Builder_03_2013

DEBATA

Branża o kodeksie etyki

Czas zmian

3 MARZEC 2013

Nr

Rok XVII (188) 5zł (w tym 8% VAT)

BIZNES l BUDOWNICTWO l ARCHIT

WYROBY BUDOWLANE

Nowe reguły rynku PROJEKTOWANIE

a warunki pożarowe USZKODZENIA

ścian działowych KOROZJA

betonu

Wartość ponad ilość RÜDIGER KUHN

Prezes Cemex Polska i Europa Wschodnia

NR 3(188) MARZEC 2013

WWW.EBUILDER.PL

Builder

325$ 1$ ,'($/1< ./,0$7 35=(= &$ě< 52.

ZAAWANSOWANY TECHNOLOGICZNIE SYSTEM KLIMATYZACJI DVM S SAMSUNG 5. GENERACJI RWZLHUD SU]HG 7REÞ QRZH PRőOLZRijFL ]DU]ÞG]DQLD NOLPDWHP ZHZQÞWU] SRPLHV]F]HĞ 1DMZ\őV]D HIHNW\ZRijà HQHUJHW\F]QD L RSW\PDOL]DFMD ]Xő\FLD HQHUJLL QLH]DOHőQLH RG SRU\ URNX WR NOXF]RZH FHFK\ QRZHJR V\VWHPX '90 6 WR QLH W\ONR NRPIRUW L RV]F]òGQRijà DOH WHő SR]\W\ZQ\ ZSĜ\Z QD ijURGRZLVNR QDWXUDOQH 3U]HMPLM NRQWUROò QDG NOLPDWHP

'90 6 t 7ZRMD SRUD URNX

=DSUDV]DP\ QD SUHPLHUò V\VWHPX '90 t 6 QD Z\VWDZLH )2580 :(17</$&-$ 6$/21 ./,0$7<=$&-$ Z GQLDFK PDUFD Z :DUV]DZLH 8.00

DVM S Konkurencja

7.50

7.00

WIODĄCY miesięcznik dla budownictwa, architektury i biznesu

6.50

6((5

6.00

5.50

8

10

12

14

16

18

20

DVM S Konkurencja

4.90 4.70 4.50 4.30 4.10

&23

3.90 3.70

8

10

12

14

16

4.60

18

20

DVM S Konkurencja

4.40 4.20 4.00 3.80 3.60 3.40

((5

3.20 3.00

• ZV]\VWNLH VSUòőDUNL LQZHUWHURZH ] ZWU\VNLHP SDU F]\QQLND • EH]VWRSQLRZD OLQLRZD UHJXODFMD PRF\ VSUòőDUNL • NRQWUROD WHPSHUDWXU\ QDZLHZX • FLÞJĜH JU]DQLH Z WUDNFLH RGV]UDQLDQLD • SUDFD Z WU\ELH FKĜRG]HQLD GR 0C

• XUXFKRPLHQLH L PRQLWRULQJ SUDF\ SU]H] VLHà :L )L • DNWXDOL]DFMD RSURJUDPRZDQLD RQOLQH • UÌőQLFD Z\VRNRijFL SRPLòG]\ MHGQRVWNDPL ZHZQòWU]Q\PL GR P • QRZ\ SURWRNÌĜ NRPXQLNDFML 1$6$ • DJUHJDW\ PRQREORN R PRF\ +3 N:

www.ebuilder.pl

: RGQLHVLHQLX GR V\VWHPÌZ ]H ]PLHQQ\P SU]HSĜ\ZHP F]\QQLND FKĜRGQLF]HJR LQQ\FK SURGXFHQWÌZ 'DQH GRW\F]Þ MHGQRVWNL ]HZQòWU]QHM R PRF\ +3 s ((5 t 3DUDPHWU\ SRPLDUX ]JRGQH ]H VWDQGDUGHP (8529(17 t WHPSHUDWXUD ZHZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\ RUD] ]HZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\

s &23 t 3DUDPHWU\ SRPLDUX ]JRGQH ]H VWDQGDUGHP (8529(17 t WHPSHUDWXUD ZHZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\ RUD] ]HZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\

s (6((5 t (XURSHMVNL VH]RQRZ\ ZVSÌĜF]\QQLN HIHNW\ZQRijFL HQHUJHW\F]QHM GOD WU\EX FKĜRG]HQLD (6((5 $ ((5 % ((5 & ((5 ' ((5 JG]LH $ % & ' & & & & ZJ VWDQGDUGX (8529(17

GRZLHG] VLò ZLòFHM QD ZZZ NOLPDW\]DFMD VDPVXQJ SO

8

10

12

14

16

18

20

NR 3(188) MARZEC 2013

WWW.EBUILDER.PL

Builder

325$ 1$ ,'($/1< ./,0$7 35=(= &$ě< 52.

ZAAWANSOWANY TECHNOLOGICZNIE SYSTEM KLIMATYZACJI DVM S SAMSUNG 5. GENERACJI RWZLHUD SU]HG 7REÞ QRZH PRőOLZRijFL ]DU]ÞG]DQLD NOLPDWHP ZHZQÞWU] SRPLHV]F]HĞ 1DMZ\őV]D HIHNW\ZRijà HQHUJHW\F]QD L RSW\PDOL]DFMD ]Xő\FLD HQHUJLL QLH]DOHőQLH RG SRU\ URNX WR NOXF]RZH FHFK\ QRZHJR V\VWHPX '90 6 WR QLH W\ONR NRPIRUW L RV]F]òGQRijà DOH WHő SR]\W\ZQ\ ZSĜ\Z QD ijURGRZLVNR QDWXUDOQH 3U]HMPLM NRQWUROò QDG NOLPDWHP

'90 6 t 7ZRMD SRUD URNX

=DSUDV]DP\ QD SUHPLHUò V\VWHPX '90 t 6 QD Z\VWDZLH )2580 :(17</$&-$ 6$/21 ./,0$7<=$&-$ Z GQLDFK PDUFD Z :DUV]DZLH 8.00

DVM S Konkurencja

7.50

7.00

WIODĄCY miesięcznik dla budownictwa, architektury i biznesu

6.50

6((5

6.00

5.50

8

10

12

14

16

18

20

DVM S Konkurencja

4.90 4.70 4.50 4.30 4.10

&23

3.90 3.70

8

10

12

14

16

4.60

18

20

DVM S Konkurencja

4.40 4.20 4.00 3.80 3.60 3.40

((5

3.20 3.00

• ZV]\VWNLH VSUòőDUNL LQZHUWHURZH ] ZWU\VNLHP SDU F]\QQLND • EH]VWRSQLRZD OLQLRZD UHJXODFMD PRF\ VSUòőDUNL • NRQWUROD WHPSHUDWXU\ QDZLHZX • FLÞJĜH JU]DQLH Z WUDNFLH RGV]UDQLDQLD • SUDFD Z WU\ELH FKĜRG]HQLD GR 0C

• XUXFKRPLHQLH L PRQLWRULQJ SUDF\ SU]H] VLHà :L )L • DNWXDOL]DFMD RSURJUDPRZDQLD RQOLQH • UÌőQLFD Z\VRNRijFL SRPLòG]\ MHGQRVWNDPL ZHZQòWU]Q\PL GR P • QRZ\ SURWRNÌĜ NRPXQLNDFML 1$6$ • DJUHJDW\ PRQREORN R PRF\ +3 N:

www.ebuilder.pl

: RGQLHVLHQLX GR V\VWHPÌZ ]H ]PLHQQ\P SU]HSĜ\ZHP F]\QQLND FKĜRGQLF]HJR LQQ\FK SURGXFHQWÌZ 'DQH GRW\F]Þ MHGQRVWNL ]HZQòWU]QHM R PRF\ +3 s ((5 t 3DUDPHWU\ SRPLDUX ]JRGQH ]H VWDQGDUGHP (8529(17 t WHPSHUDWXUD ZHZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\ RUD] ]HZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\

s &23 t 3DUDPHWU\ SRPLDUX ]JRGQH ]H VWDQGDUGHP (8529(17 t WHPSHUDWXUD ZHZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\ RUD] ]HZQòWU]QD & WHUPRPHWU VXFK\ & WHUPRPHWU PRNU\

s (6((5 t (XURSHMVNL VH]RQRZ\ ZVSÌĜF]\QQLN HIHNW\ZQRijFL HQHUJHW\F]QHM GOD WU\EX FKĜRG]HQLD (6((5 $ ((5 % ((5 & ((5 ' ((5 JG]LH $ % & ' & & & & ZJ VWDQGDUGX (8529(17

GRZLHG] VLò ZLòFHM QD ZZZ NOLPDW\]DFMD VDPVXQJ SO

8

10

12

14

16

18

20

DEBATA

Branża o kodeksie etyki

Czas zmian

3 MARZEC 2013

Nr

Rok XVII (188) 5zł (w tym 8% VAT)

BIZNES l BUDOWNICTWO l ARCHIT

WYROBY BUDOWLANE

Nowe reguły rynku PROJEKTOWANIE

a warunki pożarowe USZKODZENIA

ścian działowych KOROZJA

betonu

STOLARKA OTWOROWA DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA

i

MARZEC

êp ꨪªªêê ­êꤤ Àê ê ê A N w ê êh êz ­ê ê ­ ­

WENTYLACJA i KLIMATYZACJA DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA

i

MARZEC

­êꨪ

}y}êp}êk êê

Àê ê ê w ê ê êkhprpu

Wartość ponad ilość RÜDIGER KUHN

Prezes Cemex Polska i Europa Wschodnia

W jaki sposób nowy Ford Transit Custom podnosi poprzeczkę dla samochodów dostawczych?

Odpowiedzi jest wiele. Zintegrowany bagażnik dachowy. Możliwość transportu przedmiotów o długości nawet 3 metrów. Wiodące w swojej klasie silniki, zapewniające zużycie paliwa już od 6,3 l/100km. Nowy Ford Transit Custom to wszystko, czego potrzebujesz, aby Twój biznes ruszył w kierunku lepszej przyszłości.

Ofensywa nowości Forda Zapraszamy do Autoryzowanych Salonów

TrANSiT CuSTOM

Międzynarodowy Samochód Dostawczy roku 2013.

Go Further ford.pl

Zdobywca maksymalnej oceny 5 gwiazdek i najlepszego wyniku w swojej klasie w testach bezpieczeństwa Euro NCAP. Wyróżniona nagrodą Euro NCAP automatyczna i bezpłatna Funkcja Wzywania Pomocy.

DEBATA

Branża o kodeksie etyki

Czas zmian

3 MARZEC 2013

Nr

W ten rok weszliśmy z umiarkowanym optymizmem wobec sytuacji na rynku budowlanym, w tym produkcji cementu, betonu i kruszyw. Branża cementowa wyprodukowała w roku 2012 o 16% mniej niż rok wcześniej. Spodziewamy się, że rynek cementu zmniejszy się o kolejnych kilka procent w 2013 roku.

KOMENTARZ 8

INFORMACJE 10

LUDZIE I FIRMY

Fot. arch. Termo Organika

Wartość ponad ilość 16

Rozmowa z Rüdigerem Kuhnem, Prezesem CEMEX Polska i Europa Wschodnia

Rok XVII (188) 5zł (w tym 8% VAT)

BIZNES l BUDOWNICTWO l ARCHIT

WYROBY BUDOWLANE

Nowe reguły rynku PROJEKTOWANIE

a warunki pożarowe USZKODZENIA

ścian działowych

Fot. arch. CEMEX Polska

Fot. arch. CEMEX Polska

marzec 2013

16

KOROZJA

betonu

STOLARKA OTWOROWA DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA

i

MARZEC

êp ꨪªªêê ­êꤤ Àê ê ê A N w ê êh êz ­ê ê ­ ­

WENTYLACJA i KLIMATYZACJA DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA

i

MARZEC

­êꨪ

}y}êp}êk êê

Àê ê ê w ê ê êkhprpu

Mocna strona polskiego biznesu 18

Wartość ponad ilość RÜDIGER KUHN

Prezes Cemex Polska i Europa Wschodnia

STRATEGIE MARKETINGOWE

Współpraca drogą do zrównoważonego rozwoju 19

BUDMA 2013

Budować inteligentnie 22

28

BUDUJEMY ZAUFANIE W BIZNESIE

Po wejściu w życie rozporządzenia 305/2011 CPR opatrzenie wyrobu budowlanego oznakowaniem CE będzie możliwe tylko w przypadku, gdy zostanie sporządzona dla niego deklaracja właściwości użytkowych, zgodna z odpowiednimi przepisami CPR.

Ugoda mediacyjna 26 Dorota Grabiec

NORMY BUDOWLANE

Nowe reguły rynku wyrobów budowlanych. Część 1 28 Łukasz Adamus

PRAWO

Obowiązki prawne projektanta 30

Łukasz Bernatowicz, Krzysztof Gładych

Legalizacja samowoli budowlanej 32 Joanna Marciniak, Magdalena Myśliwiec

RAPORT

Czas zmian 34

Piotr Miecznikowski

36

Coraz więcej chwytów w budownictwie staje się dozwolonych, a relacje między przedsiębiorcami oraz na linii inwestor – firma pozostawiają wiele do życzenia. Przedstawicieli branży zapytaliśmy zatem o kodeks etyki w budownictwie – jakie zasady, powinny się w takim kodeksie znaleźć?

Fair play w budownictwie 36

Fot. arch. Arcelor Mittal

STOLARKA OTWOROWA DODATEK PROMOCYJNY

Konstrukcje stalowe należy projektować w sposób, który pozwoli na zapewnienie im nośności lub ograniczonego odkształcenia przez czas, w którym śą narażone na działanie wysokiej temperatury występującej w trakcie pożaru.

dodatek promocyjny miesięcznika

Builder

marzec 2013

PREZENTACJA Z OKŁADKI aluplast Ideal 8000 – nowy wymiar energooszczędności 44 Marcin Szewczuk

RAPORT

54

Stolarka otworowa

Polskie okna i drzwi w Europie 46 Paweł Zdybał

Polska stolarką stoi 48 Joanna Florczak-Czujwid

aluplast Ideal 8000 – nowy wymiar energooszczędności Prezentacja firmy Aluplast Sp. z o.o.

str. 44

Fot. arch. Aluplast Sp. z o.o.

DEBATA

M A K S Y M A L N A

N I E Z A W O D N O Ś Ć

J E S T

M O Ż L I W A

Hi-Reliability: najwyższa niezawodność i wytrzymałość solidnej ramy z elastycznej stali o wysokiej wytrzymałości Hi-Performance: najlepsze osiągi dzięki 8 - i 13-litrowym silnikom Cursor Euro V Hi-Versatility: największa wszechstronność konfiguracji pojazdów umożliwiająca dopasowanie konstrukcji do dowolnego zastosowania Hi-Design: najnowsze elementy stylizacyjne kabiny Hi-Comfor t & Ergonomia: najwyższy komfort i ergonomia zarówno kabiny jak i tablicy rozdzielczej

W W W . I V E C O . P L

Fot. arch. Andrzej Łapko

marzec 2013

62

Fot. arch. Tomasz Jaśniok

Proces karbonatyzacji jest bardzo niekorzystny dla trwałości konstrukcji z betonu zbrojonego, gdyż prowadzi do obniżenia się alkalicznego pH betonu. Wskutek procesu dyfuzji węglan wapnia migruje na zewnątrz i wydziela się ze struktury betonu tworząc charakterystyczne nacieki.

BUDOWNICTWO

Iniekcyjne żele akrylowe 53 Sławomir Skoworodko

Bezpieczeństwo pożarowe konstrukcji w Eurokodach 54 Część 3: Projektowanie konstrukcji stalowych Antoni Biegus

Cement biały – szlachetne piękno 59

Projektowanie badań geotechnicznych wg Eurokodu 7 60 Część 4: Nowa klasyfikacja gruntów Lech Wysokiński

Przyczyny uszkodzeń konstrukcji z betonu 62 Część 1: Korozja betonu

70

Porównanie niewielkich przekrojów elementów nośnych z olbrzymim rzutem wspartego na nich przekrycia uświadamia niebywały kunszt konstruktorów betonowych kielichów katowickiego dworca. Dysponując betonem i zbrojeniem znacznie mniejszej wytrzymałości niż stosowane obecnie, byli w stanie zrealizować obiekt wzbudzający podziw i uznanie.

Andrzej Łapko

System uniwersalny MK 66 rozwiązania ULMA dla budynków wysokich Andrzej Matyńka, Piotr Dyda, Bartosz Celej

Jak badano korozję zbrojenia? 70 O badaniach kielichowej konstrukcji dworca w Katowicach (część 2) Uszkodzenia ścian działowych 74 Marek Lechman

RYNEK 76

wentylacja i klimatyzacja dodatek promocyjny miesięcznika

Builder

marzec 2013

WENTYLACJA I KLIMATYZACJA DODATEK PROMOCYJNY Informacje 76

74

Wentylacja – kierunek energooszczędność 82

Analizy potwierdziły przekroczenie stanów granicznych ugięć części płyt stropowych. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu mogłoby być zwiększenie sztywności stropów w nowo projektowanych budynkach o konstrukcji słupowo-płytowej.

Wentylacja dla profesjonalistów 84

Systemy detekcji CO i LPG w garażach podziemnych 85

Fot. arch. Moomoo

Jolanta Dębowska-Danielewicz

RYNEK 89

RYNEK TOPBUILDER 90

ARCHITEKTURA I DESIGN

PROFILE: Jakub Majewski i Łukasz Pastuszka 92 Rockfon w Termach Jakuba 96

92

Bliska jest nam architektura Japonii – prosta, ale pełna przemyśleń, bezpośrednia i konkretna. Lubimy proste linie i czyste idee, które można odszukać na przykład u projektantów mody. Wszystko może być inspiracją, jeśli zostanie odpowiednio przeanalizowane i przełożone na język architektury.

Maria Chudkiewicz

Kazimierskie inspiracje 98

Łukasz Przybyłowicz, Piotr Musiałowski

Informacje 102 STRONA BUILDERA 104

str. 80

VRV IV Daikin

– nowa generacja systemu Prezentacja systemu firmy DAIKIN

Fot. arch. DAIKIN

Fot. arch. Marek Lechman

Adam Zybura, Mariusz Jaśniok, Tomasz Jaśniok

Arocs.

Nowa siła na budowie.

Marka Daimler AG

Poznaj czystą siłę nowego Arocsa: dzięki wysokiej mocy silnika i innowacyjnemu układowi napędowemu, optymalnie przenoszącemu siłę napędową, Arocs z łatwością porusza się także w trudnym terenie. Rama o nowatorskiej, solidnej konstrukcji wyróżnia się wysoką podatnością na skręcanie i swobodnie radzi sobie nawet z dużymi obciążeniami.

Przekonaj się sam – u najbliższego dealera Mercedes-Benz i na stronie internetowej www.mercedes-benz.com/the-new-arocs

Od redakcji Po przykrych doświadczeniach minionego roku, obietnice kolejnych dużych unijnych pieniędzy na realizacje inwestycji w Polsce nie budzą już wielkiego entuzjazmu wśród szefów polskich firm budowlanych. Lekcja z poprzedniego rozdania (2009-2013) była trudna dla wszystkich, a dla wielu zakończyła się niezdanym egzaminem. Jednoznacznie uwydatniła nieprzyjazne firmom wykonawczym niedoskonałości naszego ustawodawstwa, procedur przetargowych, niezdrowe relacje między uczestnikami procesu inwestycyjnego. Te relacje i procedury tworzą ludzie i ludzie je realizują, ale zapominają o podstawowej regule działalności fair play. O tym, że zasada ta musi obowiązywać wszystkich. Uczestnicy procesu budowlanego nie powinni być wrogami, lecz równorzędnymi partnerami. Niepowodzenie jednego z nich jest niepowodzeniem wszystkich, nie może obciążać wyłącznie wykonawcy. Coraz częściej sygnalizują to prezesi firm budowlanych.

Z nadzieją na skłonienie najpierw do refleksji, a potem do zmian, odsyłam Państwa do lektury bieżącego numeru, w którym wielokrotnie przewija się ten temat (str. 8 – Czy w budownictwie źle się dzieje?, str. 36 – Fair play w budownictwie, str 30 – Odpowiedzialność projektanta). Czy potrzeba specjalnych inicjatyw i tworzenia nowych kodeksów etyki, żeby postępować etycznie w życiu i w biznesie?!

Da­nu­ta Bu­rzyńska Re­dak­tor Na­czel­na

W NUMERZE: komentarz

debata

Ryszard Trykosko

Henryk Liszka

Prezes Zarządu Gdańskich Inwestycji Komunalnych, Przewodniczący Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa

Prezes Zarządu HOCHTIEF Polska Sp. z o.o.

CZY W BUDOWNICTWIE ŹLE SIĘ DZIEJE? Jestem uczestnikiem procesu inwestycyjnego od wielu lat. 30 lat byłem po stronie wykonawcy, a od 2005 roku działam po stronie inwestora. Zatem od podszewki znam ten proces od strony wykonawcy i doskonale wiem, jak i kiedy może się zachować kolega, który wygra przetarg. Wiem, gdzie są słabe punkty, które wykonawca może wykorzystać. A nadal uważam, że zwycięzca przetargu to mój partner, a nie wróg – jego sukces jest moim sukcesem. Jednak zarządzając miliardowymi budżetami stykam się z bardzo restrykcyjnymi przepisami – zamówienia publiczne czy zasady wykorzystania środków unijnych potrafią utrudnić życie myślącemu inwestorowi. Jeśli zarządzam miliardami złotych pieniędzy publicznych, nic dziwnego, że pod lupą są moje decyzje, a przede wszystkim – moje obroty. Nie mam nic do ukrycia. Jestem zdecydowanym przeciwnikiem układów, kombinacji – całe inżynierskie życie grałem uczciwie, bez łapówek i wiem, że to jest możliwe. Ale inżynier musi mieć prawo do inżynierskiego zdrowego rozsądku. Jeśli nie ma tego po stronie zamawiającego, rośnie ryzyko sparaliżowania inwestycji.

Kodeks etyki w budownictwie musi opierać się na zasadach uniwersalnych dla każdej branży.

Trzeba zatem stawiać w centrum uczciwą konkurencję oraz transparentność. Z taką postawą automatycznie wiąże się zakaz zmów cenowych, korupcji oraz wręczania i przyjmowania łapówek. Oczywiście wyraźnie mówi o tym prawo, jednak dobrowolny kodeks branżowy powinien przypominać tę zasadę i ją tym samym promować. Nie trzeba nikogo przekonywać o potrzebie i wadze takich działań, bo przecież wartości ekonomiczne i etyczne ściśle są ze sobą powiązane, wzajemnie od siebie zależą. Zasady, o których mówię, funkcjonują już z pewnością w wielu firmach w formie kodeksów. Jednak, aby je upowszechnić, trzeba zobowiązywać do ich przestrzegania nie tylko swoich pracowników, ale również zewnętrznych partnerów biznesowych, np. podwykonawców, dostawców, przez zamieszczenie odpowiedniego zapisu w umowie.

budownictwo

prof. dr hab. inż. Antoni Biegus

budownictwo

Politechnika Wrocławska

prof. dr hab. inż. Andrzej Łapko

BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE KONSTRUKCJI W EUROKODACH

Politechnika Białostocka

PRZYCZYNY USZKODZEŃ KONSTRUKCJI Z BETONU Agresywne oddziaływanie środowiska (gazowe, gruntowe lub wodne), może w określonych przypadkach doprowadzić do uszkodzeń strukturalnych elementów konstrukcyjnych z betonu. Zagrożenie korozyjne z reguły zwiększa się w odniesieniu do konstrukcji zbrojonych (żelbetowych lub wstępnie sprężonych), ponieważ stal zbrojeniowa jest w znacznie większym stopniu podatna na korozję. Zadaniem projektanta konstrukcji, oprócz zapewnienia właściwej nośności i użytkowalności, jest zabezpieczenie odpowiedniej klasy trwałości konstrukcji z betonu. Projektowanie konstrukcji z betonu na trwałość, przy założonym cyklu eksploatacji staje się obecnie istotnym elementem procedur wymiarowania konstrukcji betonowych.

6 Builder

FAIR PLAY W BUDOWNICTWIE

W projektowaniu stalowych konstrukcji w warunkach pożaru stosuje się PN-EN 1993-1-2 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych.

Część 1-2: Reguły ogólne - Obliczanie konstrukcji w warunkach pożaru. W Eurokodzie tym podano proste modele obliczania nośności stalowych belek i słupów w warunkach pożaru. Są one kompatybilne z zasadami obliczania nośności granicznych w warunkach normalnej temperatury według PN-EN 1993-1-1. W ich modelach obliczeniowych uwzględnia się zmniejszenie efektów oddziaływań na konstrukcję oraz zmienność właściwości stali w warunkach podwyższonych temperatur. Mogą one być stosowane w ocenie nośności stalowych elementów niezabezpieczonych i zabezpieczonych ogniochronnie oraz chronionych ekranami cieplnymi, wytężonych rozciąganiem, ściskaniem lub/i zginaniem. marzec 2013

Builder Awards

GAL A BUILDERA 19 marca 2013 roku Warszawa, Hotel Polonia Palace Aleje Jerozolimskie 45

wy­różnie­nie przy­zna­wa­ne przez Re­dak­cję i Ra­dę Pro­gra­mo­wą mie­sięcz­ni­ka „Bu­il­der” fir­mom z bran­ż y bu­dow­la­nej za dy­na­micz­ ny roz­wój i osią­gnię­tą po­z y­cję na ryn­ku bu­dow­la­nym oraz me­ne­dże­rom tych firm za sku­tecz­ne za­rzą­dza­nie i suk­ce­sy ryn­ ko­we. BU­DOW­L A­NA FIR­MA RO­KU jest jed­no­cze­śnie no­mi­na­cją do sta­tu­et­ki POL­SKI HERKU­LES w ro­ku na­stęp­nym.

ty­tuł i sta­tu­e t­ka przy­zna­wa­ne przez Re­dak­cję i Ra­dę Pro­gra­mo­wą mie­sięcz­ni­ka „Bu­il­der” fir­mom, or­ga­ni­za­cjom i ich sze­fom za szcze­gól­ne osią­gnięcia i ugrun­to­wa­ną po­z y­cję w bran­ż y bu­dow­la­nej oraz oso­bom, któ­re swo­ją do­tych­cza­sową dzia­łal­no­ścią wy­war­ły zna­czą­cy wpływ na roz­wój pol­skie­go bu­dow­nic­twa.

Patronat Honorowy i Współpraca

W ramach Programu PROMUJEMY POLSKĄ ARCHITEKTURĘ uhonorowani zostaną wybitni polscy architekci i konstruktorzy.

Nagrody specjalne – honorowe statuetki Polskiego Herkulesa otrzymają: Ewa Błaszczyk, prof. Ewa Kuryłowicz, Andrzej Chołdzyński, Andrzej Dobrucki,­ Tomasz Grotowski.

www.ebuilder.pl

wy­r óż­nie­nie przy­zna­wa­ne przez mie­ sięcz­nik „Bu­il­der” fir­mom i in­sty­tu­ cjom spo­za bran­ż y bu­dow­la­nej, któ­ rych działal­ność i świad­czo­ne usłu­gi wspie­ra­ją roz­wój branży bu­dow­la­nej i działa­ją­cych w niej firm. Ka­pi­tu­ła bie­ rze pod uwa­gę do­stęp­ność pro­duk­tu lub usłu­gi, no­wa­tor­stwo, do­sto­so­wa­nie do wy­mo­gów branży bu­dow­la­nej, po­trzeb klien­tów i zmie­nia­ją­ce­go się ryn­ku, a tak­że re­la­cje fir­ma – klient.

komentarz

Czy w budownictwie źle się dzieje?

W każdej branży zdarzają się nieprawidłowości, bo tworzą ją ludzie, którzy mogą popełnić błąd. Jednak budowanie opinii o całej branży na podstawie pojedynczych przypadków jest krzywdzące i bezzasadne. Dużą rolę odgrywają tu media, które kreując rzeczywistość zupełnie odległą od prawdy, ale za to populistycznie nośną.

W tej chwili mamy na tapecie zmowę cenową, która jest postrzegana jako objaw kondycji całego budownictwa. Mamy 300 miliardów dofinansowania unijnego, a chwilowo blokują nam 3 miliardy. Kto mówi o tym, że nasze zarządzanie środkami unijnymi ogólnie jest oceniane wysoko? Nikt, na celowniku są kombinacje kilku firm. Muszą one oczywiście zostać wyjaśnione, ale ich eksponowanie sprawia, że całe budownictwo jest przedstawiane jako banda aferzystów.

Jestem uczestnikiem procesu inwestycyjnego od wielu lat. 30 lat byłem po stronie wykonawcy, a od 2005 roku działam po stronie inwestora. Zatem od podszewki znam ten proces od strony wykonawcy i doskonale wiem, jak i kiedy może się zachować kolega, który wygra przetarg. Wiem, gdzie są słabe punkty, które wykonawca może wykorzystać. A nadal uważam, że zwycięzca przetargu to mój partner a nie wróg – jego sukces jest moim sukcesem.

Jednak zarządzając miliardowymi budżetami, stykam się z bardzo restrykcyjnymi przepisami – zamówienia publiczne czy zasady wykorzystania środków unijnych potrafią utrudnić życie myślącemu inwestorowi. Jeśli zarządzam miliardami złotych pieniędzy publicznych, nic dziwnego, że pod lupą są moje decyzje, a przede wszystkim – moje obroty. Nie mam nic do ukrycia. Jestem zdecydowanym przeciwnikiem układów, kombinacji – całe inżynierskie życie grałem uczciwie, bez łapówek i wiem, że to jest możliwe. Ale inżynier musi mieć prawo do inżynierskiego zdrowego rozsądku. Jeśli nie ma tego po stronie zamawiającego, rośnie ryzyko sparaliżowania inwestycji.

W kieracie zamówień publicznych i pieniędzy unijnych, niezależnie od tego, co się na budowie dzieje, trzeba realizować projekt. Projektujemy na żywym organizmie, więc mogą się wydarzyć różne rzeczy.

Jeśli kończę inwestycję poniżej założonego budżetu – a tak było choćby w przypadku gdańskiego stadionu, o czym mało kto wie i mówi – powinienem mieć możliwość do zarządzania kolejnymi budżetami, oczywiście zgodnie z obowiązującymi przepisami, ale bez obawy, że po zakończeniu inwestycji nie spędzę kilku lat na tłumaczeniu się z podjętych decyzji. Tymczasem na wszystko muszę mieć zgody. Jednak nie to jest najważniejsze, ale fakt, że decydentów – najczęściej prawników – interesują tylko kropki i przecinki, a nie analiza skutków i konsekwencji dla realizowanego projektu. Inwestor nie może sam pokryć kosztów zmian w projekcie. Przechodzi to na wykonawcę, który z kolei zwykle nie ma takiej możliwości i sprawa koń-

czy się w sądzie. Silna firma po prostu przetrzyma parę lat sporu, ale firma w kryzysie może po prostu upaść. Stąd bankructwa, upadłości, zejścia z budowy, wyścigi szczurów.

Regulacje powinny uznać, że po stronie inwestora nie siedzi złodziej chcący wykorzystać wykonawcę, tylko partner, który rozumie nieprzewidziane okoliczności. Życie nie jest biało-czarne. Jako inżynier wiem, że mogą się zdarzyć rzeczy, których nie przewidziała dokumentacja. Jako inwestor powinienem przeprowadzić inżynierską kalkulację, uczciwie zapłacić i nie wstrzymywać robót. Mam podstawy, by sądzić, że dana zmiana była słuszna, a zapłata się wykonawcy po prostu należy. Ale czy tak samo będzie interpretować organ kontrolujący, który będzie analizować rozliczenie kontraktu?

Nie wiem... Mogą zrobić ze mnie złodzieja czy łapówkarza, który na pewno coś dostał, żeby wykonawcy zapłacić. I ta niemoc paraliżuje wiele inwestycji.

Trzeba mieć odwagę podjęcia pewnego ryzyka, które wpisane jest w inwestycje. Powtarzam moim ludziom – trzeba działać tak, żeby inwestycja szła do przodu. Jeśli weźmiecie choć 5 groszy, głowy polecą – ale jeśli inżyniersko udokumentujecie, że decyzja o tym wydatku była niezbędna, odpowiedzialność biorę na siebie. Nikt nie wie, ile czasem musi się nagimnastykować zamawiający, żeby np. wykonawca nie zszedł z budowy. Trzeba ryzykować, bo inaczej stajemy przed groźbą paraliżu inwestycji. Zaś każda przerwana inwestycja – jak choćby odcinki autostrady – to ogromne koszty, których wcale nie pokryją kary umowne.

Ryszard Trykosko Prezes Zarządu Gdańskich Inwestycji Komunalnych, przewodniczący Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa. Nie uważa się za urzędnika – jest inżynierem z pełnymi uprawnieniami budowlanymi. Doświadczony uczestnik procesów inwestycyjnych, zarówno od strony wykonawcy, jak i inwestora – koordynował m.in. budowę PGE Areny w Gdańsku. Doceniony licznymi nagrodami pracodawca i menedżer budownictwa.

Animator dialogu branżowego. Absolwent Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Gdańskiej.

8 Builder

marzec 2013

Fot. arch. GIK

O utrudnionej współpracy między inwestorem a wykonawcą, blokadzie inżynierskiego zdrowego rozsądku i kieracie zamówień publicznych mówi Ryszard Trykosko, prezes spółki Gdańskie Inwestycje Komunalne, Przewodniczący Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa.

Fot. arch. redakcji

informacje

Nowe warunki

Dnia 22 lutego 2013 r. weszła w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W rozporządzeniu dodano nowy podrozdział 8a, poświęcony wymaganiom, jakie powinny spełnić instalacje telekomunikacyjne.

Szef firmy Graphisoft w Polsce

W dniach od 11 do 13 marca br. przebywać będzie z wizytą w Polsce p. Viktor Várkonyi, Dyrektor Generalny (CEO) firmy GRAPHISOFT, producenta programu ArchiCAD. W trakcie tej wizyty p. Viktor Várkonyi wygłosi dwa odczyty poświęcone technologii BIM i idei Open BIM: we wtorek, 12 marca, godz. 12.00 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz w środę, 13 marca, godz. 10.00 w Centrum Promocji Kultury Saska Kępa. Po każdym ze spotkań odbędzie się dyskusja.

Osoby chcące wziąć udział w tych spotkaniach proszone są o zarejestrowanie się przez stronę: www.archicad.pl.

Ceny materiałów budowlanych w styczniu Grupa PSB S.A. śledzi ceny wiodących materiałów budowlanych. Podajemy przygotowane przez firmę zestawienie za styczeń 2013 roku. W tym miesiącu, w porównaniu do poprzedniego, wzrosły ceny w 6 grupach: silikatów (+3,7%), gazobetonów (+2,5%), narzędzi i sprzętu budowlanego (+1,5%), chemii budowlanej (+1,2%), izolacji termicznej (+1%) i stolarki otworowej, parapetów (+0,1%).

Spadły ceny suchej zabudowy (-4,8%), materiałów ściennych ceramicznych (-0,8%) oraz pokryć i folii dachowych, rynien i drewna oraz materiałów drewnopochodnych (-0,2%). Ceny izolacji wodochronnych nie zmieniły się. W kategorii „inne” wzrosły ceny farb, lakierów, tapet (+0,9%), instalacji i techniki grzewczej, kanalizacji, odwodnień, wentylacji (+0,8%) oraz cementu, wapna (+0,4%), a spadły wyrobów stalowych (-4%). Nie zmieniły się ceny płytek ceramicznych, wyposażenia łazienek i kuchni, kostki brukowej oraz bram, ogrodzeń.

Fot. arch. Politechniki Krakowskiej

więcej informacji na

Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego Dzięki unijnemu wsparciu, rusza unikatowa inwestycja - Małopolskie Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego. Będzie kosztować 20 mln zł. Zarząd województwa małopolskiego przekaże Politechnice Krakowskiej ponad 17 mln zł. Inwestycję zrealizuje Politechnika Krakowska, na której kampusie w centrum Krakowa stanie nowe laboratorium. Będzie ono pierwszym w Polsce na tak dużą skalę badającym technologie energooszczędne oraz komfort użytkowania budynków niskoenergetycznych. Unikatowość przedsięwzięcia polega m.in. na tym, że budynek MLBE będzie obiektem do badań w naturalnej skali w warunkach rzeczywistego użytkowania.

10 Builder

Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji Małopolski Oddział Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, przy współpracy Oddziałów w Bielsku-Białej, Gliwicach i Katowicach, organizuje w dniach 5-8 marca 2013 roku, w kompleksie hotelowym „STOK” w Wiśle, XXVIII Ogólnopolskie „Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji”. Tematyką tej edycji Warsztatów będą zagadnienia związane między innymi ze wzmacnianiem podłoża gruntowego, fundamentowaniem, głębokimi wykopami oraz nasypami, zarówno w aspekcie projektowym jak i realizacyjnym. „Warsztaty „ są aktualnie największym w kraju spotkaniem przeznaczonym dla projektantów konstrukcji budownictwa ogólnego, przemysłowego i komunikacyjnego, producentów materiałów budowlanych, specjalistycznych firm oraz przedsiębiorstw wykonawczych. Wygłoszonych zostanie ponad 30 wykładów przygotowanych przez wybitnych specjalistów z całego kraju, reprezentujących środowiska naukowe, projektowe, wykonawcze i produkcyjne.

Forum Wentylacja i Salon Klimatyzacja „Builder” w tym roku po raz pierwszy wspiera medialnie Forum Wentylacja - Salon Klimatyzacja. Edycja 2013 to jedenaste spotkanie typu B2B profesjonalistów branży wentylacyjnej i klimatyzacyjnej. Ponad 100 wystawców, bogaty program seminaryjny, atrakcyjna prezentacja nowości i sprzyjający klimat do rozmów branżowych czekają na fachowców w warszawskim hotelu Gromada, w dniach 5-6 marca 2013. Z roku na rok impreza cieszy się coraz większym zainteresowaniem branży budowlanej, a szczególnie architektów. Podczas targów będzie można tradycyjnie zagłosować na najciekawszy produkt (nowością 2013 będzie wprowadzenie kategorii tematycznych). W roku 2013 organizowana jest specjalna strefa prezentacji – ARENA TECHNOLOGII. Tematem przewodnim będzie oferta dla obiektów hotelowych i restauracyjnych.

