in de dorpel. Reparatie kan eenvoudig worden uitgevoerd. Aanlassen is het verbinden van nieuw aan oud hout, door middel van een schuine liplas; de lasten worden daarbij overgedragen via de borsten van de liplas. Het lasstuk moet bij voorkeur naar buiten afwaterend zijn. Een naadloze verbinding ontstaat door toepassing van roestvrije schroeven. Bij aanscherven zijn geen borsten aan het scherfstuk aanwezig, maar eindigt dit in scherpe punten. Met aangescherfd hout is het overdragen van belasting niet mogelijk. Bij uitstukken tenslotte wordt een aangetast stuk hout vervangen door nieuw hout.

Moderne hersteltechniek Voor het herstellen van oude kozijnen worden wel verbindingen aangebracht met behulp van spandraden. Hierbij worden de aangetaste delen verwijderd, stijlstukken aangelast en een nieuwe onderdorpel geplaatst. De stijlen en onderdorpel worden door middel van spantechniek aan

▲ Pen en pengat met gaten voor de toognagel.

nr. 6 | december 2013

▲ Een ingebracht pennetje dat de verbinding tussen stijl en roede weer herstelt.

elkaar verbonden voor een naaddichte constructie. Ook met behulp van glasvezelwapening kan een verbinding worden gemaakt; aan deze methode kleven echter milieuen Arbobezwaren. Beide voorgaande technieken worden uitgevoerd door gespecialiseerde bedrijven. Voor het repareren van gaten in houtconstructies zijn reparatiemortels op kunststofbasis verkrijgbaar. Deze middelen zijn ontwikkeld voor het vullen van kleine gaten (kleiner dan 10cm3). Belangrijkste probleem is dat het bouwfysisch evenwicht wordt verstoord, met vochtophoping als gevolg. Ook de verschillen in uitzettingscoëfficiënten kunnen leiden tot ander krimpen zwelgedrag. Uit oogpunt van preventie kunnen

▲ Klemmende verbinding door pen-en-gatconstructie met toognagel.

Wanneer een venster of deurpartij wordt gerepareerd in dezelfde vorm en constructie als de bestaande, is er geen vergunning volgens de Monumentenwet vereist. Wanneer echter een venster of deurpartij wordt gerepareerd in een andere vorm of constructie of geheel vernieuwd, dan dient er een vergunning volgens artikel 11 van de Monumentenwet te worden aangevraagd. Reparaties aan historische vensters en deurpartijen zijn volgens het Besluit rijkssubsidiëring onderhoud monumenten subsidiabel voor de categorieën monumenten waarvoor de regeling is bedoeld. Het, indien nodig, geheel vernieuwen van een raam, deur of kozijn is volgens het Besluit rijkssubsidiëring restauratie monumenten subsidiabel.

pillen of capsules met houtconserveermiddel worden ingebracht; in het algemeen gelden ook hiervoor milieuen Arbobezwaren.

Reparatie van onderdelen Buitentimmerwerk is het meest kwetsbaar, vooral versteknaden en ondereinden van staande onderdelen. Plaatsen van houten (kopse) delen op lood kan houtaantasting (schimmels) voorkomen. Een kozijn kan worden hersteld door de onderdorpel geheel te vernieuwen en de onderkant van de stijlen aan te lassen, waarbij de naad tussen stijlen en onderdorpel goed moet worden gedicht. Bijvoorbeeld door middel van een pen-gat-toognagelconstructie of een spandraadtechniek.

▲ Kozijn stijl met aangelast stijl-end door schuine liplas

HOUTVERVANGEND DUURZAAM HOUTVERVKOZIJNHERSTEL voor het renoveren van bestaande kozijnen

Geef uw kozijnen een nieuw, lang leven met één van de duurzame kozijnrenovatie oplossingen van DTS® De dorpels en neuten worden altijd volledig volgens klantspecificatie geproduceerd zodat ze altijd aansluiten op de bestaande situatie. Alle authentieke elementen worden overgenomen. Het aanbrengen van duivenjagers, verstekken en waterhollen behoren o.a. tot de vele mogelijkheden. Kijk op www.renovatie-dorpel.nl voor meer informatie of neem vrijblijvend contact met ons op voor een passend advies.

LBS®; duurzame glas- en neuslatten, weldorpels en deurverlengers van DURODEEN® voor kozijnrenovatie. DURODEEN® is zeer goed te behandelen met alle in de bouw gebruikelijke verfsystemen. Epoxy reparatiemiddelen hechten uitstekend net als PU-lijmen. Dankzij de zeer gunstige eigenschappen en verwerkingingsmogelijkheden is het bij uitstek geschikt voor het duurzaam herstellen van hout. Weldorpels, deurverlengers, glas- en neuslatten, worden geleverd uit een breed scala standaard profileringen of volledig volgens klantspecificatie.

▲ Een achttiende-eeuws grenen schuifraam op de ‘operatietafel’. Enkele verbroken verbindingen zijn ingefreesd en het verstevigde, nieuwe roedekruisje ligt klaar om ingebracht te worden. Een alternatieve methode wanneer het raam niet meer uit elkaar genomen kan worden. Het ingebracht roedekruisje (inzet) ►

Gedeeltelijk ingerotte dorpels en stijlen kunnen worden uitgestukt. Bij ramen kunnen pennen van roeden zijn in- of afgerot. Nieuwe pennen kunnen de oude vervangen. Zwakke of gebroken roedekruisingen kunnen worden hersteld door eerst het sponninghout weg te steken en vervolgens nieuw sponninghout in te lijmen op zo’n manier dat een brug over de breuk ontstaat. Roedekruisingen kunnen ook worden versterkt door ijzeren (roestvast) roedekruisjes op het hout te schroeven. Het maken van lasstukken aan roeden, dorpels en stijlen van ramen kan niet zonder het gebruik van lijm omdat anders onvoldoende stijfheid ontstaat. Pen-gatverbindingen mogen echter niet worden verlijmd. Ook oude deuren zijn meestal demontabel geconstrueerd. Een nieuwe onderdorpel is eenvoudig aan te brengen; de pennen kunnen worden vernieuwd door penstukken in de kern van de dorpel te lijmen.

I : www.kreunenkunststoffen.nl T: 0573 - 43 84 10 E: info@kreunenkunststoffen.nl F: 0573 - 43 26 09

Soms kan een deur eenvoudig worden opgeknapt door het inbrengen van een nieuwe paneellijst; deze moet vrij kunnen blijven werken, dus niet verlijmen. In de loop der tijd kan het aanbrengen van vele sloten in de deurstijl deze plaatselijk hebben verzwakt. Hiervoor kan een nieuw stuk hout worden ingezet en vastgelijmd (uitstukken); hetzelfde geldt voor de plaatsen waar de scharnieren zitten of hebben gezeten. Bij luiken kunnen de klampen worden vernieuwd en de kopse einden van planken worden aangescherfd. Zowel het oude als het nieuwe deel wordt aan deklamp genageld, waarbij de plank eerst in de lijvige grondverf is gezet. Uiteraard worden bij alle herstel roestvaste bevestigingsmiddelen toegepast. Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Techniekbrochure 14. Het conserveren en repareren van historische houten vensters en deurpartijen.

Restauratietechniek

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie. RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen. Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, Info@cultureelerfgoed.nl en www.cultureelerfgoed.

Het kozijn van de toekomst: “niet duurder, wel beter!” Wilt u geld verdienen ? Kies dan voor het 3D-Combikozijn concept III

nr. 6 | december 2013

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Beers Bouwproducten BV Bouwen met vertrouwen Raamdorpelelementen BV

uw leverancier van:

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.HeBlad.com

Polyester dakgoten Polyester windveren & boeiborden Polyester deurluifels Aluminium deurluifels Polyester dakkapellen Polyester schoorsteenomkledingen Polyester raamluiken Polyester gevelelementen Keralit Leuningverhogers voor o.a. galerijen

•

12 kleuren en 10 modellen

•

Levering 1 tot 4 weken

•

Geleverd in stalen bakken en rekken

•

Eenvoudig en snel te plaatsen

RDE okt2010.indd 1

30-9-2010 14:29:31

www.toiletservicetwente.nl Droogtoiletten voor renovaties

Innovatief “vloerlift”-systeem middels schuimbeton-injecties

W W W.B E E R SB O U WPROD U C TE N . N L

voor het liften van verzakte vloeren • vullen van holle ruimtes • stabiliseren van vloeren snel • effectief • 100% recyclebaar Fagro BV • Lemsterpad 54 • 8531 AA Lemmer • tel. 0514-533174 • info@vloerliften.nl • www.vloerliften.nl

1000-21-2000-1847 BNA Archtect. 2012/2013 Kl: fc 1_4_StA4_fc_A.indd 1

Elke kozijnmaat leverbaar

HeBlad Raamdorpelelementen BV - T 0497 - 36.07.91 - F 0497 - 38.09.71 - info@HeBlad.com

Beers Bouwproducten B.V. voor de zakelijke- en professionele markt Houtkopersgilde 2a 1671 RB Medemblik Tel. (0227) 712 362 Fax (0227) 712 363

•

3/27/2012 3:36:03 PM

U wilt een energiezuinig woonhuisventilatiesysteem. Wij bieden het BUVA Vital Air System. Het eenvoudig bedienbare en onderhoudsvriendelijke Vital Air System bestaat uit een BUVA woonhuisventilator uit de Q-Streamserie, in combinatie met zelfregelende ventilatieroosters uit de ‘Stream’-serie. Het Vital Air System is toepasbaar in nieuwbouw en bestaande bouw, met zowel het FlexStreamkanaalsysteem als een traditioneel kanaalsysteem. Meer informatie? Bel BUVA, vraag de brochure aan of download deze op buva.nl

BEZOEK ONS OP DE VSK 2014

3 t/m 7 februari

Jaarbeurs Utrecht Hal 9, stand A.070

0180 - 69 75 00 | buva.nl

Hout

REFRAME HOUSING 2014: Een nieuw kader voor woningbouw Anders denken over woningbouw: duurzaam, industrieel geproduceerd en aansluitend op de beweging van nauwere samenwerking in de markt. Op 6 februari 2014 vindt op initiatief van de NBvT Sectie VHSB, Centrum Hout en de Technische Universiteit Eindhoven de eerste editie plaats van het congres REFRAME HOUSING. Tekst: Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT)

e eerste aanzetten zijn al zichtbaar, maar de bouwko lom zal de komende jaren drastisch gaan veranderen. Scherper, beter en goedkoper produ ceren zullen zowel bij nieuwbouw als renovatie het devies vormen. De hui dige crisis dwingt ons creatief met de bestaande budgetten om te gaan en te innoveren in producten en processen. Verantwoordelijkheid voor het eind resultaat zal dan ook meer en meer verschuiven van de aannemer, naar de betrokken industrie en toeleveran ciers. De overtuiging heerst boven dien dat eindklant en leverancier elkaar steeds beter gaan vinden en daarmee de romp van de bouwkolom steeds minder nodig zullen hebben. Het congres REFRAME HOUSING op 6 februari 2014 in de aula van de TU Eindhoven wil een eerste verkenning zijn naar de stand van zaken op dit terrein en met betrokkenen een blik werpen op de toekomst. Het moet een ontmoetingsplaats worden van indus trieel bouwer en opdrachtgever, die

elkaar informeren en inspireren op weg naar betere oplossingen.