Kongres Stolarki Polskiej

Kongres Stolarki Polskiej, organizowany przez Związek Polskie Okna i Drzwi, to największe wydarzenie tej branży w Polsce. 4. spotkanie odbędzie się w dniach 16-17 maja 2013 r. w Hotelu Magellan*** w Bronisławowie k/Piotrkowa Trybunalskiego. Decyzje zapadające na Kongresie mają istotny wpływ na przyszłość całej branży i wyznaczają kierunki jej rozwoju. Wydarzenie gromadzi nie tylko prezesów, właścicieli i członków kadry zarządzającej największych firm z branży, ale również przedstawicieli świata nauki, biznesu i polityki oraz liczne grono dziennikarzy. Tematem przewodnim tegorocznej edycji będzie eksport i związane z nim zagadnienia.

marzec 2013

informacje

Nowe targi budowalne

W dniach 10-12 września 2013 r. w Warszawskim Centrum EXPO XXI, odbędzie się pierwsza edycja Międzynarodowych targów budowlanych Warsaw Build 2013, Windows & Doors 2013, Certiba 2013 oraz Interiors & Design 2013. Organizatorem wydarzeń jest firma Lentewenc Sp. z o.o., która skupia swoje działania na organizacji międzynarodowych wystaw i konferencji w Polsce w różnych sektorach przemysłu, m.in. Budownictwo, Transport i Logistyka, Opieka Zdrowotna, Przemysł Spożywczy, Sport, Bezpieczeństwo i Ochrona. http://targibranzybudowlanej.pl http://targiceramiki.pl http://targiwnetrzarskie.pl http://targiprodukcjiokienidrzwi.pl

26. Awarie Budowlane

Konferencja od ponad ćwierć wieku stanowi forum wymiany poglądów i doświadczeń naukowców, inwestorów, projektantów, wykonawców oraz przedstawicieli administracji budowlanej w zakresie szeroko pojętego bezpieczeństwa konstrukcji budowlanych. Konferencja składać się będzie z sesji problemowych, w których prezentowane będą referaty zamówione przez Organizatorów Konferencji oraz z sesji tematycznych, obejmujących referaty zgłoszone przez uczestników i zakwalifikowane przez Komitet Naukowy Konferencji. Konferencja odbędzie się w dniach 21-24 maja 2013 roku w Międzyzdrojach, w hotelu Aurora oraz kompleksie hotelowym Rybak - Vestina, ul. Promenada Gwiazd 37.

Nowoczesne budownictwo a oszczędność energii

Od 9 lipca 2013 roku wszystkie nowo powstałe obiekty będą musiały spełniać określone w dyrektywie normy dotyczące minimalnej charakterystyki energetycznej, do czego zobowiązuje dyrektywa nr 2010/31/UE opublikowana w Dz. Ustaw z dnia 18.06.2010.

Adam Gołąb

ekspert ds. efektywności energetycznej w firmie Trilux Polska

Fot. arch. Trilux

Fot. arch. Trilux

Niższe zużycie prądu generować może zmiana technologii zewnętrznej iluminacji osiedli, budynków, a także ich wnętrz. Na klatce schodowej najlepiej zamontować oświetlenie sterowane za pomocą czujnika ruchu. Pozwala ono zmniejszyć aż o 60% wysokość rachunków za energię elektryczną. Najbardziej energooszczędna jest technologia LED – tradycyjna żarówka świeci 1000 godzin, a lampa LED funkcjonuje co najmniej przez 30 000 godzin. Oprócz lamp LED energooszczędne są także inne źródła światła – nowoczesne świetlówki oraz żarówki halogenowe. Każde z tych rozwiązań pozwoli zaoszczędzić w porównaniu z tradycyjną żarówką wolframową aż 80-90% energii. Rodzaj oprawy powinien być dostosowany do otoczenia, np. do oświetlenia chodników przy budynkach dobrym rozwiązaniem są oprawy zaprojektowane tak, aby oświetlały konkretny punkt, a nie rozpraszały źródło w górę lub na boki. Powinny być one zawsze wyposażone w odbłyśniki, kierujące światło we właściwą stronę i klosze właściwie je rozpraszające.

REKLAMA

marzec 2013

Builder 11

informacje

Nowe plany Bilfinger Infrastruktura Bilfinger Berger Budownictwo S.A. pod nową, prostszą nazwą – Bilfinger Infrastructure – będzie, na mocy decyzji koncernu Bilfinger, realizować kontrakty m.in. w Norwegii i Niemczech.

Obecnie realizowany jest kontrakt w Skandynawii na budowę mostu w miejscowości Transfjord.

Zielone Rekomendacje dla ISOVER

Fot. arch. ISOVER

więcej informacji na

Zielone Rekomendacje Techniczne to certyfikaty potwierdzające, że zastosowane materiały spełniają wymagania budownictwa zrównoważonego. Są to pierwsze w Polsce wyróżnienia, które Instytut Techniki Budowlanej przyznał marce ISOVER na tegorocznych targach BUDMA 2013 w Poznaniu. Wyróżnienia z rąk wiceministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej – Janusza Żbika, Dyrektora ITB – dr. inż. Jana Bobrowicza oraz Jacka Szera – Zastępcy Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego odebrał Dyrektor Generalny ISOVER - Piotr Dauksza, który podkreślił, że planowanie energooszczędnych i ekologicznych budynków jest już w zasadzie obowiązującym standardem.

Największa w branży budowlanej impreza - Międzynarodowe Targi Poznańskie BUDMA 2013, stała się okazją do zaprezentowania idei Domu Zeroenergetycznego Plus – GREEN POWER, którego partnerem strategicznym jest Firma SELENA. Partnerzy akcji spotkali się na stoisku 57 w centralnej części pawilonu 4 poświęconego energooszczędności. W Domu Zeroenergetycznym Plus – GREEN POWER bezspoinowy system ociepleń będzie oparty o wełnę mineralnej, która zostanie zamocowana i wykończona przy użyciu najnowocześniejszych systemów ociepleń Seleny – produktów zolokrzemowych z nanotechnologią marki TYTAN® EO. Budowa domu rusza już pod koniec marca.

itelligence otrzymuje akredytację SAP Akredytacja jest potwierdzeniem stosowania przez itelligence przejrzystych standardów jakości podczas sprzedaży i wdrożeń rozwiązań SAP. Firma itelligence ma status Złotego Partnera SAP w programie SAP PartnerEdge. Akredytacja jest przyznawana partnerom SAP na całym świecie, którzy stosują aktywne zarządzanie jakością w swoich procesach sprzedaży i metodyce dostaw.

Jarosław Kujawa

Jarosław Kujawa objął stanowisko dyrektora działu instalacji oraz członka zarządu Buro Happold Polska. Będzie wspierał Partnerów firmy w koordynacji działań zwiększających aktywność biznesową i obecność Buro Happold na rynku. Kujawa uprzednio związany był z WSP Polska, gdzie od roku 1999 pełnił funkcję dyrektora zarządzającego. Absolwent Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej, ma 30-letnie doświadczenie w dziedzinie inżynierii instalacyjnej, zarówno w projektowaniu, jak i wykonawstwie. W latach 1994- 1999 brał udział w tworzeniu i rozwoju na rynku polskim firmy RP+K Projekt, wcześniej przebywał w Bagdadzie, pracując dla brazylijskiej Promon Technical Services przy projekcie budowy metra.

Prywatnie jest szczęśliwym ojcem dorosłego syna. Czas wolny najchętniej spędza z rodziną, przyjaciółmi i psami.

Eksportowy optymizm Unibep

Według prognoz Domu Maklerskiego Millenium, przychody Unibep w 2016 roku wyniosą 1,2 mld PLN (wzrost o 38% w stosunku do roku 2012). Składa się na to m.i.n. Intensywny eksport na rynkach wschodnich i w Norwegii. Na rynku rosyjskim możliwości rozwoju otwiera perspektywa olimpiady zimowej (2014) oraz piłkarskich MŚ (2018). W Norwegii zbudowana reputacja pozwoliła rozpocząć współpracę z największymi deweloperami tego kraju.

Ryszard Florek wyróżniony

Prezes Zarządu FAKRO Ryszard Florek otrzymał Platynowy Laur Umiejętności i Kompetencji, prestiżową nagrodę Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach. Ryszard Florek został doceniony za zarządzanie firmą, która uzyskała pozycję wicelidera światowego rynku okien dachowych i czołowego producenta schodów strychowych.

12 Builder

Fot. arch. Selena

SELENA prezentuje Dom Zeroenergetyczny

marzec 2013

Fot. Buro Happold

XIX AUTOSTRADA-POLSKA, targi gromadzące rocznie ok. 100 firm z całego świata, w tym roku odbywają się w Targach Kielce od 21 do 24 maja. Zwiedza je 20 000 gości – specjalistów, biznesmenów, inwestorów i wykonawców. Targom towarzyszą Międzynarodowe Targi Infrastruktury TRAFFICEXPO-TIL, Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanych i Pojazdów Specjalistycznych MASZBUD oraz Międzynarodowe Targi Transportu Drogowego – Pojazdy Użytkowe ROTRA. Zakres branżowy targów jest bardzo szeroki – sprzęt i materiały do budowy dróg, mostów, wiaduktów, tuneli, stacji benzynowych, oznakowanie i rozwiązania dla infrastruktury, systemy zarządzania ruchem i bezpieczeństwa, ekrany i bariery dźwiękoszczelne oraz technologie ochrony środowiska. Targi to także solidne zaplecze konferencji organizowanych przez instytuty i izby gospodarcze. Zostały objęte patronatem MTBiGM, GDDKiA, Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Drogownictwa, Krajowej Izby Gospodarczej, Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa, Głównego Inspektora Pracy.

PERSONALIA

AUTOSTRADĄ po wiedzę

W styczniu ogłoszono upadłość wykonawców robót infrastrukturalnych (6 firm), prac ogólnobudowlanych i mieszkaniowych (9 firm), specjalistycznych prac instalacyjnych czy przygotowania terenu pod budowę (3 firmy).

Michał Modrzejewski Euler Hermes Collections

Nic się nie zmieni w budownictwie, dopóki nie zmieni się rentowność wykonywanych prac, a ta jest cały czas niska, kontrakty zdobywają firmy oferujące na poziomie 70% i mniej kosztorysu inwestorskiego. Rentowność jest nie mniej istotna niż skala zdobytych zamówień, prowadzonych prac. Firmy budowlane muszą zarabiać, akumulować kapitał, nie mogą egzystować jedynie dzięki zdobywaniu nowych kontraktów i dopływowi nowych środków, służących pokryciu starych zobowiązań.

Kryzys czy stagnacja?

Instytut ASM podaje, że bieżące dane statystyczne wskazują na bardzo wyraźne wyhamowanie rynku budowlanego. W roku 2012 produkcja w infrastrukturze transportu drogowego zanotowała spadek (15,4%) i zapewne tendencja ta utrzyma się również w 2013.

ASM na podstawie danych GUS – Dynamika produkcji budowlanej w latach 2005-2013

Dynamika produkcji budowlano-montażowej wyniesie wówczas -6,7% - spadek jest łagodzony przez zapowiedź inwestycji kolejowych i w energetyce oraz budownictwo kubaturowe. Koniunktura w budownictwie oceniana jest pesymistycznie. Należy zakładać, że w roku 2013 globalny kryzys da się odczuć jeszcze silniej, co będzie skutkować dalszym wzrostem dynamiki upadłości.

Gryf-Bud i Teo w Bydgoszczy XXXI Targi GRYF-BUD i IV Targi Energii Odnawialnej TEO odbędą się w dniach 22-24 marca 2013 roku w Bydgoszczy.

GRYF-BUD to jedna z największych w tej branży imprez targowych w północnej i środkowej Polsce, skierowana do inwestorów prywatnych. TEO poświęcone są wyłącznie ekologicznym źródłom energii, a ich celem jest tworzenie platformy wymiany doświadczeń między teoretykami i praktykami oraz promowanie najnowszych rozwiązań ekologicznych.

marzec 2013

REKLAMA

Czy budownictwo upada?

więcej informacji na

Jaka sytuacja w budownictwie drogowym?

Magia nowoczesnych rozwiązań

Jak podaje firma PMR w swym najnowszym raporcie „Budownictwo drogowe w Polsce 2013 – Prognozy rozwoju na lata 20132015” autorstwa Katarzyny Bednarz, rok 2013 przyniesie spadek wartości rynku budownictwa drogowego do 20 mld zł z 27,7 mld zł

pod tym szyldem firma Izopanel pojawiła się na tegorocznej edycji Międzynarodowych Targów Budownictwa BUDMA. Aranżacja stoiska zaskoczyła oryginalnym połączeniem nowoczesnej stylistyki z elementami prawdziwej magii - spore zainteresowanie wzbudziła cybernetyczna głowa, zapraszająca do zapoznania się z ofertą. Autorem projektu stoiska był Adam Muzyczuk, projekt zrealizowała firma Expo Group. Odwiedzający stoisko mogli z bliska przyjrzeć się produkowanym przez Izopanel płytom oraz zasięgnąć fachowej porady w kwestii doboru odpowiedniego produktu do planowanej inwestycji. Dużym zainteresowaniem cieszyły się IzoWall MWF i IzoRoof MWF - płyty warstwowe z rdzeniem z wełny mineralnej, cechujące się doskonałymi właściwościami izolacyjnymi i wysokiej klasie odporności ogniowej. Izopanel może poszczycić się produkcją własną wszystkich dostępnych na rynku rodzajów płyt warstwowych z kompatybilnym systemem połączeń, dostępnych w szerokiej gamie profilowań, okładzin i grubości rdzenia. Podczas targów premierę miał kwartalnik firmowy Infopanel, zawierający nowości z branży i z życia firmy.

w roku 2012. Obecnemu spowolnieniu w branży drogowej towarzyszy znaczne pogorszenie sytuacji finansowej firm wykonawczych, co jest związane z malejącą liczbą przetargów na nowe przedsięwzięcia. Wstępnie wynegocjowany budżet UE na lata 2014-2020, powinien przynieść kilka lat stabilnej odbudowy potencjału. GDDKiA zapowiada rozpoczęcie pierwszych przetargów w ramach nowej perspektywy już w 2013 roku. Racjonalne rozłożenie tych postępowań w czasie pozwoli uniknąć spiętrzenia zadań i gwałtownych zmian cen.

REKLAMA

Podejście tradycyjne czy zintegrowane?

Gdy architekt i projektant pracują samodzielnie, bez szansy konsultacji z generalnym wykonawcą, proces inwestycyjny napotyka na szereg problemów. Ich rozwiązaniem może być zastosowanie nowego rodzaju procesu planowania i realizacji inwestycji. Rozwiązaniem jest zintegrowanie wszystkich funkcji w jeden proces - Integrated Project Delivery (zintegrowany proces projektowy). Nowe podejście – niespotykane w polskiej branży budowlanej - cechuje wzajemne zrozumienie celu przedsięwzięcia, zamiaru Inwestora i przełożenie tego na wszystkich uczestników. W procesie tym na polskim rynku doradza nowo powstała firma – TOTAL CONSULTING IN PROJECT MASTERING i współpracujące z nią firmy doradcze, głównie z Wielkiej Brytanii. Firma pomaga też zaprojektować bądź przemodelować strategię działania i procesy operacyjne, dobrać zespół najlepszych fachowców czy pozyskać unikalne zasoby do budowania przewagi konkurencyjnej.

14 Builder

marzec 2013

Fot. arch. Izopanel

informacje

Relacje i lista Laureatów z wcześniejszych edycji na www.pkis.pl, www.ebuilder.pl

KONKURS BUDOWNICZY POLSKIEGO SPORTU

2013 Finał XIV EDYCJI 14 listopada 2013 roku

zapraszamy do udziału Inwestorów, Projektantów, Wykonawców Kontakt:

Danuta Burzyńska, Przewodnicząca Komisji Weryfikacyjnej Konkursu ul. Rolna 155, 02-729 Warszawa tel. 22 853 06 87 w. 131, tel. kom. 507 175 701 e-mail: burzynska@pwbmedia.pl, biuro@pkis.pl

Wyróżnienia przyznawane są w ramach programu Polskiego Klubu Infrastruktury Sportowej „budujemy Sportową Polskę” i programu miesięcznika Builder „Promujemy Polską Architekturę” PATRONAT HONOROWY MARSZAŁKOWIE WOJEWÓDZTW

ORGANIZATOR

PATRONAT HONOROWY

ORGANIZATOR

PATRONAT HONOROWY

ludzie i firmy

Jesteśmy na dobrej drodze do zdrowych cen.

Przygotowaliśmy się na długą podróż w wytyczonym przez nas kierunku, jakim jest „wartość”.

Prezes CEMEX Polska i Europa Wschodnia

Fot. arch. CEMEX Polska Sp. z o.o.

Rüdiger Kuhn

Wartość ponad ilość

16 Builder

marzec 2013

marzec 2013

tym dużo mówiło się o kontraktach w energetyce. W rzeczywistości skala projektów, które będą realizowane w tym roku, nie będzie tak duża jak zapowiadano. Wiele trzeba zmodernizować na kolei, jednak jak widzimy spółki odpowiedzialne za projekty modernizacji linii nie są w stanie sprawnie korzystać ze środków unijnych. Stąd nasza opinia, że rynki cementu, betonu i kruszyw będą mniejsze niż w roku ubiegłym.

J.S.: Skoro cement, beton i kruszywa są głównymi produktami CEMEX Polska, jak firma przygotowała się na taką sytuację rynkową?

R.K.: Nie możemy pozostać obojętni na zmianę koniunktury, to oczywiste. CEMEX Polska, jako część globalnego koncernu, odpowiada za wyniki finansowe przed inwestorami, dlatego z uwagą śledzimy trendy na rynku i do nich dostosowujemy nasze działania. Optymalizujemy koszty i staramy się utrzymać rentowność firmy. W praktyce oznacza to odpowiednie wykorzystanie naszych mocy produkcyjnych. Kiedy zapotrzebowanie rynku na cement zmniejsza się, w cementowniach zatrzymujemy piece do wypału klinkieru, który jest półproduktem w procesie produkcji cementu.

Przez optymalizację kosztów rozumiem też obniżanie emisji dwutlenku węgla, którego emisja jest odpłatna poprzez zakup uprawnień. Jest to jednocześnie cel środowiskowy, a jeśli o tym mowa, to kolejną inicjatywą, zresztą prowadzoną od wielu lat jest zwiększenie udziału paliw alternatywnych w naszych cementowniach, gdzie zastępują węgiel.

Prowadzimy też szereg wewnętrznych projektów poprawiających naszą kondycję, w dużej części polegających na reorganizacji niektórych procesów. Przykładem może być outsourcing usług księgowych i innych zadań, które nie są bezpośrednio związane z naszymi głównymi liniami biznesowymi. Ten proces jest

realizowany we wszystkich krajach, gdzie obecny jest ­CEMEX. W skali globalnej oznacza to duże oszczędności, chociaż niestety jest to związane ze zwolnieniem kilkudziesięciu osób w naszym kraju.

J.S.: Europejscy producenci cementu głośno mówią o niskich marżach i od zeszłego roku wprowadzają w życie programy naprawcze. Wiadomo jednak, że marże spadają. Jak Pan to wyjaśni?

R.K.: Bieżące programy oszczędnościowe po stronie kosztowej to nasza codzienność. Od kilku miesięcy pracujemy nad budowaniem inteligentnej strategii cenowej, którą nazwaliśmy „Wartość ponad ilość”. Jest to długofalowy proces, który zmienia nasze całkowite podejście nie tylko w biznesie cementowym, ale również w pionach betonu towarowego oraz kruszyw.

J.S.: Co oznacza ta zmiana i nowa strategia ?

R.K.: Obecnie na rynku obowiązuje zasada ilości. Sprzedawaj tak dużo, jak tylko możesz, po to, by zakłady mogły produkować jak najwięcej.

Obniżanie cen po to, aby wygrać kontrakt najniższą ceną, to codzienność w naszej branży. Jedna obniżka powoduje kolejną, zgodnie z zasadą „wet za wet”. Spirala obniżek się nakręca, a w rezultacie widzimy, że cena za cement czy beton nie odzwierciedla wartości tych produktów ani usług jakie oferujemy.

J.S.: Co konkretnie zamierzacie zmienić?

R.K.: Przede wszystkim zmianę myślenia, że ilość jest najważniejsza, na podejście skierowane na wartość. A zatem skupiamy się na wartości produktów, ale także na korzyściach naszych klientów, które mogą płynąć z naszej oferty logistycznej, serwisowej czy doradztwa technologicznego. Tak skalkulowana cena naszych produktów oddaje ich pełną wartość. Chcemy wyraźnie podkreślić: będziemy nadal premiować klientów lojalnych, którzy współpracują z nami przez

długi czas. Także tych, którzy zaakceptują specjalne warunki płatności oraz tych klientów, którzy w określonym czasie odbiorą zadeklarowane ilości materiału. Jeśli taka współpraca przyczyni się do polepszenia naszej sytuacji, jesteśmy gotowi podzielić się z klientem naszymi dodatkowymi korzyściami.

J.S.: Czyli cena, jaką klient musi zapłacić za cement i beton, będzie wyższa, zgadza się?

R.K.: Chcemy pokazać naszym klientom większą transparentność i przewidywalność naszych działań w budowaniu strategii cenowej. Jesteśmy przekonani, że nasi klienci oraz ich klienci na tym zyskają.

J.S.: Co jeszcze planuje CEMEX w ramach nowej strategii?

R.K.: Na fakturach za cement, beton i kruszywa klient zobaczy elementy kosztu produkcji, które nie zależą od nas.

Dopłaty za koszty niezależne stosuje na przykład branża lotnicza żądając od pasażera dopłaty paliwowej z uwagi na podwyższone ceny paliwa lotniczego. Poprzez taką dopłatę branża ta ma lepszą kontrolę nad swoją polityką cenową niezależnie od wzrostu cen paliwa lotniczego. W naszym przypadku będziemy pokazywać, jaką rolę odgrywa energia elektryczna w produkcji cementu, betonu towarowego i kruszyw. Dopłata za energię pojawiła się na naszych fakturach za cement od 1 stycznia 2013 roku. Przez ostatnie kilka lat energia regularnie drożała, tymczasem ceny cementu w grudniu 2012 r. były na poziomie roku 2010.

J.S.: Jak w takim razie będzie przebiegać realizacja Państwa strategii?

R.K.: Jesteśmy w ciągłym kontakcie z klientami. Są oni w szczegółach poinformowani przez nas o tym, jakie mamy plany, skąd się wzięła i jak dokładnie wygląda nasza strategia. Jesteśmy na dobrej drodze do zdrowych cen. Przygotowaliśmy się na długą podróż w wytyczonym przez nas kierunku, jakim jest „wartość”.

J.S.: Dziękuję za rozmowę.

Builder 17

PROMOCJA

Justyna Sobiecka: Styczeń 2013 roku był kolejnym okresem, kiedy miesięczna produkcja cementu była niższa niż w analogicznym miesiącu roku ubiegłego. Podobnie było w grudniu 2012 roku: sprzedaż cementu ponad 40% niższa niż rok wcześniej. Czy tego mamy się już spodziewać w całym bieżącym roku?

Rüdiger Kuhn: Wyniki branży cementowej w miesiącach zimowych są zawsze uzależnione od pogody. Duże mrozy i opady śniegu zwyczajnie zatrzymują prace budowlane. Porównywanie tych miesięcy do okresu sprzed roku musi uwzględniać warunki pogodowe. Dlatego też nie można wyciągać wniosków na cały sezon na podstawie grudnia czy stycznia. Ale rzeczywiście w ten rok weszliśmy z umiarkowanym optymizmem wobec sytuacji na rynku budowlanym, w tym produkcji cementu, betonu i kruszyw. Branża cementowa, według danych Stowarzyszenia Producentów Cementu, wyprodukowała w roku 2012 o 16% mniej niż rok wcześniej. Spodziewamy się, że rynek cementu zmniejszy się o kolejnych kilka procent w 2013 roku.

J.S.: Na czym opiera Pan te przewidywania?

R.K.: Nasza ocena wynika z tego, że nadal nie uległo zmianie kilka czynników, które negatywnie wpłynęły na budownictwo w zeszłym roku. Po pierwsze, jest to znacznie mniejsza liczba kontraktów infrastrukturalnych. W tym roku nie można oczekiwać, że zostaną ogłoszone nowe przetargi na autostrady lub drogi szybkiego ruchu. Na nowe inwestycje przyjdzie nam poczekać do roku 2014, o ile administracja przygotuje niezbędną dokumentację do jak najszybszego wykorzystania nowego budżetu Unii Europejskiej. Cieszymy się, że z Funduszu Spójności Polsce przypadnie ponad 70 miliardów EUR, ale w roku 2013 tych środków jeszcze nie będzie można wykorzystać z oczywistych powodów. Poza

ludzie i firmy

Mocna strona polskiego biznesu W

XXII edycji konkursu Lider Polskiego Biznesu ocenie poddało się 85 firm. Dokonując weryfikacji, Jury brało pod uwagę nie tylko wskaźniki ekonomiczne – uwzględniając przy tym konkurencyjność branży i osiągane na jej tle wyniki – ale również jakość i nowoczesność produktów, poziom – szczególnie proeksportowych i tworzących nowe miejsca pracy inwestycji oraz zaangażowanie w działalność charytatywną i dbałość o środowisko naturalne, a także zaangażowanie w działalność klubową. Po dokonaniu analizy nadesłanych ankiet konkursowych, Jury wyłoniło grupę 36 firm do grona Nominowanych. W tej grupie tradycyjnie licznie reprezentowana była branża budowlana: Ebejot, Pfleiderer Grajewo, Palisander, Schrack Technik Polska, Stal-Systems, Sto-ispo, ZUE. Na szczególne uznanie natomiast zasłużyły firmy Ceramika Paradyż, Energoprojekt-Katowice, Pruszyński, Przedsiębiorstwo Budowlane Calbud, których prezesi – Łukasz Kardas, Andrzej Kowalski, Krzysztof Pruszyński, Edward Osina – odebrali statuetki Lidera Polskiego Biznesu.

18 Builder

Zdobywcy Złotych Statuetek Lidera Polskiego Biznesu, którzy utrzymają swoją pozycję na rynku, mogą w następnej edycji konkursu ubiegać się o Diament do Złotej Statuetki. Podczas tegorocznej gali otrzymało je 40 firm.

Z branży budowlanej po tegorocznej gali sześcioma Diamentami może poszczycić się Grupa PSB oraz PPUH Kombinat Budowlany, pięcioma Przedsiębiorstwo Budowlane Górski, o dwa mniej ma firma Aluprof, drugi raz na wyróżnienie zasłużyła firma Drutex, a po raz pierwszy Farby Kabe.

Podczas Wielkiej Gali wręczone zostały także Nagrody Specjalne BCC, które przyznawane są wybitnym osobistościom spoza środowiska przedsiębiorców za przyczynianie się do rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki rynkowej w Polsce. Wszyscy laureaci Nagród Specjalnych są Honorowymi Członkami BCC. Tegoroczni laureaci Nagrody Specjalnej BCC – to minister Janusz Onyszkiewicz, wyróżniony za działania mające na celu wprowadzenie Polski do NATO, a tym samym zwiększenie zaufania zagranicznych inwestorów do Polski; Janusz Steinhoff za skuteczne reformo-

wanie polskiej gospodarki, a zwłaszcza za przekształcenia przemysłu ciężkiego; i premier Tony Blair za wzrost wymiany handlowej do poziomu 6 mld 200 mln funtów podczas piastowania przez niego funkcji premiera, przyjęcie polskich pracowników do pracy w Wielkiej Brytanii i poparcie starań Polski o członkostwo w Unii Europejskiej.

Pragnąc uhonorować osoby zaangażowane społecznie, pomagające potrzebującym, propagujące ideę odpowiedzialności społecznej biznesu, Business Centre Club wspólnie z Fundacją Archidiecezji Warszawskiej Pomocy Bezrobotnym i Biednym NADZIEJA, ustanowili w 2006 roku Medal Solidarności Społecznej. W tym roku Medale otrzymali: Zbigniew Niemczycki, Stanisław Łuniewski, Bogusława Miszczuk i Stanisław Kowalski.

W tegorocznej Gali, wśród blisko 2 tysięcy gości, obok najlepszych przedsiębiorców z całej Polski – członków BCC, znaleźli się także członkowie rządu, parlamentarzyści, dyplomaci, wybitni przedstawiciele świata kultury, nauki, duchowieństwo i znani publicyści.

marzec 2013

Fot. arch. BCC

26 stycznia w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej odbyła się Wielka Gala Liderów Polskiego Biznesu, wieńcząca XXII edycję konkursu Lider Polskiego Biznesu. Podczas części uroczystości wręczono Nominacje i Złote Statuetki Lidera Polskiego Biznesu, a laureaci z poprzednich lat, którzy utrzymali pozycję na rynku, otrzymali Diamenty do swoich Statuetek.

strategie marketingowe

Współpraca

CONS TRUC TION MARKE TING GROUP

drogą do zrównoważonego rozwoju 24 stycznia br. w siedzibie firmy Philips w Warszawie spotkało się ponad 30 kluczowych osób odpowiedzialnych za działania marketingowe w branży budowlanej oraz nieruchomości komercyjnych. Było to kolejne spotkanie Construction Marketing Group, inicjatywy zawiązanej w 2012 roku.

C

onstruction Marketing Group (CMG, Grupa Marketingowa) tworzą specjaliści marketingu strategicznego promujący ideę zrównoważonego rozwoju na rynku budowlanym i nieruchomości komercyjnych (szersza prezentacja CMG - Builder, styczeń 2013, str. 24-26).

Sesja, która odbyła się 24 stycznia w siedzibie sponsora spotkania, firmy Philips Lighting Poland, miała na celu przedstawienie założeń Grupy Marketingowej oraz planów na rok 2013. Członkowie spotkania mieli okazję zapoznać się m.in. z prezentacją „Zrównoważone budownictwo w kontekście wimarzec 2013

zji zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050”, Ireny Picholi, Lidera Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju i Odpowiedzialnego Biznesu PwC. Misją CMG jest stworzenie możliwości poznania się osób zajmujących się marketingiem strategicznym, rozwojem biznesu oraz komunikacją na rynku budowlanym i nieruchomości, edukacja branży budowlanej i nieruchomości w zakresie zrównoważonego rozwoju, wzajemne dokształcanie się z zakresu marketingu strategicznego, a także budowanie i promowanie strategicznej roli marketingu oraz zrównoważonego rozwoju w branży.

CMG jest organizacją otwartą. Spotkania są bezpłatne. Za uczestnictwo w Grupie Marketingowej nie pobiera się żadnych składek.

Założycielem CMG jest Katarzyna Chwalbińska-Kusek, business development and marketing manager CE w Buro Happold; współzałożycielem CMG jest Ewa Zwardoń, segment marketing manager CEE, Philips Lighting Poland, Dominik Suwiński, dyrektor marketingu i sprzedaży, PWB Media (wydawca miesięcznika „Builder”) Partnerami wspierającymi CMG są Magda Cieliczko, marketing director, Eastern Europe, Colliers Interntional oraz Aleksandra Wasilewska, PR manager Eastern Europe, Colliers International.

Strategicznym partnerem medialnym CMG jest magazyn „Builder”. Partnerami medialnymi są PropertyNews.pl i E-Biurowce.pl.

Katarzyna Chwalbińska-Kusek Założyciel CMG, Buro Happold

Ostatnie spotkanie Construction Marketing Group pokazało, iż zainteresowanie tematem jest spore, a obrana misja bardzo przychylnie odbierana przez środowisko.

Chcemy więc tworzyć profesjonalną Grupę Marketingową, którą reprezentują kluczowi gracze na rynku budowlanym i nieruchomości.

Zależy nam na stworzeniu platformy dającej możliwość regularnych spotkań oraz wymiany doświadczeń pomiędzy osobami decyzyjnymi w kwestii strategii marketingowych. Będziemy promować strategiczną rolę marketingu w tworzeniu strategii zrównoważonego rozwoju na rynku budowlanym i nieruchomości. Już dzisiaj wspierają nas kluczowi specjaliści z branży, magazyn „Builder”, World Green Building Council oraz inne media (Property News oraz E-Biurowce). Plan naszych działań na ten rok jest bardzo ambitny i liczymy na zaangażowanie naszych członków i pomoc w ich realizacji.

Dominik Suwiński Współzałożyciel CMG, PWB Media (Builder, Sportplus)

Buro Happold, Philips, World Green Building Council, Colliers International, CEMEX, PwC, Skanska Property, Lindab, Hochtief, Doka, Imtech, Echo Investment, Cushman&Wakefield, PRC Architects, Jones Lang LaSalle, Panattoni Europe, BOIG... Cieszy bogata reprezentacja i szeroki przekrój uczestników noworocznego spotkania CMG! Widać, że inicjatywa trafiła na podatny grunt. Potrzeba tego typu spotkań jest bezdyskusyjna.

Oczywiście, same spotkania i dyskusje nie zbawią świata ale... bez nich nadal będziemy stać w miejscu. Branża budowlana, przysłowiowe już „koło zamachowe gospodarki”, nadal nie mówi wspólnym, silnym głosem.

Nadal nie jesteśmy słyszalni.

Możemy jedynie pozazdrościć siły przebicia np. branży motoryzacyjnej. Przygnieceni kryzysem, wykończeni bezwzględną walką cenową, przytłoczeni lawiną przepisów, z reputacją branży szarganą co rusz aferami... to naprawdę ostatni moment, żeby spojrzeć ponad partyku-

Builder 19

strategie marketingowe larne interesy i zacząć mówić - może nie jednym - ale na pewno silnym i słyszalnym głosem. Nie tylko w kwestii zrównoważonego rozwoju... Wierzę, że inicjatywa CMG idzie dużymi krokami w tym kierunku.

rozwoju i odpowiedzialnego biznesu, chętnie pomożemy w kolejnych działaniach CMG!

Izabella Rokicka CEMEX Polska

Irena Pichola PwC

Bardzo się cieszę, że kolejna branża zdecydowała się na zasadach samoorganizacji spotykać się, wymieniać doświadczeniami i wspólnie podejmować działania dotyczące m.in. zrównoważonego rozwoju. Moim zdaniem, to podążanie za światowym trendem, sama miałam przyjemność uczestniczyć w branżowych inicjatywach World Business Council for Sustainable Development. I wiele dobrego z tego wyniknęło.

Od CMG oczekuję przede wszystkim konsolidacji środowiska, szerszego uwzględniania zrównoważonego rozwoju w strategiach biznesowych i komunikacji marketingowej, a także artykułowania postulatów branży. Teraz, wraz z rozpoczęciem drugiego etapu projektu Wizja 2050 pod auspicjami Ministerstwa Gospodarki, nadarza się okazja, by branża wyraziła swoje oczekiwania pod kątem administracji rządowej w temacie zrównoważonego rozwoju. Tylko dzięki współpracy jesteśmy w stanie mierzyć się z nowymi wyzwaniami, inspirować i rozwijać. Życzę powodzenia organizatorom inicjatywy. My, jako doradca w zakresie zrównoważonego

20 Builder

Powołanie Grupy Marketingowej, która skupia całą naszą branżę i ma swobodną możliwość inicjowania współpracy, a także prowadzenia merytorycznej dyskusji na różne, ważne dla nas wszystkich tematy, zdecydowanie należy ocenić jako bardzo potrzebną i niezwykle pozytywną inicjatywę, w której CEMEX Polska będzie brała aktywny udział.

Od CMG oczekuję przede wszystkim rozmowy na tematy ważkie dla całej branży, jej stanu, kondycji, potrzeb, wyzwań, problemów, a także celów długoterminowych, jakie branża budowlana sobie nakreśla.

Oczekuję także wspólnego działania, tak abyśmy mogli podnieść rangę naszej branży w dyskusjach nad ważnymi projektami, jakie toczą się w dialogu z organami UE jak i organami rządowymi w Polsce. Branża budowlana jest kołem zamachowym i jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki. Głos naszej branży musi mieć moc i siłę. Dużo możemy się nauczyć od np. branży energetycznej, która wspólnie adresuje tematy dla niej istotne.

Dla budowlanki ten rok, jak już wiemy, będzie dużym wyzwaniem. Rentowność działalności w branży jest bardzo niska, zmagając się z trudnym rynkiem, musimy wciąż poszukiwać innowa-

cyjnych rozwiązań, nowych produktów, nowych projektów. Branża zatrudnia tysiące osób. Odpowiedzialność za zrównoważone prowadzenie naszych biznesów jest więc olbrzymia. Otwarta dyskusja o tym właśnie, a być może nawet zainicjowanie dialogu branżowego, wydaje mi się być celem wręcz priorytetowym. Inicjatywa pokroju CMG jest potrzebna. Wymiana poglądów, myśli, otwarta dyskusja i uczenie się siebie nawzajem w branży może nas jedynie wzbogacić o wiedzę i dać nam nową platformę współpracy na wielu polach.

Małgorzata Wilczek, HOCHTIEF Facility Management Polska

raz potrzeb i problemów, którym bardzo różne sektory tej branży stawiają czoła w swej codzienności oraz pozwalają na wzajemne głębsze zrozumienie motywów i podłoża konkretnych zachowań biznesowych.

Jest mi ogromnie miło zabrać głos w tej marketingowej debacie branżowej, której lajtmotivem jest szerokopojęty, zrównoważony rozwój, ponieważ tematyka ta jest spójna ze strategią HOCHTIEF Facility Management Polska Sp. z o.o. Jako dwukrotnie wyróżnieni tytułem Facility Company of the year Poland w latach 2011 oraz 2012 czujemy się odpowiedzialni za kreowanie najwyższych standardów branży.

Dlatego też mamy nadzieję, że nasz głos okaże się istotny i pomocny.

Katarzyna Leśniewska Lindab

Powstanie CMG jest kolejnym dowodem na to, że niekiedy przypadkowe spotkanie kilku zaangażowanych osób może zapoczątkować ciekawą i w swym dynamicznym rozwoju zaskakującą inicjatywę, która z czasem okaże się istotnym głosem, wręcz drogowskazem w temacie, wokół którego się skupia.

Niezwykła formuła spotkań CMG polega na umiejętności prowadzenia prostego dialogu na trudne tematy, na skupieniu wokół sedna i merytoryki oraz na otwartości i wzajemnym poznaniu. Spotkania z osobami odpowiedzialnymi za treści marketingowe związane z branżą real estate w Polsce pozwalają nie tylko na wymianę doświadczeń w zakresie marketingu, ale również, a może przede wszystkim, kreują pełen ob-

CMG to szansa wymiany wiedzy i doświadczeń ludzi, którzy poza organicznym wzrostem sprzedaży chcą zbudować trwałą więź ze swoim odbiorcą, widząc w tym szansę na umacnianie pozycji swojej firmy na rynku. Promowanie idei zrównoważonego budownictwa i szerzej - zrównoważonego rozwoju jest na to bardzo dobrym sposobem. Wypracowanie wspólnego, silnego komunikatu do rynku może stać się inspiracją dla wielu firm do zmiany sposobu działania i sprzedaży swoich rozwiązań i produktów, a być może również dla instytucji odpowiedzialnych za rozwój budownictwa w Polsce. marzec 2013

Wojciech Gepner Echo Investment

Wizja 2050 W roku 2012, Ministerstwo Gospodarki we współpracy z PwC i Forum Odpowiedzialnego Biznesu przeprowadziło dialog na temat „Wizji zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050”. Celem dialogu było: włączenie biznesu w dyskusję dotyczącą wyzwań stojących przed Polską, uwzględnienie głosu biznesu w dokumentach strategicznych przygotowywanych przez Rząd, opracowanie dokumentu zawierającego wskazówki i inspiracje dla firm przygotowujących plany strategiczne. Raport ten definiuje najważniejsze wyzwania i wskazuje działania niezbędne do realizacji celów zrównoważonego rozwoju w sześciu PwC priorytetowych obszarach, za które uznano: kapitał społeczny, kapitał ludzki, infrastrukturę, zasoby naturalne, energię, a także jakość państwa i instytucji publicznych. Z perspektywy branży budowlanej wydaje się, że najważniejsze wyzwania dotyczą rozwoju nowoczesnej, bezpiecznej, przyjaznej dla środowiska i dostępnej infrastruktury Dokument powstał w drodze konsultacji z 150 przedstawicielami firm i organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa.

Dane statystyczne pokazują, że budynki odpowiadają za zużycie ok. 40% światowej energii oraz znaczną część emisji CO2 do atmosfery. Polskie budownictwo należy do najbardziej energochłonnych w UE, a według raportu WWF, tylko dzięki zastosowaniu ostrzejszych wymogów izolacyjności w budynkach Polacy mogliby wyemitować rocznie o blisko milion ton CO2 mniej, a w perspektywie roku 2020 – zaoszczędzić ponad 13 mld zł. Chcielibyśmy zaprosić Państwa do drugiej części procesu dialogu na temat Wizji 2050. W ramach CMG, planujemy poruszać takie tematy jak: odpowiedź na zapisy ustawy o efektywności energetycznej i efektywność energetyczna budynków, regulacje i mechanizmy w zakresie „białych certyfikatów”, wymagania w procesie budowlanym, oczekiwania klientów względem standardów budynków. Liczymy na Państwa głos i zaangażowanie.

Zapraszamy do prac w ramach II-go etapu prac nad Wizją 2050.

Paulina Kaczmarek

Powstanie Construction Marketing Group świadczy o tym, że branża potrzebuje nie tylko platformy wymiany doświadczeń, ale przede wszystkim narzędzia do rozwiązywania problemów komunikacyjnych, które wykraczają poza kompetencje poszczególnych firm.

Inicjatywa ma służyć promowaniu idei zrównoważonego rozwoju – korzyści z tytułu edukowania rynku w tym zakresie są bezdyskusyjne – mam również nadzieję, że ta ciekawa inicjatywa z czasem się rozwinie i zostanie poszerzona o inne, ważne z punktu widzenia tego sektora rynku nieruchomości, zagadnienia wizerunkowe.

Zdjęcia arch. Philips Lighting Poland/CMG

Ewa Zwardoń, gospodarz spotkania, Philips Lighting Poland

24 styczeń 2013 – uczestnicy spotkania CMG

kwiecień 2009

Builder 21

budma 2013

Budować

CENTRUM BUDOWNICTWA SPORTOWEGO

inteligentnie Pod hasłem „Budma – inteligentna architektura” od 29 stycznia do 1 lutego branża budowlana i architektoniczna prowadziła rozmowy biznesowe, poznawała nowości techniczne, zdobywała wiedzę i wymieniała doświadczenia.

N

a Międzynarodowych Targach Budownictwa BUDMA 2013 można było obejrzeć ekspozycję ponad 1000 wystawców z 35 krajów. Na terenie 60 000 m2 wystawcy i organizatorzy prześcigali się w pomysłach, by dotrzeć do jak największej grupy zwiedzających: architektów, handlowców, deweloperów, wykonawców oraz klientów-inwestorów. 53 000 zwiedzających miało do wyboru stoiska wystawiennicze prezentujące produkty i rozwiązania w niebanalny sposób; przestrzenie specjalne z pokazami na żywo i możliwością własnego uczestnictwa; konferencje, seminaria i wykłady dotyczące najbardziej palących i najciekawszych tematów branżowych oraz debaty i fora dyskusyjne.

Wydarzenia dedykowane

Organizatorzy starali się zapewnić atrakcyjną ofertę każdej z głównych grup zwiedzających. Zgodnie z motywem przewodnim imprezy, architekci mogli zwiedzić targi wzdłuż Strada Di Architettura 2.0 – specjalnej ścieżki zwiedzania, która miała pokazać powiązania między twórcami architektury a przemysłem – technologie, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii czy awangardowe rozwiązania. Podczas Forum Architektury kontynuowana była też ubiegłoroczna debata architektoniczna, w której uczestniczyły już trzy strony procesu inwestycyjnego: architekci, deweloperzy i urzędnicy. Po swoim wykładzie „Myśl i kształt: forma ar-

22 Builder

chitektury” do dyspozycji architektów był też prof. Renato Rizzi, twórca m.in. gmachu opery w Tokio i dzielnicy La Viltette w Paryżu oraz projektant Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku.

Ekspozycja Centrum Budownictwa Sportowego.

Stoiska firm zajmujących się techniką basenową cieszą się zawsze dużym uznaniem.

Sport i rekreacja w ujęciu biznesowym

Targi CBS – Sport, Rekreacja, Wellness & SPA już po raz siódmy przedstawiły ofertę skierowaną do przedstawicieli miast i gmin, ośrodków sportu i rekreacji, właścicieli hoteli, pensjonatów i ośrodków SPA, operatorów terenów rekreacyjnych i sportowych, zarządców i administratorów szkół, deweloperów i spółdzielni mieszkaniowych, architektów i biur projektowych, wykonawców oraz przedstawicieli handlu.

Wspólna inicjatywa Targów i Polskiego Klubu Infrastruktury Sportowej to także oferta seminariów i indywidualnych porad ekspertów, specjalizujących się w problematyce budownictwa sportowego.

Wykłady Polskiego Klubu Infrastruktury Sportowej przyciągnęły szerokie grono słuchaczy.

Fabryka okien na żywo

Równolegle z Budmą odbyły się Targi Maszyn, Narzędzi i Komponentów do Produkcji Okien, Drzwi, Bram i Fasad WinDoor-tech. Obok ekspozycji nowości rynkowych, jednym z ciekawszych projektów imprezy był pełnowymiarowy park produkcyjny

Centrum Budownictwa Sportowego to niepowtarzalna okazja do osobistych spotkań z partnerami biznesowymi w niezobowiązującej atmosferze.

marzec 2013

STREFA TESTÓW

WYDARZENIA

EKSPOZYCJA

Strefa Testów przyciągała wykonawców i inwestorów prywatnych.

Konferencja DaFa - Witold Okoński.

Na pierwszym planie ekspozycja Domu Zeroenergetycznego Plus.

Ekspozycja okien cieszyła się dużym zainteresowaniem.

Strefa Testów i pokazy na stoisku Seleny.

Uwagę przyciąga nie tylko budownictwo, ale też konkursy z ciekawymi nagrodami.

DLA ARCHITEKTÓW

Im nowocześniejsza prezentacja produktów, tym więcej zwiedzających.

prof. Renato Rizzi - architekt, gość specjalny targów Budma 2013 podczas swego wykładu.

Forum Architektury – debata architekcideweloperzy-urzędnicy.

marzec 2013

Strada di Archittetura, czyli ścieżka spotkań architektury i technologii.

Wejście na Targi.

Builder 23

budma 2013 „Fabryka Okien PCV – na Żywo”. Unikatowa przestrzeń pokazowa daje widzom możliwość zapoznania się z każdym etapem powstawania okien PVC. Organizatorami wydarzenia i dostawcami rozwiązań są, obok Targów Poznańskich, Aluplast, Adams, Rotox, Roto Frank Okucia, PST, Stolcad i Mobilne Laboratorium. W tym roku przyjęto formułę trzech pokazów dziennie, prowadzonych przez moderatora, z możliwością zbadania właściwości powstałych okien na żywo. Wydarzenie ma również wymiar charytatywny: stworzone okna zostaną przekazane Placówce Wsparcia Dziennego oraz Stacji Opieki w Wieliczce w ramach akcji Otwórzmy Dzieciom Okno na Świat.

Domy przyszłości

Tradycyjnie na targach odbyło się kilka prezentacji budynków zgodnych z nowymi trendami w budownictwie i architekturze. BudShow w pawilonie 3a był to przekrój domu autonomicznego, energooszczędnego. W ekspozycji jako materiał konstrukcyjny wykorzystano drewno oraz nowoczesne rozwiązania wielu firm. W ramach ekspozycji Targów Branży Szklarskiej GLASS, obok szerokiego wachlarza możliwości zastosowania szkła w budownictwie czy aranżacji wnętrz, zaprezentowano spełnienie idei Stefana Żeromskiego.

Jak udowodnili architekci z włoskiej pracowni SANTAMBROGIOMILANO, w praktyce jest już możliwe wybudowanie domu stworzonego całkowicie ze szkła. Na stoisku 57, w centralnej części pawilonu 4 poświęconego energooszczędności, spotkali się Partnerzy akcji Dom Zeroenergetyczny Plus – GREEN POWER. Specjalnie wydzielona strefa Match Maker pełniła rolę miejsca spotkań z kontrahentami, udzielania porad osobom zainteresowanym budownictwem wysokoenergooszczędnym. Eksperci z każdej firmy prezentowali technologie, które znajdą zastosowaniu w budynku GREEN POWER – szkielety stalowe, izolacja termiczna, bezspoinowy system ociepleń, łączniki balkonowe, cegła elewacyjna, systemy wentylacji mechanicznej z gruntowym wymiennikiem ciepła.

Sprawdzić produkty na żywo

Po raz pierwszy w tym roku, ekspozycja Strefa Testów w pawilonie 12 umożliwiła interaktywną prezentację materiałów dla budownictwa. W Strefie Testów każdy zwiedzający, własnoręcznie i w działaniu, mógł wypróbować prezentowane produkty pod okiem specja-

24 Builder

listów oraz wysłuchać ich porad i wskazówek. Firmy chętnie korzystały z tej możliwości bezpośredniego kontaktu – np. Selena zorganizowała nie tylko prezentację produktów, ale też pokazy wykonawstwa z wykorzystaniem silikonów, klejów, zaprawy cienkowarstwowej, tynków natryskowych i dekoracyjnych, farb, uszczelniaczy, płynnej folii i kotwy chemicznej.

W Strefie można było też spotkać Stowarzyszenie Glazurników i Specjalistów Robót Wykończeniowych czy Polskie Stowarzyszenie Dekarzy.

Oprogramowanie na poziomie europejskim

Uczestnicy targów mogli też zapoznać się z projektem CILECCTA, którego celem jest stworzenie nowoczesnego oprogramowania dla budownictwa zrównoważonego. CILECCTA (A useroriented, knowledge-based suite of Construction Industry LifE Cycle CosT Analysis software for pan-European determination and costing of sustainable project options) realizowany jest przez 15 partnerów z 7 krajów, w tym przez reprezentanta Polski – firmę ASM-Centrum Badań i Analiz Rynku.

Uczestnicy seminarium, przede wszystkim pracownicy naukowi oraz przedsiębiorcy związani z branżą budowlaną mogli zapoznać się z funkcjonalnościami oprogramowania, którego nowatorstwo oparte jest w dużej mierze na połączeniu ekonomicznej analizy kosztów cyklu życia i środowiskowej oceny wpływu. Dzięki temu możliwe jest przeprowadzenie pełnej analizy kosztów cyklu życia budynków. Pytania uczestników dotyczyły aspektów praktycznych, wywiązała się też ciekawa dyskusja między przedstawicielami świata nauki i biznesu.

Poważna dyskusja branżowa

Podczas Budmy swoje konferencje tradycyjnie przygotowują stowarzyszenia budowlane. Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA zorganizowało swoje spotkanie po raz trzeci. Audotorium składało się ze 180 słuchaczy, którzy wysłuchali inspirujących i aktualnych zagadnień z obszaru dachów płaskich i fasad. Wśród ośmiu ciekawych referatów szczególne zainteresowanie wzbudziły zagadnienia lekkiej obudowy hal: akustyki (Marek Niemas) i szczelności połączeń (Wiesław Dybał). O dachach zielonych bardzo ciekawie mówił Witold Okoński.

Na zakończenie Jarosław Stankiewicz zainteresował słuchaczy materiałem

filmowym o realizacji nowego sarkofagu w nieczynnej elektrowni atomowej w Czarnobylu. Powstaje on z elementów, które zostaną nasunięte nad stary sarkofag, przykrywający rozerwany reaktor z paliwem jądrowym. W trakcie panelu dyskusyjnego, kończącego konferencję, eksperci DAFA odpowiadali na liczne pytania, co potwierdziło zaangażowanie słuchaczy w śledzenie treści poszczególnych referatów.

Ważne zmiany w prawie

Podczas konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej oraz Główny Urząd Nadzoru Budowlanego we współpracy ze Związkiem Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa, przedstawiono najważniejsze zmiany w przepisach o wyrobach budowlanych, które wynikną z Rozporządzenia Parlamentu i Rady EU Nr 305/2011. Celem konferencji było przedstawienie rozwiązań systemowych i wyjaśnienie niejednoznacznych zapisów związanych ze stosowaniem przepisów rozporządzenia. Jedną z ważniejszych zmian jest obowiązek deklaracji właściwości użytkowych, a nie deklaracji zgodności. Zmieni się też system oceny i weryfikacji tychże właściwości, a importerzy i dystrybutorzy będą mieli nowe obowiązki.

Informacje można było uzyskać u źródła – na pytania odpowiadali Janusz Żbik i Krzysztof Antczak z MTBiGM, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego – Robert Dziwiński oraz Prezes Związku Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa – Ryszard Kowalski.

Do zobaczenia za rok!

W 2014 roku targi BUDMA odbędą się w terminie 11 – 14 marca pod nową nazwą: Międzynarodowe Targi Budownictwa i Architektury BUDMA. Hasło przewodnie przyszłorocznej edycji to Inspiracje, Budowa, Remont. W tym samym czasie zaplanowano Salon Armatury i Ceramiki Łazienkowej AquaSan, Międzynarodowe Targi Kominkowe KOMINKI, Międzynarodowe Targi Maszyn, Pojazdów i Sprzętu Budowlanego BUMASZ, Targi CBS – Budownictwo Sportowe, Rekreacyjne, Wellness & SPA oraz Targi Branży Szklarskiej – GLASS. opr. redakcja Zdjęcia: DaFa, Andrzej Andrzejczak, MTP, archiwum firm: ASM, Selena, Fakro, Roben, Izopanel. marzec 2013

www.budma.pl

budujemy zaufanie w biznesie

PYTANIE DO EKSPERTA

Olga Widerszal-Piotrowska

Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Mediacji

Mediator, socjolog, związana z biznesem. Od 2005 r. prowadzi mediacje gospodarcze, cywilne, prawa pracy. Ukończyła szkolenia z zakresu mediacji, negocjacji i rozwiązywania konfliktów. Wpisana na Listę Stałych Mediatorów przy Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Czy sposób rozwiązywania konfliktów wpływa na wizerunek firmy?

Doświadczenie pokazuje, że konflikty są naturalnym zjawiskiem, także w biznesie. I tylko sposób w jaki do nich podchodzimy i jak je rozwiązujemy decyduje o ich wpływie na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i jego wizerunek.

Reagując odpowiednio wcześnie na pojawiające się sytuacje konfliktowe, unikniemy długotrwałych sporów między partnerami biznesowymi, czy nierozwiązanych konfliktów wewnątrz organizacji. Narastające konflikty mogą doprowadzić do zerwania realizowanych kontraktów i relacji biznesowych i uznawane są za jeden z czynników wywołujących sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwie.

Gdy pojawiają się nieporozumienia, a podejmowane rozmowy między stronami nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, warto skorzystać z mediacji, która zapewniając pełną poufność rozmów, pomaga zakończyć konflikt, jednocześnie uwzględniając stanowiska obu stron.

Niestety często zdarza się, że zamiast rozwiązywać konflikty, skupiając się na wspólnych interesach stron, udajemy, że ich nie ma i nie podejmujemy żadnych działań. Postawa ignorowania i unikania konfliktów wpływa negatywnie na postrzeganie przedsiębiorstwa, podważa zaufanie klientów i partnerów biznesowych.

Podejście mediacyjne, nastawione na znalezienie wspólnego rozwiązania, buduje wizerunek godnego zaufania, odpowiedzialnego partnera w biznesie, firmy, która dba o swoich klientów, pracowników i partnerów biznesowych.

26 Builder

Ugoda mediacyjna Z

anim zdecydujemy się na dochodzenie swoich roszczeń przed sądem możemy zawrzeć ugodę pozasądową. Przed wszczęciem postępowania sądowego można, z bardzo ograniczonym udziałem sądu, zawrzeć ugodę przedsądową, wreszcie w trakcie procesu – ugodę sądową.

Korzyści

Lista zalet ugody mediacyjnej jest długa. Celem mediacji jest zakończenie sporu pomiędzy Stronami i wspólne wypracowanie porozumienia.

W trakcie postępowania mediacyjnego Strony, czyniąc wzajemne ustępstwa, dążą do uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z łączącego je stosunku. Dobrowolne podpisanie ugody mediacyjnej przez Strony jest potwierdzeniem woli realizacji warunków w niej zawartych, a tym samym zakończenia sporu.

Zawarcie ugody z pewnością jest rozwiązaniem szybszym aniżeli oczekiwanie na prawomocny wyrok sądowy.

Zawierając ugodę Strony mogą wybrać takie rozwiązania, na które nie byłoby miejsca w postępowaniu sądowym.

Ugoda ma na celu zmniejszenie bądź też wyeliminowanie kosztów ewentualnego postępowania sądowego, daje też możliwość kontynuowania dalszej współpracy między Stronami.

Prawne znaczenie

Ustawodawca zrównał ugodę mediacyjną z ugodą zawartą przed sądem.

Stosownie do przepisu art. 18315 § 1 k.p.c., ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem nie może uchybiać przepisom o szczególnej formie czynności prawnej.

Zawarcie ugody przed mediatorem, w toku sprawy, wskutek skierowania stron do mediacji przez sąd i zatwierdze-

Nigdy nie jest za późno na polubowne rozwiązanie sporu między kontrahentami.

Ugoda mediacyjna daje możliwość zakończenia sporu w sposób polubowny na każdym etapie konfliktu, zarówno przed skierowaniem sprawy do sądu, jak i w trakcie procesu.

Dorota Grabiec Autorka jest mediatorem, prawnikiem, członkiem Rady Fundacji w Fundacji Rozwoju Mediacji. Prowadzi mediacje gospodarcze, cywilne, prawa pracy.

Ukończyła szkolenia z zakresu mediacji, negocjacji i rozwiązywania konfliktów. Wpisana na Listę Stałych Mediatorów złożoną u Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie.

nie tej ugody, czyni zbędnym wydanie wyroku. Jest też podstawą do umorzenia postępowania (art. 355 § 1 k.p.c.).

Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 21 kodeksu postępowania cywilnego ugoda zawarta przed mediatorem jest tytułem wykonawczym. Wprowadzenie z dniem 6 maja 2006 r. do kodeksu postępowamarzec 2013

nia cywilnego art. 7951, spowodowało wzrost znaczenia ugody mediacyjnej.

Daje on wierzycielowi możliwość wystąpienia do sądu, który zatwierdził ugodę z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, że stanowi ona europejski tytuł egzekucyjny.

Roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem lat 10, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu 3-letniemu (art. 125 § 1 k.c.).

Protokół i ugoda mediacyjna

Warunki ugody wypracowane wspólnie przez Strony podczas mediacji, a następnie spisane w formie ugody mediacyjnej i podpisane przez Strony mogą zostać załączone do protokołu z przebiegu mediacji. Ugoda zawarta przed mediatorem może też zostać zamieszczona w protokole z przebiegu mediacji.

Dla skuteczności ugody zawartej przed mediatorem nie ma wpływu fakt, iż jej treść wykracza poza przedmiot postępowania sądowego. Za istotne należy uznać tylko to, czy wymienione w ugodzie ustalenia, wynikające z wzajemnych ustępstw Stron ugody mediacyjnej, są niezbędnym i koniecznym czynnikiem decydującym o zakończeniu sporu między nimi.

Zatwierdzenie ugody

Ugoda zawarta przez Strony przed mediatorem dla uzyskania mocy prawnej ugody sądowej wymaga zatwierdzenia przez sąd. Przez podpisanie ugody

strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie. (art. 18312 § 21 k.p.c.).

Sąd niezwłocznie podejmuje niezbędne czynności w celu przeprowadzenia postępowania w przedmiocie zatwierdzenia ugody. Jeżeli podlega ona egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności. Jeżeli ugoda nie podlega egzekucji, sąd wydaje postanowienie o zatwierdzeniu ugody.

Odmowa zatwierdzenia

Sąd może odmówić zatwierdzenia ugody bądź nadania jej klauzuli wykonalności, jednak dzieje się tak w sytuacjach wyjątkowych, jeżeli ugoda jest niezgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub została zawarta w celu obejścia prawa. Ponadto ocenie sądu podlega sposób sformułowania ugody mediacyjnej, to znaczy czy jest ona zrozumiała oraz czy nie zawiera sprzeczności.

Warto pamiętać

Wybierając mediację i zawierając ugodę mediacyjną strony same decydują o wyborze najkorzystniejszego dla nich rozwiązania. Zakończenie sporu w drodze mediacji daje wymierne korzyści, gdyż pozwala oszczędzić czas i uniknąć kosztów długotrwałych procesów sądowych.

Poufność postępowania mediacyjnego ułatwia prowadzenie merytorycznych, ukierunkowanych na osiągnięcie porozumienia i znalezienie wspólnego rozwiązania rozmów. Zawarcie ugody przed mediatorem umożliwia kontynuację współpracy między Stronami i utrzymanie relacji biznesowych. n

WARTO MEDIOWAĆ budujemy zaufanie w biznesie to program o charakterze informacyjnym i promocyjnym, skierowany do firm i instytucji, którego celem jest popularyzacja mediacji - skutecznej metody rozwiązywania sporów i konfliktów w biznesie. Kampania informacyjna obejmuje cykl artykułów poświęconych mediacji, konsultacje na temat mediacji oraz dostęp do rzetelnej wiedzy na tematy związane z mediacją.

WARTO MEDIOWAĆ budujemy zaufanie w biznesie to również program promocji dobrych praktyk w zakresie rozwiązywania sporów i konfliktów w biznesie. Realizowany jest w ramach projektu WARTO MEDIOWAĆ mediacja, dialog społecznie odpowiedzialny.

Organizatorami programu WARTO MEDIOWAĆ są Fundacja Rozwoju Mediacji i wydawca miesięcznika „Builder”.

W ramach programu, na łamach miesięcznika „Builder”, są publikowane artykuły poświęcone mediacji. Eksperci Fundacji odpowiadają na pytania czytelników. Szczegółowe informacje na temat programu i zasad uczestnictwa znajdują się na stronie internetowej www.wartomediowac.pl.

Pytania do naszych ekspertów prosimy kierować na adres: sekretariat@fundacjamediacji.pl Zapraszamy do udziału w programie.

www.fundacjamediacji.pl Fundacja Rozwoju Mediacji jest organizacją pozarządową, utworzoną przez mediatorów z wieloletnią praktyką w przeprowadzaniu postępowań mediacyjnych.

Naszym celem jest rozwijanie i propagowanie idei mediacji, jako metody rozwiązywania sporów sądowych i pozasądowych.

Podejmujemy szereg działań na rzecz rozwoju mediacji oraz alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR), a także upowszechniania wiedzy dotyczącej mediacji oraz różnych form jej wykorzystania. Prowadzimy mediacje w sprawach gospodarczych, cywilnych, rodzinnych, prawa pracy i ubezpieczeń.

W naszej pracy kierujemy się Standardami Prowadzenia Mediacji przyjętymi przez Fundację Rozwoju Mediacji.

marzec 2013

Działamy także w innych obszarach: prowadzimy szkolenia, warsztaty i konsultacje. Nasz zespół stanowią doświadczeni mediatorzy, którzy ukończyli liczne szkolenia z zakresu mediacji, negocjacji i rozwiązywania konfliktów. Wpisani są na Listę stałych mediatorów Fundacji Rozwoju Mediacji prowadzoną przy Sądzie Okręgowym w Warszawie.

FUNDACJA ROZWOJU MEDIACJI 01-828 Warszawa, ul. Schroegera 82 lok. 100 (budynek DOMU NAUKI, wejście od ul. Przybyszewskiego, I piętro) telefon: 602 774 777 fax: (22) 834 50 51 e-mail: sekretariat@fundacjamediacji.pl, www.fundacjamediacji.pl

Builder 27

normy budowlane

Nowe reguły rynku wyrobów budowlanych D Łukasz Adamus

Asystent w Instytucie Techniki Budowlanej, pracownik zespołu ds. Harmonizacji Technicznej w Budownictwie. Uczestnik prac badawczych w zakresie harmonizacji europejskiej, zrównoważonego rozwoju oraz technologii informatycznych dla budownictwa. Autor licznych publikacji na temat wpływu inicjatyw podejmowanych przez władze UE na rynek budowlany.

1 lipca 2013 roku wejdą w życie przepisy zawarte w rozporządzeniu nr 305/2011 (CPR) Parlamentu Europejskiego i Rady, odnoszące się do przedsiębiorców wprowadzających do obrotu i udostępniających wyroby budowlane na rynku UE. 28 Builder

okument ten zastąpił funkcjonującą dotychczas dyrektywę 89/106/EWG, znaną jako dyrektywa budowlana CPD. Nowe regulacje niosą za sobą zmianę znaczenia oznakowania CE, a także zakresu obowiązków uczestników rynku wyrobów budowlanych. Dotychczas wyrób objęty harmonizacją europejską, opatrzony znakiem CE, mógł być legalnie wprowadzany do obrotu na terenie całej Unii Europejskiej. Od lipca 2013 roku, deklaracja właściwości użytkowych, towarzysząca wyrobom z oznakowaniem CE, nie będzie już dokumentowała zgodności wyrobu z wymaganiami zawartymi w dokumencie odniesienia, ale będzie pełniła rolę informacji o jego wybranych właściwościach użytkowych, stosownie do zamierzonego zakresu stosowania oraz przepisów państwa, w którym będzie używany. Oznakowanie CE będzie dawało możliwość wprowadzenia wyrobu na rynek państwa członkowskiego tylko wtedy, gdy spełni on obowiązujące w danym kraju regulacje, odnoszące się do cech wpływających na zgodność obiektu budowlanego z wymaganiami podstawowymi, określonymi w załączniku nr I do rozporządzenia CPR. Towarzysząca mu deklaracja właściwości użytkowych ma umożliwić stwierdzenie tego faktu.

Zmiana statusu dokumentu regulującego wprowadzanie wyrobów budowlanych na rynek z dyrektywy na rozporządzenie spowoduje zmianę sposobu jego oddziaływania. Dyrektywa jest zbiorem wytycznych odnośnie prawa krajowego, do których przestrzegania (czyli wprowadzenia odpowiednich zmian w prawie państwa członkowskiego) zobowiązane są władze krajowe. Dopiero przepisy prawa krajowego obowiązują przedsiębiorców. Inaczej jest w przypadku rozporządzenia – jego zapisy obowiązują bezpośrednio. W związku z powyższym, wejście w życie rozporządzenia 305/2011 CPR

Część 1

zmieni rolę przepisów krajowych, których zadaniem nie będzie już transpozycja postanowień dokumentu nadrzędnego, ale ich odpowiednie uzupełnienie i umożliwienie sprawnego stosowania.

Definicje

Mając na celu wyjaśnienie nowych warunków wprowadzania na rynki państw członkowskich UE wyrobów budowlanych, ustanowionych przez rozporządzenie nr 305/2011 (CPR), należy najpierw przywołać podstawowy zbiór określonych w nim pojęć. Niektóre z nich, pomimo innego niż wcześniej brzmienia, mają znaczenia analogiczne do funkcjonujących podczas obowiązywania dyrektywy 89/106/EWG. W takich przypadkach zostało to wyraźnie zaznaczone w zamieszczonych poniżej definicjach.

Właściwości użytkowe wyrobu – właściwości wyrobu wyrażone jako wartość liczbowa, klasa (przynależność do określonego zakresu wartości), lub w sposób opisowy, w odniesieniu do odpowiednich, zasadniczych charakterystyk.

Zasadnicze charakterystyki – cechy wyrobu budowlanego, odnoszące się do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych, zawartych w załączniku I do rozporządzenia CPR. Deklaracja właściwości użytkowych – zawiera informacje o właściwościach użytkowych wyrobu w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, określonych w odpowiedniej, zharmonizowanej specyfikacji technicznej. Dokument ten jest podstawą do umieszczania na wyrobie oznakowania „CE”. Jego sporządzenie jest konieczne do wprowadzenia wyrobu na rynek. Te cechy upodobniają go do sporządzanej dotychczas na podstawie dyrektywy CPD „deklaracji zgodności”.

Zharmonizowana specyfikacja techniczna – dokument określający (między innymi) zestaw zasadniczych charaktemarzec 2013

rystyk wyrobów budowlanych oraz metody oceny właściwości użytkowych.

Może nim być zharmonizowana norma lub europejski dokument oceny.

Europejski dokument oceny (EDO) – zharmonizowana specyfikacja techniczna, opracowana przez organizację posiadającą odpowiednie uprawnienia (tzw. jednostkę oceny technicznej – JOT), dla wyrobu budowlanego nieobjętego (lub nie w pełni objętego) normą zharmonizowaną. Odpowiednik wytycznych do europejskiej aprobaty technicznej, określanych skrótem ETAG. Europejska ocena techniczna (EOT) – dokument wydany przez JOT na wniosek producenta, stanowiący potwierdzenie właściwości użytkowych wyrobu budowlanego w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, określonych w europejskim dokumencie oceny (EDO). Odpowiednik europejskiej aprobaty technicznej (ETA).

System oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych – zbiór zasad, zgodnie z którymi prowadzona jest ocena i weryfikacja właściwości użytkowych wyrobów budowlanych. Pojęcie to zastępuje dotychczas używane: „system oceny zgodności”.

Obowiązki uczestników rynku

Rozporządzenie CPR na nowo określi obowiązki przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku wyrobów budowlanych objętych harmonizacją europejską, wyróżniając trzy podstawowe role, jakie mogą pełnić: producenta, importera oraz dystrybutora.

Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia, do obowiązków producenta będzie należało przede wszystkim: • sporządzanie deklaracji właściwości użytkowych; • umieszczanie oznakowania CE na wyrobie lub jego etykiecie (jeżeli nie jest to możliwe ze względu na specyfikę wyrobu – na opakowaniu lub w dokumentach towarzyszących); • sporządzanie dokumentacji technicznej, zawierającej informacje na temat zastosowanego systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych; • przechowywanie dokumentacji technicznej oraz deklaracji właściwości użytkowych wyrobu przez 10 lat od chwili wprowadzenia go do obrotu (okres ten może zostać zmieniony aktem delegowanym Komisji Europejskiej); • utrzymywanie deklarowanych właściwości wyrobu produkowanego seryjnie, w całym okresie jego produkcji; marzec 2013

• zamieszczanie na wyrobie – jeżeli nie

jest to możliwe, ze względu na specyfikę wyrobu, na opakowaniu lub w dokumentach towarzyszących – informacji pozwalających jednoznacznie zidentyfikować wyrób (partię, z której pochodzi) oraz jego producenta.

Importer, sprowadzający wyroby budowlane spoza granic Europejskiego Obszaru Gospodarczego z zamiarem wprowadzenia ich na rynek europejski, będzie musiał zapewnić przeprowadzenie przez ich producenta oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych. Jego zadaniem będzie też dopilnowanie, aby wyrób spełniał wszystkie wymagania dotyczące wyrobów wprowadzanych na rynek przez producentów, przechowywanie kopii deklaracji właściwości użytkowych, a także zapewnienie dostępności dokumentacji technicznej na potrzeby organów nadzoru rynku. Co więcej, na sprowadzonym wyrobie budowlanym lub, jeżeli to niemożliwe, na jego opakowaniu albo w dokumencie towarzyszącym, będą musiały się znaleźć informacje pozwalające jednoznacznie zidentyfikować importera.

Postanowienia CPR nałożą również obowiązki na dystrybutora wyrobów.

Będzie do nich należało przede wszystkim zapewnienie, żeby producent i/lub importer spełniali wszystkie określone w rozporządzeniu wymagania, żeby wprowadzany na rynek wyrób był opatrzony znakiem CE oraz by towarzyszyły mu wymagane dokumenty.

Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 305/2011, do powinności dotyczących jednocześnie wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od tego, w jakiej roli występują, będzie należało: • przechowywanie informacji o wszystkich podmiotach gospodarczych, które dostarczyły im wyroby oraz tych, którym je udostępniły; • zapewnienie, że wyrobowi będą towarzyszyły instrukcja obsługi oraz informacje na temat bezpieczeństwa, w języku określonym przez dane państwo członkowskie.

Importer lub dystrybutor zamierzający wprowadzić na rynek wyroby budowlane pod własną nazwą, przejmie wszystkie obowiązki dotyczące producenta.

Zasady stosowania oznakowania CE

Oznakowania CE dokonuje się zgodnie ze ściśle określonymi wytycznymi.

Ogólne zasady w tym zakresie zdefiniowane są w artykule 30 rozporządze-

nia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 765/2008, a w odniesieniu do wyrobów budowlanych, zostały uszczegółowione w artykułach 8 i 9 rozporządzenia 305/2011 (które będą obowiązywać od 1 lipca 2013 r.).

Opatrzenie wyrobu budowlanego oznakowaniem CE będzie możliwe tylko w przypadku, gdy zostanie sporządzona dla niego deklaracja właściwości użytkowych, zgodna z odpowiednimi przepisami CPR. Wraz z umieszczeniem znaku CE producent przyjmie odpowiedzialność za zgodność wyrobu z właściwościami użytkowymi, zadeklarowanymi na podstawie odpowiedniej, zharmonizowanej specyfikacji technicznej.

Zgodnie z przepisami przedsiębiorcy będą zobowiązani do umieszczania znaku CE w sposób czytelny i trwały na wyrobie lub jego etykiecie (jeżeli nie jest to możliwe ze względu na specyfikę wyrobu, powinien zostać umieszczony na opakowaniu lub w dokumentach towarzyszących).

Oznakowaniu CE będą musiały towarzyszyć następujące informacje: • dwie ostatnie cyfry roku, w którym zostało po raz pierwszy umieszczone na wyrobie; • informacje pozwalające zidentyfikować producenta (nazwa i adres lub znak identyfikujący); • niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu, nadawany przez producenta; • numer referencyjny odpowiedniej deklaracji właściwości użytkowych; • poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych; • informacja na temat zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej; • zamierzone zastosowanie wyrobu (zgodnie ze zharmonizowaną specyfikacją techniczną); • w stosownych przypadkach (jeżeli system oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych będzie wymagał jej udziału) – numer identyfikacyjny notyfikowanej jednostki certyfikującej.

Po opatrzeniu znakiem CE, jeżeli deklarowane właściwości użytkowe spełnią ewentualne wymagania dla zadeklarowanego zamierzonego zastosowania w danym państwie członkowskim, wyroby budowlane będą mogły być w nim wprowadzane na rynek, udostępniane i stosowane.

Autor jest pracownikiem Zespołu ds. Harmonizacji Technicznej w Budownictwie w Instytucie Techniki Budowlanej

Builder 29

prawo

Obowiązki prawne projektanta Łukasz Bernatowicz

Partner zarządzający w Kancelarii Prawnej Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp. p.

Radca prawny z wieloletnim doświadczeniem w zakresie prawa cywilnego i handlowego.

Arbiter w Sądzie Arbitrażowym przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Ekspert prawny Business Centre Club w Warszawie. Sporządza opinie prawne na zlecenie Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej oraz Kancelarii Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej.

Krzysztof Gładych Aplikant radcowski Kancelarii Prawnej Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp. p. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Posiada bogate doświadczenie w wewnętrznej obsłudze spółek kapitałowych w charakterze in-house, a także w obsłudze prawnej prowadzonej w Kancelariach Prawnych.

P

odstawowe obowiązki projektanta wyszczególnione zostały w art. 20 ustawy Prawo budowlane. Pierwszym z powyższych jest opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub w pozwoleniu, o którym mowa w art. 23 i 23a ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. Obowiązek ten ogranicza się do konieczności sporządzenia projektu budowlanego niezbędnego do uzyska-

30 Builder

W toku procesu inwestycyjnego, każdy projekt musi być sprawdzony przez projektanta mającego uprawnienia we właściwej specjalności – po jego sprawdzeniu projektant powinien również złożyć oświadczenie, iż projekt taki został wykonany zgodnie z przepisami oraz sztuką budowlaną. nia pozwolenia na budowę. Projekt budowlany, musi spełniać wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Uwaga na wady

Architekt odpowiada za wszelkie wady dokumentacji projektowej. Wady takie mogą dotyczyć niezgodności rozwiązań z ustalonymi warunkami zabudowy i zagospodarowania terenu, niekompletności czy niezgodności z przepisami, a także różnicy terminów dostaw z terminami wykonania określonych etapów prac.

W umowach o prace projektowe (zawieranych z architektem), zastosowanie znajdują przepisy ogólne Kodeksu cywilnego. Jeśli dokumentacja projektowa posiada wady, inwestor jest uprawniony, by zażądać ich usunięcia – wyznaczając projektantowi odpowiedni na to termin.

Projektant może odmówić usunięcia wadliwości dokumentacji, jeśli czynności te wiązałyby się z nadmiernymi kosztami. Jeżeli wady miałyby charakter istotny, inwestor może nawet odstąpić od umowy. W sytuacji, gdy są one nieistotne, inwestor ma prawo zażądać obniżenia wynagrodzenia – proporcjonalnie do stwierdzonych wad.