Platformdiscussies Om de interactie tussen partijen zoveel mogelijk te faciliteren is het REFRAME HOUSING programma opgedeeld in een plenair deel aange vuld met een discussieplatforms. In het plenaire programma zullen presentaties worden gehouden over onder andere nieuwe financierings modellen voor huisvesting. Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg, hoogleraar Product ontwikkeling Building Industrie aan de TU Eindhoven gaat daarna met opdrachtgevers in huisvesting de discussie aan. REFRAME HOUSING breekt daarna op in drie ronden parallelsessies in kleinere groepen, waarvan twee met platformdiscussies. Onderwerpen die daarbij aan de orde komen zijn: vast goedexploitatiegericht en gebruiksex ploitatiegericht ontwikkelen, nieuwe duurzaamheid, vastgoed voor de ver grijzende bevolking, omgaan met

krimp, de nieuwe vraag die de markt stelt en slim financieren. De blik tij dens REFRAME HOUSING richt zich echter niet alleen op ons eigen Neder land: de industriële oplossingen voor woningbouw zullen door buitenland se gastsprekers in internationaal pers pectief worden geplaatst. Wat zijn de innovaties in de ons omringende lan den? Welke trends zetten daar door?

Inspireren Parallel aan het congres vindt een inspiratiemarkt plaats met producten en diensten die bij het thema van het congres passen. De deelname hieraan is voor geïnteresseerde bedrijven en

organisaties net geopend, maar de ruimte is beperkt en hiervoor geldt: wie het eerst komt, het eerst maalt. Daarnaast zullen meeting points gewijd aan specifieke onderwerpen en de Wall-of-Tranformation de bezoe kers verder informeren en inspireren. De dag staat onder voorzitterschap van prof. dr. Paul Iske, hoogleraar Open innovatie en Business Ven turing aan de Universiteit van Maas tricht.

Deelname REFRAME HOUSING vindt plaats op donderdag 6 februari 2014 vanaf 13.00 uur in de aula van de TU Eindhoven en wordt om 17.20 uur afgesloten met een netwerkborrel. Wilt u deelnemen, inspireren of geïnspireerd worden? Heeft u een product, dienst of totaal concept waarmee u wilt inspireren en waarover u andere partijen wilt infor meren, dan is de inspiratiemarkt uw kans. De bezoekersdeelnamekosten aan het congres bedragen € 195,(exclusief btw). Exposanten aan de inspiratiemarkt betalen € 795,- (exclu sief btw) voor deelname en vermel ding op de website. Ga voor meer informatie en deelname naar: www.reframehousing.nl

nr. 6 | december 2013

Revolutie in kozijnenland Bouwboeken.nl Bouwprijzen 15 jaar geen onderhoud Powered by

Nederlands Bouwkosten Instituut

Schilderwerk 2013 Vanaf heden is deze uitgave ook in E-book te bestellen. In de E-book kunt u ook zoeken.

Het berekenen en controleren van schilderwerk van woningen, woongebouwen, bedrijfs - en kantoorgebouwen, winkels, gebouwen in de gezondheidssector en overheidsgebouwen. Niet alleen zijn de totaalprijzen per m of m2 gegeven. Per onderdeel worden de manuren, loonkosten, materieelkosten, materiaalprijzen en de totaalprijs gegeven.

Voor Voor bouwprofessionals bouwprofessionals

2014

2029

TimmerSelekt Doornenbal brengt, in samenwerking met Sikkens, een houten kozijn dat 15 jaar lang géén onderhoud vraagt. Het kozijn is afgewerkt met een twee componenten lak. Dit betekent optimaal comfort, duurzaamheid en 15 jaar garantie op het schilderwerk. Want TimmerSelekt Doornenbal laat u zorgeloos genieten.

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

04-12-13 14:33

Renovatie en waterdichting van kelders

Saneerpleistersystemen

Bitumenafdichtingslagen

Injecteringssystemen

n Mortels, pleisters, spatlagen en fijnkorrelige eindlagen n Voor complete sanering en waterdichting van kelders n Op binnenmuren, buitenmuren boven het maaiveld, sokkels en vloeren

n Primers voor beton of voor metselwerk n Eéncomponentige of snelle tweecomponentige afdichtingslagen n Tweecomponentenlijm voor isolatieen drainplaten

n Horizontale afdichting n Tegen opstijgend vocht in muren n Injectievloeistof, vulmortel en vloeistofhouders

Tegellijmsystemen en bouwchemische producten

www.PCI-Afbouw.nl

MeeKro schoorsteen systemen t kwalitei me op éénza hoogte.

ABC ADAMAS is dé leverancier van materialen bestemt voor scheurherstel en spouwverankering. Wij hebben een compleet assortiment in huis waarmee u vakwerk kunt leveren zodat reparatie nagenoeg onzichtbaar is.

Nu ook verkrijgbaar bij uw vertrouwde bouwmaterialen leverancier. Vraag er naar!

ABC ADAMAS is tevens leverancier van renovatie-spouwankers. Wij hebben voor praktisch elke situatie een oplossing. Voor verankeringen in een betonnen binnenmuur hebben wij het A-SYMMETRISCHE spouwanker. Dit is het enige juiste wokkelvormige anker voor deze toepassing! Door uw keuze voor het juiste anker levert u de kwaliteit die nodig is! Ondersteuning en advies nodig? Wij helpen u graag!

Wij bedanken al onze klanten voor het in ons gestelde vertrouwen in 2013. ABC ADAMAS wenst u prettige feestdagen en een steengoed 2014!

Jupiter 10M, 8448 CD Heerenveen Tel.085-4011320 info@abcadamas.nl

TEL 085-4011320

(excl. BTW & incl. eventuele verzendkosten)

WWW.BOUWBOEKEN.NL

Timmerselekt Doornenbal bv Bobinestraat 5 3903 KE Veenendaal T. +31 (0)318 522 603 F. +31 (0)318 522 477 E-mail: info@doornenbal.com Internet: www.doornenbal.com

Voor bouwprofessionals

wat nu?

WWW.ABCADAMAS.NL

Voor meer info of bestellen kijk op:

008-167-adv 117x175-5.indd 1

Help! Scheuren in de muur,

Prijs E-book: € 39,95 Voor een geprint versie betaald u € 20,extra per stuk.

Ons complete assortiment vindt u op

www.abcadamas.nl

telefoon 0598-453992

www.meekro.nl

Onderhoud

Uitsluitend schilderonderhoud à la VGO-keur bij corporatie Woonbron Sinds drie jaar krijgt langdurige resultaatgerichte samenwerking de voorkeur bij het uitbesteden van schilderonderhoud aan álle huurwoningen bij Woonbron. ‘Uiteindelijk levert deze manier van werken een betere kwaliteit op voor onze klanten én werken wij tegen lagere kosten’, zo licht general manager planmatig onderhoud Martijn van Baarsen de strategische keuze toe. ‘Daarom doen we alleen nog maar zaken met schildersbedrijven die over het VGO-keur beschikken; het keurmerk voor resultaatgericht samenwerken.’

De bewonerstevredenheid en de samenwerking met Woonbron tellen bij ons net zo zwaar mee. Als onze klanten aangeven dat het uitgevoerde werk onder de maat is, dan gaat die beoordeling boven onze wens tot langdurige samenwerking.’

Tekst: Tom Huizenga

oonbron heeft 46.000 woningen en 3.000 overige vastgoedeenheden in Rotterdam, Delft, Dordrecht en Spijkenisse onder haar hoede. De voorganger van Van Baarsen was degene die de overstap richting resultaatgerichte samenwerking in gang heeft gezet. Een uitgebreide analyse over de winst in de vorm van extra kwaliteit en lagere kosten gaf de doorslag om op het gebied van aanbesteding bij schilderwerk het roer om te gooien. Exit aanbesteden voor de korte termijn en op naar langdurige samenwerking met nu acht geselecteerde schildersbedrijven. ‘Het was in het begin wel even wennen’, erkent Van Baarsen.

‘Je neemt afscheid van vertrouwde bedrijven en gaat werken met nieuwe bedrijven met het VGO-keur. Maar je weet wel waarvoor je het doet. Het hogere doel is om een goede woning aan te kunnen bieden en daarmee een goed oog voor kwaliteit te houden. Onze klanten kunnen we zo beter bedienen. Met resultaatgericht samenwerken maak je een kwaliteitsslag en reduceer je kosten.’

Eenheidsprijs Hoe werkt het? Per onderhoudsactiviteit wordt een eenheidsprijs aangehouden, die eens per drie jaar getoetst en opnieuw vastgesteld wordt. Daarnaast wordt gekeken naar de geleverde kwaliteit van het werk.

▲ Martijn van Baarsen, general manager planmatig onderhoud bij Woonbron.

Prijs en kwaliteit leiden tot een gesprek waarbij er mogelijk afscheid genomen kan worden van een schildersbedrijf. ‘Nogmaals: de intentie is langdurige samenwerking om zo te profiteren van de voordelen van resultaatgericht samenwerken’, benadrukt Van Baarsen. ‘De VGO-bedrijven worden beoordeeld op de vooraf afgesproken onderhoudsprestatie door onze opzichters of door een externe deskundige van het Verf Advies Centrum.

Gemeengoed Na zes jaar wordt bij Woonbron de balans opgemaakt van de beoogde kwaliteitsverbetering en kostenreductie. Van Baarsen dicht de resultaatgerichte werkwijze nu al een grote toekomst toe. ‘Eenheidsprijzen voor onderhoud aan bijvoorbeeld centrale verwarmingen zijn al bijna standaard geworden bij corporaties. Denk bij de prestaties waarop we toetsen aan de storingsgraad, de uitstoot van koolmonoxide, de klachtenafhandeling en het telefonisch contact met huurders’, schetst hij. ‘Ik denk dat het een kwestie van tijd is voordat we op alle onderhoudsonderdelen resultaatgericht gaan werken. Weet je: in 1996 zat ik al te brainstormen over resultaatgericht schilderonderhoud en CVonderhoud. Nu ben ik daar zo’n vijftien jaar later in de dagelijkse praktijk mee bezig. Kwestie van een lange adem, maar het resultaatgericht samenwerken wordt wat mij betreft gemeengoed.’

Verzekerd van resultaat met een VGO-bedrijf!

◄ Schilderwerk aan huurwoningen van Woonbron vindt uitsluitend plaats op basis van langdurige resultaatgerichte samenwerking met schildersbedrijven die over het VGO-keur beschikken.

Bespaar met resultaatgericht samenwerken tot wel 20 procent op uw directe kosten en tot wel 50 procent op uw indirecte kosten. Deze werkwijze leidt ook nog eens tot een betere kwaliteit, een snellere doorlooptijd en een hogere bewonerstevredenheid. Voor vastgoedonderhoudsbedrijven die resultaatgericht samenwerken in huis hebben, bestaat een erkend keurmerk. Dat is het VGO-Keur. Kijk op www.vgokeur.nl voor alle details én voor een vastgoedonderhoudsbedrijf met het VGO-Keur in de buurt.

nr. 6 | december 2013

Bouwkosten

Isolatiekosten dak met isolatieplaten tussen gordingen Voor het na-isoleren van een bestaand dak zijn er inmiddels veel uiteenlopende mogelijkheden. In enkele nummers van RenovatieTotaal komen achtereenvolgens enkele verschillende na-isolatiesystemen aan bod. Casadata.nl start deze korte serie met de gecalculeerde richtprijzen van de isolatie frameplaten van Kingspan Insulation. Aan de orde komen nu de Therma TW55 en de Kooltherm K12 Frameplaat.

Bestaand hellend dak aan binnenzijde tussen de gordingen na-isoleren met Kingspan frameplaat, afgewerkt met gipsplaat, kosten per m2 excl. btw, bron casadata.nl Activiteit

Omschrijving

Bijzonderheid

Directe kosten

Indirecte kosten

Totaal

Bestaand hellend dak na-isoleren met Kingspan Frameplaat tussen de gordingen, afgewerkt met Fermacell gipsplaat 12,5 mm dik

Met Therma TW55 Frameplaat

50 mm isolatiedikte, Rd = 2,15 m2.K/W

55,98

9,52

65,5

55 mm isolatiedikte, Rd = 2,35 m2.K/W

57,43

9,76

67,19

60 mm isolatiedikte, Rd = 2,60 m2.K/W

58,38

9,92

68,3

70 mm isolatiedikte, Rd = 3,00 m .K/W

60,33

10,26

70,59

80 mm isolatiedikte, Rd = 3,48 m2.K/W

63,18

10,74

73,92

50 mm isolatiedikte, Rd = 2,35 m2.K/W

56,13

9,54

65,67

60 mm isolatiedikte, Rd = 2,85 m2.K/W

58,39

9,93

68,32

70 mm isolatiedikte, Rd = 3,30 m .K/W

59,68

10,15

69,83

80 mm isolatiedikte, Rd = 3,80 m2.K/W

60,88

10,35

71,23

100 mm isolatiedikte, Rd = 4,75 m2.K/W

63,88

10,86

74,74

120 mm isolatiedikte, Rd = 5,70 m2.K/W

67,33

11,45

78,78

Met Kooltherm K12 Frameplaat

Door: www.casadata.nl

e Kingspan Insulation Frameplaten worden als isolatieplaten aangebracht tussen de gordingen , aan de binnenzijde van het hellende dak. Als voorbeeld is uitgegaan van een twee-onder-1-kap woning met een te isoleren oppervlakte van 74 m2. Voor het thermisch isoleren van een hellend dak kan men de frameplaat tussen de gordingen klemmen of met spijkers op hun plaats vastzetten. Daarbij moet men deze isolatieplaat zo strak mogelijk tussen de gordingen plaatsen. Het ontstaan van naden tussen de platen en tussen de frameplaat en gording zoveel mogelijk voorkomen en eventuele naden zorgvuldig opvullen met elastisch isolatieschuim. Een dampremmende laag van minimaal 0,2 mm dik PE folie aanbrengen, voordat men gipsplaten aan de gordingen bevestigt. Overlappen van minimaal 100 mm met tape afplakken. De folie moet men bij de randen, opstanden en onderbrekingen zorgvuldig aansluiten en zo nodig met tape vastzetten of vast kitten.

Isolatieplaten Beide isolatieplaten zijn universele isolatieplaten die door de hoge isolatiewaarde zeer geschikt zijn voor het na-isoleren van de binnenzijde. De Kooltherm K12 kern bestaat uit resol hardschuim, die aan beide zijden is gecacheerd met microgeperforeerde aluminiumfolie. De Therma TW55 Frameplaat heeft een kern van PIR hardschuim, die aan beide zijden is gecacheerd met een aluminium meerlagen complex. Aandachtspunten De zolderruimte moet goed begaan-

Specificatie hellend dak isoleren met Kingspan Therma TW55 Frameplaat , dik 80 mm, en Fermacell beplating, dik 12,5 mm, oppervlakte 74 m2, per m2 excl. BTW, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Loonkosten

Frameplaat aanbrengen tussen gordingen, inclusief paszagen Naden isolatieplaten afpurren PE-folie aanbrengen Houten regels aanbrengen, 30 x 70 mm Aanbrengen Fermacellplaten Naden afwerken, gipsplaten Subtotaal loonkosten Kingspan Therma TW55 Frameplaat, dik 80 mm PUR-schuim t.b.v. kierafdichting, Zwaluw PU-foam B3 Dampremmende en waterwerende folie, Miofol 125 S Folietape, transparant, voor Miofol 125S-125G, breed 75 mm Vurenhout C, geschaafd, 30 x 70 mm Fermacell gipsvezelplaat, 12,5 mm dik Naden afwerken/gipsschroeven Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

Materiaalkosten

Directe kosten

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

74 74 74 150 74 74

m2 m2 m2 m m2 m2

0,11 0,04 0,05 0,05 0,35 0,08

8,14 2,96 3,70 7,50 25,90 5,92 54,12

74 3 85 2 150 81,4 74

m2 bus m2 rol m m2 m2

Kosten per uur / eenheid 38,34 38,34 38,34 38,34 38,34 38,34

Totaal Kosten

21,65 5,49 1,38 10,71 1,26 6,90 1,25

312,09 113,49 141,86 287,55 993,01 226,97 2.074,96 1.602,10 16,47 117,30 21,42 189,00 561,66 92,50 2.600,45 4.675,41

Specificatie hellend dak isoleren met Kingspan Kooltherm K12 Frameplaat, dik 120 mm, en Fermacell beplating, dik 12,5 mm, oppervlakte 74 m2, per m2 excl. BTW, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Loonkosten

Frameplaat aanbrengen tussen gordingen, inclusief paszagen

0,11

8,14

38,34

312,09

Naden isolatieplaten afpurren

0,04

2,96

38,34

113,49

PE-folie aanbrengen

0,05

3,70

38,34

141,86

150

0,05

7,50

38,34

287,55

Aanbrengen Fermacellplaten

0,35

25,90

38,34

993,01

Naden afwerken, gipsplaten

0,08

5,92

38,34

Houten regels aanbrengen, 30 x 70 mm

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Kingspan Kooltherm K12 Frameplaat, dik 120 mm

226,97 2.074,96

25,65

PUR-schuim t.b.v. kierafdichting, Zwaluw PU-foam B3

bus

5,49

16,47

Dampremmende en waterwerende folie, Miofol 125 S

1,38

117,30

rol

10,71

32,13

1.898,10

Vurenhout C, geschaafd, 30 x 70 mm

150

1,26

189,00

Fermacell gipsvezelplaat, 12,5 mm dik

81,4

6,90

561,66

1,25

Naden afwerken/gipsschroeven

nr. 6 | december 2013

54,12

Totaal Kosten

Folietape, transparant, voor Miofol 125S-125G, breed 75 mm

Directe kosten

Totaal uren Kosten per uur / eenheid

92,50

Subtotaal materiaalkosten

2.907,16

Eindtotaal directe kosten

4.982,12

Hoogwaardige kunststoffen scheppen onbeperkte mogelijkheden.

Isolatiekosten De isolatiekosten zijn exclusief ontruimen van de ruimte, bouwplaatsvoorzieningen, het afvoeren van de afkomende materialen en stortkosten. De kosten zijn inclusief het afpurren van naden en aansluitingen met bouwmuren en gordingen voor luchtdichte aansluiting en inclusief folienaden tapen met transparante tape. In de kostenberekeningen is uitgegaan van gemiddelde uitvoeringstijden voor de werkzaamheden, uitgevoerd door een allround bouwbedrijf en van de bruto prijzen voor de materialen en producten. Bij uitvoering door een gespecialiseerd bedrijf kun-

nen de uitvoeringstijden lager zijn. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Als indirecte kosten voor algemene bedrijfskosten, winst en risico is een toeslag van 17% toegepast. Alle complete calculaties kan men inzien op www.casadata.nl na het inloggen. Deze calculaties kan men dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. In het calculatieprogramma CasadataCalc kan men direct met de Casadata richtprijzen met hun onderliggende calculaties werken en deze kostengegevens meteen aanpassen met betrekking tot de te rekenen uren en uurlonen of de materiaalhoeveelheden of prijzen. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode.

BOS RECLAME GORINCH EM

baar en voldoende ontruimd zijn voor een veilige en ongestoorde voortgang van de werkzaamheden. Bij doorvoeren van metalen leidingen door de Frameplaat kan men deze leiding het beste voorzien van een kunststof mantelbuis.