Po drugie…

Drugim ze wskazanych obowiązków projektanta jest zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykona-

nych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego. W przypadku uchybienia temu obowiązkowi, projektant odpowiadać będzie na zasadach ogólnych – odpo-

Projekt budowlany, do którego nie dołączono oświadczenia projektanta o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz oświadczenia osoby sprawdzającej – jest projektem niekompletnym. wiedzialności karnej, cywilnoprawnej oraz zawodowej.

Kolejnym z obowiązków projektanta jest sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Informacje te dołączane są do każdego projektu, a stanowią podstawę do sporządzenia przez kierownika budowy planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ). Obowiązek ten jest niezwykle istotny – z punktu widzenia bhp. W razie jakichkolwiek wątpliwości, projektant obowiązany jest do ich niezwłocznego wyjaśnienia.

Zgodnie z art.20 ustawy Prawo budowlane, architekt obowiązany jest także do uzyskania wymaganych opimarzec 2013

nii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów. Opinie te uzyskać powinien w szczególności od: konserwatora zabytków, rzeczoznawcy ds. bhp, rzeczoznawcy ds. bezpieczeństwa pożarowego.

Sprawowanie nadzoru

Na sam koniec warto również wspomnieć o innym, niezwykle istotnym obowiązku projektanta, tzn. sprawowaniu nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie: • stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem; • uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.

W pierwszym przypadku obowiązek przejawia się między innymi w kompetencji projektanta do złożenia oświadczenia o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę.

Projekt budowlany, do którego nie dołączono oświadczenia projektanta oraz oświadczenia osoby sprawdzającej, jest projektem niekompletnym – zgodnie z art.35 ust.1 pkt.3 ustawy Prawo budowlane.

W razie stwierdzenia, że projekt budowlany nie zawiera ww. oświadczenia lub zawiera inne naruszenia, organ administracji architektoniczno-budowlanej nakłada obowiązek usunięcia tych nieprawidłowości, określając termin ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie wydaje decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu i udzielenia pozwolenia na budowę (art. 35 ust. 3 ustawy Prawo budowlane).

Co się jednak dzieje, gdy projektant zaniedba powyżej wspomniane obowiązki? Zgodnie z art. 95 ustawy Prawo budowlane, odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie i które uchylają się m.in. od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonujące niedbale obowiązki, wynikające z jego pełnienia. Pociągnięcie do odpowiedzialności zawodowej może skończyć się nałożeniem kary w postaci upomnienia, upomnienia z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia w wyznaczonym terminie egzaminu lub zakazem wykonywania samodzielnej funkcji techniczmarzec 2013

nej w budownictwie na okres od roku do 5 lat, połączonym z obowiązkiem złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu.

Zgodność z przepisami

Ponadto, projektant ma również obowiązek zapewnić sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego. Obowiązek ten nie dotyczy jednak: • zakresu objętego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych; • projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe.

Odpowiedzialność projektanta

Niedopełnienie podstawowych obowiązków przez projektanta – wymienionych w art. 20 ustawy Prawo budowlane – może skutkować pociągnięciem do odpowiedzialności: • karnej (art. 90 i następne ustawy Prawo budowlane) • zawodowej w budownictwie (art. 95 i następne ustawy Prawo budowlane) • dyscyplinarnej (ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów) • oraz cywilnoprawnej.

Odpowiedzialność projektanta odnosi się, co do zasady, do wad samego projektu. Wady dokumentacji projektowej dotyczyć mogą zarówno jej części merytorycznej, która zmniejsza wartość użyteczną projektu, jak i części fizycznej obiektu wzniesionego na podstawie przedmiotowej dokumentacji.

Architekt, przy opracowywaniu projektu budowlanego, odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Co więcej, ponosi odpowiedzialność nie tylko za własne działanie (lub zaniechanie działania), lecz również za działania osób, z których pomocą projekt budowlany wykonuje, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza.

Jeżeli wykonanie projektu stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które architekt odpowiedzialności nie ponosi, jego zobowiązanie względem zamawiającego (inwestora) wygasa.

UBEZPIECZENIE PROJEKTANTA Projektanci należą do właściwej izby architektów. Każdy członek izby jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej. Zasady powyższego ubezpieczenia określa rozporządzenie Ministra Finansów z 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwa. Minimalna kwota, na jaką projektant musi się ubezpieczyć, wynosi 50 000 euro. Kwota ta nie zawsze jednak zabezpiecza pełnię ewentualnych roszczeń inwestora/ wykonawcy. W toku procesu budowlanego inwestor często wymaga więc podwyższenia tego ubezpieczenia.

Ponad powyższe, architekt odpowiada również za zwłokę w opracowaniu projektu. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

W przypadku niezgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu bądź z projektem architektoniczno-budowlanym, organ kontrolny wymierza odpowiednią karę pieniężną.

Projektant może na podstawie umowy przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Nieważne będzie jednak zastrzeżenie, że architekt nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkody umyślne.

Kto podlega odpowiedzialności

Odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które: • dopuściły się występków lub wykroczeń, określonych ustawą; • zostały ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie; • wskutek rażących błędów lub zaniedbań, spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne; • nie spełniają lub spełniają niedbale swoje obowiązki; • uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonują niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru.

Builder 31

prawo

Legalizacja

samowoli budowlanej Magdalena Myśliwiec

Joanna Marciniak

Autorki są prawnikami w kancelarii prawnej DLA PIPER. Specjalizują się w kwestiach związanych z prawem nieruchomości. Doradzają odnośnie prawnych aspektów transakcji i inwestycji budowlanych, w tym farm wiatrowych. Udzielają wsparcia w pełnym cyklu inwestycji, od opracowywania projektów, uzyskania finansowania, a skończywszy na zarządzaniu istniejącymi nieruchomościami. Specjalizują się także w sporządzaniu umów najmu powierzchni biurowych oraz zajmują się ogólną analizą prawną w celu określenia stanu prawnego nieruchomości. Doradzają również w zakresie środowiskowych aspektów procesu inwestycyjnego.

Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem budowlanym zasady legalizacji samowoli budowlanej należy stosować do obiektów, których budowa została zakończona po 1 stycznia 1995 r. W postępowaniu zmierzającym do zalegalizowania prac budowlanych starszych obiektów, należy sięgnąć do przepisów ustawy – prawo budowlane z 1974 r.

32 Builder

Pozwolenie na budowę jest warunkiem koniecznym rozpoczęcia budowy lub robót budowlanych. Istnieje jednak możliwość dokonania w każdym czasie legalizacji samowolnego procesu budowlanego pod warunkiem spełnienia określonych w prawie budowlanym wymogów i przeprowadzenia odpowiedniej procedury przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

P

rzepisy obowiązującego prawa nakładają na inwestora, właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcę nieruchomości obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę w formie ostatecznej decyzji administracyjnej przed rozpoczęciem budowy obiektu budowlanego lub innych robót budowlanych wymienionych w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r.

– prawo budowlane.

Rozpoczęcie i prowadzenie budowy bez uzyskania wspomnianego pozwolenia stanowi samowolę budowlaną. Jest nią również każde inne działanie naruszające przepisy prawa budowlanego, a przede wszystkim niedopełnienie wynikających z niego obowiązków. Jako najczęściej występujące naruszenia można wymienić dokonanie zmian w projekcie, przebudowy albo dobudowy bez uzyskania określonych zgód i pozwoleń, prowadzenie procesu budowlanego bez nadzoru inwestorskiego czy przystąpienie do użytkowania bez zgłoszenia odpowiedniemu organowi.

Konsekwencją popełnienia samowoli budowlanej może być wydanie przez właściwy organ nadzoru budowlanego nakazu rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części bez względu na to, czy dany obiekt jest jeszcze w budowie, czy został już ukończony. Wszelkie koszty i konsekwencje prowadzenia robót budowlanych niezgodnie z prawem ponosi inwestor, właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości.

Istnieje jednak możliwość dokonania w każdym czasie legalizacji samowolnego procesu budowlanego pod warunkiem spełnienia określonych w prawie budowlanym wymogów i przeprowadzenia odpowiedniej procedury przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

Przebieg postępowania legalizacyjnego

Istotą postępowania legalizacyjnego jest ustalenie, czy dana inwestycja jest zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i przepisami obowiązującego prawa, w szczególności przepisami techniczno-budowlanymi. Jeżeli Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dopatrzy się naruszeń, zobowiąże inwestora do ich usunięcia.

W pierwszej kolejności Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego powinien ustalić, kiedy budynek został wybudowany, gdyż od tego zależy, która regulacja znajdzie zastosowanie w postępowaniu. Przepisy regulujące zasady prowadzenia procesów budowlanych były w ostatnich latach wielokrotnie nowelizowane, a zgodnie z obecnie obowiązującym prawem budowlanym, zasady legalizacji samowoli budowlanej należy stosować do obiektów, których budowa została zakończona po 1 stycznia 1995 roku (czyli po dniu wejścia w życie ustawy). W postępowaniu zmierzającym do zalegalizowania prac budowlanych starszych obiektów marzec 2013

należy natomiast sięgnąć do przepisów ustawy – prawo budowlane z 1974 roku.

Wszczęcie postępowania legalizacyjnego może nastąpić w wyniku złożenia wniosku przez inwestora albo z urzędu, po uzyskaniu przez właściwego Inspektora Nadzoru Budowlanego informacji o tym, że roboty budowlane były prowadzone przy naruszeniu prawa. W każdym przypadku organ nadzoru budowlanego, wszczynając postępowanie, zobowiązuje inwestora do przedstawienia odpowiedniej dokumentacji w wyznaczonym terminie, a w odniesieniu do nieukończonych robót budowlanych postanowieniem zarządza ich wstrzymanie.

Jeżeli Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego nie rozpoczął postępowania z urzędu, inwestor ma prawo złożyć wniosek o legalizację samowoli w biurze Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, załączając odpowiednie dokumenty zgodnie z art. 48 ust. 2 prawa budowlanego.

Przedstawienie dodatkowych dokumentów i zaświadczeń wymagane jest wtedy, gdy przepisy szczególne konstytuują taki obowiązek, co ma miejsce między innymi przy legalizacji budowy obiektów zakładów górniczych, obiektów usytuowanych na terenach zamkniętych oraz obiektów budowlanych mogących stwarzać poważne zagrożenie albo tych, których projekty zawierają nowe, niesprawdzone rozwiązania techniczne.

Istotne jest, aby w postępowaniu mającym na celu legalizację procesu budowlanego dotrzymywać terminów na złożenie dokumentów, gdyż w przypadku ich przekroczenia nadzór budowlany może wydać decyzję o rozbiórce.

Dokumenty złożone w terminie są traktowane jako wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego w przypadku budowy ukończonej lub jako zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na wznowienie robót w przypadku inwestycji będącej w trakcie budowy.

W pierwszej kolejności odpowiedzialność za samowolę budowlaną i koszty rozbiórki ponosi inwestor, a następnie właściciel obiektu lub jego zarządca. Dlatego też przy nabyciu nieruchomości zawsze warto upewnić się, czy znajdujący się na niej obiekt został wybudowany zgodnie z prawem.

Kolejnym obowiązkiem inwestora w postępowaniu legalizacyjnym jest uiszczenie opłaty legalizacyjnej, która stanowi dotkliwą sankcję, jako że jest stosunkowo wysoka. Zgodnie z taryfikatorem stanowiącym załącznik do prawa budowlanego, opłata legalizacyjna stanowi pięćdziesięciokrotność opłaty za przeprowadzenie obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego oddawanego do użytku. Oblicza się ją tak samo jak kary przewidziane w prawie budowlanym, biorąc za podstawę obliczenia powierzchnię budynku, kategorię obiektu budowlanego i wysokość stawki ustawowej. Innymi słowy, stanowi ona iloczyn współczynnika opłaty, współczynnika kategorii obiektu budowlanego i współczynnika wielkości obiektu, z tą różnicą, że współczynnik opłaty podlega pięćdziesięciokrotnemu podwyższeniu. Warto jednak dodać, że dla domów jednorodzinnych przyjęto stały współczynnik powierzchni, zatem opłata legalizacyjna dla domu jednorodzinnego wyniesie zawsze 50 000 złotych, natomiast dla obiektów handlowych i przemysłowych może sięgnąć nawet kilkuset tysięcy złotych.

Kolejną niedogodnością opłaty legalizacyjnej jest krótki, zaledwie siedmio-

Inwestor powinien przede wszystkim wykazać, że budowa jest zgodna z obowiązującymi dokumentami planistycznymi, a mianowicie złożyć kopię obowiązującego na danym terenie planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy, a także odpowiednie zaświadczenie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o istnieniu tej zgodności.

Konieczne jest także przedłożenie oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz czterech egzemplarzy projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i dokumentami wymaganymi przez przepisy szczególne.

marzec 2013

Niedogodności procedury

OPŁATA LEGALIZACYJNA Dla domu jednorodzinnego wyniesie ona zawsze 50 000 złotych, natomiast dla obiektów handlowych i przemysłowych może sięgnąć nawet kilkuset tysięcy złotych.

Opłatę legalizacyjną należy uiścić w terminie do 7 dni. Obowiązek ten został wprowadzony wraz z wejściem w życie prawa budowlanego, tj. począwszy od 1 stycznia 1995 roku, zaś legalizacja na starych zasadach jest wolna od opłat. dniowy termin na jej uiszczenie. Warto zaznaczyć, że obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej został wprowadzony wraz z wejściem w życie prawa budowlanego, tj. począwszy od 1 stycznia 1995 roku, zaś legalizacja na starych zasadach jest wolna od opłat.

Po dopełnieniu przez inwestora wszystkich wyżej opisanych formalności, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dokona kontroli stanu prawnego danej nieruchomości. Jeżeli nie stwierdzi niezgodności z planem zagospodarowania przestrzennego ani przepisami techniczno-budowlanymi, wyda decyzję o zatwierdzeniu projektu budowlanego albo – w przypadku, gdy proces budowlany został uprzednio wstrzymany – decyzję o zatwierdzeniu projektu budowlanego i pozwoleniu na wznowienie robót.

Legalizacja samowoli budowlanej odbywa się zatem na podobnych zasadach jak postępowanie w przedmiocie wydania pozwolenia na budowę z tą różnicą, że legalizacja jest dużo kosztowniejsza. Obowiązek likwidacji skutków samowoli budowlanej nie ulega przedawnieniu ani nie wygasa.

W pierwszej kolejności odpowiedzialność za samowolę budowlaną i koszty rozbiórki ponosi inwestor, a następnie właściciel obiektu lub jego zarządca.

Dlatego też przy nabyciu nieruchomości zawsze warto upewnić się, czy znajdujący się na niej obiekt został wybudowany zgodnie z prawem. n

Builder 33

raport

Czas zmian Niepomyślne informacje z rynku budowlanego na temat upadłości firm i zbliżających się kłopotów, związanych m.in. z finansowaniem przyszłych projektów budowlanych, nie mogą przesłonić szans dla tego sektora.

S

powolnienie rynku stało się faktem, ale powodów do obaw nie powinni mieć ci, którzy posiadają wiedzę i potrafią z niej właściwie skorzystać, poszukując dywersyfikacji w zmieniających się realiach gospodarczych i wykorzystując optymalnie własny potencjał.

Spadki i wzrosty minionego roku

Produkcję budowlano-montażową, zgodnie z definicją, podaje się bez podwykonawców. I tak w roku 2010 wyniosła ona 82,6 mld złotych, w 2011 roku 97,1 mld zł, w całym 2012 roku 96 mld zł. Dynamika produkcji budowlano-mieszkaniowej w ciągu całego 2012 roku – w porównaniu z rokiem 2011 – z kwartału na kwartał spadała.

Największy procentowy spadek dynamiki można zauważyć w budownictwie mieszkaniowym, z 32,8 proc. po II kwartale do 18 proc. po III kwartale, aż do 11,4 proc. po IV kwartale.

W przypadku budownictwa niemieszkaniowego po pierwszych trzech

Fot. arch. Kompasinwestycji.pl

Baltic Park Molo

34 Builder

Rozmieszczenie ilości planowanych inwestycji w roku 2013

kwartałach dynamika zanotowała spadek, po IV kwartale sytuacja się ustabilizowała. Gorzej przedstawia się stan budownictwa inżynieryjnego. We wszystkich okresach 2012 roku względem roku 2011 odnotowano wartości ujemne, przy czym z kwartału na kwartał były one coraz niższe.

Biorąc pod uwagę rok 2012 zestawiony z rokiem poprzednim, wzrost wartości zanotowało budownictwo mieszkaniowe (11,4 proc.) oraz niemieszkaniowe (10,6 proc). Budownictwo inżynieryjne odnotowało natomiast spadek wartości z dynamiką na poziomie -9,0 proc.

Rynek inwestycji w 2013 roku

Wszyscy zadajemy sobie pytanie o to, jak zmieni się rynek budowlany pod kątem planowanych i realizowanych inwestycji. Mamy za sobą boom na inwestycje drogowe. W tamtym okresie wiele firm wyspecjalizowało się w tym sektorze. Teraz możemy być pewni, że inwestycji drogowych będzie mniej, a w najbliższym czasie budownictwo będzie rozwijać się w innych sektorach, dlatego też należy poszukiwać innych specjalistów.

W raporcie prezentujemy informacje o planowanych inwestycjach w 2013 roku, na mapie znajdują się jedynie większe polskie miasta, szczegółowy obraz sytuacji znajdziecie Państwo w serwisie Kompas Inwestycji.

Prawie 80 proc. planowanych w 2013 roku inwestycji to projekty, których wartość wynosi nie więcej niż 50 mln złotych. Ponad 31 proc. projektów z budżetem powyżej tej kwoty stanowią budynki magazynowe i centra logistyczne, prawie 30 proc. to nowe inwestycje biurowe, 14 proc. to budynki handlowo-usługowe. W przypadku inwestycji poniżej 50 mln wartości rozkładają się podobnie. Tyle, że tu najwyższy udział - ok.

20 proc. - przypada na budynki z podsektora edukacji i badań.

W przypadku budownictwa inżynieryjnego przeznaczone do realizacji inwestycje w autostrady i drogi ekspresowe to niespełna 6 proc. Prawie 23 proc. planowanych w tym sektorze inwestycji to obiekty elektrowni i ra-

Rozmieszczenie planowanych inwestycji w roku 2013 – w sektorze niemieszkaniowym

Rozmieszczenie planowanych inwestycji w roku 2013 – w sektorze inżynieryjnym

Źródło: Kompas Inwestycji

marzec 2013

finerii. Ponad 23 proc. stanowią inwestycje obwodnic i innych połączeń nie wchodzących w skład autostrad i dróg ekspresowych.

Należy zauważyć, że od początku 2013 roku obserwujemy znaczny wzrost inwestycji wstrzymanych. Niepewność na rynku przypadła na okres zimowy, co powoduje przeciąganie, odkładanie, a niejednokrotnie także rezygnację z nowych projektów. Według danych z portalu Kompas Inwestycji, na chwilę obecną tych inwestycji jest 109. Na przestrzeni ostatnich dwóch lat odnotowano 345 wstrzymanych projektów.

Dynamika produkcji budowlanomontażowej po 6, 9 i 12 miesiącach 2012 roku względem 2011 roku

Budownictwo mieszkaniowe

Budownictwo niemieszkaniowe

-1,4% -5,8% -9,0%

32,8% 18,0% 11,4% 17,6% 10,5%

po 6 n po 9 n po 12 n

10,6%

Budownictwo inżynieryjne Źródło: GUS

Sprzedaż produkcji budowlanomontażowej w sektorach [mln zł] Budownictwo mieszkaniowe

Ranking generalnych wykonawców

Ranking wykonawców według sektorów

wykonawca

wykonawca

2011 n 2012 n

13 417,40 Budownictwo niemieszkaniowe

26 718,00 29 546,40 Budownictwo inżynieryjne

58 322,40 53 058,50 Źródło: GUS

Ilość planowanych inwestycji o wartości powyżej 50 mln zł w poszczególnych sektorach [%] Budownictwo mieszkaniowe

26 15,2% 718,00 Budownictwo niemieszkaniowe

49,2% Budownictwo inżynieryjne

35,6%58 322,40 Źródło: Kompas Inwestycji

liczba realizacji

Skanska S.A. Budimex S.A. Strabag Sp. z o.o.

Mostostal Warszawa S.A. Erbud S.A. Unibep S.A. Henpol Sp. z o.o.

Polbud S.A. Pol-Dróg Sp. z o.o.

Warbud S.A. Polimex-Mostostal S.A. Mirbud S.A. Pol-Aqua S.A. Eurovia Polska S.A. Goldbeck Sp. z o.o.

Wrobis S.A. Drog-Bud Sp. z o.o.

Energopol - Szczecin S.A. Amwin Sp. z o.o.

Hochtief Polska Sp. z o.o.

Trakt Sp. z o.o.

Berger Bau Polska Sp. z o.o.

Instal Białystok S.A. Rex-Bud Budownictwo Sp. z o.o. SKA Novum Sp. z o.o.

Kalter Sp. z o.o.

Eiffage Budownictwo Mitex S.A.

W dół i w górę

12 048,00

marzec 2013

W tabelach prezentujemy ranking firm wykonawczych, które najczęściej występowały jako generalny wykonawca lub lider albo partner konsorcjum wykonawczego w inwestycjach opisanych w serwisie www.kompasinwestycji.pl, których budowa rozpoczęła się w 2012 roku. Ranking ułożony został ze względu na liczbę realizacji i uwzględnia jedynie te firmy, które w 2012 roku mogły się pochwalić ich liczbą nie mniejszą niż pięć. Źródło: Kompasinwestycji.pl

63 33 23 18 15 12 10 9 9 8 8 7 7 7 7 6 6 6 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Firmy działające w branży budowlanej w podziale na wykonawców (podwykonawców) robót budowlanomontażowych, producentów (dostawców, pośredników) materiałów budowlanych oraz producentów (dostawców, pośredników) sprzętu budowlanego – Klientów portalu KompasInwestycji.pl zapytaliśmy o czynniki, które miały największy wpływ na ich dzisiejszą sytuację. Uzyskaliśmy odpowiedzi od 38 firm. W ciągu całego roku 2012 respondenci zauważają spadek cen swoich usług. Ze strategii wewnętrznej wielu firm wynika, że stawki będą podnoszone. Szczególnie jest to zauważalne wśród podwykonawców, którzy już teraz przewidują wzrost kosztów.

Wzrost cen swoich produktów i sprzętu na koniec roku 2013, ale tylko w porównaniu z końcem 2012 roku, zakładają producenci materiałów budowlanych oraz dostawcy sprzętu budowlanego.

Kolejne badanie własne, które przeprowadziliśmy na grupie 81 responden-

liczba inwestycji

sektor mieszkaniowy Henpol Sp. z o.o.

Unibep S.A. Kalter Sp. z o.o.

Budimex S.A.

10 10 5 5

sektor niemieszkaniowy Skanska S.A. Erbud S.A. Budimex S.A. Mostostal Warszawa S.A. Warbud S.A. Polbud S.A. Mirbud S.A. Goldbeck Sp. z o.o.

Amwin Sp. z o.o.

Strabag Sp. z o.o.

Rex-bud Budownictwo Sp. z o.o. SKA

42 12 11 9 8 8 7 7 6 6 5

sektor inżynieryjny Skanska S.A. Strabag Sp. z o.o.

Budimex S.A. Mostostal Warszawa S.A. Pol-Dróg Sp. z o.o.

Eurovia Polska S.A. Drog-Bud Sp. z o.o.

Energopol - Szczecin S.A. Polimex-Mostostal S.A. Pol-Aqua S.A.

20 17 17 8 8 6 6 6 5 5

tów (reprezentowanych głównie przez dystrybutorów, producentów materiałów budowlanych i sprzętu budowlanego oraz projektantów branżystów) odnosiło się do planów firm związanych z rynkiem budowlanym na 2013 rok. Jedne z ciekawszych odpowiedzi dotyczyły pytania „Na jakim poziomie w porównaniu do roku poprzedniego planujecie przychody w 2013?”. Większość respondentów odpowiedziała, że ich firmy planują zwiększenie obrotów, co wynika prawdopodobnie ze zmiany strategii i obszaru działania.

Z kolei na pytanie „Czy i w jakim zakresie przeprowadza się obecnie zmiany w firmach” – tylko jedna z osób zadeklarowała ich brak. Zdecydowana większość respondentów wskazała zmianę strategii rynkowej (ceny, marketing) oraz zmianę zakresu produktów.

Pozostali respondenci zadeklarowali zmianę zakresu obszaru działania.

Piotr Miecznikowski Serwis branżowy Kompas Inwestycji

Builder 35

debata

Fair play w budownictwie

Coraz więcej chwytów w budownictwie staje się dozwolonych, a relacje między przedsiębiorcami oraz na linii inwestor – firma pozostawiają wiele do życzenia. To nas skłoniło do zorganizowania debaty na temat kodeksu etyki w budownictwie. Przedstawicieli branży zapytaliśmy przede wszystkim o zasady, które powinny się w takim kodeksie znaleźć.

Ryszard Trykosko Przewodniczący Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budowlanych

Próba zbudowania Kodeksu Etycznego w Budownictwie winna służyć umocnieniu i dalszemu budowaniu zaufania do wykonywanego zawodu inżyniera budownictwa.

Firma, chcąc utrzymać swoją pozycję na rynku, w swoich działaniach, kładzie nacisk na wysoką jakość świadczonych usług, efektywność i optymalizację stosowanych rozwiązań. Stąd w organizacji firmy ważną rolę spełniają takie elementy jak przejrzystość, porządek, postępowanie zgodne z przyjętymi procedurami.

Zachowania takie, zauważamy wśród firm globalnych, notowanych na giełdach pa-

36 Builder

pierów wartościowych, a więc takich, które swój sukces zawdzięczają reputacji opierającej się na fundamentalnych wartościach etycznych oraz działaniach zorientowanych na efektywność. Celem tych firm jest uzyskanie wysokiej wartości dodanej dla klientów, wypracowanie dla akcjonariuszy zysku kapitałowego, bycie pożądanym pracodawcą dla pracowników. Dla osiągnięcia powyższych celów firmy te wykazują pełne zaangażowanie i profesjonalizm. Stąd stosowanie „Dobrych Praktyk”, będących zbiorem zasad ładu korporacyjnego, zasad określających normy kształtowania relacji przedsiębiorstw z ich otoczeniem zewnętrznym. W arsenale działań wymieniamy także „Kodeks Etyki”, zbiór zasad i wartości etycznych. Jego przestrzeganie to podstawowe źródło sukcesu firmy, umożliwiające z jednej strony budowę pozytywnego wizerunku na rynku, a z drugiej – wzmocnienie identyfikacji pracowników z firmą. Dzięki temu wzrasta efektywność pracy. Należy podkreślić, że przestrzegania wartości i zasad oczekuje się nie tylko od ścisłego kierownictwa, członków organów statutowych i kadry me-

nadżerskiej, ale od wszystkich pracowników firmy.

Czy w mnogości stosowanych w firmach budowlanych i współpracujących z branżą budowlaną: „zasad dobrych praktyk”, „ładu korporacyjnego”, „kodeksów etyki” należy jeszcze raz pochylić się nad tematem i przeanalizować utworzenie odrębnego dla budownictwa kodeksu etyki?

Odpowiedź z pewnością nie jest jednoznaczna, jednak warto chyba podjąć trud skonstruowania takiego dokumentu, odnoszącego się do całej branży, skupiającego wszystkich interesariuszy działających na rzecz szeroko rozumianego budownictwa. Realia i codzienność życia gospodarczego przekonują, że często mamy do czynienia z luką w zakresie kultury zawodowego postępowania. Odczuwa się to w działaniach firm szczególnie w okresie zastoju w budownictwie, gdzie zasada „sinusoidy” jest nieodłącznym elementem rynku inwestycyjnego.

Stąd agresywne zachowania firm na rynku, częste stosowanie niesprawdzonych materiałów i technologii, niskie ceny, pozycjonowanie firm itd. „Walka o przetrwa-

nie” na rynku, utrzymanie się na nim za wszelką cenę powoduje, że w zapomnienie idą przyjęte wcześniej w firmach dobre praktyki, kodeksy etycznego postępowania. Realia życia podnoszą problem nieetycznych zachowań firmy, nieetycznego zachowania członków kierownictwa, które przechodzi często w agresję, wyrażaną przez niższy szczebel zarządzania.

Inżynierowie budownictwa to grupa odpowiadająca przede wszystkim za zapewnienie bezpieczeństwa budowli i ludzi, a w związku z tym zaspokajająca ważne potrzeby społeczne. Należałoby życzyć sobie, aby wysoki odsetek ocen odnosił się również do codziennej kultury postępowania, bez względu na aktualnie funkcjonującą koniunkturę rynkową, gdyż sukces w branży budownictwa winien opierać się na zaufaniu wszystkich partnerów.

Próba zbudowania Kodeksu Etycznego w Budownictwie winna służyć umocnieniu i dalszemu budowaniu zaufania do wykonywanego zawodu inżyniera budownictwa, stąd warto ten wysiłek podjąć. Składam takie zapewnienie w imieniu PZITB. marzec 2013

Henryk Liszka Prezes Zarządu HOCHTIEF Polska Sp. z o.o.

Najbardziej skutecznym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do warunków przetargowych wymogu praktycznego funkcjonowania systemu zarządzania etyką w firmie.

Każda działalność biznesowa zakłada zgodność z prawem. To jest niezbędne minimum. Jednak mimo wszystko zdarzają się sytuacje, w których samo zobowiązanie do wypełniania przepisów prawa nie wystarcza. Trzeba wtedy dodatkowych inicjatyw i wewnętrznych regulacji, czyli „kodeksu”, który będzie kreował i propagował zasadę uczciwego prowadzenia działalności biznesowej.

Tego rodzaju kodeks w budownictwie musi opierać się na zasadach uniwersalnych dla każdej branży. Trzeba zatem stawiać w centrum uczciwą konkurencję oraz transparentność. Z taką postawą automatycznie wiąże się zakaz zmów cenowych, korupcji oraz wręczania i przyjmowania łapówek. Oczywiście wyraźnie mówi o tym prawo, jednak dobrowolny kodeks branżowy powinien przypominać tę zasadę i ją tym samym promować. Nie trzeba nikogo przekonywać o potrzebie i wadze takich działań, bo przecież wartości ekonomiczne i etyczne ściśle są ze sobą powiązane, wzajemnie od siebie zależą. Zasady, o których mówię, funkcjonują już z pewnością w wielu firmach w formie kodeksów.

Jednak aby je upowszechnić, marzec 2013

trzeba zobowiązywać do ich przestrzegania nie tylko swoich pracowników, ale również zewnętrznych partnerów biznesowych, np. podwykonawców, dostawców, przez zamieszczenie odpowiedniego zapisu w umowie.

Oczywiście wspólny kodeks dla całej branży budowlanej w naszym kraju wzmocniłby efekt rozprzestrzeniania zasad uczciwości i fair play w codziennej działalności. Wymagałoby to wprowadzenia w każdej firmie, która zdecyduje się stosować kodeks, systemu zarządzania etyką. Wielu z nas zna go już z praktyk swoich firm. Taki system powinien obejmować regularne szkolenia, utworzenie jednostek ds. compliance, wprowadzenie rozwiązań umożliwiających zgłaszanie naruszania zasad etyki. Najbardziej skutecznym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do warunków przetargowych wymogu praktycznego funkcjonowania systemu zarządzania etyką w firmie.

Zbigniew Kwapisz Dyrektor filii Grupy Polskie Składy Budowlane S.A. w Warszawie

Aby gra była uczciwa, trzeba wprowadzić jednakowe dla wszystkich, jasne i przejrzyste zasady. Tylko tyle i aż tyle.

Dopiero na takiej podstawie, można budować kodeksy etyczne i oczekiwać od uczestników, że będą grali czysto.

Etyka w naszym kręgu kulturowym jest jedna, aczkolwiek przedsiębiorcy i różne

organizacje dla potrzeb własnego wizerunku tworzą własne kodeksy etyczne oparte na powszechnie obowiązujących zasadach etycznych i uznawanych wartościach.

Czy ma to sens poza domniemywanymi korzyściami marketingowymi? Wydaje nam się, że tak. I to z paru powodów: branża budowlana nie dopracowała się własnego kodeksu etycznego (choć np. architekci go posiadają); kodeksy etyczne zapełniają w jakimś stopniu luki istniejące zawsze w prawie formalnym; branżowe zasady etyczne zawsze (historycznie) dawały początek ogólnym zasadom etyki.

A może nie ma potrzeby tworzenia nowych kodeksów branżowych i lepiej stosować już istniejące? Mamy przecież „Kodeks etyki dla przedsiębiorców”, opracowany na zlecenie Krajowej Izby Gospodarczej przez Fundację “Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym” na podstawie materiałów Institute of Business Ethics z Londynu. Ten liczący już blisko 12 lat dokument doskonale się nadaje do zastosowania w branży budowlanej. Wystarczy go przypomnieć i przenieść na grunt budowlany. Odnoszę wrażenie, że wielu graczom funkcjonującym na polskim rynku budowlanym zasady wyłożone w tym kodeksie są całkowicie obce. Tak jak podstawowe zasady etyczne.

Zdecydowanie pierwszorzędne znaczenie ma jednak właściwe stosowanie obowiązującego prawa. Poza tym jak najszybciej trzeba wprowadzić wiele zmian w przepisach prawnych, a zacząć od prawa przetargowego, które obecnie jest źródłem wielu anomalii i wręcz zachęca do zachowań nieetycznych. Jest też źródłem brakoróbstwa, stosowania złych technologii i niewłaściwych materiałów.

Prawo powinno być jednakowe dla wszystkich. Praktyka pokazuje, że tak nie jest a instytucje państwowe i ich po-

chodne są faworyzowane.

Równość wobec prawa staje się fikcją. Nie ma właściwej koordynacji na styku polityka – urząd – biznes. Państwo zbyt często przejmuje na siebie rolę inwestora, co nie powinno być normą na rynku kapitalistycznym. Prowadzi to do wielkiego marnotrawstwa publicznych pieniędzy i daje podłoże do wielu afer i nadużyć, także drobnych przekrętów. Tworząc kodeks etyczny zawsze należy pamiętać o znanej sentencji Bertolta Brechta: „Człowiek hołduje chętniej dobru niźli złu, ale warunki nie sprzyjają mu”. Nie możemy zbyt wiele wymagać od ludzi, którzy aby funkcjonować, muszą działać nieetycznie. Albo, mówiąc delikatniej, muszą się przystosować. Pytanie „Buildera” brzmi: „A może wystarczy grać fair, po ludzku, etycznie, by było znośniej? (…) tylko co to dzisiaj oznacza i jak skłonić uczestników do czystej gry”. Odpowiedź jest prosta.

Aby gra była uczciwa, trzeba wprowadzić jednakowe dla wszystkich, jasne i przejrzyste zasady. Tylko tyle i aż tyle.

Dopiero na takiej podstawie, można budować kodeksy etyczne i oczekiwać od uczestników, że będą grali czysto.

Niestety, warunek podstawowy, czyli wprowadzenie zasad, nie został spełniony. Powiedzmy, że jesteśmy w trakcie jego wprowadzania.

Aby kodeks znalazł zastosowanie w codziennym życiu, należy zacząć jego wdrażanie od własnej firmy, od pracowników. Powinien też dotrzeć do wszelkich istniejących w Polsce organizacji biznesowych z BCC na czele oraz do organizacji i stowarzyszeń budowlanych. W następnej kolejności do firm wykonawczych i deweloperów. Trzeba go upowszechnić w mediach, na początek branżowych, no i oczywiście w internecie. Kodeks mógłby się wówczas stać punktem odniesienia do organizacji konkursów lokalnych i ogólnopolskich na np. etyczną firmę roku.

Builder 37

debata

Sławomir Janusz Żubrycki Prezes Zarządu Palisander Sp. z o.o.

Na początek ustalmy, że nie dajemy przyzwolenia na kombinatorstwo, oszustwa i cwaniactwo.

Czy to za sprawą ostatnich kryzysów gospodarczych branża budowlana w Polsce nie cieszy się ostatnio najlepszą opinią? Może jednak nie kryzys jest tego powodem, a jedynie przez jego pryzmat widać wyraźniej najsłabsze strony naszej gospodarki i najsłabsze jej ogniwa. W czasach koniunktury wszystko wygląda pięknie i kolorowo, i nikt nie przejmuje się drobnymi rysami pojawiającymi się na tym obrazie. Kto by się przejmował oprócz niego samego - problemami jakiegoś Kowalskiego, który zbankrutował na skutek nieuczciwości jakiegoś zleceniodawcy. Jest hossa i wszyscy są szczęśliwi. Kryzys natomiast dotyka wielu; niektórych tylko lekko “kaleczy”, innych niszczy całkowicie.

Z pewnością wielu dramatycznych sytuacji można by uniknąć, gdyby istniał i był ściśle przestrzegany kodeks etyki w budownictwie (nie tylko) - taki spis zasad i norm, niczym dekalog.

Jeśli podejmujesz się wykonania zadania, to z pełną odpowiedzialnością za terminy, finanse, jakość.

Jeśli zlecasz wykonanie robót innym, to płacisz za tę usługę uczciwie i terminowo.

Nie narażasz innych uczestników procesu na stra-

38 Builder

ty materialne czy moralne.

Twoje postępowanie w całym procesie jest oparte na uczciwości i szacunku dla innych.

I tu dochodzimy do sedna problemu, którym jest SZACUNEK dla wszystkich uczestników procesu budowlanego.

Nie ma przepisu w kodeksie cywilnym ani karnym, który by pozwalał karać za brak szacunku dla innych. Może więc wprowadzić w kodeksie etyki zapis, gdzie takie postępowanie przedsiębiorcy, narażające innych uczestników na straty, nie będzie uważane za “odważne i dynamiczne zarządzanie”, a będzie karane nie tylko poprzez wykluczenie, czy ostracyzm, ale również finansowo. Na początek ustalmy, że nie dajemy przyzwolenia na kombinatorstwo, oszustwa i cwaniactwo.

Lidia Mikołajczyk-Gmur Dyrektor Generalna Velux Polska Sp. z o.o.

Niestety, rzetelne płatności w branży budowlanej nie są regułą, co utrudnia funkcjonowanie na rynku poszczególnym podmiotom.