Ideaal daglicht!

In de hedendaagse architectuur speelt daglicht een belangrijke rol. Van Boven geldt als pionier op het gebied van kunststof bouwproducten en heeft zich ontwikkeld tot één van de belangrijkste producenten van kunststof daglicht producten. Voor vrijwel iedere toepassing wordt een lichtdoorlatend kunststof product geleverd. Lichtkoepels

Lichtplaten

Dakisolatie populair voor hoger energielabel

Schelluinsestraat 52-56 | 4203 NN Gorinchem Telefoon 0183 63 34 77 | www.van-boven.com

isolatie e m a z r u u d t h Ec én afwerking, e! euz een gezonde k

Na-isolatie Wandverwarming

Kalk

Als corporaties geld besteden aan woningverbetering – met een hoger energielabel – gaat het vooral om betere isolatiewaarden van het dak, plaatsen ze HR-glas en nieuwe, zuinige cv-ketels. Dit blijkt uit grootschalig onderzoek onder corporaties voor de Corporatie Bouwplannen Scan van BouwKennis. Met het convenant Energiebesparing Huursector hebben overheid, verhuurders en de Woonbond afspraken gemaakt over energiebesparing in de huursector. Het doel dat daarbij bereikt moet worden is helder: in 2020 hebben alle corporatiewoningen energielabel B of beter. Uit de energieprestatiemonitor van Aedes SHAERE blijkt dat nog maar 18 procent van de woningen in 2012 label B of hoger heeft. Van de verduurzamingslag van corporaties profiteren toeleveranciers en uitvoerende bouwbedrijven mee. Het verbeteren van de isolatiewaarde van

het dak, het zetten van HR-glas en het vervangen van de cv-ketel zijn de meest genoemde maatregelen die corporaties momenteel uitvoeren ter verbetering van de energielabels. Ook het verbeteren van de isolatiewaarde van de gevel wordt vaak genoemd. Ten opzichte van de resultaten in 2011 is het percentage corporaties dat maatregelen neemt ter verbetering van de isolatiewaarde van het dak sterk gestegen van 20 procent in 2011 tot 52 procent in 2013. De belangrijkste redenen om hiervoor te kiezen zijn volgens corporaties dat het om een groot oppervlak gaat, warmte omhoog stijgt en dat het aanpakken van de schil nodig is voor een goede isolatie. Dakisolatie wordt bovendien gezien als een relatief goedkope maatregel. Bron: BouwKennis Corporatie Bouwplannen Scan 2013/2014. BouwKennis is uitgever van marktinformatie over de bouw-, vastgoed- en installatiesector. www.bouwkennis.nl

Silicaatverf

Leem

Leemverf

Technostuc is leverancier van natuurlijke afwerkingsmaterialen en isolatiesystemen. Natuurlijke bouwmaterialen hebben een positieve invloed op de gezondheid en het wooncomfort. Geschikt voor nieuwbouw, verbouw én renovatie. Natuurlijke materialen zijn stijlvol, modern, ecologisch, maar bovenal duurzaam en gezond.

Verstand van stucwerk

Voor meer informatie en advies: +31 (0)53 433 03 60

www.technostuc.nl

nr. 6 | december 2013

afmeting: 132x190 mm (bxh) advertentie Renovatietotaal 22-04-2013

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

Esthetisch

Economisch

Efficiënt

Ecologisch

Energiebesparend

GEVEL RENOVEREN & METEEN ISOLEREN! e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing. Esthetisch, Ecologisch, Efficiënt, … Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen. • Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig • Een gelden tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

VDS_Advertentie E-Brick & E-Board 270x375 NL Arch 110909.indd 1

Meer weten? www.e-brick.nl www.e-board.nl +31 416 36 96 96 Wĳ komen u graag persoonlĳk informeren.

Kĳk nu al via onze websites hoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’n Exterior Makeover!

9/09/11 11:38

Bouwkosten

Renovatiekosten gevelpleisterwerk Gestukadoorde gevels vertonen na een bepaalde periode kleine of grotere gebreken. Dat kunnen scheuren zijn, maar veel erger is als het stucwerk los gaat zitten. Kleine scheuren zou men bij kunnen werken, maar die blijven altijd zichtbaar tenzij het gehele geveloppervlak wordt geschilderd. Bij grotere scheuren of bij loslatende delen is het verstandiger een gehele nieuwe stuclaag aan te brengen. Tekst: Ed de Rechteren van Hemert, Edrecht@nbi-online.nl

an deze renovatiewerkzaamheden zoals herstel van stucwerk, hangt vaak een ander prijskaartje dan bij normale ingrepen. Deze reparatiewerkzaamheden worden in het algemeen uitbesteed. De

kostengegevens zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden. Alle kosten, zoals arbeids-, materiaal- en materieelkosten zijn opgenomen, exclusief staartkosten. Deze gegevens zijn een greep uit het Cal-

culatie Vademecum Kleinbouw van NBI. Dit Vademecum is verkrijgbaar bij Multi Consultants: Marktprijzen@multiconsultants.nl De werkzaamheden worden uitgevoerd op een steenachtige ondergrond. Achtereenvolgens betekent dit:

de ondergrond schoonmaken, aanbrengen van glasweefsel, aanbrengen van een schuurlaag zodat de ondergrond geheel vlak is, aanbrengen van de pleister afwerklaag, en deze strak afwerken.

Renovatiekosten van gevelpleisterwerk Kosten per eenheid Omschrijving

Eenheid

Midden

Noord

Oost

Zuid

West

23,70

22,04

21,57

22,75

26,55

21,93

20,40

19,96

21,05

24,56

18,58

17,28

16,91

17,84

20,81

Oppervlak 50 m2

34,83

32,39

31,70

33,44

39,01

Oppervlak 100 m2

31,20

29,02

28,40

29,96

34,95

Oppervlak 200 m

29,32

27,27

26,68

28,15

32,84

Gesloten gevels, wit Pleister, silicaat 1,5 mm Oppervlak 50 m2 Oppervlak 100 m

Oppervlak 200 m2 Pleister, silicaat 2,5 mm, wit

Spachtelpleister 2 mm m2

27,50

25,57

25,02

26,40

30,80

Oppervlak 100 m

24,39

22,68

22,20

23,41

27,32

Oppervlak 200 m

22,64

21,06

20,60

21,74

25,36

35,67

33,17

32,46

34,24

39,95

32,31

30,05

29,40

31,02

36,19

29,31

27,26

26,67

28,14

32,83

Oppervlak 50 m2

Spachtelpleister 3 mm Oppervlak 50 m2 Oppervlak 100 m

Oppervlak 200 m2

Gevel met openingen, wit Pleister, silicaat 1,5 mm Oppervlak 50 m2

27,06

25,16

24,62

25,97

30,30

Oppervlak 100 m2

25,03

23,28

22,78

24,03

28,04

Oppervlak 200 m

21,21

19,73

19,30

20,36

23,76

Pleister, silicaat 2,5 mm, wit m2

39,76

36,98

36,18

38,17

44,53

Oppervlak 100 m

35,62

33,13

32,41

34,19

39,89

Oppervlak 200 m

33,47

31,13

30,46

32,13

37,48

31,39

29,19

28,56

30,13

35,15

27,84

25,89

25,34

26,73

31,18

25,85

24,04

23,52

24,81

28,95

Oppervlak 50 m2

40,72

37,87

37,05

39,09

45,60

Oppervlak 100 m2

36,88

34,30

33,56

35,41

41,31

Oppervlak 200 m

33,46

31,11

30,45

32,12

37,47

Oppervlak 50 m2

Spachtelpleister 2 mm Oppervlak 50 m2 Oppervlak 100 m

Oppervlak 200 m2 Spachtelpleister 3 mm

nr. 6 | december 2013

(advertorial)

Nieuwe dakgoot N.A.G. is maatschappelijk duurzaam ondernemen, niet alleen voor 100% recyclebaar, maar ook nog eens veilig beloopbaar. N.A.G. brengt een voor 100% recyclebare dakgoot op de markt zonder de omstreden P.U.R.-isolatie. Deze P.U.R.-isolatie is momenteel in het nieuws is vanwege de schade die het kan aanbrengen aan de gezondheid. Waarom dient een dakgoot nu eigenlijk ge誰soleerd te zijn, wat zijn de voordelen hiervan? N.A.G. is van mening dat er geen voordelen zijn, doch heel veel nadelen. Een van deze nadelen is dat een dakgoot die gevuld is met isolatie in de zomer de warmte, die aan de binnenzijde van de goot onstaat, niet kwijt kan. Hierdoor gaat de binnenzijde geheel afzonderlijk werken van de buitenzijde van de dakgoot, die door deze isolatie juist amper warm wordt. Kortom, twee gootdelen die verbonden zijn door isolatie en die afzonderlijk van elkaar gaan

werken kan de kwaliteit voor nu en in de toekomst nooit ten goede komen. Deze nadelen, niet alleen voor het milieu, maar ook gezien de kwaliteit in de toekomst, heeft N.A.G. aan het denken gezet. N.A.G. heeft vervolgens een geheel eigen produkt ontwikkeld en op de markt gebracht. Inmiddels is deze dubbelwandige dakgoot, met inwendige aluminium gootbeugels, voorzien van een patent en een krachtberekeningsrapport waaruit blijkt dat deze dakgoot ook nog eens veilig beloopbaar is. Niet dat een dakgoot daarvoor gemaakt is, maar het gebeurd maar al te vaak in de praktijk dat deze er wel voor wordt gebruikt. U herkent dat vast wel; voordat we van de ladder het dak betreden, nog even steun zoeken in de dakgoot. Wanneer een dakgoot, gevuld met P.U.R. of andere isolatie, gerenoveerd moet worden gaat dit over het algemeen samen met extra onnodige kosten om deze isolatie te scheiden van het aluminium. Om nog maar niet te spreken over de milieubelasting die dit teweeg brengt. Het te slopen en af te voeren materiaal moet dan namelijk grotendeels behandeld worden als chemisch afval. Bij de dubbelwandige dakgoten van N.A.G. krijgt u geld terug en wordt uw dakgoot voor 100% hergebruikt als auto, fiets enz. De gehele dakgoot bestaat alleen uit aluminium en de milieuvriendelijkste poedercoa-

ting, zodat er aan het milieu zo min mogelijk schade word toegebracht. We willen toch allemaal een steentje bijdragen aan een leefbaar klimaat voor onze nieuwe generatie? We zijn met zijn allen bezig met een groen milieu en met recyclebare produkten, die ook nog eens sterk en betaalbaar zijn toch? Dan heeft u die produkten nu gevonden; de aluminium dubbelwandige dakgoten van N.A.G. voldoen aan al deze eisen. Durft u de uitdaging aan of heeft u nog vragen neem gerust vrijblijvend contact met ons op en het zal u verbazen hoeveel voordelen deze dakgoten voor u hebben. Zowel de levertijd en de oneindige modellen, maar ook prijstechnisch, komen deze dakgoten u aan alle kanten tegemoet. Bezoek voor meer informatie onze website www.nag.nl of bel 075-68 77 034.