Niewątpliwie jednym z najważniejszych problemów jest kwestia regulowania należności w terminie. Niestety, rzetelne płatności w branży budowlanej nie są regułą, co utrudnia funkcjonowanie na rynku poszczególnym podmiotom. Wystawione faktury generują zobowiązania niezależnie czy otrzy-

mamy należność w terminie, czy też nie. Moim zdaniem, ciekawym i wartym rozważenia pomysłem jest udzielanie dodatkowych rabatów dla firm, które decydują się na przedpłatę.

Kolejnym ważnym tematem jest uczciwość i rzetelność podawanych informacji. Strony nie powinny skupiać się na doszukiwaniu się kruczków prawnych w zapisach umowy i wykorzystywaniu ich za wszelką cenę. Celowe wprowadzanie w błąd poprzez niedopowiedzenie bądź nierzetelną informację sprawia, że strony tracą zaufanie do swoich intencji i działań, co odbija się negatywnie na wszystkich kolejnych transakcjach w przyszłości. W naszych relacjach z kontrahentami zawsze zakładamy, że strony mają dobre intencje, to ułatwia współpracę i buduje długoterminowe relacje.

W uzyskaniu lepszych relacji i przełamaniu nieufności pomóc może również precyzyjne ustalenie wszystkich warunków współpracy przed sfinalizowaniem transakcji.

Dokładne określenie oczekiwań z obydwu stron powoduje mniej nieporozumień post factum. VELUX sformalizował te oczekiwania zarówno jeśli chodzi o dostawców, jak i partnerów handlowych. Naszym kontrahentom oferujemy ściśle określone warunki handlowe na piśmie, identyczne dla wszystkich firm zajmujących się dystrybucją naszych produktów. Zaś z dostawcami podpisujemy pisemne umowy handlowe. W relacjach z dostawcami komponentów stawiamy na współpracę długoterminową oraz informujemy o naszych wymaganiach za pośrednictwem Kodeksu Postępowania dla Dostawców i monitorujemy ich przestrzeganie za pomocą kontroli i analiz. Te działania przynoszą wymierne efekty, a nasz Kodeks Postępowania podpisało już ponad 90% naszych dostawców.

Lech Głowacki Prezes Zarządu MKUO ProNatura Sp. z o.o.

Stosując zasadę „jasna umowa – długa przyjaźń”, warto z góry określić reguły współpracy, uwzględniając przy tym obowiązujące regulacje prawne.

Naczelną zasadą w relacjach Zamawiający – Wykonawca powinna być zasada partnerstwa. Oznacza ona przede wszystkim współpracę. Z chwilą podpisania umowy realizacja inwestycji nie stanowi tylko i wyłącznie zadania czy zmartwienia Wykonawcy, ale jest wspólnym celem. Staramy się, aby taka perspektywa towarzyszyła prowadzonym przez nas inwestycjom, w tym także budowie spalarni odpadów, największemu w Bydgoszczy i regionie projektowi infrastrukturalnemu. W jego realizacji aktywnie uczestniczą obie strony kontraktu. Spotykamy się regularnie z Wykonawcą, wspólnie szukamy rozwiązań pojawiających się problemów, wykorzystując przy tym wzajemne doświadczenie i potencjał kadrowy. Wspieramy także zagranicznego Wykonawcę w poruszaniu się wśród specyficznych uwarunkowań lokalnego rynku.

Podstawą partnerstwa jest poszanowanie praw i obowiązków uczestników procesu inwestycyjnego. Strony muszą pamiętać, że każda akcja rodzi reakcję, szczególnie w przypadku inwestycji publicznych lub dotowanych środkami unijnymi, przy realizacji których obowiązuje zasada racjonalnego gospodarowania zasobami finansowymarzec 2013

mi czy też rygor terminowego wykonania inwestycji. Stosując zasadę „jasna umowa – długa przyjaźń” warto z góry określić reguły współpracy, uwzględniając przy tym obowiązujące regulacje prawne. Pamiętajmy, że w Polsce podstawowym punktem odniesienia są przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa zamówień publicznych i Prawa budowlanego oraz wypracowane w ciągu wielu lat standardy branżowe, nie zaś rekomendowane w ostatnim czasie Warunki kontraktowe FIDIC. Nie zostały one jak dotąd w pełni zaimplementowane na polski grunt. Wykonawcy, zwłaszcza ci zagraniczni, lubiący się do FIDIC-a odwoływać, powinni ów fakt mieć na uwadze, ubiegając się o zamówienie.

Ryszard Kowalski Prezes Związku Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa

Życie jest bogatsze niż najbardziej wyrafinowane regulacje i często stajemy przed pozornie trudnym dylematem. Odpowiedź zawsze jest jedna – zachować się przyzwoicie.

Czy mylę się twierdząc, że wielu czytelników, po przeczytaniu tytułu „Kodeks Etyki w Budownictwie”, uśmiechnie się i nawet niezłośliwie pomyśli - znowu będzie wiele słusznych słów, a w rzeczywistości wszystko zostanie po staremu. Cwaniacy i oszuści będą kształtować opinię o budownictwie, ale nad nim będzie powiewał optymistyczny sztandar. marzec 2013

Prawdopodobnie takie myślenie jest powszechne i właśnie dlatego konieczne staje się przeciwstawienie przekonaniu, że oczekiwanie uczciwości w budownictwie jest tylko idealistyczną mrzonką.

Czym w rzeczywistości jest etyczne zachowanie? To rozumienie interesów i poglądów innych osób, firm, to uznanie, że dobry biznes nie polega na „wykolegowaniu” pozostałych uczestników procesu budowlanego, a akceptacja, że korzyści chcą odnieść wszyscy.

Ale podstawową sprawą jest zaufanie. Żadne przepisy, deklaracje, kodeksy nie zastąpią zaufania do partnera w działalności gospodarczej. Życie jest bogatsze niż najbardziej wyrafinowane regulacje i często stajemy przed pozornie trudnym dylematem.

Jak się zachować, co zrobić, bo w przepisach (a chcemy ich przestrzegać) odpowiednio opisanej sytuacji nie ma. Odpowiedź jest tylko jedna – zachować się przyzwoicie, tak jak byśmy chcieli, aby zachowano się wobec nas, abyśmy nie tylko nie musieli się wstydzić swego działania, ale aby nasza postawa budziła przekonanie, że można nam ufać.

Tyle rzeczy, właściwie banalnych, ale mimo to wartych przypomnienia. Żeby kodeks był rzeczywistym, a nie deklaratywnym instrumentem, warto zacząć od inwentaryzacji problemów i zastanowić się, jakie negatywne zjawiska, jakie niepożądane działania u uczestników procesu budowlanego dostrzegamy? A potem poszukać rozwiązań, które nie będą chowały problemów pod dywan, tylko pozwolą na otwarty dyskurs nad nimi i na wspólne szukanie rozwiązań, aby nikt z uczestników procesu budowlanego nie czuł się oszukany. To trzeba zrobić, aż tyle i tylko tyle.

Związek Pracodawców Budownictwa, Polski Związek Firm Deweloperskich, SARP i Związek Pracodawców –

Producentów Materiałów dla Budownictwa już rozpoczęły prace nad projektem Kodeksu Etyki w Budownictwie.

Nie wiem, czy inicjatywa kilku organizacji, której, jak rozumiem, w naturalny sposób patronować będzie redakcja, się powiedzie. Ale warto spróbować. Nie tylko dlatego, żeby budownictwo przestało być symbolem przekrętów, braku wiedzy i rzetelności. Jest powód o wiele ważniejszy - efektywna gospodarka rynkowa nie może istnieć bez wzajemnego zaufania jej uczestników.

Dlatego spróbujemy.

Andrzej Kozłowski Prezes Zarządu ULMA Construccion Polska S.A.

Niestety, wcale nierzadko zdarza się, że nawet ci najlepsi, uczestnicząc w coraz ostrzejszej rywalizacji, zapominają o podstawowych zasadach fair play.

Konkurencja jest solą gospodarki wolnorynkowej.

Wydawałoby się, że im silniejsza i bardziej wyrafinowana w formie, tym bardziej mobilizująca dla najlepszych i sprzyjająca ich permanentnemu rozwojowi. Niestety, wcale nierzadko zdarza się, że nawet ci najlepsi, uczestnicząc w coraz ostrzejszej rywalizacji, zapominają o podstawowych zasadach fair play. Szczerze ubolewam, że taka sytuacja coraz powszechniej zaczyna dotyczyć naszej branży.

Wszechobecne kryterium najniższej ceny z jednej strony i nierzetelne oferty z drugiej, brak szacunku dla pu-

blicznego i prywatnego pieniądza oraz przyzwolenie dla braku elementarnej dyscypliny płatniczej, brak mechanizmów blokujących dostęp do realizacji podmiotom niekompetentnym i bez zaplecza finansowego, czarny PR, wreszcie grzech najcięższy – oszczędzanie na bezpieczeństwie pracowników – to praktyki w wielu środowiskach mające milczącą akceptację i uznawane już niemal za normę.

Ile firm musi jeszcze upaść, ile awarii budowlanych musi się wydarzyć, a bubli podlegać nagłośnionej przez media korekcie, aby coś się zmieniło? Zdecydowanie najwyższy już czas rozpocząć konstruktywną debatę nad kodeksem etycznym w naszej branży.

Dostrzegam trzy warunki konieczne dla implementacji takiego dokumentu. Czynnik podstawowy stanowią niewątpliwie zmiany legislacyjne lepiej chroniące prawa wierzycieli oraz wymuszające cywilizowaną formułę umowy na roboty budowlane, gwarantującą równowagę i współpracę stron. Kolejny krok należy do PIP oraz opiniotwórczych organizacji branżowych, zrzeszających m.in. największe firmy wykonawcze, które ujęłyby w swoich statutach listę zachowań nieetycznych, identyfikowały stosowanie takich praktyk i skutecznie lobbowały za ich eliminacją. Pojawiły się już zresztą pierwsze takie inicjatywy i mocno trzymam kciuki za ich upowszechnienie i powodzenie. Powyższe dwa warunki na nic się jednak zdadzą bez świadomości i zaangażowania całych zespołów. Żelazne reguły muszą być znane wszystkim pracownikom, a jakiekolwiek odstępstwa od nich napiętnowane. A potem już pozostanie nam tylko dawać dobry przykład i uzbroić się w cierpliwość. Znane są bowiem przykłady krajów, w których kodeks etyczny w branży budowlanej (i w ogóle w biznesie) naprawdę działa!

Builder 39

ZAPRASZAMY DO PRENUMERATY!

Builder

DEBATA

DESIGN I BUDOWNICTWO

Nowe kierunki dla budownictwa

niezależne, nowoczesne i dynamiczne pismo środowiskowe, lider fachowej prasy budowlanej, ukazujące sięco miesiąc 11 od 1997 roku.

12 GRUDZIEŃ 2012

BUDownIcZowIE polsKIEgo sporTU

WARTO MEDIOWAĆ

budujemy zaufanie w biznesie

Kontrowersyjna energia

JAK BADANO

żelbetowe kielichy?

DEBaTa

2012

l ARCHITEKTURA

Nowe kierunki dla budownictwa

Nr

WWW.EBUILDER.PL

BIZNES l BUDOWNICTWO l

Rok XVI (185) 5zł (w tym 8% VAT)

LISTOPAD 2012

Rok XVI (184) 5zł (w tym 8% VAT)

BIZNES l BUDOWNICTWO l ARCHITEKTURA

ARCHITEKTURA

ARCHITEKTURA I DESIGN

nowa UsTawa

Robert Konieczny Usprawnić PPP

rEporTaż

Dążenie do zera

Gaz łupkowy i budownictwo

10 PAŹDZIERNIK 2012

Nr

arcHITEKTUra

Budynki podziemneBIZNES l

Builder

DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA

i

GRUDZIEÎ

ANDRZEJ PTAK Postawmy budownictwo z powrotem na nogi Rozmowa z Prezesem Zarządu, Dyrektorem Generalnym Grupy Ożarów S.A.

Prezes Zarządu Bilfinger Berger Budownictwo S.A.

Przetargi

PIOTR konstrukcji KLEDZIK KrzySztof Janczura

PRAWNE PORZĄDKI

Jakość styropianu przewagą konkurencyjną

METRO

w kamerze

dodatek promocyjny miesięcznika

Builder

drogi i mosty, geotechnika

Rok XVI (182) 5zł (w tym 8% VAT)

BIZNES

l BUDOWNICTWO l ARCHITEKTURA

w ramach PPP

PROJEKTOWANIE płyt zespolonych

ARCHITEKTURA

według Kuryłowicz

DESKOWANIA i RUSZTOWANIA Czy metody wznoszenia nadążają za budynkami wysokimi?

str. 44 Prezentacja firmy

CEMEX Polska Sp. z o.o.

www.ebuilder.pl

Rozmowa z Dyrektorem Generalnym Fabryki Styropianu Arbet Sp. j.

dodatek promocyjny miesięcznika

Builder

Builder

wrzesień 2012

TINES na rynkach wschodnich

Builder

Drogi betonowe: nowy impuls dla rozwoju infrastruktury?

budownictwo kolejowe

dodatek promocyjny miesięcznika wrzesień 2012

str. 40

Prezentacja rozwiązań firmy Peri Polska

dodatek promocyjny miesięcznika

str. 104

październik 2012

DARiuSz KARASińSKi

Prezes Zarządu Jordahl & Pfeifer technika Budowlana Sp. z o.o.

Deskowania kształtują inwestycje

9 WRZESIEŃ 2012

GEOTECHNIKA

listopad 2012

firmy Somfy Sp. z o.o.

marketing, skuteczna sprzedaż

według Eurokodu 7 TERMOMODERNIZACJA

IntelIgentny budynek str. 52 Prezentacja rozwiązań

STRATEGIE Skuteczny

Nr

w sieciach przesyłowych

drogowo‑mostowe

Inteligentny dom z Somfy

Jak uzdrowić budowlankę?

2020 WIODĄCY mIesIęCznIk Dla buDOWnICtWa, arChItekturY I bIznesu

Kluczowy Swoboda jest dialog architektury, perfekcja

êN ê

±ê êê Àê ê X ê Nê A ¸

FIRMY I LUDZIE SUKCESU

NR 9(182) WRZESIEŃ 2012

i

LUDZIE I FIRMY

Sopro Polska Knauf Bauprodukte Wienerberger Ceramika Budowlana

DROGOWA PERSPEKTYWA

Sopro Polska Knauf Bauprodukte Wienerberger Ceramika Budowlana

DODATEK PROMOCYJNY MIESIÇCZNIKA GRUDZIEÎ

Rok XVI (183) 5zł (w tym 8% VAT)

BUDOWNICTWO l ARCHITEKTURA

Zrównoważony czyli opłacalny

DESIGN

W BUDOWNICTWIE

­êꧦ

RYNEK PRACY W BUDOWNICTWIE

WWW.EBUILDER.PL

Wienerberger Ceramika Budowlana

PRAWO

RYNKI KONTRAKTY PIENIĄDZE

Projektowanie wnętrz W poszukiwaniu rynków zbytu

W interesie podwykonawców

WWW.EBUILDER.PL

WWW.EBUILDER.PL

Nr

Prezentacja firmy Tines SA i realizacji metra w Ałmacie

Solidny partner

MAREK WRZAL Prezes Zarządu Berndorf Baderbau Sp. z o.o.

10

lat Berndorf Bäderbau w Polsce

wejdź na stronę www.ebuilder.pl lub www.esportplus.pl wyślij e-mail prenumerata@pwbmedia.pl zadzwoń pod numer 22 853 06 87

sportplus

Szybko, widowiskowo i... bezpiecznie, czyli jak zbudować tor BMX

Zjeżdżalnie basenowe – pamiętajmy o bezpieczeństwie!

5 ZŁ W TYM VAT 8%

Wojna

Golf powszechny – da się? Ano!

FORUm

RAdom ma nowy stadion

o narodowy „Sportplusa”: żłoBki Czy stadiony?

HALE NAMIOTY ZADASZENIA

dodatek specjalny miesięcznika

wrzesień 2012

Kompleks nie tylko dla studentów Multihala w skale Jeden obiekt, wiele emocji

Technologia, na której możesz polegać

Zadaszenia i hale z materiałów Mehler Texnologies

weGeTacja w sTudni dlaczego na polskich stadionach nie rośnie trawa?

10 (63) PAŹDZIERNIK 2012 5 ZŁ W TYM VAT 8%

Innowacje sPa & wellness

Rolba „n-ICE” i nie tylko Rozmowa ze Zbigniewem DanielcZykiem,

Prezesem Zarządu n-ICE Group Sp. z o.o.

NR 3(16) PAŹDZIERNIK 2012

O górach na nizinach Relacja z najważniejszego spotkania branży narciarskiej BezpieczeństwO w górach Między prawem a praktyką KOntrOle specjalne wyciągów i kolei linowych

stok przez cały rok

Czas na Polskę!

NiezależNy i jedyNy w Polsce miesięczNik o iNfrastrukturze sPortowo-rekreacyjNej

EURO 2012 za nami Co dalej?

NR 9 (62) WRZESIEŃ 2012

11 (64) LISTOPAD 2012 5 ZŁ W TYM VAT 8%

Czeska firma HB Golf s.r.o. chce podbić polski rynek

Niezwykła historia Malta Ski

Zbigniew boniek, nowy Prezes Polskiego Związku Piłki nożnej, o pomysłach na polską piłkę NR 12 (65) GRUDZIEŃ 2012

5 ZŁ W TYM VAT 8%

ile zarobiliśmy na EURO 2012?

rok Muchy zaczęło się? Rozpoczynamy dyskusję o kondycji branży recepta na wF Uwaga na chloR!

Sportowy Płońsk

www.esportplus.pl

www.esportplus.pl

Rozmowa z Andrzejem Pietrasikiem, Burmistrzem Miasta Płońska

Podajemy przepis na udaną imPreZę sPortową

stadion pod wodą, czyli narodowa kompromitacja

NiezależNy i jedyNy w Polsce miesięczNik o iNfrastrukturze sPortowo-rekreacyjNej

NR 11(64) LISTOPAD 2012

Specjalnie dla „Sportplusa”: mistrz olimpijski Tomasz majewski NR

NR

NR 12 (65) GRUDZIEŃ 2012

sportplus

Budowanie sportowego społeczeństwa – relacja z gali Budowniczy Polskiego Sportu 2012

sportplus

miesięcznik w całości poświęcony tematyce związanej z projektowaniem, budową, modernizacją, wyposażeniem i utrzymaniem obiektów sportowych i rekreacyjnych, finansowaniem i zarządzaniem inwestycjami sportowymi.

nik krytykuje samorządy

Mobilne obiekty sportowe według Dorrie Eilers, Dyrektor firmy Neptunus

Promienniki sposobem na zimno

LIDERZY 2012 NAJLEPSZE FIRMY I SAMORZĄDY grudzień 2012 dodatek specjalny miesięcznika

0ODSUMOWANIE ROKU &ORUM 3YTUACJA W BRAN Y INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 6)) 'ALA 3PORTOWEJ 0OLSKI

Realizacja roku – Termy Uniejów Rozmowa z Grzegorzem Wojciulem z firmy Anchem

Stolarka otworowa dodatek promocyjny miesięcznika

Builder

marzec 2013

aluplast Ideal 8000 – nowy wymiar energooszczędności Prezentacja firmy Aluplast Sp. z o.o.

str. 44

prezentacja z okładki

aluplast Ideal 8000

nowy wymiar energooszczędności

Tworzenie konstrukcji okiennych o niskiej przenikalności cieplnej to już nie tylko moda i ciekawostka, to trwały i wyznaczony na długie lata kierunek rozwoju techniki okiennej.

Marcin Szewczuk

G

eneralnie można wyodrębnić dwa główne kierunki zmian, których efektem ma być poprawa właściwości cieplnych profili. Pierwsze, „klasyczne” podejście, to głównie zabiegi związane ze zwiększaniem głębokości zabudowy kształtowników oraz zwiększaniem liczby komór. Drugi „rewolucyjny” kierunek to działania nakierowane na zmiany w konstrukcji profili i technologii produkcji okien, związane m.in. z eliminowaniem z profili wzmocnień stalowych, negatywnie oddziaływujących na ich właściwości cieplne, wdrożeniem technologii wklejania szyb, czy wykorzystaniem w produkcji profili materiałów kompozytowych.

Wiele konstrukcji, jeden cel

System Ideal 8000 wpisuje się znakomicie w drogę poszukiwania oszczędności energii cieplnej właśnie poprzez zwiększanie głębokości kształtowników i liczby wewnętrznych komór oraz wdrażanie nowych technologii szklenia

44 Builder dodatek promocyjny STOLARKA OTWOROWA

skrzydeł okiennych. W ramach tego systemu następuje połączenie dwóch różnych dróg zmierzających do ograniczania przenikalności cieplnej całej konstrukcji okiennej. Z jednej strony, kształtowniki zwiększają swoją głębokość i ilość wewnętrznych komór, a z drugiej możliwa jest częściowa rezygnacja ze stosowania stalowych wzmocnień w skrzydłach na rzecz technologii „bonding inside”, polegającej na wklejaniu pakietu szyby zespolonej we wrąb skrzydła okiennego.

Podobnie jak wszystkie serie profili Aluplast, system Ideal 8000 cechuje wielość wariantów konstrukcyjnych, wzajemna kompatybilność profili, a przede wszystkim swoboda w zakresie wyboru optymalnego rozwiązania.

Uzyskany w badaniach współczynnik przenikalności cieplnej profili Uf=1,0 W/(m2K) sytuuje system Ideal 8000 w gronie rozwiązań o podstawowym znaczeniu dla inwestorów zainteresowanych budownictwem energooszczędnym.

Uzyskanie takich wyników możliwe było dzięki zwiększeniu głębokości zabudowy profili do 85 mm, zwiększeniu do sześciu liczby komór w kształtownikach oraz występowaniu trzech uszczelek.

Seria Ideal 8000 to również przykład synergicznego wykorzystania właściwości profili i szyb zespolonych w celu tworzenia okien charakteryzujących się bardzo niską przenikalnością cieplną. Poprzez poszerzenie wrębu szybowego możliwe jest stosowanie w tej serii cieplejszych pakietów szybowych o szerokości do 51 mm.

To właśnie bardzo dobre właściwości cieplne profilu, w połączeniu z możliwością stosowania energooszczędnych pakietów szybo-

Fot. 1. Ideal 8000 (wersja klasyczna)

Fot. 2. Ideal 8000 (wersja round line)

wych o szerokości do 51 mm, pozwalają na przykład na uzyskanie dla okna referencyjnego o wymiarach 1230 x 1480 mm, przy zastosowaniu pakietu szybowego o współczynniku Ug=0,5 W/(m2K), współczynnika izolacyjności termicznej wynoszącego Uw=0,76 W/(m2K).

Potrójny zastaw uszczelek w systemie Ideal 8000 wpływa na popramarzec 2013

Wklejana szyba – dodatkowe korzyści

Podkreślana wcześniej wielość wariantów konstrukcyjnych w ramach tego systemu przejawia się również tym, że do dyspozycji mamy dwa warianty skrzydeł dedykowanych technologii wklejanej szyby „bonding inside”. Jest to hybrydowe rozwiązanie, pozwalające, dzięki technologii wklejania szyb, na rezygnację ze stosowania wzmocnień stalowych w skrzydłach. W ramach tych systemów pozostawiono przy tym opcjonalną możliwość stosowania wzmocnień stalowych w skrzydłach, co jest szczególnie istotne w przypadku okien kolorowych oraz konstrukcji o większych gabarytach. Właśnie dzięki technologii wklejanej szyby istnieje możliwość wykonania okien o większych gabarytach niż w przypadku standardowej technologii szklenia (maksymalny gabaryt skrzydła 1100x2400 mm).

Elementem, dzięki któremu skrzydło okienne zyskuje i zachowuje swoje właściwości statyczne, w przypadku braku wzmocnień stalowych, staje się szyba zespolona. Widoczna we wrębie szklenia pod szybą płetwa centrująca wraz z warstwą specjalnego kleju nakładanego na całym obwodzie styku szyby z ramą sprawia, że w każdej chwili wszystkie płaszczyzny szkła znajdują właściwe podparcie, co nie tylko jest zjawiskiem korzystnym dla wyrównywania naprężeń powstających w taflach pakietu, ale również stabilizuje i utrzymuje w dopuszczalnych granicach podatność kształtownika na odkształcenia pod wpływem działania sił powstających na skutek zewnętrznych zjawisk atmosferycznych oraz obciążeń eksploatacyjnych. Dzięki stałemu połączeniu szyby i skrzydła zmniejsza się ryzymarzec 2013

ko wykrzywienia, wygięcia, a także osiadania skrzydła, tym samym wydłuża czas eksploatacji skrzydeł bez potrzeby ich regulacji. Poprzez równomierne rozłożenie się naprężeń po całym obwodzie okna eliminuje się zjawisko punktowych naprężeń występujących w przypadku stosowania podkładek do szklenia, a tym samym zmniejsza się znacząco ryzyko pęknięć szyb w trakcie transportu. W przypadku stosowania tej

technologii redukuje się również punktowe naprężenia w narożach, co zmniejsza ich podatność na pękanie. Technologia wklejania szyby „bonding inside” przyczynia się także, dzięki większemu zagłębieniu szyby w profilu skrzydła, do obniżenia wartości liniowego mostka termicznego powstającego na styku szyby z profilem, co bezpośrednio wpływa na zmniejszenie wartości współczynnika przenikania ciepła konstrukcji okiennych. Wklejana szyba to również doskonałe zabezpieczenie przed włamaniem, ponieważ wklejona po całym obwodzie szyba nie daje się wypchnąć, co się czasem zdarza w „klasycznych” oknach. Jak pokazuje artykuł Pana Bogdana Wójtowicza na temat okien antywłamaniowych, przyklejenie szyb do profilu jest wręcz warunkiem koniecznym dla uzyskania podwyższonej odporności okien na włamanie.

Technologia i design

Fot. 3. Specjalne konstrukcje skrzydeł z płetwą centrującą umożliwiają równomierną aplikację kleju na całym obwodzie okna oraz wycentrowanie pakietu szybowego

Poza technologicznymi właściwościami i parametrami profili serię Ideal 8000 cechuje również ciekawa stylistyka, która pozwala osiągać oryginalne rozwiązania architektoniczne oraz wyrazisty i doskonały w formie design. To linia dla osób ceniących swobodę wyboru, łącząca ze sobą walory estetyczne z wymaganiami technologicznymi. Obok klasycznych profili o wyrazistych konturach, mamy do dyspozycji wersję round-line o zaokrąglonych kształtach, jak również też bardzo efektowny wariant skrzydła półzlicowanego o bardzo oryginalnym designie. Dopełnieniem oferty w tym zakresie są nakładki aluminiowe, wprowadzające w nowoczesny i elegancki świat aluminium oraz niczym nieskrępowanej zabawy kolorami, przy zachowaniu przyjaznego ciepła PVC. Poprzez zastosowanie nakładek aluminiowych na zewnętrzne powierzchnie profili można osiągnąć wysokowartościowy wygląd, zwiększoną wytrzymałość oraz różnorodność kolorystyczną lakierowanych profili aluminiowych. To również kolejny element zwiększający sztywność kon-

Zdjęcia archiwum firmy

wę izolacyjności akustycznej okien, jak również ich szczelności, a dzięki wydzieleniu przez trzecią uszczelkę tzw. suchej komory, w której pracują okucia, zwiększa się żywotność i trwałość mechanizmów okuciowych.

Fot. 4. System nakładek aluminiowych pozwala na uzyskanie większej różnorodności kolorystycznej okien, ale również na tworzenie konstrukcji o większych gabarytach

strukcji i pozwalający na konstruowanie okien o większych gabarytach (maksymalny gabaryt skrzydła 1050x2500 mm).

System kształtowników Ideal 8000 posiada szereg argumentów przemawiających za stosowaniem tych rozwiązań we wszystkich nowych i modernizowanych obiektach budowlanych, w których jednym z podstawowych wymagań inwestora jest ochrona cieplna budynku. Profile charakteryzują się o 40% lepszą izolacyjnością termiczną od standardowo stosowanych obecnie rozwiązań. Ideal 8000 to rozwiązanie, które poza doskonałymi właściwościami cieplnymi oferuje również szeroki wachlarz różnych rozwiązań konstrukcyjnych, pozwalających na zaspokojenie zróżnicowanych gustów.

To właśnie te cechy sprawiły, że systemy profili Ideal 8000 znalazły uznanie fachowców i zostały wyróznione dwom prestiżowymi nagrodami: Złotym Medalem 2013 Międzynarodowych Targów Poznańskich oraz statuetką TopBuilder 2013.

Autor jest Dyrektorem Marketingu firmy Aluplast Sp. z o.o.

Builder dodatek promocyjny STOLARKA OTWOROWA 45

RAPORT

Polska stolarką stoi nowa specjalność eksportowa

Joanna Florczak-Czujwid Autorka jest project managerem w ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o.

Z

nacząca, na rynkach zagranicznych, pozycja naszego kraju pod względem produkcji stolarki otworowej jest wynikiem wysokiego wskaźnika eksportu polskich produktów.

Przyglądając się wartości produkcji najpopularniejszych okien i drzwi PVC, okazuje się, iż polscy producenci zajęli czwartą lokatę.

Na wysokiej, piątej pozycji, uplasowali się polscy producenci również jeśli chodzi o stolarkę drewnianą.

Dynamika wzrostu

Polska znajduje się w czołówce producentów stolarki otworowej w Europie, a w niektórych przypadkach, takich jak okna dachowe, nawet i na świecie.

Ważną determinantą rozwoju branży polskiej stolarki jest eksport, którego wartość systematycznie wzrasta, dystansując producentów z innych krajów UE. Na koniec 2012 roku wartość eksportu polskich okien i drzwi może przekroczyć miliard euro.

Wartość eksportu polskich produktów stolarki otworowej systematycznie wzrasta. Mimo chwilowego spadku, z którym producenci zetknęli się w 2009 roku, nadal utrzymuje się dodatnia dynamika.

Wartość eksportowanych towarów, z omawianej grupy produktowej, przeciętnie zwiększa się o 18,3%.

Polskie firmy w 2011 roku wyeksportowały okna i drzwi za około 960 milionów euro, co oznacza, że 4 miliony polskich okien trafiło na rynki zagraniczne.

Miliardowy rok

W pierwszych trzech kwartałach 2012 roku wartość eksportu polskich okien i drzwi w euro przedstawiała się następująco: okna i drzwi

Źródło: ASM na podstawie danych Eurostat i Helpdesk, dane za rok 2011.

z PVC – 348,494 mln, okna drewniane – 217,168 mln, drzwi drewniane – 83,196 mln, okna i drzwi z żeliwa lub stali – 49,703 mln, okna i drzwi z aluminium – 44,846 mln.

Razem wartość eksportu branży stolarki otworowej w trzech kwartałach 2012 roku wyniosła 743,407 mln euro. Ponieważ wartość ta wynosi już 78% całego eksportu z 2011 roku (z polskich zakładów trafiły za granicę okna i drzwi o łącznej wartości 955,718 mln euro), analitycy ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku, szacują, że rok 2012 zakończy się przekroczeniem kwoty miliarda euro.

POLSKA STOLARKA OTWOROWA W LICZBACH

4 mln

– ilość polskich okien, które trafiły na rynki zagraniczne

960 mln

euro – kwota za jaką polskie firmy w 2011 roku wyeksportowały okna i drzwi

743,407 mln

euro – wartość eksportu branży stolarki otworowej w trzech kwartałach 2012 roku łącznie

18,3% – o tyle

każdego roku zwiększa się wartość eksportowanych polskich okien i drzwi

Źródło: ASM na podstawie danych Eurostat i GUS.

46 Builder dodatek promocyjny STOLARKA OTWOROWA

marzec 2013

rynek eksportowy

Polskie okna i drzwi w Europie Mimo panujących obecnie na krajowym rynku niekorzystnych warunków gospodarczych, polska branża stolarki otworowej ma przed sobą ciekawe perspektywy rozwoju.

Paweł Zdybał

Z

dobyte przez rodzimych producentów, bezcenne doświadczenie z rynków zagranicznych oraz wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych może przełożyć się na zdobycie nowych kanałów sprzedaży i, w efekcie, na sukces całej branży.

Głos Europy

Pozytywne głosy na temat polskich produktów z zakresu stolarki otworowej można usłyszeć od dziennikarzy, którzy podczas wizyt studyjnych, organizowanych w ramach Branżowego Programu Promocji Stolarki Okiennej i Drzwiowej, odwiedzili m.in. zakłady produkcyjne rodzimych firm. Organizatorem wizyt było ASM-Centrum Badań i Analiz Rynku.

Jedna z takich wizyt zmieniła opinię Vitezslava Fejfara, Redaktora Naczelnego czeskiego magazynu KONSTRUKCE na temat jakości i wykonania polskich okien i drzwi: „Nawet dla małych firm priorytetem jest jakość, a w połączeniu z niską ceną i szerokim wachlarzem produktów, który umożliwia dostawy na różne zagraniczne rynki, polska branża nie będzie miała konkurencji - jeżeli już tak nie jest. W Czechach nie zawsze stawiają znak równości pomiędzy słowami „okno z Polski” i „najwyższa jakość”. To się zmienia. Polskie firmy dobrze przecież wiedzą, że nie tylko cena otwiera im drzwi na rynki zagraniczne”.

Potwierdza to również opinia Reinholda Kobera, Redaktora Naczelnego niemieckiego magazynu GFF, według którego strategia polskiej branży stolarki okiennej i drzwiowej opiera się coraz bardziej na jakości produktów: „Takie firmy jak DAKO, a szczególnie robiący duże wrażenie ludzie z firmy MIROX mogą być skutecznym graczem na rynku niemieckim, ponieważ zdają sobie sprawę, że w walce o klienta liczy się nie tylko cena. Ponadto polskie firmy mają ciekawe rozwiązania w kontekście logistyki swoich produktów, obsługi serwisowej i energooszczędności”.

Anne Boulay, Redaktor Naczelna francuskiego magazynu Verre&Menuiserie twierdzi, że Polska to bardzo szybko rozwijający się kraj: „Otwarcie polskich producentów na nowe rynki daje im w zamian szansę rozwoju, a dla firm francuskich generuje możliwość poszerzenia swoich usług”.

48 Builder dodatek promocyjny STOLARKA OTWOROWA

Przemysław Dana

International PR Manager ASM-Centrum Badań i Analiz Rynku

Jesteśmy w stanie dostarczać na zagraniczne rynki wysokiej jakości towar Można w tysiącu słowach coś zachwalać, ale dopóki się tego nie zobaczy, trudno uwierzyć. Temu właśnie służą wizyty zagranicznych dziennikarzy, organizowane w ramach Branżowego Programu Promocji Stolarki Okiennej i Drzwiowej. Dla większości z nich była to nie tylko pierwsza okazja, by zapoznać się lepiej z polską branżą stolarki okiennej i drzwiowej, ale także by w ogóle zobaczyć Polskę. Na własne oczy przekonali się, że nie jesteśmy „trzecim światem”, ale dynamicznie rozwijającym się i nowoczesnym krajem. Rozmowy z przedsiębiorcami i wizyty w zakładach produkcyjnych utwierdziły ich w przekonaniu, że dzięki nowoczesnym parkom maszynowym, dobrze zorganizowanej obsłudze i działom eksportowym jesteśmy w stanie dostarczać na zagraniczne rynki wysokiej jakości towar.

Paweł Wróblewski

Dyrektor Związku Polskie Okna i Drzwi

Spadek obrotów na rynku krajowym jest przez wielu producentów rekompensowany poprzez aktywność eksportową Spadek obrotów, z jakim mamy obecnie do czynienia na krajowym rynku, wielu producentów rekompensuje sobie poprzez aktywność eksportową. Polska stolarka otworowa spełnia wysokie wymagania rynków zagranicznych, a rodzimi producenci korzystają z najnowszych technologii produkcyjnych i potrafią elastycznie reagować na potrzeby odbiorców. W celu wsparcia promocji naszej stolarki otworowej za granicą realizowany jest Branżowy Program Promocji Stolarki Okiennej i Drzwiowej, w ramach którego przedsiębiorcy z branży otrzymują dofinansowanie prowadzonych działań. Obejmują one m.in. udział w targach zagranicznych i krajowych, misje gospodarcze oraz kampanie promocyjne w prasie i internecie. Wierzę, że program promujący dobrą markę, jaką jest polska stolarka otworowa, pozwoli producentom na zmniejszenie skutków kryzysu i na zwiększenie obecności na zagranicznych rynkach.

Janusz Komurkiewicz

Dyrektor Marketingu FAKRO Sp. z o.o.

Kluczem do zbudowania solidnej marki polskiej stolarki otworowej jest współpraca wielu podmiotów Spowolnienie gospodarcze to wyzwanie, z którym musimy sobie poradzić. Jednym ze skutków kryzysu, który dotyka nie tylko naszą branżę, jest konsolidacja rynku – mniejsze firmy zamykają działalność lub są przejmowane przez większe podmioty. Impulsem do przyspieszenia rozwoju może być eksport, który w ostatnich latach dynamicznie rósł. Kluczem do zbudowania solidnej marki polskiej stolarki otworowej jest współpraca wielu podmiotów: zarówno producentów, jak i instytucji państwowych. Szeroko zakrojona współpraca podejmowana jest w ramach Związku Polskie Okna i Drzwi. Na jego forum wypracowywane są wspólne stanowiska, będące głosem całej branży. Istotną rolę odgrywa tu również Branżowy Program Promocji, realizowany dla polskiej stolarki okiennej marzec 2013

Nowoczesne drzwi z zamkiem G-U Secury Automatic kreujemy przyszłość!

Nasze domy stają się coraz bardziej nowoczesne. Już od wejścia mamy okazję zaobserwować rozwój techniki na przykładzie drzwi. Do ich budowy stosowane są coraz nowsze, zmodyfikowane materiały.

Również zmienia się sposób użytkowania drzwi. Nowoczesne drzwi oznaczają już nie tylko otwieranie i zamykanie, lecz wiele innych, dodatkowych funkcji. Część z nich zapewniana jest przez innowacyjne systemy sterowania np. kontrolę biometryczną lub zdalne sterowanie za pomocą smartfona.

Jednak za główne funkcje oraz realizację dodatkowych odpowiada serce drzwi czyli zamek. On również musi być nowoczesny!

Takim wszechstronnym, odpowiadającym wymogom naszych czasów „sercem drzwi” jest zamek wielopunktowy G-U Secury Automatic. Pozwala on nie tylko zamykać i otwierać drzwi lecz daje użytkownikom wiele dodatkowych korzyści: • bezpieczeństwo - jest „automatycznym” priorytetem dla zamka Secury Automatic - zapewnia on je nawet gdy zapomnimy o zakluczeniu drzwi, ponieważ każde domknięcie drzwi powoduje automatyczny wysuw rygli na górze i na dole skrzydła. Przy zastosowaniu standardowo klamki od wewnątrz i pochwytu od strony zewnętrznej wystarczy domknąć drzwi za sobą - do ich otwarcia potrzebny jest wtedy klucz.

• trwałość i wieloletnie bezproblemowe działanie zamka - są zagwarantowane przez odpowiednią konstrukcję i testy użytkowania. Zamek G-U Secury Automatic był pierwszym tego typu zamkiem na rynku. Od momentu premiery cały czas następuje rozwój stosowanych w nim rozwiązań technicznych. Doświadczenie inżynierów G-U - firmy z ponad 100-letnią tradycją oraz otwarcie na najnowsze technologie pozwoliło zaprojektować zamek najwyższej jakości. Sposób działania zamka Secury Automatic podwyższa także trwałość całej konstrukcji drzwi ponieważ zapobiega ich wypaczaniu.

• komfort użytkowania - drzwi wystarczy dociągnąć (bez zakluczania) a rygle zapadkowe automatycznie się wysuną i zablokują. Odryglowanie następuje od zewnątrz poprzez obsługę kluczem lub od wewnątrz przy pomocy klamki. Nie są potrzebne żadne dodatkowe czynności - proste i komfortowe!

• uniwersalność i ekonomiczność zastosowania to zaleta, którą doceniają wszyscy klienci. Nie ma bowiem znaczenia czy drzwi mają być wykonane z drewna, pcv, aluminium czy stali - do każdego z tych materiałów istnieje odpowiednia wersja zamka. Ponadto przestawne rygle i zapadka umożliwiają zastosowanie zamka do drzwi lewych lub prawych. Wymiary kasety zamka są znormalizowane a rozstawy rygli dodatkowych dopasowane do typowych rozwiązań ościeżnic. Zastosowanie G-U Secury Automatic daje klientowi wymierne efekty finansowe!

• bogactwo rozwiązań i opcji dodatkowych tworzy z rodziny zamków G-U Secury Automatic jedną z najbardziej rozbudowanych linii produktowych w branży.

Dostępnych jest wiele specjalistycznych wariantów: – wariant z tzw. „sztywnym łańcuchem” stosowany do drzwi wejściowych do mieszkań, umożliwiający uchylenie drzwi na klika centymetrów, co pozwala na bezpieczne sprawdzenie kto stoi po stronie zewnętrznej; – wariant z funkcją „otwarcia dziennego” dający możliwość takiego ustalenia rygli aby drzwi nie zatrzaskiwały się za każdym razem lecz pozostawały w pozycji umożliwiającej otwarcie od zewnątrz bez użycia klucza; – opcja elektromotoryczna (z dołączanym napędem) pozwalająca na zdalne odryglowywanie zamka za pomocą np. domofonu, klawiatury kodowej lub systemu kontroli dostępu; – wariant z kontrolą biometryczną - komplet z czytnikiem linii papilarnych umożliwiający komfortowe wejście uprawnionym użytkownikiom; – wersje zamków do drzwi ppoż. i ewakuacyjnych z funkcją antypaniczną, zgodne z normami EN 179 i EN 125; – specjalny wariant na rynek polski - z wbudowanym dodatkowym zamkiem zasuwkowym zakluczanym poprzez drugą wkładkę cylindryczną („2PZ”). Takie rozwiązanie często jest wymagane przez niektóre firmy ubezpieczeniowe.

Tylko oryginalne zamki G-U Secury Automatic zapewniają opisane korzyści. Zamki te są sprawdzone przez wiele niezależnych instytutów a ich produkcja ściśle kontrolowana pod względem jakości. Znakomite opinie w prasie fachowej oraz uznanie w oczach klientów pozwoliło zamkom G-U Secury Automatic na zajęcie pozycji nr 1 w Niemczech. Warto zatem stosować oryginalne sprawdzone rozwiązania.

SECURYconnect G-U Secury Automatic z napędem elektrycznym Czytnik linii papilarnych lub klawiatura kodowa

Nowoczesne drzwi to drzwi z zamkiem G-U Secury Automatic!

G-U Polska Sp. z o.o. Okucia Budowlane ul. Wichrowa 26, 60-449 Poznań, tel. +48 61 650 40 00, okucia@gupolska.pl, www.gupolska.pl

rynek eksportowy

i drzwiowej. Daje on możliwość kompleksowej promocji rodzimych rozwiązań na zagranicznych rynkach. Dzieje się to w czasie, gdy odbiorcy dysponujący ograniczonymi środkami, będą przykładać większą wagę do ceny produktów – polskie produkty są innowacyjne, konkurencyjne cenowo i charakteryzują się wysoką jakością.

Krzysztof Horała

Prezes Zarządu Hörmann Polska Sp. z o.o.

Dobrym rozwiązaniem jest zwiększenie eksportu

Kiedy analizuje się statystyki pozwoleń na budowę czy udzielanie kredytów hipotecznych, widać, że w drugiej połowie 2012 roku gotowość do budowania wśród Polaków zmniejszyła się. W tej sytuacji, dobrym rozwiązaniem jest zwiększenie eksportu. Inne kraje również mają kłopoty, więc nie jest to łatwe, ale próbować trzeba i życzę tu wszystkim firmom z naszej branży, by w eksporcie znalazły źródło przychodów i zysków. Eksport stawia też odpowiednie wymagania. Każe zmierzyć się ze zwyczajami handlowymi, przyzwyczajeniami klientów i konkurowaniem z zupełnie innymi firmami, co daje firmie eksportującej dużo większą siłę. Poza tym cykle koniunkturalne w różnych krajach przebiegają inaczej, dając szanse na wyrównanie. Wydaje mi się, że rok 2013 nie będzie rokiem przełamania kryzysu. Spodziewam się wzrostów dopiero w 2014 roku. Myślę, że pierwsza połowa 2013 roku będzie podobna do drugiej połowy roku 2012. Lekka poprawa nastąpi dopiero w drugim półroczu, jednak bilansowo lata 2012 i 2013 wypadną podobnie.

Krzysztof Ratajczak

z rynków eksportowych, co już teraz lokuje naszych producentów w ścisłej czołówce europejskiej. Wydaje się, że polskie okna i drzwi mogą być, o ile już nie są, naszym flagowym produktem eksportowym.

Artur Romanik Wiceprezes Zarządu

M&S Pomorska Fabryka Okien Sp. z o.o.

W eksporcie będą dominować profesjonaliści Potencjał produkcyjny polskiej branży stolarki otworowej systematycznie rośnie i znacznie przewyższa potrzeby rodzimego rynku. Spowolnienie gospodarcze przekłada się na zmniejszenie obrotów w kraju i oznacza konieczność znacznego zwiększania eksportu. Szybkie odzyskanie strat obrotowych z polskiego rynku sporo firm realizuje jednak poprzez oferowanie w eksporcie najniższej ceny oraz najtańszych rozwiązań. Niskie ceny są rentowne tylko w przypadku niskich kosztów wytworzenia, logistyki i serwisu. To rzadko idzie w parze z jakością i profesjonalną obsługą. Takie przykłady przyczyniają się do tworzenia złej opinii na temat polskich okien. Na szczęście jest wiele firm, które w swoich działaniach eksportowych nie ograniczają się tylko do wyprodukowania i dostarczenia produktu, lecz silnie budują własną markę, tworzą sieci sprzedaży i zapewniają profesjonalną obsługę. Wierzę, że w eksporcie będą dominować profesjonaliści, którzy wypracują sobie pozytywne postrzeganie własnych marek. Będą to silne marki produktowe, ale polską stolarkę otworową czeka jeszcze daleka droga do uzyskania uznania na poziomie belgijskich czekoladek.

Szef Sprzedaży firmy Winkhaus Polska

Anna Tołwińska

Polskie okna i drzwi są naszym flagowym produktem eksportowym

Saint-Gobain Glass Polska

Spadek ilości zamówień, przedłużanie terminów płatności, czy wreszcie upadłości firm z branży budowlanej spowodowały, że w końcówce roku 2012 ciężko było szukać powodów do optymizmu.

Mimo tej kumulacji niesprzyjających warunków, sytuacja w branży nie wygląda tak źle, jak w paru innych dziedzinach budownictwa. Wpływa na to ciągle rosnąca sprzedaż na rynki zagraniczne, które z roku na rok coraz bardziej przekonują się do polskich wyrobów z tego segmentu. Eksport w ostatnich kilku latach był w pewien sposób ratunkiem dla branży, a zarazem impulsem do szybszego rozwoju. Doświadczenia z innymi rynkami wpłynęły również na pewno na rozpowszechnianie bardziej zaawansowanych rozwiązań, których sprzedaż w ostatnich latach, mimo słabnącego popytu, zdecydowanie rośnie. Szacuje się, że blisko połowa dzisiaj produkowanych w Polsce okien i drzwi jest eksportowanych, głównie na rynki zachodnie i ta tendencja jest cały czas rosnąca. Polskie wyroby z segmentu stolarki otworowej zdobyły i zdobywają coraz szersze grono odbiorców

Marketing Manager

Polska stolarka jest ważnym produktem eksportowym ze względu na jakość, poziom technologii i niższe koszty wytwarzania Na rozwój nowych inwestycji zdecydowanie wpływa dynamika rozwoju kraju oraz rynku budowlanego. Poziom inwestycji indywidualnych mierzony jest poprzez liczbę wydanych pozwoleń na budowę oraz liczbę rozpoczętych inwestycji w poprzednich miesiącach. W drugiej połowie 2012 roku obie liczby spadły o kilkanaście procent w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2011. Ograniczy to zatem liczbę nowych inwestycji oddanych do użytku w roku 2013. Niższy poziom nowych inwestycji może być jednak zrekompensowany poprzez rosnący z roku na rok udział eksportu. Polska stolarka jest ważnym produktem eksportowym ze względu na jakość, poziom technologii oraz niższe koszty wytwarzania. Wielu polskich producentów aktywnie promuje swoje produkty na innych rynkach europejskich.

Branżowy Program Promocji Stolarki Okiennej i Drzwiowej

W ramach Programu przedsiębiorcy z branży otrzymują dofinansowanie prowadzonych działań. Obejmują one m.in. udział w targach zagranicznych i krajowych, misje gospodarcze oraz kampanie promocyjne w prasie i internecie. Program promujący dobrą markę, jaką jest polska stolarka otworowa, pozwala producentom na zmniejszenie skutków kryzysu i na zwiększenie obecności na zagranicznych rynkach.

50 Builder dodatek promocyjny STOLARKA OTWOROWA

marzec 2013

rozwiązania energooszczędne

nowe rozwiązania techniczne nowoczesne technologie producent nowoczesnych rozwiązań okiennych

Energooszczędne drzwi podnośno-przesuwne PremiDoor 88

Drzwi wejściowe Kommerling 88

PRODUCENT OKIEN I DRZWI Solidność potwierdzona nagrodami

Okno energooszczędne Kommerling 88 Plus

budownictwo

Iniekcyjne żele akrylowe

mgr inż. Sławomir Skoworodko

Ż

ele akrylowe są związkami poliakrylatów o strukturze ciała stałego, które wiąże wodę fizycznie, a nie wiąże jej chemicznie. Powoduje to odwracalny proces kurczenia się lub pęcznienia żelu i nadaje materiałowi dużą rozciągliwość i wytrzymałość. Żele zsieciowane nie rozpuszczają się w wodzie i w związkach węglowodorowych.

Są odporne na rozcieńczone kwasy i alkalia, na występujące w budowlach sole i gazy, a także na mróz i zmiany temperaturowe zimą. Ich główne zalety to: różnorodność zastosowań, bardzo dobre właściwości mechaniczne, bezpieczeństwo techniczne i higieniczne, duża odporność na agresywne otoczenie, niskie koszty w stosunku do żywic poliuretanowych i epoksydowych.

Właściwości

Firma WEBAC oferuje dwa typy trzyskładnikowych żeli akrylowych: WEBAC 240 oraz WEBAC 250. Pierwszy z nich ma krótki czas reakcji (ok. 35 s w temp. 22°C) i jest stosowany głównie w iniekcjach kurtynowych (powłoka od strony gruntu). Lepkość mieszanki wynosi ok. 7 m·Pa·s. Temperatura przerabiania powinna być wyższa niż 1°C. W roku 2011 firma WEBAC wprowadziła nową wersję produktu WEBAC 240 Rapid. Przy stosowaniu specjalnych komponentów WEBAC 240 A2 Rapid oraz WEBAC 240 A3 Rapid można skrócić czas początku reakcji żelu WEBAC 240 do ok. 5 s.

Natomiast WEBAC 250 ma wydłużony czas reakcji – ok. 13 min (możliwość skrócenia). Stosowany jest najczęściej do uszczelnień porowatych substancji budowlanych przed wnikającą wilgocią oraz do tworzenia przepony poziomej przed wilgocią podciąganą kapilarnie w murach. Lepkość

2

Iniekcyjne żele akrylowe służą do uszczelnienia powierzchniowego (kurtynowego – rys. 1) obiektów częściowo lub w całości pokrytych ziemią przed wodą napierającą z zewnątrz (np. budowli tunelowych, szybów, kanałów, murowanych przyczółków i skrzydeł budowli mostowych czy częściowo podpiwniczonych budynków). W takim zastosowaniu sprawdza się zwłaszcza WEBAC 240. Wymieszany żel można zabarwić dodatkiem ok.

1% (w odniesieniu do składnika A) niebieskiego barwnika WEBAC F 200.

Zabieg ten umożliwienia kontrolowanie rozchodzenia się żelu (schemat nr 2). Z czasem zabarwienie żelu zanika.

Pozostałe zastosowania to : • Iniekcje strukturalne (schemat 2 i fot. 2); • Uszczelnienia porowatych substancji budowlanych przed wnikającą wilgocią (głównie WEBAC 250); • Tworzenie wewnątrz struktury budowlanej (np. muru) przepony poziomej przed wilgocią podciąganą kapilarnie (rys. 3 i rys. 4); • Uszczelnienia dylatacji w budowlach poniżej poziomu gruntu (w tym: płyt dennych, ścian fundamentowych czy nieszczelnych przerw roboczych rys. 5; fot.3); • Uszczelnianie tuneli poddawanym okresowo dużym obciążeniom dynamicznym (rys.5).

Czynnikiem utrudniającym jeszcze powszechniejsze stosowanie tych środków jest technika związana ze stosowaniem żelu o bardzo krótkim czasie sieciowania (WEBAC 240), czyli konieczność stosowania pompy dwukomponentowej ( fot. 1).

Doświadczenia ostatnich lat wskazują jednak na to, iż żele akrylowe stają się coraz atrakcyjniejszym medium iniekcyjnym w przeciwwodnym zabezpieczaniu substancji budowlanej.

Autor jest Doradcą Technicznym firmy WEBAC 1

2

3

3

Fot. 1. Dwuskładnikowa pompa iniekcyjna WEBAC IP 2K Fot. 2 Zamocowane iniektory do wykonania uszczelnienia strukturalnego Fot. 3 Iniekcyjne uszczelnianie dylatacji

marzec 2013

Zastosowanie

4

5

Rys. 1. Schemat uszczelnienia kurtynowego Rys. 2. Schemat wysycania muru żelem (uszczelnienie strukturalne) Rys 3. Schemat przepony poziomej Rys. 4. Standardowe odległości nawierceń Rys. 5. Modelowe uszczelnienie dylatacji Rys. 6. Schemat uszczelnienia konstrukcji tunelu

6

PROMOCJA

1

mieszanki wynosi ok. 2 m·Pa·s, a temperatura przerabiania – powyżej 5°C. Czasy sieciowania obu produktów można regulować przez zmianę procentowego udziału składnika B.

Zdjęcia i rysunki archiwum firmy

Żele akrylowe są istotnym uzupełnieniem oferty rynkowej mediów iniekcyjnych.

Wykorzystuje się je do zabezpieczeń przeciwwodnych budowli. W artykule przedstawiono propozycje zastosowania tych środków i technologie przerabiania na podstawie 30 letniego doświadczenia firmy WEBAC .

Builder 53

W projektowaniu stalowych konstrukcji w warunkach pożaru stosuje się PN-

budownictwo

2 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych. Część 1-2: Reguły ogólne

Projektowanie konstrukcji stalowych nie konstrukcji w warunkach pożaru.

(koniec tinty)

Ogólne zachowanie stalowego elementu konstrukcyjnego pod wpływem p

dardowego oraz występujących oddziaływań przedstawiono na rys. 1. Gdy t gazu θ g wzrasta, to temperatura elementu stalowego θ

a, t

zwiększa się,

śność R fi , d ,t maleje. Zgodnie z postanowieniami [9], konstrukcje stalowe na

tować w sposób, który pozwoli na zapewnienie jej nośności R fi , d ,t (lub ogr

, ww Eurokodach którym jest ona narażona na dz odkształcenia) przez pewien czas t Część 3 cyklu: Bezpieczeństwo pożarowe konstrukcji fi,d,req

sokiej temperatury występującej w trakcie pożaru.

(lub ograniczonego odkształcenia) przez pewien czas t , Efekty oddziaływańw którym na element konstrukcji to siły wewnętrzne (momen Konstrukcje stalowe należy projektować w sposób, jest ona narażona na działanie wysokiej temperatury występującej itp.) w trakcie który pozwoli na zapewnienie jej nośności lub siła poprzeczna siła podłużna, od pożaru. oddziaływań (obciążeń, wpływów). W Efekty oddziaływań na element konstrukcji to m.in. siły weograniczonego odkształcenia przez poddanej czas, w którym różnym oddziaływaniom ciężaru własnego, śniegu, wiatru it wnętrzne (moment (np. zginający, siła podłużna, siła poprzeczna itp.) od oddziaływań (obciążeń, wpływów).

W konstrukcji podjest ona narażona na działanie wysokiej E d . Przy ty danej różnymwartościami oddziaływaniom efektu (np. ciężaru własnego, śniegu, jest wytężony obliczeniowymi oddziaływań temperatury występującej w trakcie pożaru. wiatru itp.) element jest wytężony obliczeniowymi wartościami fi,d,reg

prof. dr hab. inż. Antoni Biegus

oddziaływaniach, leczefektu dodatkowo efekty oddziaływ oddziaływańwEd.sytuacji Przy tych pożarowej, samych oddziaływaniach, gdzie: lecz dodatkowo w sytuacji pożarowej, efekty oddziaływań ule-

E fi , dje.w [9] zmianie je efekt w [9] oddziaływań jako W analizie modeli oblic gają zmianie i oznaczono E , . W analizie prostych E fi , d –i oznaczono Nprostych obliczeniowy ( Mjako fi , Edfi,d fi , Ed , V fi , Ed ) w sytua

modeli obliczeniowych, ocenę odporności ogniowej konstrukcji odporności ogniowej konstrukcji można sprawdzać ze wzoru: gólne zachowanie stalowegoocenę elementu konstrukcyjnemożna sprawdzać ze wzoru: wyznaczony zgodnie z PN-EN 1991-1-2 [9], go pod wpływem pożaru standardowego oraz występuE fi , d ≤ R fi( ,M d , t ,fi , Rd , N fi , Rd , V fi(1) R fi ,na jących oddziaływań przedstawiono Gdy tem– 1.obliczeniowa nośność elementu d , t rys. , Rd ) częś peratura gazu θg wzrasta, to temperatura elementu stagdzie: t , wyznaczona konstrukcji po Efi,dczasie zgodnie z PN-EN 1993-1-2 [ lowego θa,t zwiększa się, a jego nośność Rfi,d,t maleje.

Zgodnie – obliczeniowy efekt oddziaływań (Mfi,Ed, Nfi,Ed , Vfi,Ed ) w syz postanowieniami [9], konstrukcje stalowe należy projektować tuacji pożarowej wyznaczony zgodnie z PN-EN 1991-1-2 [9], θ cr , stalowego elementu w sposób, który pozwoli na zapewnienieTemperatura jej nośności Rfi,d,tkrytyczna Rfi,d,t – obliczeniowa nośność elementu (konstrukcyjnego Mfi,Rd, Nfi,Rd, Vfi,Rd) części lub całości konstrukcji po czasie t, wyznaczona zgodpoziomie jego obciążenia i poddanemu równomiernemu rozkładowi o nie z PN-EN 1993-1-2 [9].

Temperatura krytyczna stalowego elementu konstrukcyjnego temperatury) jest to temperatura, przy której przyjmuje się, że ulega on θcr, (przy danym poziomie jego obciążenia i poddanemu równomiernemu rozkładowi oddziaływania temperatury) to Ognioodporność elementu stalowego (w którym nie jest występuje lo temperatura, przy której przyjmuje się, że ulega on zniszczeniu. t , jeżeli tem stateczności ściankiOgnioodporność przekroju) elementu jest zapewniona po czasie stalowego (w którym nie występuje lokalna utrata stateczności ścianki przekroju) jest zapewniona θ a,t nie przekraczapo jej temperatury krytycznej warunek be czasie t, jeżeli temperatura stali θa,t nie θprzekracza jej temcr . Stąd peratury krytycznej θcr. Stąd warunek bezpieczeństwa ognioogniowego opisuje nierówność: wego opisuje nierówność:

O

θ

≤θ

a ,t cr .

(2) Zgodnie z PN-EN 1993-1-2 [9], wymagania bezpieczeństwa Zgodnie z PN-ENkonstrukcji 1993-1-2 [9], wymagania bezpieczeństwa konstrukc stalowej są zachowane (rys. 1), gdy w wymaganym czasie jej ognioodporności t fi,d,reg zachodzi jeden z następujązachowane (rys. 1),cych gdywarunków: w wymaganym czasie jej ognioodporności t fi,d,req • nośność elementu jest większa niż efekty oddziaływań; den z następujących warunków: spełniony jest warunek (1), • temperatura stali elementu jest niższa od temperatury kryRys. 1. Zachowanie stalowego elementu konstrukcyjnego w sytuacji pożarowej [10] • nośność elementu jest większa spełniony jest w tycznej; spełnionyniż jest efekty warunek oddziaływań; (2).

W projektowaniu stalowych konstrukcji w warunkach Proste metody projektowania konstrukcji • temperatura stali elementu jest niższa od temperatury krytycznej; spełn stalowych na warunki pożarowe pożaru stosuje się PN-EN 1993-1-2 Eurokod 3: runek (2).

W PN-EN 1993-1-2 [9] podano proste modele obliczania Projektowanie konstrukcji stalowych. Część 1-2: Reguły nośności stalowych belek i słupów w warunkach pożaru. Są ogólne - Obliczanie konstrukcji w warunkach pożaru. one kompatybilne z zasadami obliczania nośności granicznych

54 Builder

Proste metody projektowania konstrukcji stalowych na warunki poża marzec 2013

oraz krótkich elementów ściskanych, które nie ulegają wyboczeniu. nazywa się wskaźnikiem ekspozycji przekroju (lub wskaźnikiem i jest miarą nazywa się wskaźnikiem ekspozycji przekroju (lub wskaźnikiem przekroju)przekroju) i jest miarą oraz krótkich elementów ściskanych, które nie ulegają wyboczeniu.

Szybkość nagrzewania elementu stalowego zależy jegostosunku stosunku pola szybkości nagrzewania stalowego elementu nieosłoniętego.

Wilości ocenie ilości ciepła szybkości nagrzewania się stalowego elementu nieosłoniętego.

W ocenie ciepła Szybkość nagrzewania sięsięsię elementu stalowego zależy odod jego pola po-poprzejmowanego przez nieosłonięty element stalowy jego narażony na oddziaływanie V Vnana wierzchni nieosłoniętej objętości jednostkę długości.

Wielkość przejmowanego przez nieosłonięty element narażony nadługości. oddziaływanie pożaru AmAmdodo AmA/mV/pożaru Vstalowy wierzchni nieosłoniętej objętości jednostkę jego Wielkość

w warunkach normalnej temperatury według PN-EN 1993-1-1 nikiem ekspozycji przekroju (lub wskaźnikiem przekroju) i jest k sh związany nazywa się wskaźnikiem ekspozycji przekroju (lub wskaźnikiem przekroju) iz jest miarą nominalnego uwzględnia sięwspółczynnik ponadto współczynnik poprawkowy z efekkniezwiązany efeknominalnego uwzględnia się ponadto poprawkowy [8]. W ich modelach obliczeniowych uwzględnia się zmniejszeona miarą szybkości nagrzewania się stalowego elementu sh nazywa się wskaźnikiem ekspozycji przekroju (lub wskaźnikiem przekroju) i jest miarą nie efektów oddziaływań na konstrukcję oraz zmienność wła- osłoniętego. W ocenie ilości ciepła przejmowanego przez nieszybkości nagrzewania się stalowego elementu nieosłoniętego.

W ocenie ilości ciepła tem zacienienia.

Uwzględnia onelementu przesłanianie strumienia ciepła w elementach o wklęośności elementów określanepodwyższonych wtem normalnej temperaturze według zasad pozacienienia.

Uwzględnia on przesłanianie strumienia ciepłapożaru w elementach o wklęszybkości nagrzewania się stalowego W ocenie ilości ciepła ściwości stali w warunkach temperatur.

Mogą osłonięty element stalowy narażony nanieosłoniętego. oddziaływanie one być stosowane w ocenie nośności stalowych elementów przez nominalnego uwzględnia się ponadto współczynnik poprawkoprzejmowanego nieosłonięty element stalowy narażony na oddziaływanie pożaru N-EN 1993-1-1 [8]. k sh pożaru przez nieosłonięty element stalowy narażony na oddziaływanie słym obrysie przekroju poprzecznego tzw. efekt cienia.

Współczynnik jest ilorazem k sh jest ilorazem słym przejmowanego obrysie przekroju tzw. efekt cienia.

Współczynnik niezabezpieczonych i zabezpieczonych ogniochronnie oraz poprzecznego z efektem zacienienia.

Uwzględnia on przesławy k sh związany ośności elementów określane w normalnej temperaturze według zasad pochronionych ekranami cieplnymi, wytężonych rozciąganiem, nianie strumienia ciepła w współczynnik elementach o wklęsłym obrysie k sh związany z efekwanie wysokiej temperatury w czasie pożaru na konstrukcje jsię est traktowanominalnego uwzględnia się ponadto poprawkowy k związany nominalnego uwzględnia ponadto współczynnik poprawkowy z ]efek[ A / V ]b i umownego przekroju skrzynkowego opisanego na przekroju [ Am / V ściskaniem lub/i zginaniem.

Obliczeniowe wartości ich nośnoprzekroju poprzecznego tzw. efekt cienia.

Współczynnik k sh jest sh rzeczywistym umownego przekroju skrzynkowego opisanego na przekroju rzeczywistym N-EN 1993-1-1 [8]. b i m N 1990 [6]ścijako wyjątkowa sytuacja projektowa . W wypadku określa się zakładając równomierny rozkład temperatury ilorazemuproszczonej umownego przekroju skrzynkowego opisanego na w elementach o wklętem zacienienia.

Uwzględnia on przesłanianie strumienia ciepła tem zacienienia.

Uwzględnia on przesłanianie strumienia ciepła w elementach o wklęwanie wysokiej temperatury czasie pożaru na konstrukcje traktowaA w elemencie, modyfikującwodpowiednie nośności elementów rzeczywistym [Am/V]b i wskaźnika ekspozycji Am/V, wskaźnika ekspozycji Amprzekroju / Vsytuacji m / V i wynosi: wskaźnika ekspozycji ijest wynosi: miczno-statyczno-wytrzymałościowej, skutki oddziaływań w pożarookreślane w normalnej temperaturze według zasad podanych i wynosi: słym obrysie przekroju poprzecznego tzw. efekt cienia.

Współczynnikk k shjest jest ilorazem słym obrysie. W przekroju poprzecznego tzw. efekt cienia.

Współczynnik ilorazem N 1990 [6]w PN-EN jako wyjątkowa sytuacja projektowa wypadku uproszczonej sh [ A / V 1993-1-1 [8]. określić pomijając siły wewnętrzne wywołane wymuszonymi lub ograniczo- [ Am / Vk]b = m ]b k sh= , • przekrój sh , (5) • przekrój dwuteowy Oddziaływanie wysokiej temperatury w czasie pożaru nadwuteowy • dwuteowy /]V ]b i (5) umownego przekroju skrzynkowego opisanego naprzekroju przekroju rzeczywistym[ A[ A/mV(5) miczno-statyczno-wytrzymałościowej, skutki oddziaływań w przekrój sytuacji pożaro[A [ A / V ] m / V ] rzeczywistym umownego przekroju skrzynkowego opisanego na m m b i żeniami lub deformacjami elementów, podstawie konstrukcje jest traktowane w PN-EN 1990na [6] jako wyjątkowa wyników ustalonych sytuacja projektowa.

W wypadku uproszczonej analizy termiczokreślić pomijając siły wewnętrzne wywołane wymuszonymi lub A/mV/ograniczoV i wynosi: wskaźnika ekspozycji [ A / V ] [ Am / V ]b (6) owaniu wno-statyczno-wytrzymałościowej temperaturze normalnej.

Ze względuw sytuacji na małe• prawdopodobieńAnp. i wynosi: wskaźnika ekspozycji skutki oddziaływań inne np.kątowy teowy, m przekroje, k sh= kątowy.

0,9 mk sh= 0b,9. .

(6) • inne przekroje, teowy, • inne przekroje, np. teowy, kątowy (6) żeniami lub deformacjami elementów, na podstawie wyników ustalonych [ Am[/AV ]/ V ][ Am / V ] można poważnego określić pomijającpożaru siły wewnętrzne wywołane zesnego pożarowej wystąpienia i pełnych obciążeń zewnętrznych b [=Am /mV ]bobrysie lub ograniczonymi wydłużeniami lub deformacjaPowierzchnię Am,b mierzy się po , przekroju •względu przekrój dwuteowy owaniu wwymuszonymi temperaturze normalnej. Ze na małeAprawdopodobieńk shk=shwypukłym , (5)(5) • przekrój dwuteowy [ A / V ] mierzy się po wypukłym obrysie (rys.

2), nie Powierzchnię A mi elementów, na podstawie wyników ustalonych przy projektopoprzecznego (rys.

2), nie zaś po rzeczywistym jegoprzekroju obwodzie, poprzecznego m m, b po wypukłym obrysie[ A h, klimatycznych, technologicznych itp.) o wartościach charakterystycznych, się przekroju poprzecznego (rys.

2), nie Powierzchnię / V ] m, b mierzy m waniu w temperaturze normalnej.

Ze względu na małe prawdojak to ma miejsce w przypadku powierzchni A . zesnego wystąpienia poważnego pożaru i pełnych obciążeń zewnętrznych m [ A/mVmiejsce /]V ]b poważnego pożaru A aływań wpodobieństwo warunkachjednoczesnego pożaru E fiwystąpienia się redukując skutki oddziaływań zaś po rzeczywistym jego obwodzie, jak to ma powierzchni [ A Am . , d określa zaś po rzeczywistym jego obwodzie, jak to ma miejsce w przypadku powierzchni = k 0 , 9 m b •oinne przekroje,charakterystycznych, np. teowy, kątowy k sh=sh0,9 . w przypadku (6)m . h, klimatycznych, technologicznych itp.) wartościach i pełnych obciążeń zewnętrznych (użytkowych, klimatycznych,np.

• inne przekroje, teowy, kątowy .

(6) [ A / V ] Am /mV ] technologicznych itp.) o wartościach charakterystycznych, efekW odniesieniu elementu [osłoniętego się ch w trwałej i przejściowej sytuacji projektowej.

Oblicza się je do ze stalowego wzoru: W odniesieniu do stalowego elementu osłoniętego wskaźnik wskaźnik przekrojuprzekroju przyjmujeprzyjmuje się aływań w tywarunkach pożaru Epożaru sięsięredukując skutki oddziaływań oddziaływań w warunkach Efi,d Powierzchnię określa redukując fi , d określa A mierzy się po wypukłym obrysie przekroju poprzecznego (rys.

2), nie m , b Asytuprzekroju poprzecznego (rys.ogniochronnej 2), nie E fi , d = η fiw trwałej Ed ,Powierzchnię m, b mierzy skutki oddziaływań zewnętrznych i przejściowej Ap /Vsię jako Aparametr i po jestwypukłym to (3) iloraz obrysie powierzchni eksponowanej osłony jako parametr iloraz powierzchni eksponowanej osłony ogniochronnej p /V i jest to ch w trwałej i przejściowej sytuacji projektowej.

Oblicza się je ze wzoru: acji projektowej. Oblicza się je ze wzoru:

zaś rzeczywistym jego obwodzie, ma miejsce przypadku powierzchniA A.m . zaś popo rzeczywistym jego obwodzie, jakjak to to ma miejsce ww przypadku powierzchni m A V do objętości na jednostkę jego długości. p E fi , d = η A E V do objętości na jednostkę jego długości.

(3) fi p d , (3) odniesieniu stalowego elementu osłoniętego wskaźnik przekroju przyjmuje się ści obliczeniowe dla kombinacji podstawoWW odniesieniu dodo stalowego elementu osłoniętego wskaźnik Rys. 2. Przykłady sposobu wyznaczania powierzchni Amprzekroju oraz Am,b przyjmuje się gdzie: efektów oddziaływań obliczone Temperaturę krytyczną elementu stalowego oblicza się ze wzoru: Temperaturę krytyczną elementu stalowego oblicza się ze wzoru: Ed – wartości obliczeniowe efektów oddziaływań obliczone jako parametrA A/Vp /ViW odniesieniu i jest ilorazpowierzchni powierzchni eksponowanej osłony ogniochronnej dług wzoru dla (6.10) w PN-EN 1990 [6], wzoru kombinacji podstawowej wedługjako (6.10) w PN-EN osłoniętego parametr jest to to iloraz ogniochronnej p  elementu  wskaźnikosłony  do stalowego 1 eksponowanej ści obliczeniowe efektów oddziaływań obliczone dla kombinacji podstawoo 1 1990 [6], przyjmuje się,19 jako i jest − o1to iloraz poθkombina+, 482, C , lnparametr (7)  − 1 A+p/V482 θ przekroju cr (7)  = 39 3,833, C cr = 39,19 czynnik redukcyjny z uwagi na warunki pożarowe, przyjmowany w ln 3,833 A V µ do objętości na jednostkę jego długości.

0 , 9674 η

– współczynnik redukcyjny z uwagi na warunki pożarowe, wierzchni eksponowanej osłony ogniochronnej A do objętości   p µ 0 , 9674 0     fi p 0  dług wzoru (6.10) w PN-EN 1990 [6], Ap do objętości V na jednostkę jego długości. przyjmowany w kombinacji podstawowej (według wzoru V na jednostkę jego długości. stawowej (według wzoru (6.10) w PN-ENTemperaturę 1990 [6]), w krytyczną przypadku trwałych stalowego oblicza się ze wzoru: µoblicza (6.10) w PN-EN 1990 [6]), w w przypadku trwałych lub przyjmowany przejTemperaturę krytyczną elementu stalowego się wyznacza się z zależności w którym wskaźnik wykorzystania jego µnośności 0 ze Temperaturę krytyczną elementu stalowego oblicza się wzoru: czynnik redukcyjny z uwagi na warunki pożarowe, welementu kombinasię z ze zależności którym wskaźnik wykorzystania jego nośności 0 wyznacza ściowych sytuacji obliczeniowych, który wyznacza się ze wzoru: ejściowych sytuacji obliczeniowych, który wyznacza się ze wzoru: wzoru: wzoru (6.10) w PN-EN 1990 [6]), w przypadku trwałych E fi−, d1 + 482o, oC ln  E fi ,1d 1 stawowej (według = 39 , (7) (8)  µ = 3 , 833 Gk + ψ fi Qk ,1 − θ crθ =cr 39 ,19,19 ln µ 0 =  0,9674,µ30,833 1 + ,482, [ C], (7) (8)(7) ,9674 η fi = R fi , d ,µ0 0 0 R fi ,d ,0 , (4)  0(4) ejściowych sytuacji obliczeniowych, który wyznacza się ze wzoru: γ G Gk + γ Q ,1Qk ,1 z zależności w którym wskaźnik wykorzystania jego nośności Gk + ψ oddziaływania 0 wyznacza µ 0µ nośności fi Qw k ,1którymstałego, wyznacza sięsię z zależności wskaźnik wykorzystania jego nośności Gk – wartość charakterystyczna w którym wskaźnik wykorzystania jego μ0 wyznaη = , (4) fi ć charakterystyczna oddziaływania stałego, Qk,1 – wartość charakterystyczna oddziaływania cza się z zależności: γ G Gk + γ Qwiodącego ,1Qk ,1 E zmiennego, µ=0 =E fi , dfi , d , (8) µ ść charakterystyczna wiodącego oddziaływania zmiennego, , (8)(8) 0 ψ fi – współczynnik do określenia wartości kombinacji obciąR fiR, dfi,0, d ,0 ć charakterystyczna oddziaływania stałego, żeń zmiennych odpowiednio częstych ψ1,1 i prawie stałych

gdzie:

łczynnik doψ1,2określenia odpo- na konstrukcję wyznaczony zgodnie , według PN-ENwartości 1991-1-2 [7], kombinacji obciążeń zmiennych E – efekt oddziaływań ść charakterystyczna wiodącego oddziaływania zmiennego,fi,d γQ,1 – współczynnik częściowy wiodącego obciążenia zmienz regułami wyjątkowej, obliczeniowej sytuacji pożarowej nego. wg PN-EN [7], ψ 1,1 i prawie stałych ψ 1, 2 , według PN-EN 1991-1-2 nio częstych [7]1991-1-2 , odpołczynnik do określenia wartości kombinacji obciążeń zmiennych W PN-EN 1993-1-2 [9] podano też informacje na temat wyznaR – nośność obliczeniowa elementu stalowego w obliczefi,d,0

czania współczynnika redukcyjnego η fi w przypadku, gdy ko- niowej sytuacji pożarowej w czasie t=0. łczynnik częściowy wiodącego obciążenia zmiennego. ψ 1, 2 według nio częstych , według PN-EN [7], krytyczna elementów stalowych na ogół wynosi rzystaψ się kombinacjistałych podstawowej wzoru (6.10a) 1991-1-2 Temperatura 1,1 iz prawie i (6.10b) w PN-EN 1990 [6]. θ =500÷800°C . Wyrażenie (7) określające temperaturę krycr N 1993-1-2 [9] podano też informacje na temat wyznaczania współczynniłczynnik częściowy wiodącego obciążenia zmiennego. tyczną θcr można stosować w przypadku elementów o przekrotemperatury krytycznej jach klasy 1, 2 lub 3. W przypadku kształtowników o przekronego η fi wMetoda przypadku, gdy korzysta się z kombinacji podstawowej według W ocenie bezpieczeństwa pożarowego, prosty jach klasy 4 należy stosować zachowawczą temperaturę kryN 1993-1-2 [9] podano też informacje na według temat(2), wyznaczania współczynnimodel metody temperatury a) i (6.10b) w PN-EN 1990 [6].krytycznej można stosować tylko tyczną θcr=350°C. wtedy, gdy nie trzeba uwzględniać kryteriów statecznościpodstawowej Temperatura krytyczna η nego fi w przypadku, gdy korzystaichsię z kombinacji wedługelementu zmniejsza się wraz ze wzroani warunków odkształcenia. Metodę tę dopuszcza się tylko

w w przypadku rozciąganych, elementów zginanych a) i (6.10b) PN-ENelementów 1990 [6]. mperaturyzabezpieczonych krytycznej przed zwichrzeniem oraz krótkich elementów

ściskanych, które nie ulegają wyboczeniu.