Techniek

Halve-doos-in-doos-concept wél half werk Omdat er de komende jaren nog volop gerenoveerd zal worden – en daarvoor ook veel geld wordt vrijgemaakt – loont het om nieuwe concepten voor renovatie te bedenken. Fermacell introduceerde onlangs het halve-doos-in-doos-concept: een renovatiemethode waarbij 50 procent minder materiaal wordt gebruikt en de helft minder manuren.

et halve-doos-in-doosconcept is een droogbouwoplossing die is gebaseerd op het bekende droge afbouwsysteem van Fermacell. Het concept houdt in dat aannemers en afbouwers woningscheidende wanden, vloeren en plafonds aan één zijde kunnen voorzien van een systeemopbouw van Fermacell vloerelementen, gipsvezelplaten of Powerpanel H2O en een isolatiepakket. Een woning die op deze manier is gerenoveerd, voldoet in één keer aan de eisen die het Bouwbesluit stelt aan geluidsisolatie, brandwerendheid en thermische isolatie. Het concept vraagt de helft van het materiaal en de helft van de arbeid die doorgaans nodig is en werkt daardoor kostenbesparend. Bovendien blijft het verlies aan verhuurbaar oppervlak tot een minimum beperkt. Fermacell merkt ook dat woningcorporaties kosten en baten tegen elkaar afwegen als het gaat om renoveren van hun woningbestand. Larson van Dijk, technisch adviseur bij Fermacell: ‘En terecht. Duurzame verbeteringen die verder gaan dan de actuele eisen in het Bouwbesluit vragen in die afweging vaak een te hoge investering. Het halve-doos-in-doos-concept is een renovatieoplossing die méér biedt tegen minder kosten, gebaseerd op integrale droge afbouw.’

Warmte-isolatie Het halve-doos-in-doos-concept biedt systeemoplossingen met Fermacell

gipsvezelplaten voor renovatieprojecten in alle woningen die dateren van vóór de invoering van het Bouwbesluit. Daarbij kan het gaan om zowel vooroorlogse woningen (tot 1945), vroeg-naoorlogse woningen (19461964), woningnoodwoningen (19651974) als energiecrisiswoningen (19751991). Elke oplossing vraagt de helft van de hoeveelheid materiaal en arbeid die doorgaans nodig is. Dankzij hun slanke opbouw beperken de systeemoplossingen het verlies aan verhuurbaar oppervlak tot een minimum, terwijl ze energetisch en brandtechnisch een grote verbetering betekenen. De thermische verbetering leidt tot een Rcwaarde conform de huidige eis in het Bouwbesluit, namelijk ≥ 3,5 m2K/W. Er is ook een variant die de Rc-waarde brengt op ≥ 5,0 m2K/W.

Geluidsisolatie Het aspect geluidsisolatie tussen woningen wordt in renovatie nogal eens – bewust of onbewust – ‘genegeerd’. Het halve-doos-in-doos-concept pakt ook dit renovatieaspect aan: op het gebied van akoestiek blijkt een gerenoveerde woning op het in het Bouwbesluit vastgelegde niveau voor nieuwbouw te brengen. Adviesbureau Peutz uit Molenhoek deed akoestisch onderzoek naar het innovatieve concept. Akoestisch adviseur Theo Scheers van Peutz: ‘Fermacell heeft voor elke periode in de Nederlandse woningvoorraad een representatieve woning gedefinieerd in termen van

▲ Oude metselwerkvlakken verdwijnen achter strakke gipsvezelplaten .

▲ Een van de eerste projecten met het concept is gestart in Boxtel.

constructie en bouwmaterialen. Wij hebben op basis van gegevens uit ons meetarchief de akoestische kwaliteit van woningscheidende wanden en vloeren berekend voor elke referentiewoning. Op basis van onderzoek in ons laboratorium hebben we vervolgens het effect bepaald van de Fermacell voorzetwanden met minerale wolvulling en de zwevende dekvloeren in het halve-doos-in-doos-concept. Dus: wat gebeurt er op het gebied van lucht- en contactgeluid tussen naast of boven elkaar gelegen woningen? Uit de resultaten van ons onderzoek blijkt dat het concept een renovatiewoning minimaal op het in het Bouwbesluit vastgelegde niveau voor nieuwbouw brengt.’

te opgave én uitdaging, namelijk de renovatie van miljoenen woningen met een energielabel C of minder. Van de bestaande ruim 7 miljoen woningen in Nederland hebben er meer dan vijf miljoen energielabel C of minder. Meer dan de helft van de woningen heeft gemiddeld energielabel E. Opwaardering van woningen naar energielabel A++ blijkt uit onderzoek van Archidat op lange termijn het voordeligst voor zowel het comfort en de energierekening van bewoners als voor het effect op de leefomgeving (een lagere CO2-uitstoot). Dat kan door energetische verbetering en het luchtdicht(er) maken van de gebouwschil. Effectieve renovatie verbetert tegelijk de geluidsisolatie en de brandwerendheid. Bovendien maakt zo’n renovatie een einde aan koudebruggen en vochtproblemen. Het halve-doos-in-doos-concept wordt momenteel gebruikt in de ontwerpfase van verschillende renovatieprojecten in heel Nederland. In de loop van dit jaar worden de eerste projecten volgens het concept gerealiseerd.

Van label C of D naar A++? Woningbeheerders en –eigenaren staan de komende jaren voor een gro-

Meer informatie: Fermacell BV (onderdeel van Xella International GmbH), Wijchen, www.fermacell.nl

▲ Na de sloop zorgt de inbouw van het doos-in-doos-concept voor een opwaardering van het energielabel.

▲ Met het halve-doos-in-doos-concept kan in één keer worden voldaan aan de eisen die het Bouwbesluit stelt aan geluidsisolatie, brandwerendheid en thermische isolatie.

nr. 6 | december 2013

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

Techniek

Eén afdichter voor veel toepassingen Lastig als je voor elke klus in de renovatie een ander product nodig hebt. Dat geldt ook voor afdichtingsklussen, zoals het waterdicht maken van lichtkoepels of afdichten van doorvoeren. De coating Griffon HBS-200 Liquid Rubber heeft echter een lange lijst van toepassingen.

m maar eens een aantal toepassingen voor HBS200 Liquid Rubber te noemen: het afdichten van natte cellen, bijvoorbeeld onder tegelwerk, maar ook onder of rond douchegoten; afdichten van (buis) doorvoeren; maken van dilatatievoegen, het beschermen van metaal tegen corrosie en het repareren van daken en dakgoten.

▲ Afdichten van natte cellen.

▲ Afdichten van (buis)doorvoeren.

De coating is luchtdicht, waterdicht én dampdicht en kan worden gebruik voor vloeren, wanden, naden, voegen, doorvoeren en constructiedelen. Belangrijke eigenschap van het product is dat het op vrijwel alle ondergronden bruikbaar is. Omdat de coating erg elastisch is – met een rek van 900 procent – kan bovendien de werking van diverse ondergronden worden opgevangen. Het product hecht onder andere op beton, steen, hout, PVC, zink, bitumen en metaal. Ook op EPDM, maar dat moet wél vooraf getest worden. Doordat HBS-200 Liquid Rubber geen chemicaliën, damp en water doorlaat, is het product een uitstekende afdichter én beschermer.

Multifunctioneel Griffon HBS-200 Liquid Rubber is geschikt voor veel verschillende toepassingen. Het product biedt uitkomst bij het waterdicht maken van een lichtkoepel of het luchtdicht maken van naden tussen kozijn en binnenwanden. Bouwers komen geregeld luchtlekken in de constructie van woningen en kantoren tegen. Deze ongewenste luchtlekken zorgen voor de verstoring van ventilatie, warmteverlies en vochtproblemen. Luchtlekken kunnen bovendien leiden tot lekkages. Door aansluitingen luchtdicht te maken, worden dit soort

▲ Repareren van daken en dakgoten.

problemen voorkomen. De coating zorgt voor een naadloze aansluiting en garandeert een betrouwbare luchtdichtheid. De coating is onafhankelijk getest volgens normen EN 1026, EN 10.27 en EN 12114. Uit deze test bleek dat bij lage én hoge drukverschillen het product 100 procent lucht- en waterdicht is. Het product op waterbasis is bovendien niet toxisch, duurzaam en oplosmiddel- en VOC vrij, ofwel voorzien van het stempel ‘ecologisch’. Het product is hierdoor vriendelijk voor de gebruiker en het milieu. Daarnaast is de coating goed bestand tegen grote temperatuurwisselingen en weer-, UV- en chemicaliënbestendig.

Werken met Het werken met HBS-200 Liquid Rubber is eenvoudig. Voor veel verschillende toepassingen kan dezelfde verwerkingsmethode worden

gebruikt. De coating kan worden aangebracht met een (blok)kwast, roller of trekker. De ondergrond moet schoon, droog en vetvrij zijn voordat de eerste laag van het product wordt aangebracht. Vervolgens wordt in de natte substantie van de coating Griffon GeoTextile aangebracht. Dit is een elastisch doek dat gebruikt wordt in combinatie met de coating als er naden, scheuren en kieren moeten worden overbrugd. De tweede laag coating kan direct aangebracht worden na het plaatsen van GeoTextile. De constructie is na ongeveer drie uur stofdroog. Aangeraden wordt om het product uitsluitend te gebruiken bij temperaturen boven +5 graden Celsius. Het product mag na 24 uur worden belast met (regen)water. Griffon HBS200 Liquid Rubber is verkrijgbaar in emmers met 1, 5 en 16 liter coating.