Szybkość nagrzewania się elementu stalowego zależy od mperatury krytycznej jego stosunku pola powierzchni nieosłoniętej Am do objętości V na jednostkę jego długości. Wielkość Am/V nazywa się wskaź-

marzec 2013

stem wskaźnika wykorzystania nośności μ0 elementu. Dla danego czasu trwania pożaru t, przyjmując, że θa,t= θcr, wartość maksymalną poziomu wykorzystania nośności μ0 niezabezpieczonych elementów stalowych, zapewniającą wymaganą ognioodporność, można obliczyć z zależności (7) jako funkcję współczynnika przekroju uwzględniającego efekt cienia k sh .(Am/V). W ten sposób można przyjąć, że ognioodporność

Builder 55

budownictwo

niezabezpieczonych elementów stalowych jest zapewniona po θa,t – temperatura stali w czasie trwania pożaru t, ° C, czasie t, jeżeli μ0≤ μmax. Maksymalne wskaźniki wykorzystania θ g,t – temperatura otaczających gazów w czasie trwania pożanośności μmax obliczone dla standardowej ognioodporności R 15 ru t, według PN-EN 1993-1-2 [9], ° C, i R 30 podano na rys. 3 [10]. Należy zauważyć, że w przypadku ∆θg,t – przyrost temperatury otaczających gazów w przedziale ognioodporności R 30 elementy niezabezpieczone o współczasu ∆t, K, czynniku przekroju (Am/V)sh większym niż 50 m-1 mogą osiągać λp – przewodność cieplna zabezpieczenia ogniochronnego, tylko bardzo małe wartości wskaźnika wykorzystania nośności W/(m·K), elementu μ . ρ masy materiału izolacji ogniochronnej, kg/m.

W przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temperatury w przekroju, 0 p – gęstość Podczas wybuchu pożaru temperatura gazu w strefie ognioPorównanie wzrostu temperatury elementów zabezpieczonych W przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temperatury w przekroju, wej obiektu gwałtownie wzrasta.

Zgodnie z PN-EN 1991-1-2 [9], i niezabezpieczonych ogniochronnie pokazano na rys. 5 [10]. ∆ θ przyrost temperatury a, t w przedziale czasu ∆ t (s) w stalowym elemencie nieosłoprojektowania, z uwagi na warunki pożarowe, oddzia∆ t przyrost temperatury do∆ θcelów w przedziale czasu (s) w stalowym elemencie nieosłoa, t pożaru na konstrukcję jest przedstawione w postaci Metoda nośności niętym jest określonyływanie wzorem: standardowej krzywej wzrostu temperatury w czasie („pożar Metoda nośności oceny bezpieczeństwa pożarowego polega niętym jest określony wzorem: V celu standardowy”). Analiza termicznaAma wyznaczenie za- na obliczeniu wytrzymałości elementu Rfi,d,t po upływie wymagam / na  ∆ θ a ,t = kw elementach (9) sh A / V hnet , d ∆ t , i czasem leżności między temperaturą nego czasu ognioodporności t i porównaniu jej z efektem odcma ρ a h stalowych ∆ θ = k (9) a ,t sh net ,d ∆ t , osiągnięcia tej temperatury w elementach (osłoniętych lub niedziaływań na konstrukcje w podwyższonej temperaturze ca ρ a osłoniętych).

W PN-EN 1993-1-2 [9] podano też prostą metodę E (3).

Zgodnie z PN-EN 1993-1-2 [9] należy przyjąć, że bezpiefi,d gdzie: obliczeniową oceny nagrzewania się stalowych elementów bez czeństwo elementu stalowego w warunkach pożaru jest zachogdzie: izolacji ogniochronnej oraz izolowanych za pomocą wane w czasie t, jeśli spełniony jest warunek (1).

AW pole powierzchni elementu na jednostkę długości, m2materiałów /m, m –przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temperatury w przekroju, biernej ochrony przeciwpożarowej.

W celu uwzględnienia wpływu wysokiej temperatury w modeAm – pole powierzchni elementu na jednostkę długości, m2/m, 3 V – objętość elementu W przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temlach oceny nośności Rfi,d,t w PN-EN 1993-1-2 [9] wprowadzono: na jednostkę długości, m /m, przyrost temperatury ∆ θ a, t w przedziale czasu ∆3 t (s) w stalowym elemencie nieosłoperatury w przekroju, długości, przyrost temperatury • obniżoną granicę plastyczności stali w podwyższonej temV – objętość elementu na jednostkę m /m, ∆θa,t w przedziale ca – ciepło właściweczasu stali∆tjako funkcjaelemencie temperatury według rozdziału 3 peraturze, w PN-EN 1993(s) w stalowym nieosłoniętym jest określony niętym jest określony wzorem: ca – ciepło właściwe wzorem: stali jako funkcja temperatury według rozdziału 3• wwspółczynnik PN-EN 1993częściowych przy projektowaniu z uwagi na 1-2 [9], J/(kg·K), warunki pożarowe γM,fi, Am / V  ∆ θ a ,t = k sh hnet , d ∆ t , 1-2 [9], J/(kg·K), (9) względną, (9) • zwiększoną smukłość ca ρ a hnet , d – wartość obliczeniowa przyjętego strumienia ciepła według PN-EN 1991-1-2 [7], słupów w warunkach pożaru (w stę• długość wyboczeniową hnet , d – wartość obliczeniowa przyjętego strumienia ciepła według PN-EN 1991-1-2 [7], gdzie: żonych układach ramowych) przyjmuje się równą 0,7 i 0,5 gdzie: W/m2, A

– pole powierzchni elementu na jednostkę długości, ich długości teoretycznej, odpowiednio dla górnej kondym W/m2, 3 2 m2/m, gnacji i pozostałych kondygnacji, Aρm –= pole powierzchni elementu na jednostkę długości, m /m, 7850 kg/m – masa a V – jednostkowa objętość elementustali. na jednostkę długości, m3 /m, • specjalne krzywe wyboczeniowe dla warunków pożaro3 tarne pola zz odpowiadającymi tarne pola przekrojów przekrojów odpowiadającymi im im współczynnikami współczynnikami redukcyjnym redukcyjny redukcyjny ρ = 7850 kg/m – masa jednostkowa stali.

3 a c

– ciepło właściwe stali jako funkcja temperatury według wych.

V –Rozwiązanie objętość elementu na jednostkę długości, mpozwala /m, a równania przyrostowego (9) wyznaczyć rozwój temperatury rozdziału 3 w PN-EN 1993-1-2 [9], plastyczności.

J/(kg·K), Obliczeniową nośność Rfi,d,t w czasie trwania pożaru t wyplastyczności.

Rozwiązanie równania przyrostowego (9) przyjętego pozwala wyznaczyć rozwój temperatury celementu h

– wartość obliczeniowa strumienia ciepła znacza się przyjmując założenia o równomiernej temperaturze właściwe stali jako funkcja temperatury według rozdziału 3 w PN-EN 1993a – ciepłostalowego net,d podczas pożaru. W celu zapewnienia zbieżności rozwiązania nale2, według PN-EN 1991-1-2 [7], W/m w przekroju.

W wypadku nierównomiernego rozkładu temperatuelementu stalowego podczas pożaru.

W celu zapewnienia zbieżności rozwiązania nale1-2 [9], J/(kg·K), ∆ t (zaleca się,ry aby ρa=7850 kg/m3 –dla masaprzyrostu jednostkowaczasu stali. w przekroju, nośności ży przyjąć pewną górną granicę przyjęta war-elementów określa się rozpatrując eleWłaściwości stali w temperaturze Właściwości stalisię, w podwyższonej podwyższonej temperaturze Rozwiązanie równania przyrostowego (9) pozwala wyznaczyć mentarne pola przekrojów z odpowiadającymi im współczynni∆ t (zaleca ży przyjąć pewną górną granicę dla przyrostu czasu aby przyjęta war∆ t nie była większa niż 5 sekund.

Zastosowanie metody obliczeniowej podanej w plastyczności. htość – wartość obliczeniowa przyjętego strumienia ciepła według PN-EN 1991-1-2 [7], rozwój temperatury elementu stalowego podczas pożaru. W ce- kami redukcyjnymi granicy net , d niż 5 sekund. metody obliczeniowej podanej w tość ∆ t nie była większa zbieżnościZastosowanie rozwiązania W należy przyjąć pewną podwyższonej temperaturze degradacja PN-EN 1993-1-2 [9] luz zapewnienia czasem działania standardowego pożaru ISO wynoszącymnastępuje 15 i W podwyższonej temperaturze następuje degradacja właściwości właściwości mech mech 2 W/m , górną granicę dla przyrostu czasu ∆t (zaleca się, aby przyjęta Właściwości stali w podwyższonej PN-EN 1993-1-2 [9] z czasem działania standardowego pożaru ISO wynoszącym 15 i wartość ∆t nie byłakrzywych większa niż 5 temperatur sekund).

Zastosowanie metody temperaturze stali.

W 1993-1-2 [9] kształt 30 minut prowadzi do uzyskania przedstawionych naprzyjęto rys. 4, jako stali.

W PN-EN PN-EN 1993-1-2 [9] przyjęto kształt charakterystyki charakterystyki stali stali σσ −− εε jak jak w wt ρ a =minut 7850 prowadzi kg/m3 – masa jednostkowa stali. temperatur podanej w PN-EN 1993-1-2 [9] z czasem działania W podwyższonej temperaturze następuje degradacja właści30 doobliczeniowej uzyskania krzywych przedstawionych na rys.

4, jako ooo rze 20 C, zcienia granicy rze15 20 C, z jednoczesnym jednoczesnym zmniejszeniem wartości: granicy proporcjonalnoś standardowego ISO wynoszącym i 30 minut prowadzi stali. wartości: W PN-EN 1993-1-2 [9] proporcjonalnoś przyjęto k sh ⋅ (wości Am / Vmechanicznych )zmniejszeniem funkcja współczynnika przekrojupożaru uwzględniającego efekt .

Rozwiązanie równania przyrostowego (9) pozwala wyznaczyć rozwój temperatury do uzyskania krzywych temperatur przedstawionych na rys.

4, kształt charakterystyki stali σ-ε jak w temperaturze 20°C, z jedk ⋅ ( A / V ) funkcja współczynnika przekroju uwzględniającego efekt cieniaoraz .sprężystości sh modułu m plastyczności podłużnej, plastyczności oraz modułu sprężystości podłużnej, przez przez zastosowanie zastosowanie ws ws jako funkcji współczynnika przekroju uwzględniającego efekt noczesnym zmniejszeniem wartości: granicy proporcjonalności, W przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temperatury w przekroju, elementu stalowego podczas. pożaru. W celu zapewnienia zbieżności rozwiązania nalecienia k sh (Am/V). równomiernego rozkładu temperatury oraz modułu sprężystości podłużnej, W przypadku równoważnego wplastyczności przekroju, kkiii,,θ,θθgranicy ków redukcyjnych .. Wartości obliczeniowe właściwości mechanicznych ss ków Wartości osłonięobliczeniowe przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temprzez współczynnikówwłaściwości redukcyjnych k i,θmechanicznych . Wartości ∆ t redukcyjnych ∆tw przyrost czasu (s) stalowym elemencie ży przyjąćtemperatury pewną górną∆W θgranicę dla przyrostu czasu (zaleca się, aby zastosowanie przyjęta wara, t w przedziale przyrost temperatury przedziale elemencie obliczeniowe właściwości mechanicznych stali w podwyższonej ∆ θ a, t w ∆ t (s)∆θa,tw w stalowym przyrost temperatury peratury w przekroju, przedziale czasu osłonięwyższonej temperaturze określa się wyższonej temperaturze określa się ze zewwzorów: wzorów: t nie była większa 5 w sekund. metody obliczeniowej podanej tość czasu niż ∆t (s) stalowym Zastosowanie elemencie osłoniętym jest określony temperaturze określa się ze wzorów: tym ∆jest określony wzorem: wzorem: tym jest określony wzorem: ff

fy PN-EN 1993-1-2 [9] z czasemλ działania standardowego pożaru ISO wynoszącym 15 ffppp,,θi,θθ == kkppp,,θ,θθ yy ,, p [ Ap / V ](θ g , t − θ a , t ) (12) γ ∆ θ a , t = λ [ A / V ](θ − θ ) ∆ t − (eφ / 10 − 1)∆ θ g ,t , γM (10) M,,,fififi M p krzywych p d c gρ , t temperatur a,t 30 minut prowadzi do ∆uzyskania na rys. 4, jako / 10 p a a θ a,t = ∆ t − (eφprzedstawionych − 1)∆ θ g ,t , (10) d p ca ρ a ffy k ⋅ ( A / V ) (10) funkcja współczynnika przekroju uwzględniającego efekt cienia sh . m w którym: ffyyy,,θθ,θ == kkyyy,,θθ,θ yy ,, (13) γγ M w którym: M,,,fi M fifi w którym: W przypadku równoważnego równomiernego rozkładu temperatury w przekroju, cpρ p φ = c ρ d p [ Ap / V ] , (11) (11) E p ρp c a a EEθθθ == kkEEE,,θ,θθ E ,, φ = d [ A / V ] ∆ θ , (11) ∆ t przyrost temperatury (s) w stalowym elemencie osłonięp p a, t w przedziale czasu (14) γγ M ca ρ a gdzie: M,,,fi M fifi gdzie: Ap – pole powierzchni materiału izolacji ogniochronnej na gdzie: tym jest określony wzorem: gdzie: gdzie: jednostkę długości elementu, m2/m, fp,θ, f y,θ, Eθ – odpowiednio granica proporcjonalności, granica gdzie: Ap – pole powierzchni c materiału izolacji ogniochronnej na materiału jednostkę długości elemenod temperatury ciepło właściwe plastyczności oraz moduł sprężystości podłużnej stali w podλ [ A / V ]( θ − θ ) p – niezależne p p g ,t a,t f φ / 10 Ap – pole powierzchni f E materiału izolacji ogniochronnej na jednostkę długości elemenf f , , – odpowiednio granica E ∆ θ = ∆ t − ( e − 1 ) ∆ θ p , θ y , θ , , – odpowiednio granica proporcjonalności, granica granica plastyczn plastycz θ , (10) proporcjonalności, plastycz izolacji ogniochronnej, J/(kg·K), wyższonej temperaturze, a,t pp,,θθ yy,,θθ θθ g , t 2 tu, m /m, d p caizolacji ρ a ogniochronnej, m, d – grubość warstwy f

, f , E – odpowiednio granica proporcjonalności, granica p p y tu, m2/m, moduł moduł sprężystości sprężystości podłużnej podłużnej stali stali w w podwyższonej podwyższonej tempe tempe marzec 2013 w którym: 56 Builder ffppp,, ffyyy ,, EE –– odpowiednio odpowiednio granica granica proporcjonalności, proporcjonalności, granica granica plastyczności plastyczności oo cpρ p

z odkształcalnościowych stali w podwyższonych temperaturach uwzględnia

ε ustalany fikując parametr [8], przezstali zastosowanie współczynnika plastyczności oraz moduł według sprężystości podłużnej w temperaturze 20°C,

κ –= współczynnik 0,85 . Klasyfikacji właściwości przekrojów elementów w warunkach k p,θ,stali k y,θ, kE,θ redukcyjny odpowiednio granicy

proporcjonalności, granicy plastyczności oraz modułu sprężyależy dokonać z uwzględnieniem zredukowanej wartości ε określonej wzostości podłużnej stali,

γM,fi – częściowy współczynnik bezpieczeństwa, który należy przyjmować γM,fi=0.

Wykresy współczynników redukcyjnych 235 ki,θ charakterystyki stali εtemperaturach = 0w,85podwyższonych odkształcalnościowych σ-ε w podwyższonychstali pokazano na rys. temperaturach 6. ,

uwzględnia (15) fy ε ustalany według [8], przez zastosowanie współczynnika kując parametr Klasyfikacja przekrojów Rys. 3. Maksymalny poziom wykorzystania nośności stalowego elementu kacja parametru (15) zmniejsza graniczne smukłości w funkcji ścianek .

W warunkach pożarowych przekrojewartości poprzeczne są kwalifiko- nieosłoniętego κ = 0,85 . Klasyfikacji właściwości stali przekrojów elementów w warunkach współczynnika przekroju ksh (Am/V) [10] wane tak jak w przypadku obliczeń konstrukcji stalowej w warunaz staliz tab. wżepodwyższonych temperaturach uwzględnia dla odkształcalnościowych różnych przekrojów, niektóre być zakwalifikokachklas normalnych tj. zgodnietak 5.2 w PN-ENprzekroje 1993-1-1 [8]. mogą ε określonej wzoeży dokonać z uwzględnieniem zredukowanej wartości Wpływ efektów związanych z zmianą właściwości wytrzymałoyfikując parametr ε ustalany wedługtemperaturze [8], przez zastosowanie współczynnika dziej „rygorystycznie” niż w normalnej eksploatacji obiektu. ściowych oraz odkształcalnościowych stali w podwyższonych temperaturach modyfikując parametr ε ustalany = 0,85 . się ji właściwości stali κuwzględnia Klasyfikacji przekrojów elementów w warunkach 235 według [8], przez zastosowanie współczynnika ewaluacji właściε =na 0,85 , elementów w warun(15) wzonależy dokonać zΚ=0,85 uwzględnieniem wartości ε określonej wości stali . Klasyfikacji przekrojów iowa nośność elementu rozciąganie f y zredukowanej kach pożaru należy dokonać z uwzględnieniem zredukowanej wartości ε określonej wzorem:

acja parametru (15) zmniejsza wartości graniczne smukłości ścianek eniową nośność elementu rozciąganego o równomiernej temperaturze prze235 = 0,że 85 niektóre , przekroje(15) (15) a różnych klaswzoru: przekrojów,ε tak mogą być zakwalifikookreśla się ze fy

ziej „rygorystycznie” niż w normalnej temperaturze eksploatacji obiektu. γ M 0 graniczne Modyfikacja (15) parametru (15) zmniejsza wartości graniczne fikacja parametru wartości smukłości ścianek Nzmniejsza = k N fi ,θ dla , Rd różnych y ,θ klas Rd przekrojów, (16) smukłości ścianek λsc=c/t γ M , fi , tak że niektóre przekroje mogą być zakwalifikowane bardziej „rygoryRys. 4. być Temperatura niezabezpieczonych elementów stalowych po 15 i 30 dla różnych klas przekrojów, tak że niektóre przekroje mogą zakwalifikowa nośność elementu na rozciąganie minutach oddziaływania pożaru standardowego ISO w funkcji współczynnika stycznie” niż w normalnej temperaturze eksploatacji obiektu. przekroju uwzględniającego efekt cienia ksh .(Am/V) [10] ardziej „rygorystycznie” niż w normalnej temperaturze eksploatacji obiektu.

Obliczeniowa nośność elementu w temperaturze θ a , osiągniętej w półczynnik redukcyjny granicy plastyczności iową nośność elementu rozciąganego o równomiernej temperaturze przena rozciąganie Obliczeniową elementu rozciąganego o równomierasie trwania pożaru t, nośnośćna niowa nośność elementu rozciąganie reśla się ze wzoru: nej temperaturze przekroju θa określa się ze wzoru:

liczeniowa nośność przekroju w normalnej temperaturze według PN-EN1993γ 0 N fi ,θ , Rdrozciąganego = k y ,θ N Rd M o zeniową nośność elementu równomiernej temperaturze(16) prze(16) 1 [8], γ M , fi , określa sięgdzie: ze wzoru: do określenia nośności przekroju według PN-EN1993spółczynnik częściowy

k y,θ – współczynnik redukcyjny granicy plastyczności w temperaturze θa, osiągniętej w czasie trwania pożaru γ t, 0 1 [8].

N fiplastyczności = k y ,θ w normalnej N Rd w Mtemperaturze θ a , osiągniętej ółczynnik redukcyjny granicy NRd – obliczeniowa nośność przekroju temperatu,θ , Rd γ M , fi , rze według PN-EN1993-1-1 [8], ie trwania pożaru t, γM0 – współczynnik częściowy do określenia nośności przekroiowa nośność elementów ściskanych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 ju według PN-EN1993-1-1 [8].

w(16)

czeniowa nośność przekroju w normalnej temperaturze według PN-EN1993Rys. 5. Krzywa pożaru standardowego i porównanie wzrostu temperatury θ spółczynnikObliczeniowa redukcyjny granicy plastyczności w temperaturze w i niezabezpieczonych ogniochronnie [10] a , osiągniętej elementów zabezpieczonych nośność elementów 8], N ściskanych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 eniową nośność na wyboczenie b, fi ,t , Rd elementów o przekrojach klasy 1, 2 zasie trwania pożaru t, Obliczeniową nośność na wyboczenie N b,fi,tRd elementów ółczynnik częściowy do określenia nośności przekroju według PN-EN1993o przekrojach klasy 1, 2temperatury lub 3 oraz równomiernym rozkładzie θ a określa się ze wzoru: zbliczeniowa równomiernym rozkładzie nośność przekroju w normalnej temperaturze według PN-EN1993temperatury θ określa się ze wzoru: a 8]. fy -1 [8], N b, fi ,t , Rd = χ fi Ak y ,θ , (17) (17) γ M , fi przekrojuelementu elementu ściskanego, współczynnik częściowy do określenia nośności przekroju według PN-EN1993eleprzekroju ściskanego, wa nośność elementów ściskanych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 gdzie: współczynnik giętnego sytuacjipożarowej, pożarowej,określony określonyjako jakowartość wartość -1 [8].

Awyboczenia –wyboczenia pole przekrojugiętnego elementu ściskanego, półczynnik wwsytuacji χ – współczynnik wyboczenia giętnego w sytuacji pożarowej,

fi iową nośność na wyboczenie przekrojach klasy 1, 2 χ y,wartość χ Nz,bfi, fiwedług , tz wartości , Rd elementów mniejsza wartości wzorów: określony χ y,fi oraz χz,fiowefi orazmniejsza χjako niejsza z zwartości y, fi oraz χ z, fi według wzorów: dług wzorów: niowa nośność elementów ściskanych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 ównomiernym rozkładzie temperatury 1 1 θ a określa się ze wzoru: χ χfi fi= = (18) (18) 2 2, , (18) φ θφ θ+ + N φ θ2φ θ− −fλ yθ2λ θ zeniową nośność na b , fi , t , Rd elementów o przekrojach klasy 1, 2 N bwyboczenie , (17) , fi , t , Rd = χ fi Ak y ,θ γλ M ,+fi λ ] , [ φ = 0 , 5 1 + α (19) redukcyjnych charakterystyki stali σ-ε θ i θ θ φ θ i = 0,5[1 + α λ θ + λ θθ ] , (19) (19) Rys. 6. Wykresy współczynników zew podwyższonych wzoru: az równomiernym rozkładzie temperatury a określa się temperaturach [9] parametrimperfekcji imperfekcjiwwwarunkach warunkachpożarowych pożarowychodpowiedniej odpowiedniejkrzywej krzywej ymα α – –parametr m fy marzec 2013 Builder 57 N b, fi ,t , Rd = χ fi Ak y ,θ eniowejwyrażony wyrażonyzależnością: zależnością: , (17) niowej γ

M , fi

θ

θ

θ

φ θ + φ θ2 − λ θ2 θ a , należy zmienność temperatury elementu konstrukcyjnego na jego długości, gdy belk Smukłość względną λ θ elementu ustalić we], φ θ i =ściskanego 0,5[1 + α λ θ +wλ θtemperaturze (19) budownictwo φ θ i = 0,5[1 + α λtycznie (19) θ + λ θ ] , niewyznaczalna. Wartości tych współczynników przystosowania na dług wzoru: α – parametr imperfekcji w warunkach pożarowych odpowiedniej krzywej w którym odpowiedniej w którym α – parametr imperfekcji w warunkach mować pożarowych zgodnie z PN-EN 1993-1-2 krzywej [9]. w którym α – parametr imperfekcji k y ,θ w warunkach pożarowych uwzględnić zmienność temperatury elementu konstrukcyjnego wyboczeniowej wyrażony zależnością: λ = λ (21)belka jest statycznie niewyznaczalna. odpowiedniej krzywejθ wyboczeniowej, wyrażony zależnością: na jego długości, gdy wyboczeniowej wyrażony zależnością: k E ,θ Wartości tych współczynników przystosowania należy przyjmo235 Obliczeniowa nośność na ścinanie α = 0,65 235 waćprzekroju zgodnie z PN-EN 1993-1-2 [9]. .

(20) gdzie: α = 0,65 f y . (20) (20) fy Obliczeniowa nośność przekroju elementu w temperaturze normalnej weλ – smukłość względna wyboczenia giętnego W przypadku elementów 1, 2 lub 3, niewrażliwych na niestateczność naklasy ścinanie θ a , należy Smukłość względną λ θ elementu ściskanego w temperaturze ustalić we_ θ λ Smukłość względną elementu ściskanego w temperaturze , należy ustalić weW przypadku elementów klasy 1, 2 lub 3, niewrażliwych na Smukłość względną λ elementu ściskanego w temperaturze a θ θ dług PN-EN 1993-1-1 [8]. pod wpływem naprężeń stycznych, obliczeniową nośność przy ścinaniu w w niestateczność miejscową pod wpływem naprężeń stycznych, θa, należy ustalić według wzoru: dług wzoru: dług wzoru: obliczeniową nośność przy ścinaniu w warunkach pożaru okrejak się w projektowaniu elemenDługości wyboczeniowe słupów le należy przyjmować pożaru określa ze wzoru: k y ,θ śla się ze wzoru: λ θ = λ słupów k y ,θ , ciągłych w stężonych układach (21) tów w normalnej temperaturze, z wyjątkiem ra- = k V γ M 0 λ θ = λ k E ,θ , (21) V fi ,t ,(21) Rd y ,θ Rd k E ,θ γ M , fi , (26) gdzie: mowych. Wówczas należy przyjąć długość wyboczeniową le = 0,5L - w przypadku słu_ gdzie: gdzie: VRd – obliczeniowa nośność przekroju przy λ – smukłość względna wyboczenia giętnego elementu gdzie: ścinaniu w najwyżtemperaturze w temperaturze normalnej według PN-EN 1993-1-1 [8].

0,7 L - w elementu pów pośrednich oraz le = giętnego przypadkuwsłupów kondygnacji smukłość względna wyboczenia temperaturze normalnej we- normalnej, określona według λ –kondygnacji PN-EN 1993-1-1 [8]. weDługości wyboczeniowegiętnego słupów le elementu należy przyjmować jak wyboczenia w temperaturze normalnej λ – smukłość względna w projektowaniu temperaturze, z wyjąt- długość teoretyczna słupa w normalnej rozpatrywanej kondygnacji). szej (gdzie długLPN-EN 1993-1-1 [8]. elementów dług PN-EN 1993-1-1 Nośność elementów o przekrojach klasy 4 kiem słupów[8]. ciągłych w stężonych układach ramowych. Wówle należy W przypadkuelemenprzekrojów klasy 4 nośność elementów staloczas należy przyjąć długość wyboczeniową le=0,5Ljak – w przyDługości wyboczeniowe słupów przyjmować w projektowaniu le należy przyjmować w projektowaniu elemenDługości wyboczeniowe słupów wych jest zachowana, jeżeli podczas pożaru temperatura stali padku słupów kondygnacji pośrednich oraz le=0,7L jak – w przyObliczeniowa nośność elementów zginanych o przekrojach klasy 1, 2 i układach 3 tów w normalnej temperaturze, z wyjątkiem słupów stężonych ra- maksymalnej temperatury krytyczθa nie przekracza wartości padku słupów kondygnacji najwyższej (gdzieciągłych L – długośćwteotów w normalnej temperaturze, z wyjątkiem słupów ciągłych w stężonych układach ranej θa,cγ=350 °C. retyczna słupa rozpatrywanej kondygnacji). le = 0,5L - mowych. Wówczas należy przyjąć długość wyboczeniową w przypadku słuM b, fi ,twyboczeniową elementównośność o Obliczeniową nośność naprzyjąć zginanie , Rd z warunku lzwichrzenia mowych.

Wówczas należy długość w przypadku słue = 0,5 L -Obliczeniowa elementów Obliczeniowa nośność elementów jednocześnie ściskanych i zginanych zginanych 1, 2 i 3 le = 0,7 L - w klasy pów kondygnacji pośrednich orazo przekrojach przypadku słupów kondygnacji najwyżθ a należy le = 0na ,7 zginanie L - wrozkładzie okreprzekroju klasy 1, 2pośrednich lub Obliczeniową 3 oraz oraz o równomiernym temperatury pów kondygnacji przypadku słupów najwyżW PN-EN 1993-1-2 [9] podano również uproszczoną metodę nośność Mb,fi,t,Rd z warunku zwi- kondygnacji szej (gdzie L - długość teoretyczna słupa rozpatrywanej kondygnacji). chrzenia elementów o przekroju klasy 1, 2 lub 3 oraz o równo- obliczeniową sprawdzenia ognioodporności jednocześnie ściślać wzoru:L - długość szejze(gdzie teoretyczna słupa rozpatrywanej skanych i zginanych elementów stalowych o przekrojach klasy miernym rozkładzie temperatury θ należy określać kondygnacji). ze wzoru: a

1, 2 lub 3 i o równomiernym rozkładzie temperatury θa. W tej fy sytuacji projektowej prosty model obliczeniowy uwzględnia M W k χ = , (22) Obliczeniowa nośność elementów zginanych klasy 1, 2 i 3 b , fi , t , Rd LT , fi yoyprzekrojach ,θ (22) γ WObliczeniowa W łączny wpływ zginania nośność elementów o przekrojach klasyklasy 1, 2 i13 i 2 orazi ściskania przez połączenie podanych M , fi przekrojów przekroju zginanych y – wskaźnik plastyczny pl , y - w przypadku wyżej dwóch modeli prostych warunków obciążenia. gdzie: Wyy –– wskaźnik W plpl,,yy -- w W wskaźnik plastyczny plastyczny przekroju przekroju W w przypadku przypadku przekrojów przekrojów klasy klasy oraz 11 ii 22 oraz Wy – wskaźnik plastyczny przekroju W – w przypadku przegdzie: M pl,y W el , y - bw, fiprzypadku zwichrzenia Obliczeniową nośnośćprzekroju na zginanie wskaźnik sprężysty przekrojów klasy 3,elementów o , t , Rd z warunku krojówna klasyzginanie 1 i 2 oraz wskaźnik przekroju W M b, fi ,t , sprężysty zwichrzenia elementów o prof. dr hab. inż. Antoni Biegus Obliczeniową nośność el,y – Rd z warunku Welel,,yyklasy W wskaźnik sprężysty sprężysty przekroju w3,przypadku przypadku przekrojów przekrojów klasy klasy 3, 3, wskaźnik przekroju -- w Politechnika Wrocławska w przypadku przekrojów χ przekroju θ a wzorów: zwichrzenia w sytuacji pożarowej, którytemperatury oblicza się ze należy okreklasy 1, 2 lub 3 oraz o równomiernym rozkładzie LT , fi – współczynnik Rysunki autora χLT,fi – współczynnik zwichrzenia w sytuacji pożarowej, który θ należy okreklasy 1, 2 lub 3 oraz o równomiernym rozkładzie χχ przekroju – współczynnik współczynnik zwichrzenia w sytuacji sytuacji pożarowej, pożarowej, którytemperatury oblicza się się ze zea wzorów: wzorów: zwichrzenia w który oblicza LT,, fifi – oblicza się ze wzorów: LT ślać ze wzoru: 1 Literatura χ LT , fi = ślać ze wzoru: , (23) 21 2 1 [1] Antoni Biegus: Zeszyt Edukacyjny nr 1: Podstawy projektoφ + φ LT ,θ − λ LT ,θf y χχ LT LT,, fifi == LT ,θ (23) (23) 2 y k y ,θ 22 f y ,, (23) wania konstrukcji. Oddziaływania na konstrukcje. ProjektowaM b, fi ,t , Rd = χ LT , fi2W , (22) −− λλ LT LT,=,θθ +χ+ φφ LT LT,,θθ k LT γ M,,θθ , fi , M b, fi ,tφ,φRd (22) nie konstrukcji stalowych.

Builder 2011.

LT , fiW y y ,θ LT φ LT ,θ i = 0,5[1 + α λ LT ,θ + λ LTγ ,θM] ,,fi (24) [2] Jan Bródka, Mirosław Brodniewicz: Projektowanie konstruk[ ] φ = 0 , 5 1 + α λ + λ φ LT (24) (24) gdzie: LT,,θθii = 0,5 1 + α λ LT LT,,θθ + λ LT LT,,θθ ,, (24) cji stalowych według Eurokodów. Polskie Wydawnictwo Techθ a należy gdzie: zginanego w temperaturze niczne, Smukłość względną λ LT ,θ elementu Rzeszówustalić 2010 _ λλ LT θθ aaMarian Giżejowski, λ LT,θzginanego elementu zginanego w temperatu- [3] względną elementu zginanego w temperaturze temperaturze należy ustalićPaweł Król: Projektowanie stalowych Smukłość względną względnąSmukłość w należy ustalić Smukłość LT,,θθ elementu według wzoru: elementów rozciąganych, ściskanych i zginanych z uwagi na rze θa należy ustalić według wzoru: według wzoru: wzoru: warunku pożarowe według PN-EN 1993-1-2. Inżynieria i Buwedług k y ,θ downictwo nr 9/2008. λ LT ,θ = λ LT , (25) kkkEyy,,θ,θθ (25) [5] Mariusz Maślak: Budownictwo ogólne - tom 5. Część 10: λλ LT = λ (25) ,, (25) LT,,θθ = λ LT LT Odporność ogniowa.

Nośność konstrukcji w warunkach poża_ kkEE,,θθ ru.

Arkady, Warszawa 2010. gdzie: λ – smukłość względna zwichrzenia elementu LT zwichrzenia elementu w temperaturze normalnej wegdzie: λ LT - smukłość względna [6] PN-EN 1990:2004 Podstawy projektowania konstrukcji. w temperaturze normalnej według PN-EN 1993-1-1 [8]. smukłość względna względna zwichrzenia zwichrzenia elementu elementu w w temperaturze temperaturze normalnej normalnej wewegdzie: λλ LT gdzie: LT -- smukłość dług PN-EN 1993-1-1 [8].Przedstawiony sposób oceny nośności można stosować [7] PN-EN 1991-1-2:2006 Eurokod 1: Oddziaływania na konw przypadku zginanych dźwigarów zabezpieczonych przed strukcje. Część 1-2: Oddziaływania ogólne. Oddziaływania na dług PN-EN 1993-1-1 1993-1-1 [8]. stateczności dług PN-EN [8].

Przedstawiony sposób nośności można stosować w przypadku konstrukcjezginanych w warunkach pożaru. utratą oceny ogólnej (przed zwichrzeniem), przyjmując [8] PN-EN 1993-1-1:2006 χ fi=1,0. oceny Przedstawiony sposób oceny nośności można stosować stosować w(przed przypadku zginanychEurokod 3: Projektowanie konstrukcji Przedstawiony sposób można przypadku zginanych dźwigarów zabezpieczonych przednośności utratą stateczności ogólnejw zwichrzeniem), W PN-EN 1993-1-2 [9] podano szacunkowy sposób stalowych. Część 1-1: Reguły ogólne – Reguły dla budynków. dźwigarów zabezpieczonych zabezpieczonych przed utratą stateczności ogólnej (przed zwichrzeniem), dźwigarów przed utratą stateczności ogólnej (przed zwichrzeniem), [9] PN-EN 1993-1-2:2007 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji uwzględnienia wpływu nierównomiernego rozkładu temperatuprzyjmując χ fi = 1,0 . ry w belkach na ich wytężenie. Wówczas w ocenie nośności stalowych. Część 1-2: Reguły ogólne – Obliczanie konstrukcji przyjmując χχ fifi == 11,,00.. można wprowadzić współczynnik przystosowania Κ1 w celu z uwagi na warunki pożarowe. przyjmując W PN-EN 1993-1-2uwzględnienia [9] podano szacunkowyrozkładu sposób uwzględnienia nierówwww.arcelormittal.com.

Konstrukcje stalowe w Europie. nierównomiernego temperatury na ca- [10]wpływu W PN-EN 1993-1-2 [9] podano szacunkowy sposób uwzględnienia wpływu nierówJednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Część 7: Inżynieria łej wysokość kształtownika stalowego.

Można również wprowaW PN-ENrozkładu 1993-1-2temperatury [9] podanowszacunkowy uwzględnienia wpływu nierównomiernego belkach na sposób ich wytężenie.

Wówczas w ocenie nodzić

dodatkowy

współczynnik

przystosowania

Κ , aby

pożarowa.

2 nomiernego rozkładu rozkładu temperatury temperatury w w belkach belkach na na ich ich wytężenie. wytężenie.

Wówczas w w ocenie ocenie nononomiernego Wówczas κ 1 w celu uwzględnienia nieśności 58 można wprowadzić współczynnik przystosowania Builder w celu celu uwzględnienia uwzględnienia nienieśności można można wprowadzić wprowadzić współczynnik współczynnik przystosowania przystosowania κκ 11 w śności równomiernego rozkładu temperatury na całej wysokość kształtownika stalowego. Moż-

marzec 2013

budownictwo

CEMENT BIAŁY – szlachetne piękno R

ynek branży budowlanej cały czas się rozwija i szuka nowych rozwiązań.