▲ Waterdicht maken van een lichtkoepel.

nr. 6 | december 2013

Productoverzicht Reparatiemethode voor PV-panelen Suncycle GmbH introduceert samen met YPS bvba de gecertificeerde reparatiemethode voor defecte Scheuten panelen. Door toepassing hiervan kunnen de defecte panelen van Scheuten Solar weer veilig functioneren en nog vele jaren dienst doen.

Met deze reparatiemethode wordt de junctionbox op de achterzijde van de PV-panelen gerepareerd. Deze reparatie kan bij YPS bvba in België gebeuren, de enige gecertificeerde partner van Suncycle GmbH in de Benelux. Alle panelen, dus ook die nog gewoon functioneren, moeten worden gerepareerd. De Scheuten panelen die gerepareerd moeten worden zijn: Modellen P6-48, P6-54, P6-60, P6-66 (diverse vermogens) met een junctionbox van het type Solexus. Vorig jaar werd dit bedrijf in Duitsland uitgekozen als leverancier van het reparatieproces waarmee men de defecte PV-panelen van Scheuten kon repareren. Inmiddels is de methode ook door de Nederlandse en Belgische autoriteiten aanvaard. De gecertificeerde reparatiemethode heeft als voordeel dat het repareren van PV-panelen goedkoper is dan de panelen te vervangen. Het reparatieproces is door de autoriteiten aanvaard en door Suncycle gecertificeerde ervaren teams voeren de reparatie uit. Bovendien is er geen rendementsverlies door slechte contacten en 2 jaar garantie op de reparatie.

Wienerberger produceert deze Metaal-serie op projectbasis. Daarbij zijn deze nieuwste bakstenen zowel leverbaar in handvorm, wasserstrich, vormbak, handstrich als in strengpers. Door een speciale nabewerking ogen de bakstenen als de grijze tinten van metalen. Vooral de grijsgroene sorteringen onderscheiden zich door een uniek kleurenbeeld. Wienerberger past dezelfde nabewerkingstechniek toe bij keramische dakpannen, straatbakstenen en raamdorpels. Speciale aandacht gaat ook uit naar de keuze van de kleur mortel. De kleur van de voeg heeft grote invloed op de uitstraling van de gevel en daarom is een goed morteladvies belangrijk. Op de website is het effect van de kleur van de voeg bij de verschillende sorteringen te bekijken. Een standaardtype mortel is voor de sorteringen uit de Metaal-serie goed te gebruiken. Wienerberger, Zaltbommel, (0418) 59 71 52, www.wienerberger.nl

De nieuwe Metaal-serie van Wienerberger bestaat uit gevelbakstenen in grijzige metaaltinten. De zestien verschillende baksteensorteringen uit deze serie hebben allemaal een grijze nuancering maar variëren in kleurbeeld, vorm en textuur. De nieuwe bakstenen dragen de namen van verschillende metalen zoals Goud, Messing, Koper, Staal en Titaan.

De gewijzigde constructie en het feit dat er geen kieren en naden van toepassing zijn zorgt voor een hoge hygiëne. Voor de afdichting introduceert TECE een volledig nieuwe wijze van afdichten, namelijk Seal System. Deze methode is gegarandeerd waterdicht, doordat het afdichtingsmiddel samen met de afdichting is getest en gecertificeerd. In de praktijk bleek dat de meeste problemen ontstonden door het gebruik van de verkeerde afdichtingsmiddelen. Daarom heeft het moederbedrijf van TECE in Duitsland ruim 50 gerenommeerde afdichtingsproducten van verschillende fabrikanten getest en gecertificeerd. De tests zijn verricht door Kiwa TBU, een onafhankelijke

Om een verzameling van losse dakdoorvoeren op het dak te voorkomen, ontwikkelde Ubbink de Kompakt Schoorsteen 2.0. Deze verzamelkap is geschikt voor dakhellingen van 15 tot 55 graden en voor het combineren van verschillende functies.

Zo kunnen bijvoorbeeld de volgende functies gecombineerd worden: rookgasafvoer en luchttoevoer voor gesloten gastoestellen (HR T120, geïsoleerde luchtafvoer van mechanisch ventilatiesysteem (ook geschikt voor WTW toestellen) en rioolontluchting. De schoorsteen staat altijd haaks op het dakvlak, wat het boren makkelijker maakt. Met de Kompakt Schoorsteen 2.0 is er altijd de juiste buislengte, ook bij steilere daken en dikkere dakpakketten. De breedte van de kap past binnen de panbreedte van een sneldekpan en is inclusief indekdeel. De Kompakt Schoorsteen 2.0 wordt luchtdicht afgewerkt met een luchtdicht manchet. Voordelen zijn onder meer: door haakse montage minimale dakdoorbreking en behoud optimale isolatie, één uitvoering voor alle dakhellingen tussen de 15 en 55 graden, leverbaar in verschillende configuraties, geen linkse en rechtse uitvoeringen, en geschikt voor prefab bouwen. Uiteraard voldoet de Schoorsteen aan alle regelgeving (NEN en Bouwbesluit). Ubbink, Doesburg, (0313) 48 02 00, www.ubbink.nl

• Asbestverwijdering • Dakbedekking

LEVERBAAR IN KUNSTSTOF EN RVS

DE RENOVATIEPUT DIE ALTIJD EN OVERAL PAST!

Aanbrengen renovatieframe

• Voorkom hak- en breekwerk • Leverbaar in verschillende inbouwdieptes • Eenvoudig te plaatsen • Leverbaar in kunststof en RVS • RVS rooster • Prijsgunstig • Geschikt voor de modernste en dunste tegel

Nieuwe tegels plaatsen 3

Nieuwe situatie

nr. 6 | december 2013

Drachten

T 0512 - 54 44 45

Bedum Beilen

T 050 - 301 35 13 T 0593 - 72 11 00

www.manenmach.nl

Kijk voor uitgebreide informatie op www.aquaberg.nl

36 Adv_RVS-KST_Renoput.indd

Schoorsteen voor dakhellingen van 15 tot 55 graden

TECE heeft de vormgeving van de douchegoten van de serie TECEdrainline aangepakt. Preciezere hoeken en smallere randen geven de goten een mooier aanzien. De binnenzijde van de goten zijn driedimensionaal aflopend en glad gepolijst zodat water altijd goed wegstroomt.

IN 3 STAPPEN EEN NIEUWE TEGELVLOER Oude situatie

TECE Nederland, Smilde, (0592) 41 50 74, www.tece-nederland.nl

Gegarandeerd waterdichte douchegoten

YPS bvba, Neerpelt (B), +32 (0)11 75 45 86, www.yps.be

Gevelbakstenen in grijzige metaaltinten

keuringsinstantie en werden uitgevoerd volgens de in Duitsland geldende bouwvoorschriften. Voor elk afdichtingsmiddel dat slaagde voor de test kan een certificaat worden overlegd. Een lijst met alle gecertificeerde gelaagde afdichtingen is te vinden op www. sealsystem.net. Als aanvulling op de serie TECEdrainline introduceert TECE voor directe montage tegen een wand, een serie douchegoten met een omgezette afdichtingsflens. Ook deze serie is leverbaar in alle standaard lengten van 700 tot 1500 mm.

24-08-12 12:20

Productoverzicht Afstandslasers voorzien van elektronica

Voegen vóór en na behandeling door Croes Voegcoating.

Het assortiment meetapparatuur van Makita is uitgebreid met twee afstandlasers en een rotatielaser. Deze nieuwe lasers bestaan niet langer uit mechanische onderdelen maar zijn volledig voorzien van elektronica. Door de elektronica werken de lasers sneller, nauwkeuriger en zijn de resultaten betrouwbaarder. De IP54 classificatie garandeert tevens dat de lasers stof- en waterdicht zijn en dus geschikt voor gebruik op de bouwplaats. De compacte en robuuste afstandlasers LD050P en LD080PI beschikken beide over handige functies, die het foutloos meten van afstand, oppervlakte en inhoud vergemakkelijken en versnellen. De digitale meetlint functie (tracking mode) kan meerdere uitkomsten uit één meting produceren. Met drie keer klikken heeft de professional alle benodigde informatie beschikbaar, zoals de inhoud van de ruimte en de oppervlakte van vloer en wanden. De LD080PI geeft ook direct de omtrek van de vloer aan. Beide afstandlasers zijn te gebruiken voor zowel binnen als buiten en ideaal voor installateurs, architecten, aannemers, schilders, tegelzetters, elektriciens en schrijnwerkers. De nieuwe zelfnivellerende Makita rotatielaser SKR200Z is handig voor het zowel binnen als buiten nauwkeurig horizontaal en verticaal uitlijnen van bouwtoepassingen. Deze veelzijdige en gebruiksvriendelijke laser beschikt naast een 360 graden rotatie ook over een 90 graden puntlaser om bijvoorbeeld snel en nauwkeurig de positie van gipswanden te definiëren en aan te passen. De SKR200Z heeft een werkbereik van 200 meter met ontvanger en is uitgerust met twee functies, roteren en scannen. Professionals kunnen het meetwerk met de meegeleverde afstandsbediening eenvoudig in hun eentje verrichten. Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 40, www.makita.nl

Werkhandschoenen per stuk Snickers Workwear heeft iets nieuws bedacht voor kopers en gebruikers van werkhandschoenen. De handschoenen hoeven niet persé als ‘setje’ te worden gekocht, maar ook levering van alleen een rechtse of linkse werkhandschoen is mogelijk.

Snickers Workwear is inmiddels actief in 15 landen in Europa en is sinds 2006 onderdeel van de Hultafors Group. Het bedrijf ontwikkelt veiliger, comfortabeler en efficiëntere werkmethoden. Het nieuwe handschoenenconcept, met de naam Left & Right Gloves, wordt gekenmerkt door verschillende geavanceerde modellen die optimaal aansluiten bij de vorm van de hand. Bijzonder is dat de werkhandschoen per stuk kan worden gekocht. Voor de gebruiker biedt dit bijvoorbeeld de mogelijkheid om de keuze van linker- en rechterhandschoen te laten bepalen door de verschillende werkzaamheden die ermee verricht moeten worden. Door de werkhandschoenen per stuk aan te bieden hoopt Snickers Workwear de drempel te verlagen bij het vervangen van versleten handschoenen waardoor de werkzaamheden efficiënter maar ook veiliger worden. Vaak is immers de slijtage van de ene werkhandschoen anders dan van de andere. De nieuwe Left & Right Gloves zijn leverbaar in verschillende categorieën, zoals de typen Precision, Power, Weather en Specialized. De serie Precision is bijvoorbeeld beschikbaar in zeven geavanceerde modellen voor maximale fit, flexibiliteit en dexterity. Hultafors Group Netherlands BV, Apeldoorn, (055) 599 98 60, www.hultaforsgroup.nl

Beschimmelde tegelvoegen verleden tijd Vervuilde en beschimmelde voegen in tegelwerk zijn een veel voorkomend en ernstig probleem in bijvoorbeeld ziekenhuizen, scholen, sportaccommodaties, hotels en horecakeukens. Maar ook in woningen. Ruimtes die juist aan de strengste hygiëne-eisen moeten voldoen, blijken bij nader onderzoek vaak een broeinest van schimmels en bacteriën ondanks dat ze goed worden schoongemaakt. De voegen tussen tegels zijn dikwijls poreus en daardoor niet goed te reinigen, en gaan schimmelen. Croes voegcoating ontwikkelde een methode die voorgoed afrekent met poreuze voegen en de voegen na grondige reiniging hermetisch afsluit.

Schimmels en bacteriën krijgen geen kans meer, de voegen zien er weer als nieuw uit en zijn bovendien makkelijk schoon te houden.Onafhankelijk onderzoek wees uit dat behandelingen na maanden een aanzienlijk lager kiemgetal (aantal kiemvormende eenheden per vierkante centimeter) lieten zien. Croes voegcoating is – naar eigen zeggen - de enige in Nederland die gebruikt maakt van deze methode en werkt al voor diverse klanten in de vastgoed, woningbouw en zorg. Ook grote schoonmaakbedrijven maken inmiddels gebruik van de diensten van het bedrijf. Croes voegcoating, Kerkrade, (045) 260 05 00, www.voegcoating.nl

Nieuwe lichtregelaar Met de nieuwe ABB i-bus® KNX DALI lichtregelaar DLR/A, biedt ABB een opbouwregeling waarmee apparatuur met DALI-interface, zoals LED-converters en dimmers, kan worden aangestuurd. De nieuwe lichtregelaar zorgt voor een energieefficiënte constantlichtregeling. Dankzij het ontwerp is de regelaar geschikt voor decentrale installatie boven verlaagde (systeem)plafonds of in vloeren. Hierdoor kunnen kleine DALI-lichtgroepen geïntegreerd worden in KNX-gebouwautomatisering. De nieuwe regelaar combineert in één regelaar twee internationale bedrijfsneutrale normen: digitale DALI-lichtregeling conform EN 62386 en KNX-gebouwsysteemtechniek conform ISO/IEC 14543-3/EN 50090. Op de uitgang van de lichtregelaar kunnen maximaal 64 DALI-deelnemers worden aangesloten. Deze 64 deelnemers kunnen worden toegewezen aan maximaal acht lichtgroepen, met bijvoorbeeld scènes of trappenhuisverlichting. De compacte opbouwbehuizing staat garant voor een eenvoudige installatie in vloerdozen of boven verlaagde plafonds. Daardoor kan het apparaat ook gebruikt worden voor retrofit of renovatietoepassingen. Door de IP54 beschermingsklasse is de DLR/A lichtregelaar ook uitstekend toe te passen op vochtige of stoffige plaatsen. ABB, Ede, (0318) 66 92 25, www.abb.nl/knx

72 uur levering

OP ZOEK NAAR EEN ZEER TOEGANKELIJKE EN BETROUWBARE DEURSLUITOPLOSSING?

Het kan met onze DICTA DICTA ATOR TOR 1400 en ADJUNCT 2500 deuropvanger en inbouwkettingsluiter

 Eenvoudige montage, ook ideaal bij renovatie  Geruisloos en sluitsnelheid instelbaar  Voorkomt het dichtslaan van deuren  De deur wordt altijd betrouwbaar gesloten  Energiebesparend Ook ideaal voor toepassing in bijv. ziekenhuizen en verzorgingstehuizen. Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

Het is mogelijk om kozijnen te leveren in 72 uur. Met snelle samenwerking kunnen wij maximaal 5 kozijnen per dag leveren met draairaam, draai-kiepraam, klepraam, stapeldorpel deur, dubbele deuren en hefschuifdeuren. Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen • T 030-261 20 57 F 030-261 57 04 • E contact@bluemink.nu

Meer informatie en de voorwaarden kunt u opvragen via contact@bluemink.nu

Coenen is al jarenlang één van de toonaangevende bedrijven in de branche op het gebied van kitten, afdichten, gevelrenovatie, -onderhoud en na-isolatie.

AFDICHTINGS- EN GEVELTECHNIEK ND Vandaag de dag zijn er continue ruim 65 man bij Coenen werkzaam op het gebied van A afdichtingstechniek, geveltechniek en -onderhoud. Coenen werkt in veel gevallen in STA K... onderaanneming voor de grote bouwers in Nederland of rechtstreeks G R O voor woningbouwverenigingen en gemeenten. E Kwaliteit staat hoog in het vaandel, Coenen is VCA en ISO gecertiﬁceerd. HO ELW V Coenen Afdichtingsbedrijf BV en Coenen Geveltechniek BV: GE Valkenierstraat 38, 2984 AZ Ridderkerk, Telefoon: 0180 - 486 866, Fax: 0180 - 486 867, info@coenen.nl, www.coenen.nl

nr. 6 | december 2013

COENEN

Productoverzicht Slimme rupstelescoophoogwerker

aan platte daken voorzien van een nieuwe waterdichte laag, talloze kelders afgedicht (binnen- en buitenzijde), balkons gerenoveerd en zinken dakgoten gerepareerd. Dit is mogelijk omdat het product hecht op vrijwel alle ondergronden. Alleen voor EPDM wordt een primer geadviseerd.

Genie ontwikkelde met de S45 TRAX een slimme rupstelescoophoogwerker. Het rupssysteem met twee rupsen per as – dus vier in totaal – zorgt voor blijvend contact met de ondergrond.

De bekende volrupstelescoophoogwerkers laten zich door geen berg zand of modderput tegenhouden, ze zijn sterk als een tank en blijven gaan. Maar iedereen kent ook het gevaar uit de bak te worden gekatapulteerd als men over een obstakel rijdt of bij het laden op een dieplader als hij over het kantelpunt heen gaat. Daarnaast laten deze rupshoogwerkers diepe sporen achter en rijden ze niet erg snel. Genie heeft daar goed naar gekeken en getracht deze bekende nadelen te elimineren zonder de voordelen van een rupsaandrijving teniet te doen. De uitkomst is een rupssysteem met twee rupsen per as, dus vier in totaal. Deze rupsen kunnen onafhankelijk van elkaar 22 graden op en neer kantelen waarmee ze de oneffen grond of de laadklep van een vrachtwagen netjes volgen. Het actieve pendelassysteem zorgt ervoor dat alle 4 de rupsen ook in ruw terrein contact blijven houden met de bodem voor maximale terreinvaardigheid. De S45 TRAX heeft net als een bandenmachine slechts één joystick voor het rijden en waarop men met de duim kan sturen. Ook stuurt hij net als een bandenmachine gewoon met de twee voorste (rubber) rupsen waardoor hij nauwelijks sporen achterlaat. De rijdsnelheid is bijna 4 km/uur waarmee ten opzichte van een volrups tijd en dus geld wordt bespaard. HDW, Ridderkerk, (0180) 49 10 32, www.hdw.nl

Gratis dakopstand uit voorraad Luxlight, marktleider in platdakramen voor woningen, breidt zijn serviceconcept uit met onder meer dakopstanden gratis uit voorraad meegeleverd én drie kleuren uit voorraad.

Met de gratis prefab dakopstanden biedt Luxlight een praktische oplossing die alleen maar voordelen biedt: doordat het bouwproces verder wordt gestandaardiseerd worden maatfouten voorkomen. De opstand wordt als bouwpakket op voorhand geleverd en kan eenvoudig in elkaar worden gezet. In het Luxlight Basic programma kan men een keuze maken uit drie RAL kleuren voor de buitenzijde van het platdakraam en de bijpassende opties. De kleuren uit voorraad zijn: Ral 9010 (wit), Ral 7016 (grijs) en Ral 9001 (crème). De binnenzijde van het platdakraam heeft altijd de kleur Ral 9010. Doordat de producten met eigen monteurs – zonder inzet van een kraan – worden gemonteerd, zijn de dakramen zeer geschikt voor toepassing bij uitbouw van woningen en in binnenstedelijke vernieuwingsprojecten. De platdakramen van het bedrijf zijn gemaakt van zonwerend HR++ glas en fraai afgewerkt aluminium, met slanke detailleringen. Het glas zorgt voor een natuurlijke lichtinval met een onvervormd doorzicht, en bij hagel en regen wordt het geluid tot een minimum gereduceerd. De platdakramen zijn nagenoeg onderhoudsvrij, zijn inbraakwerend en voldoen aan het Bouwbesluit en de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen®. Op alle platdakramen geldt 10 jaar garantie. Luxlight BV, Westerhoven, (040) 207 01 24, www.luxlight.nl

Vloeibaar rubber maakt water- en luchtdicht Het Berlicumse bedrijf Cantex Rubber Coatings introduceert een nieuw product op de Nederlandse markt: vloeibaar rubber dat wordt gebruikt om verschillende materialen, gebouwen en ondergronden op een eenvoudige, milieuvriendelijke wijze water- en luchtdicht te maken. Het product is bovendien roestwerend. Het product kent een breed toepassingsgebied. In Canada zijn bijvoorbeeld al miljoenen vierkante meters

Met een combinatie van

De beste basis onder iedere afwerking!

specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-ofthe-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

STOFVRIJ WERK Stralen Diamantschuren Schaven STOFARM WERK Schuren Trommelfrezen Excentrisch frezen Sponsstralen DROOGSTRALEN Openstralen Droogijsstralen NATSTRALEN Reinigen Stoomreinigen OPEN STRALEN Gritstralen OVERIGE TECHNIEKEN Slopen Strippen Egaliseren Electrische vloerverwarming Infrezen vloerverwarming

Nieuwenhuis Stofvrij Stralen B.V. Hambakenwetering 22 | 5231 DC ‘s-Hertogenbosch | T (073) 548 24 82

nr. 6 | december 2013

www.nieuwenhuis.nl

Het vloeibare rubber is verkrijgbaar als een 1k en 2k variant. Roller/Brush Rubber (1k) wordt eenvoudig koud aangebracht met een roller of kwast. Grote naden en scheuren moeten worden voorbehandeld met Geotex, een niet geweven textiel. Direct hierna kan vervolgens de toplaag worden aangebracht. Het product zal al binnen enkele uren droog aanvoelen. Binnen 24 uur (bij 21 graden Celcius en 50% RV) is het product volledig uitgehard. Roller/Brush Rubber is verkrijgbaar in verpakkingen van 1, 5 en 10 liter. De 2k variant - Premier Rubber Membrane - wordt verspoten met een zoutoplossing. Deze zoutoplossing zorgt ervoor dat de toplaag direct stolt en dus na enkele seconden al beloopbaar is en ook een regenbui kan hebben. Volledig uitgehard is het product binnen 72 uur. Cantex zoekt momenteel nog naar professionele verwerkers. Dit kunnen gecertificeerde applicateurs zijn, die met de speciale 2k-spraymachine aan de slag gaan, tot ZZP’ers en klusbedrijven die het product alleen voor bijvoorbeeld dakgootrenovatie willen toepassen. www.cantexrubber.eu

Valbeveiliging tijdens montage zonnepanelen RSS

Roof Safety Systems

Zeker

75%

goedk dan ste

oper

igerbo

uw!

06 21 89 77 31 - www.RoofSafetySystems.com

Productoverzicht Verbeterde versie warmtebeeldcameraâ&#x20AC;&#x2122;s FLIR Systems brengt een nieuwe, verbeterde FLIR Ebx-Serie warmtebeeldcamera op de markt. Deze nieuwe producten bieden bouwprofessionals een betaalbare, maar ook ergonomische en veelzijdige warmtebeeldcamera die inspecties van gebouwen aanzienlijk zal versnellen. FLIR Ebx-Serie warmtebeeldcameraâ&#x20AC;&#x2122;s zijn uitgerust met Meterlinkâ&#x201E;˘ en BluetoothÂŽ -verbindingen die het mogelijk maken om inspecties snel en accuraat uit te voeren. Het aansluiten van warmtebeeldcameraâ&#x20AC;&#x2122;s met andere apparaten of meetinstrumenten zorgt voor een eenvoudige informatie-uitwisseling met klanten of collegaâ&#x20AC;&#x2122;s. Dat is de reden waarom FLIR MeterLink technologie het mogelijk maakt voor Ebx-Serie gebruikers om tijd te besparen door gegevens, via Bluetooth, over te dragen van een Extech stroomtang of multifunctionele vochtmeter naar de gegevens van de warmtebeeldcamera. Bovendien kunnen ze eenvoudig draadloos warmtebeelden naar een smartphone of tablet-pc sturen. Door een nieuwe gebruikersinterface zijn de nieuwe Ebx-Serie warmtebeeldcameraâ&#x20AC;&#x2122;s bovendien eenvoudig te bedienen. Temperaturen kunnen tot +120 graden C worden gemeten met de Ebx-Serie en ze produceren onmiddellijk â&#x20AC;&#x2DC;point-and-shootâ&#x20AC;&#x2122; JPEG warmtebeelden en video-opnames met alle gewenste temperatuurgegevens inbegrepen. Er zijn drie modellen â&#x20AC;&#x201C; de FLIR E40bx, de FLIR E50bx en de FLIR E60bx â&#x20AC;&#x201C; die vooral verschillen in de kwaliteit van het warmtebeeld: oplopend van 160x120 pixels tot 320x240 pixels. FLIR Commercial Systems, Meer (B), +32 (0) 3665 5100, www.flir.com

Isolatie snoerloos bevestigen Met de introductie van de SPIT Pulsa 800 Insulfast is SPIT de eerste in Europa die een snoerloos bevestigingssysteem op gas voor het bevestigen van zachteen half-zachte isolatie op de markt brengt. Het bevestigingssysteem bestaat uit een nagelapparaat op gas en isolatieschotels met een voorgemonteerde nagel, geschikt voor beton en kalkzandsteen.

GLASFIKS INTERNATIONALÂŽ GLASRENOVATIE

Het SPIT Pulsa 800 Insulfast bevestigingssysteem is geschikt voor het bevestigen van zachteen half-zachte isolatie in gevelbekledingen. Het op de gebruikelijke manier bevestigen van isolatie heeft veel nadelen en kost tijd. Met de SPIT Pulsa 800 Insulfast gaat bevestigen van isolatie zoâ&#x20AC;&#x2122;n vijf keer sneller. Er hoeft niet geboord te worden, dus onder meer slangen en kabels zijn overbodig, maar er is ook minder geluid en stof. De SPIT Pulsa 800 Insulfast is een compact, lichtgewicht nagelapparaat met een goede balans en lage aandrukkracht. Dankzij het Start & Go systeem, een innovatieve bewegingssensor, wordt het apparaat automatisch uitgeschakeld als het niet in gebruik is. Met de gas & accu indicator is het niveau van het gaspatroon en de accu makkelijk en snel te controleren. Speciaal voor de SPIT Pulsa 800 Insulfast is er een isolatieplug met een voorgemonteerde nagel (HC6-27 mm) ontwikkeld. De isolatieschotel heeft een diameter van 90 mm met een afdekdop om een koudebrug te voorkomen. De isolatieplug kan tot 200 mm isolatiedikte bevestigen; er zijn acht lengtes, van 60 tot 200 mm. De isolatiepluggen worden standaard geleverd met een gaspatroon voor de SPIT Pulsa 800 Insulfast. De producten van SPIT zijn verkrijgbaar bij een aantal geselecteerde technische groothandels.

voorzieningen zoals cv rookgasafvoer, luchttoevoer, ventilatieafvoer en rioolontluchting. De kanalen voor deze voorzieningen worden los meegeleverd en zijn later door het plug & play principe makkelijk te monteren in de schoorsteen. Meekro, Noordbroek, (0598) 45 39 92, www.meekro.nl

Drieduizendste kraan Dakdekkersbedrijf B&P in Rijssen werd onlangs de trotse bezitter van een nieuwe Klaas K31-35TSF. Voor Klaas was dit de drieduizendste in eigen beheer gebouwde kraan. Dat verdiende een feestje.

ITW Belgium B.V.B.A., (0297) 23 02 60, www.spitpaslode.nl

Lichtgewicht schoorstenen, ook voor renovatie MeeKro produceert lichtgewicht prefab maatwerk schoorstenen die 100 procent lek- en onderhoudsvrij zijn. Voor elke dakconstructie heeft het bedrijf wel een passende schoorsteen (hellende, nok, plat, piramide, wolfseind daken). MeeKro schoorstenen worden gemaakt van 3 mm dik aluminium plaatmateriaal wat garant staat voor een stevige starre constructie en een zeer lange levensduur. Het geringe gewicht (inclusief lood circa 75 kg ) en de onafhankelijk in hoogte verstelbare bevestiging maakt dat de schoorstenen snel en makkelijk te monteren zijn. Om de schoorstenen een traditioneel gemetselde uitstraling te geven kunnen deze onder meer worden voorzien van een composiet steenstrip (in kleur en nuance overeenkomstig met de verwerkte gevelsteen). Voor extra uitstraling kan de bovenzijde worden voorzien van bijvoorbeeld een rollaag, sier-/kraallijst, betonplaat of schoorsteenkap. Nieuw bij MeeKro zijn de aluminium maatwerk prefab schoorstenen inclusief composiet steenstrip ĂŠn

De heer Ard Nijkamp, directeur van het Almelose All-up en importeur van Klaas in Nederland, was er voor naar Rijssen gekomen. Daar overhandigde hij Bert Pas van B&P de sleutels van de kraan met het nummer 20133000. Volgens Nijkamp sluit dit model naadloos aan op de andere kwaliteitsproducten van Klaas. De kraan op een15 tons vrachtwagen heeft een maximaal hijsvermogen van maar liefst 5000 kg. De K31-35 TSF brengt volle pallets dakpannen en prefab dakelementen naar een reikwijdte van 23 meter en is bovendien eenvoudig om te bouwen naar een tweepersoons hoogwerker. Overigens scoort All-up goed met dit jubileummodel, met het nieuwste mastsysteem. â&#x20AC;&#x2DC;We hebben er inmiddels een groot aantal van verkochtâ&#x20AC;&#x2122;, aldus Nijkamp. Bert Pas van B&P. â&#x20AC;&#x2DC;Wij zijn blij met dit topmodel, het past binnen ons kwaliteitsstreven als toonaangevend regionaal dakdekkersbedrijf, gespecialiseerd in het monteren en leveren van prefab kapconstructies en dakpannen.â&#x20AC;&#x2122; All-up bv, Almelo, (0546) 54 47 24, www.all-up.nl

De Glasschade-expert Glasschade-expertisekantoor

krasverwijderen van alle soorten glas en kunststofkozijnen, verwijderen cementsluier. OfďŹ cial CLEAR SHIELDÂŽ applicatiebedrijf.

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel: +31(0)111 - 414941 Fax: +31(0)111 - 412185 Internet: WWW GLASFIKS NL e-mail: INFO GLASFIKS NL

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel.: 0111 - 422771 Fax: 0111 - 422884 info@deglasschadeexpert.nl www.deglasschadeexpert.nl

De Glasschade-expert

GlasďŹ ks antiscratch ďŹ lm,

nr. 6 | december 2013

Maximale energiebesparing 100% bestand tegen vocht Hoogste wooncomfort 10 jaar garantie

Postbus 60101 1320 AC Almere tel.036- 538 75 58 fax. 036- 538 75 59

λd = 0,036 Brandveilig Voldoet aan strenge ‘milieu’ eisen 40 jaar systeemervaring

email: info@termokomfort.nl internet: www.termokomfort.nl