Klienci stają się bardziej wymagający.

Tworząc swoją ofertę, CEMEX stale poszukuje innowacyjnych i wysokiej jakości nowych produktów, które spełniają oczekiwania najbardziej wymagających. Dlatego też bogata oferta cementów szarych i produktów PREMIUM została zweryfikowana i uzupełniona o cement portlandzki biały CEM I 52.5R.

Innowacyjność poparta doświadczeniem

Opracowując Cement Biały, firma CEMEX Polska mogła skorzystać z ponad 20-letniego doświadczenia CEMEX w Hiszpanii, tworząc produkt o doskonałych parametrach, który z powodzeniem może konkurować z wiodącymi markami, tak w Polsce jak i na świecie.

Cement Biały jest pierwszym tego typu produktem, którego finalny etap produkcji odbywa się w Polsce. Powstaje na bazie klinkieru hiszpańskiego z zakładu Buniol koło Valencji oraz komponentów gipsowych z krajowych zakładów ceramicznych. Aby uzyskać jaśniejszą barwę i znacznie pogłębić stopień białości, gips naturalny zastąpiono elementami gipsowymi. Wszystkie testy produkcyjne zakończyły się pełnym sukcesem, dzięki czemu na rynku Cement Biały CEMEX dostępny jest zarówno w luzie jak i w workach.

Parametry Cementu Białego CEMEX pozwalają śmiało pozycjonować ten produkt na równi z innymi uznanymi markami, dostępny-

marzec 2013

mi na polskim rynku. Dodatkowo szlachetny odcień bieli daje możliwość zastosowania go tam, gdzie ważny jest efekt estetyczny wykonywanych prac, czego potwierdzeniem są niezwykle przychylne opinie producentów chemii budowlanej i prefabrykacji. Ważne jest też, że powstałe z niego wyroby charakteryzują się żywymi i trwałymi kolorami, które pozostają odporne na ścieranie i mróz przez bardzo długi okres użytkowania.

Zastosowanie

Cement Biały dedykowany jest głównie chemii budowlanej i prefabrykacji. Klienci indywidualni z pewnością docenią możliwość nabycia mniejszych ilości tego produktu w workach. Cement Biały ma szerokie spektrum zastosowań. Głównie stosowany jest do: • przygotowywania białych i kolorowych zapraw do tynkowania i murowania, • produkcji wyrobów lastryko, płytek, parapetów i stopni schodowych, • produkcji białych i kolorowych prefabrykatów, kostki brukowej, płyt chodnikowych, tralek balustrad i schodów, oraz galanterii ogrodowej, takiej jak rzeźby, fontanny i grille, • wykonywania i renowacji osobnych, zewnętrznych i wewnętrznych, elementów budynków, takich jak płaskorzeźby czy gzymsy. „Pierwsze miesiące sprzedaży wykazały, że Cement Biały znalazł już swoich odbiorców, zarówno w przypadku luzu jak i produktów workowanych. Rynek wyrobów cementowych i cementopochodnych w Polsce powoli przekonuje się do produktów PREMIUM o podwyższonych walorach estetycznych, co pozwala sądzić, że z czasem zapotrzebowanie na ten produkt będzie wzrastało. Nasze plany obejmują dalsze poszerzanie portfela cementów białych, co z pewnością zwiększy konkurencyjność naszej oferty” – powiedział Łukasz Łukasik, Kierownik Rozwoju Sprzedaży CEMEX Polska.

Dostęp do wszystkich informacji na temat nowego produktu, klienci znajdą na dedykowanej stronie Cementu Białego CEMEX: www.cx-cementbialy.pl.

Cement portlandzki biały CEM I 52,5 R daje możliwość uzyskania dowolnego koloru wyrobu.

Biały produkt betonowy uzyskamy mieszając cement z czystym, jasnym piaskiem i białymi kruszywami, takimi jak: granit, biały marmur lub kruszony, wypalany kwarc. Mieszając go z odpowiednimi pigmentami uzyskamy wyroby kolorowe. Nie dodając pigmentów wyeksponujemy kolorowe ziarna kruszywa.

CEMEX Polska Sp. z o.o.

Al. Jerozolimskie 212 A, 02-486 Warszawa Centrum Obsługi Klienta: 800 700 077

Builder 59

PROMOCJA

Bogata oferta cementów szarych i produktów PREMIUM firmy CEMEX Polska została uzupełniona o cement portlandzki biały CEM I 52.5R – produkt o doskonałych parametrach technicznych.

budownictwo

Nowa klasyfikacja gruntów Część 4 cyklu: projektowanie badań geotechnicznych wg Eurokodu 7 Fot. arch. autora

prof. zw. dr hab. inż.

Lech Wysokiński Specjalista w dziedzinie geotechniki, geologii inżynierskiej i ochrony środowiska. Przedmiotem zainteresowań naukowych autora są: badania i określanie parametrów geotechnicznych gruntów, zabezpieczenia stateczności skarp, budowa składowisk odpadów, głębokie posadowienia, budowa metra, normalizacja.

Nowa klasyfikacja, według PN-EN ISO 14688-1 i 2:2006, jest wyłącznie klasyfikacją makroskopową. Wprowadzenie jej w system norm europejskich sugeruje wykorzystywanie tej klasyfikacji w systemie łącznie z Eurokodem. Została ona przetłumaczona na język polski i opatrzona komentarzem.

N

owa klasyfikacja jest podobna w założeniach do klasyfikacji polskiej PN-86/B-02480. Jest natomiast odmienna od stosowanej przez liczne kraje (m.in. USA, Anglia, Niemcy) tzw. „klasyfikacji międzynarodowej”. Stąd w krajach tych występuje duży opór przed wprowadzeniem nowej normy.

Różnica między PN-EN ISO 14688-1 i 2:2006 a dawną normą polską PN-86/B-02480 polega głównie na tym, że nowa klasyfikacja traktuje frakcje drobne (fine) ilaste i pylaste łącznie i jest stricte makroskopowa. Kolejna różnica w klasyfikowaniu to zmiana symboli gruntów na skróty angielskie, które są zrozumiałe w całej Europie. Ważną rolę odgrywa w tej klasyfikacji podawanie nazwy genetycznej (geologicznej) gruntu (np. glina zwałowa).

Do klasyfikacji opracowano polski komentarz [4], który pozwala łatwo opanować nową klasyfikację.

Nadawanie nazw gruntom tylko na podstawie obserwacji metodą makroskopową może spowodować, że nazwa podana przez różne osoby może się różnić. Jednak nadmierna dokładność w korelowaniu nazwy ze składem ziarnowym gruntu nie jest konieczna. Niepotrzebna jest troska o podanie w nazwie dokładnych składów procentowych. Ten element pokazuje analiza granulometryczna, która powinna być zamieszczona w dokumentacji podłoża.

Decydujące znaczenie w ocenie gruntu ma nie tylko granulometria.

W opisie jego nazw należy zawrzeć to, co podkreśla klasyfikacja PN-EN ISO 14688 [2], głównie informacje o udziale frakcji dominującej oraz frakcji drugo- i trzeciorzędnych. Frakcja dominująca jest to frakcja determinująca właściwości gruntu, na przykład kilkanaście procent frakcji ilastej powoduje, że grunt ma cechy gruntu spoistego (Cl). W tych przypadkach trudności sprawiają grunty przejściowe (np. piaski gliniaste), których cecha dominująca może się zmieniać w zależności od zadania geotechnicznego. Zwykle piasek gliniasty zachowuje się (dominująco) jak piasek. W niektórych przy-

60 Builder

padkach, na przykład w sytuacji, kiedy decyduje przepuszczalność, piaski gliniaste wykazują również cechy gruntów spoistych.

Należy zwrócić uwagę, że norma PN-EN ISO 14688-2 [2] w inny sposób niż dawna polska [3] dzieli stopnie zagęszczenia ID [%] na: • bardzo luźne: od 0% do 15%, • luźne: od 15% do 35%, • średnio zagęszczone: od 35% do 65%, • zagęszczone: od 65% do 85%, • bardzo zagęszczone: od 85% do 100%.

W poprawce (PN-EN ISO 14688-2:2006/Ap1) ustala się następujące przedziały według stopnia konsystencji IC:=1-IL: • bardzo miękkoplastyczna: < 0,25, • miękkoplastyczna: od 0,25 do 0,50, • plastyczna: od 0,50 do 0,75, • twardoplastyczna: od 0,75 do 1,00, • zwarta i bardzo zwarta:> 1,00.

W oznaczeniu genezy należy podać przynajmniej, czy badany grunt ma pochodzenie lodowcowe, wodnolodowcowe, rzeczne czy eoliczne. Określenie genezy gruntu jest bardzo ważne, determinuje ono właściwości geotechniczne. Wydzielenia genetyczne powinny być używane w opracowaniu modelu geologicznego, gdzie należy wydzielić grunty o różnej genezie (mimo czasami podobnej granulometrii).

Aby uwzględnić dotychczasowe doświadczenia polskie – bez naruszenia zasad normy europejskiej [1,2] – proponuje się używanie, oprócz symboli, nazw gruntów przypisanych do nowych symboli gruntów. Zestawienie, wraz z porównaniem, nazw gruntów według klasyfikacji „starej” PN [3] i „nowej” EN [2] zawiera tabela 3. Zwraca się uwagę na zmianę opisu frakcji drugorzędnej z terminu „gliniasty” na „ilasty” (stąd glina ilasta).

Należy zwrócić także uwagę na zmianę kryteriów podziału frakcji żwirowej w polskiej normie PN-86/B-02480 [3] i europejskiej PN-EN ISO 14688 [1,2] (tabela 1). W polskiej normie granicą między żwirami a frakcjami grubszymi było ziarno 40 mm, a w nowej normie jest ziarno 63 mm; także granica piasków i pyłów jest inna: 0,05 mm (dawna norma polska [3]) i 0,063 mm (nowa [1,2]).

W normie [1,2] znajduje się tabela do klasyfikowania na podstawie składu granulometrycznego i spójności.

Tabela 1. Frakcje, wymiary ziaren i cząstek [2]

Grupy gruntów Nazwy frakcji gruntów

Symbole

Wymiary ziaren [mm]

duże głazy (Large boulder) Grunty głazy (Boulder) bardzo gruboziarniste głaziki (Cobble)

LBo

> 630

Bo

> 200 do 630

Co

> 63 do 200

żwir (Gravel) żwir gruby (Coarse gravel) żwir średni (Medium gravel) żwir drobny (Fine gravel)

Grunty gruboziarniste piasek (Sand) piasek gruby (Coarse sand) piasek średni (Medium sand) piasek drobny (Fine sand)

Gr CGr MGr FGr

> > > >

2,0 do 63 20 do 63 6,3 do 20 2,0 do 6,3

Sa CSa MSa FSa

> > > >

0,063 do 2,0 0,63 do 2,0 0,2 do 0,63 0,063 do 2,0

pył (Silt) pył gruby (Coarse silt) Grunty drobne pył średni (Medium silt) pył drobny (Fine silt)

Si CSi MSi FSi

> > > >

0,002 do 0,063 0,02 do 0,063 0,0063 do 0,02 0,002 do 0,0063

ił (Clay)

Cl

≤ 0,002

marzec 2013

Tabela 2. Zasady klasyfikowania gruntów. Kryteria wydzieleń. [2]

Kryterium

Grupa gruntów

bardzo gruboziarniste Grunty niewykazujące spójności w stanie mokrym

Kryteria kwalifikacji większość cząstek > 200 mm

Bo

większość cząstek > 63 mm

Co

większość cząstek > 2 mm gruboziarniste

drobnoziarniste

Barwa ciemna, mała gęstość

organiczne

Nienaturalne

xBo boCo

coBo

saCo,

sagrCo

wymagają specjalnych oznaczeń

grCo Gr

Grunty wykazujące spójność w stanie mokrym

Dalsze podpodziały w zależności od:

Podział na grupy o podobnych właściwościach

coGr

cosaGr

saGr, grSa

sasiGr, grsiSa

większość cząstek > 0,063 mm

Sa

siGr, clGr orSa

siSa, clSa, saclGr

o małej plastyczności, wykazujące dylatancję

Si

saSi

sagrSi saclSi

plastyczne, niewykazujące dylatancji

Cl Or

antropogeniczne przemieszczane Mg

clSi siCl orSi, orCl

- w ymiarów cząstek (rozkładu uziarnienia), - kształtu krzywej uziarnienia, - zagęszczenia, - przepuszczalności - składu mineralnego, - kształtu cząstek - plastyczności, - wilgotności, - wytrzymałości, - wrażliwości, - ściśliwości, - sztywności, - składu mineralnego iłu

sagrCl

saOr, siOr

clOr

wymagają specjalnych oznaczeń

xMg

materiał wytworzony przez człowieka wymagające specjalnych badań przemieszczony materiał naturalny

Objaśnienia symboli

Bo Co Gr Sa Si Cl Or Mg

Grunty mieszane (sasiCl) w Polsce występują bardzo często w osadach lodowcowych (¾ Polski), stąd konieczne jest specyficzne podejście do tych często występujących glin, co nie narusza ustaleń nowej normy klasyfikacji [1,2].

Spis literatury: [1] PN-EN ISO 14688-1:2006 Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Część 1: Oznaczanie i opis.

[2] PN-EN ISO 14688-2:2006 Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Część 2: Zasady klasyfikowania.

[3] PN-86/B-02480 Grunty budowlane.

Określenia, symbole, podział i opis gruntów [4] L.Wysokiński, Instrukcja ITB nr 428/2007 Komentarz do nowych norm klasyfikacji gruntów, Warszawa 2007.

marzec 2013

bo co gr sa si cl or – x

Gr(gr) i Sa(sa) można dzielić na drobne F(f), średnie M(m) lub grube C(c)

każda kombinacja składników

Tabela 3. Porównanie nazw i symboli gruntów wg dotychczasowej normy [3] i nowej PN-EN ISO 14688 [1,2]

Lp.

Nazwa gruntu

Symbol

1

Żwir

Ż

2

Żwir gliniasty

3

Pospółka

Żg

4

Pospółka gliniasta

5

Piasek gruby

6

Piasek średni

7

Piasek drobny

8

Piasek pylasty

9

Piasek gliniasty

10

Pył piaszczysty

11

Pył

12

Glina piaszczysta

13

Glina

14

Glina pylasta

15

Glina piaszczysta zwięzła

16

Glina zwięzła

17

Glina pylasta zwięzła

18

Ił piaszczysty

19

Ił

20

Ił pylasty

PN-EN ISO 14688

Głaziki Kamienie Żwir Piasek Pył Ił Organiczny Sztuczny

zaleca się, aby przypadki wymagające specjalnego traktowania, klasyfikowane były zgodnie z wymaganiami krajowymi lub projektowymi

Składnik główny Składnik drugorzędny lub domieszka

PN-86/B-02480

Grunt

jak dla gruntów naturalnych

Lp.

Rodzaj gruntu

Symbol

1

Żwir

2

Żwir piaszczysty

saGr

3

Piasek ze żwirem (pospółka)

grSa

4

Ps

Piasek drobny Piasek średni Piasek gruby

5

Pp

Żwir pylasty Żwir ilasty (pospółka ilasta)

6

Żwir pylasto-piaszczysty Żwir piaszczysto-ilasty

sasiGr sisaGr

πp π

7

Piasek pylasty ze żwirem

grsiSa grcISa

8

Piasek zapylony (zailony)

9

Pył ilasty ze żwirem

10

Glina piasz­czysta Glina pylasta Glina ilasta

Po

Pog Pr

Pd Pg

Gp G

Gπ

Gpz Gz

G πz lp

11

Pył

12

Pył ilasty

13

Ił

I

14

Ił pylasty

Ip

15

Zwietrzeliny

Gr

F M Sa C siGr cIGr

siSa grSi grcISi siGr saCI sacISi sasiCI Si cISi Cl siCI

Builder 61

budownictwo

Przyczyny uszkodzeń konstrukcji z betonu Część 1: Korozja betonu Przyczyną uszkodzeń korozyjnych w konstrukcjach z betonu jest agresywne działanie czynników zewnętrznych lub reakcje chemiczne w betonie wywołane jego niewłaściwym składem. prof. dr hab. inż. Andrzej Łapko

Czynniki powodujące destrukcję konstrukcji z betonu

Beton posiadający strukturę trójfazową zawiera fazy: stałą, ciekłą i gazową. Przebudowa minerałów klinkieru cementowego poprzez reakcję hydratacji zaczynu z wodą prowadzi do powstania w strukturze zaczynu rozdrobnionej substancji Tab. 1. Klasy ekspozycji środowiska sprzyjające wystąpieniu procesów degradacji konstrukcji z betonu [4], na podstawie Eurokodu 2

Klasa ekspozycji

O odporności na uszkodzenia betonu wywołane korozją decyduje obecność porów otwartych o średnicy od 10 µm.

62 Builder

B

eton jest materiałem budowlanym, który w niesprzyjających warunkach może być poddany destrukcyjnym oddziaływaniom czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Agresywne oddziaływanie środowiska (gazowe, gruntowe lub wodne), może w określonych przypadkach doprowadzić do uszkodzeń strukturalnych elementów konstrukcyjnych z betonu. Zagrożenie korozyjne z reguły zwiększa się w odniesieniu do konstrukcji zbrojonych (żelbetowych lub wstępnie sprężonych), ponieważ stal zbrojeniowa jest w znacznie większym stopniu podatna na korozję.

Zadaniem projektanta konstrukcji, oprócz zapewnienia właściwej nośności i użytkowalności, jest zabezpieczenie odpowiedniej klasy trwałości konstrukcji z betonu. Projektowanie konstrukcji z betonu na trwałość, przy założonym cyklu eksploatacji (ang. integrated life cycle design), staje się obecnie istotnym elementem procedur wymiarowania konstrukcji betonowych [1]. W wielu przypadkach nieodzowne jest odpowiednie zabezpieczenie elementów konstrukcyjnych przed korozją, która powoduje stopniową zmianę technicznych właściwości, prowadząc do pogarszania się cech użytkowych betonu i zbrojenia [2], [3].

Zespół oddziaływań zewnętrznych (chemicznych i fizycznych) mających wpływ na degradację konstrukcji z betonu w funkcji czasu określa środowisko ekspozycji konstrukcji na różnorodne oddziaływania. Na podstawie definicji Eurokodu 2, w tabl.1 podano klasyfikację tych środowisk, które mogą stanowić zagrożenie dla konstrukcji z betonu [4]. Dla każdej z wymienionych klas ekspozycji, w Eurokodzie 2 wymaga się spełnienia warunków ochrony konstrukcji betonowych, aby w okresie użytkowania zapewniona była ich użytkowalność, nośność i stateczność, bez istotnego obniżenia funkcjonalności lub nadmiernych, nieprzewidzianych w projekcie kosztów eksploatacji [7].

Opis klasy ekspozycji

Korozja wywołana przez karbonatyzację XC1

Środowisko suche lub stale mokre

XC2

Środowisko mokre, rzadko suche

XC3 – XC4

Umiarkowana wilgotność lub cykliczne mokre i suche

Korozja wywołana chlorkami nie pochodzącymi z wody morskiej XD1

Umiarkowana wilgotność

XD2

Mokre, sporadycznie suche

XD3

Cyklicznie mokre i suche

Korozja spowodowana chlorkami z wody morskiej XS1

Środowisko narażone na działanie soli zawartej w powietrzu (bez kontaktu z wodą morską)

XS2

Stałe zanurzenie w wodzie morskiej

XS3

Środowisko w obszarze pływów morza, rozbryzgów wody i pyłu wodnego

Wpływy cykli zamrażania i rozmrażania XF1

Umiarkowane nasycenie wodą bez środków odladzających

XF2

Umiarkowane nasycenie wodą ze środkami odladzającymi

XF3

Duże nasycenie wodą bez środków odladzających

XF4

Duże nasycenie wodą ze środkami odladzającymi

Agresja chemiczna XA1

Środowisko słabo agresywne chemicznie wg PN-EN 206-1

XA2

Środowisko średnio agresywne chemicznie wg PN-EN 206-1

XA3

Środowisko silnie agresywne chemicznie wg PN-EN 206-1

marzec 2013

żelowej. Zaczyn cementowy w betonie stwardniałym (faza stała) jest tworzywem mikroporowatym, o dużej powierzchni właściwej porów, które są wypełnione tzw. cieczą porową (faza ciekła). Struktura betonu, zawierająca wodorotlenek wapniowy w postaci wolnej, jest silnie alkaliczna o pH = 12 -14.

Karbonatyzacja jest bardzo niekorzystna dla trwałości konstrukcji z betonu zbrojonego, gdyż prowadzi do obniżenia się alkalicznego pH betonu.

Porowatość jest ważną cechą betonu, mającą wpływ na jego odporność na działanie czynników destrukcji. W miarę postępu procesu hydratacji przestrzeń porowa ulega wypełnieniu produktami tego procesu. Pory w betonie, które występują zarówno w kamieniu cementowym jak i kruszywie, są zróżnicowane co do kształtu i wielkości (wyróżnia się kształt kulisty lub rurkowaty). Pory mogą być otwarte lub zamknięte. Średnice porów wynoszą od 0,001 µm (określamy je jako mikropory) do kilku mm (makropory). W miarę postępu procesu hydratacji pory w betonie ulegają zmniejszeniu, wypełniając się cieczą porową, której głównym składnikiem jest wodorotlenek wapnia i inne alkalia, w tym siarczany.

O odporności na uszkodzenia betonu wywołane korozją decyduje obecność porów otwartych o średnicy od 10 µm.

W literaturze przedmiotu rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje agresywnych oddziaływań środowiska [2]: • Oddziaływania o charakterze bezpośrednim, np. ługowanie składników wapnia z betonu na skutek działania miękkiej wody lub zobojętnienie otuliny betonu (w trakcie procesu karbonatyzacji), • Oddziaływania o charakterze pośrednim, np. odkształcenia lub zarysowania na skutek nadmiernych obciążeń mechanicznych, zmian termicznych lub skurczu betonu.

Ze względu na rodzaj oddziaływania, czynniki sprzyjające uszkodzeniom konstrukcji betonowych można podzielić następująco [2], [3]:

• Czynniki o charakterze fizycznym: np. zmiany temperatury, oddziaływanie mrozu, abrazja.

• Czynniki o charakterze chemicznym: np. wpływ chlorków, PN-EN 206-1:2003, soli kwasu siarkowego, wpływ czynników eksploatacyjnych [8].

• Czynniki o charakterze fizykochemicznym (np. reakcje chemiczne zawartej w strukturze betonu cieczy porowej z otoczeniem, w wyniku czego mogą tworzyć się groźne dla betonu produkty korozji (sole), które w wyniku procesów fizycznych (dyfuzyjnie) przenoszone są w głąb betonu, „zarażając” korozją inne fragmenty konstrukcji z betonu.

W tab. 2 przedstawiono klasyfikację destrukcyjnych oddziaływań na beton według [2].

Podatność betonu na wpływy chemiczne i fizykochemiczne jest spowodowana głównie dużą reaktywnością wodorotlenku wapniowego, który powstaje w wyniku procesu hydratacji cementu.

Podatność betonu na wpływy chemiczne i fizykochemiczne jest spowodowana głównie dużą reaktywnością wodorotlenku wapniowego, który powstaje w wyniku procesu hydratacji cementu.

Korozja mieszana I i II typu zachodzi w środowisku powietrzno – wodnym, w obecności agresywnego CO2.

Ze względu na mechanizm zniszczenia zjawiska korozji chemicznej betonu przy zetknięciu z wodą i rozpuszczonymi w niej składnikami klasyfikuje się następująco [2]: • Korozja I typu (wymywanie rozpuszczalnych składników).

• Korozja II typu (reakcje wymiany jonowej pomiędzy związkami wapnia zawartymi w cieczy porowej a składnikami środowiska).

• Korozja III typu (tworzenie się słabo rozpuszczalnych i pęczniejących soli w betonie, głównie siarczanów).

Schematy powyższych oddziaływań korozyjnych przedstawiono na rys.1.

W praktyce często dochodzi do współdziałania różnych chemicznych czynników korozyjnych (czysta korozja I, II lub III typu

Tabela 2. Wpływy zmniejszające trwałość konstrukcji z betonu na podstawie [2]

Rodzaj wpływów

Wpływy zewnętrzne

Wpływy wewnętrzne

Typ oddziaływań

Czynniki obniżające trwałość betonu

Sposób działania

Oddziaływania chemiczne

-

Wywołują proces ługowania lub pęcznienia

Oddziaływania fizyczne

- zmienna wilgotność - procesy zamrażania i odmrażania - wysokie temperatury (pożar)

Rozsadzanie betonu wskutek korozji zbrojenia, Łuszczenie powierzchniowe Uszkodzenie struktury betonu

Oddziaływania mechaniczne, biologiczne, inne

-

Erozja Rysy Pęknięcia

Wadliwa jakość składników betonu

zmiękczona woda kwasy sole oleje i tłuszcze

ścieranie obciążenia zmienne uderzenia bakterie

Cement: Nadmierne ilości: - SO3 - MgO - wolnego CaO - alkaliów Kruszywo: - obecność krzemionki opalowej lub reaktywnego dolomitu

marzec 2013

Pęcznienie siarczanowe Pęcznienie magnezowe Pęcznienie wapniowe Reakcje z kruszywem Rozsadzanie betonu wskutek reakcji typu: kruszywo- alkalia

Korozja I typu polega na rozpuszczaniu i wymywaniu (ługowaniu) wodorotlenku wapniowego Ca(OH)2 ze stwardniałego zaczynu cementowego.

Builder 63

Agresywność ługująca w postaci czystej występuje rzadko, najczęściej towarzyszy jej korozja II typu w postaci agresywności kwasowęglowej.

Rys. 1. Schematy typowych mechanizmów korozji betonu TYP I – wody miękkie, destylaty

TYP II – kwasy, tłuszcze, oleje organiczne

TYP III – siarczany

Rozpuszczanie i wymywanie składników zaczynu cementowego

Reakcje chemiczne i rozpuszczanie składników zaczynu cementowego

Reakcje chemiczne, pęcznienie produktów korozji i rozsadzanie

występuje rzadko). Ługowanie, rozmiękczanie i rozsadzanie betonu może występować równocześnie z różną intensywnością. Często też korozja chemiczna wspomagana jest czynnikami fizycznymi i mechanicznymi. Czynnikiem korozyjnym jest także woda morska.

Typowe przyczyny i efekty korozji betonu

Korozja I typu polega na rozpuszczaniu i wymywaniu (ługowaniu) wodorotlenku wapniowego Ca(OH) 2 ze stwardniałego zaczynu cementowego.

Czynnikami przyśpieszającymi proces agresji ługującej są: • mała twardość wody, • duża szybkość przepływu, ciśnienie i niska temperatura wody, • mała szczelność betonu (porowatość), • podatność związków wapnia w zaczynie cementowym na ługowanie, • obecność agresywnego CO2 w wodzie lub powietrzu.

Wypłukiwanie Ca(OH) 2 ze struktury betonu następuje poprzez dyfuzję na zasadzie różnicy stężeń w roztworze cieczy porowej i otaczającej miękkiej wodzie pochodzącej ze środowiska. Stopniowy spadek stężenia Ca(OH) 2 prowadzi dodatkowo do reakcji rozkładu innych związków betonu. Agresywność

Korozja III typu jest najgroźniejszym typem korozji betonu. Jony siarczanowe występujące w otoczeniu reagują ze składnikami stwardniałego zaczynu cementowego, tworząc nierozpuszczalne produkty korozji. Krystalizują one i zwiększają przy tym swą objętość rozsadzając beton.

W rezultacie ługowania wapnia z betonu następuje utrata szczelności, a także często znaczny spadek wytrzymałości betonu na ściskanie.

64 Builder

ługująca w postaci czystej występuje rzadko, najczęściej towarzyszy jej korozja II typu w postaci agresywności kwasowęglowej. W rezultacie ługowania wapnia z betonu następuje utrata szczelności, a także często znaczny spadek wytrzymałości betonu na ściskanie. Problemy te dotyczą szczególnie przemysłowych konstrukcji żelbetowych, stykających się z kondensatami wody (np. cienkościenne powłoki hiperboloidalnych chłodni kominowych, żelbetowe stropy pod kolumny destylacyjne w zakładach chłodniczych, zbiorniki na wodę w elektrociepłowniach, itp.). Badania własne autora, przeprowadzone w jednym z zakładów chłodniczych północno - wschodniej Polski [5] wykazały, że korozja ługująca elementów konstrukcyjnych z betonu (słupy i płyta wsporcza pod kolumny destylacji wody) może spowodować nawet kilkukrotny spadek wytrzymałości betonu w stosunku do identycznych elementów nie poddanych korozji ługującej.

Korozja mieszana I i II typu zachodzi w środowisku powietrzno – wodnym, w obecności agresywnego CO2. Dochodzi

wówczas do utworzenia się słabego kwasu węglowego, zgodnie z reakcją: CO2 + H2O –> H2CO3 W rezultacie zawarty w przypowierzchniowej warstwie betonu wodorotlenek wapniowy, reagując ze słabym kwasem węglowym, powoduje powstanie obojętnych (nierozpuszczalnych w wodzie) węglanów wapnia CaCO3.

Ca(OH) 2 + H2CO3 –> CaCO3 + 2H2O3 Proces ten nosi nazwę karbonatyzacji (patrz tabl.1, klasy ekspozycji środowiska XC1-XC4), który jest bardzo niekorzystny dla trwałości konstrukcji z betonu zbrojonego, gdyż prowadzi do obniżenia się alkalicznego pH betonu. Wskutek procesu dyfuzji węglan wapnia migruje na zewnątrz i wydziela się ze struktury betonu, tworząc charakterystyczne nacieki (rys.2).

Współdziałanie korozji ługującej (I typu) i kwasowęglowej (II typu) polega na reakcji, podczas której tworzy się kwaśny węglan wapnia.

CaCO3 + H2O3 + CO3 = Ca(HCO3) 2 Powstały kwaśny węglan wapnia jest prawie 100-krotnie bardziej rozpuszczalny niż obojętny węglan CaCO3 i z łatwością jest wymywany ze struktury betonu, osiadając wraz z produktami korozji w postaci nacieków na powierzchni konstrukcji żelbetowej (rys.2b).

Wraz ze postępującym procesem ługowania spada pH warstwy powierzchniowej betonu z początkowej wartości pH 12 – 14 do ok. 10,5. Jest to główna przyczyna utraty właściwości ochronnych otuliny betonu względem zbrojenia i wystąpienia jego korozji (rys.3).

Korozja III typu jest najgroźniejszym typem korozji betonu.

Jony siarczanowe występujące w otoczeniu reagują ze składnikami stwardniałego zaczynu cementowego, tworząc nierozpuszczalne produkty korozji. Krystalizują one i zwiększają przy tym swą objętość rozsadzając beton.

Czynnikiem atakującym beton są w tym przypadku aniony siarczanowe SO4-2, które występują w wielu środowiskach naturalnych i przemysłowych. Składnikami zaatakowanymi w betonie są: wodorotlenek wapniowy, który przechodzi w gips

Inną odmianą korozji III typu jest zastosowanie niewłaściwego kruszywa, podatnego na reakcję określaną jako alkalia – kruszywo. Są to: wapienie, dolomity, piaskowce oraz kruszywa zawierające krzemionkę bezpostaciową lub o zaburzonej budowie krystalicznej. marzec 2013

Rysunki arch. autora

budownictwo

a

b

Podsumowanie

Przyczyną uszkodzeń korozyjnych w konstrukcjach z betonu jest agresywne działanie czynników zewnętrznych lub reakcje chemiczne w betonie wywołane jego niewłaściwym składem.

Korozja betonu może być wywołana czynnikami agresywnymi pochodzącymi od zewnątrz (zanieczyszczenie powietrza, kwaśne deszcze, oddziaływanie zmiękczonej wody), powodującymi pogorszenie właściwości i struktury betonu w procesach postępujących stopniowo od powierzchni zewnętrznej w głąb betonu.

Typowym przykładem jest tu proces karbonatyzacji związany ze spadkiem alkaliczności betonu. W konstrukcjach zbrojonych zjawisko to ma duży wpływ na korozję stali zbrojeniowej.

Korozja wewnętrzna w betonie spowodowana jest reakcjami chemicznymi stwardniałego spoiwa cementowego oraz kruszywa i zwykle występuje w całym masywie betonu, prowadząc do spękań wewnętrznych i zewnętrznych w całej objętości elementu konstrukcyjnego z betonu.

Rys. 2. Nacieki węglanu wapnia jako produkty korozji ługującej i kwasowęglowej betonu [6]: a) – stalaktyty z CaCO3 na dolnej powierzchni płyty, b) - nacieki na powierzchni belki.

prof. dr hab. inż. Andrzej Łapko Politechnika Białostocka Literatura [1] Model Code for Service Life Design – MC-SLD. Bulletin 34, International Federation for Structural Concrete (fib), Lausanne, 2006; 116 str.

[2] Gruener M.: Korozja i ochrona betonu. Wyd. Arkady, Warszawa, 1983.

[3] Ściślewski Z.: „Korozja i ochrona zbrojenia”. Arkady 1981.

[4] Łapko A.: Eurokody. Projektowanie Konstrukcji Budowlanych według Eurokodów.

Zeszyt Edukacyjny Buildera nr 2, wyd. PWB MEDIA, Warszawa, 2011, 58 str.

[5] Łapko A.: Wpływ korozji ługującej na trwałość konstrukcji żelbetowych. Prace XXII Konferencji Naukowo - Technicznej: ”Nauka i praktyka w walce z korozją” Częstochowa - Kule. 1994, s. 15 - 22.

[6] Hanczaruk M.: Utrzymanie i diagnostyka obiektów mostowych na przykładzie RWD Sokółka. Praca dyplomowa magisterska, Politechnika Białostocka, 2009.

[7] PN-EN 1992-1-1:2008. Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków.

[8] PN-EN 206-1: 2003. Beton. Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność.

marzec 2013

Rys. 3. Przykłady korozji stali zbrojeniowej w konstrukcjach żelbetowych w wyniku procesu korozji kwasowęglowej prowadzącej do karbonatyzacji betonu [6]

Builder 65

Zdjęcia M. Hanczaruk [6]

CaSO4 × 2H2O oraz uwodniony glinian trój lub czterowapniowy, który tworzy z jonami siarczanowymi kompleksowe sole (np. sól Candlota).

We wstępnym stadium korozji siarczanowej następuje przejściowe uszczelnienie betonu wskutek stopniowego wypełnienia kapilar i porów w betonie, czemu może towarzyszyć nawet pewien wzrost wytrzymałości. Następnie jednak, przy dalszym wzroście pęczniejących kryształów soli powstają wewnętrzne naprężenia powodujące rysy i pęknięcia prowadzące do całkowitego zniszczenia elementów (ciśnienie krystalizacyjne może przekraczać nawet 100 MPa).

Inna odmianą korozji III typu jest zastosowanie niewłaściwego kruszywa, podatnego na reakcję określaną jako alkalia – kruszywo. Są to: wapienie, dolomity, piaskowce oraz kruszywa zawierające krzemionkę bezpostaciową lub o zaburzonej budowie krystalicznej [2]. Znane są trzy formy reakcji alkaliczno – krzemionkowej. W tym przypadku krzemionka tworzy z alkaliami żel, który może wchłaniać wodę, a w konsekwencji prawie nieograniczenie zwiększać swoją objętość. Pęcznienie produktów reakcji powoduje pękanie otaczającego zaczynu i prowadzi do całkowitego zniszczenie betonu.

budownictwo

System uniwersalny MK rozwiązania ULMA dla budynków wysokich Projektant deskowań, chcąc stawić czoła współczesnym konstrukcjom i technologiom, musi tworzyć rozwiązania szyte na miarę, a jednocześnie na tyle uniwersalne, aby nie rujnuowały budżetu inwestora i wykonawcy.

Andrzej Matyńka Piotr Dyda Bartosz Celej

W

spółczesny plac budowy stawia przed firmami wykonawczymi coraz to nowe wyzwania. Stale rosną wymagania architektów w zakresie formy przestrzennej oraz ostatecznego efektu wizualnego obiektu, inwestorów – w zakresie rachunku ekonomicznego i czasu realizacji inwestycji, wreszcie nadzoru budowlanego - w zakresie przestrzegania zasad sztuki budowlanej oraz bezpieczeństwa pracy. Nic zatem dziwnego, że te zmiany pociągają za sobą także weryfikację oczekiwań odnośnie nowoczesnych systemów deskowań pod względem ich uniwersalności i funkcjonalności oraz ekonomiki i bezpieczeństwa.

Doskonały przykład rozwiązania wychodzącego naprzeciw takim wymaganiom stanowi system MK, o konstrukcji opartej na perforowanym dźwigarze stalowym i praktycznie nieograniczonym katalogu aplikacji, uzupełnianym na bieżąco przez projektantów podczas pracy nad kolejnymi realizacjami.

Zdjęcia archiwum ULMA

1

Ponieważ wprowadzenie systemu MK na rynek zbiegło się w Polsce z początkiem boomu w budownictwie infrastrukturalnym, przez pierwsze dwa lata deskowanie to było wykorzystywane głównie do szalowania płyt mostowych oraz do konstruowania wież podporowych, kratownic, wózków do kap chodnikowych i przejezdnych urządzeń formujących, czyli wszędzie tam, gdzie wymagane były rozwiązania pozwalające na wykonywanie elementów o złożonej geometrii czy podparć o wysokich nośnościach. Obecnie na polskich budowach coraz częściej mamy do czynienia także z aplikacjami systemu MK dedykowanymi dla sektora kubaturowego, a zwłaszcza dla budynków wysokich. W dalszej części artykułu przedstawiamy kilka przykładów takich zastosowań.

Konsole wznoszące BMK i pomosty zapadkowe KSP

System BMK to układ konsol wznoszących, wykorzystywanych podczas realizacji wysokich trzonów oraz ścian. Konsole zostały zaprojektowane do współpracy zarówno z ramowymi, jak i dźwigarowymi deskowaniami ściennymi, co pozwala również na realizację ścian o złożonej geometrii. Podstawowymi elementami systemu BMK są wsporniki, których budowa opiera się na standardowych ryglach, stężeniach oraz głowicach. Bezpieczną pracę układu zapewnia system barier oraz drabin z zabezpieczeniami komunikacyjnymi. Z kolei pomosty wewnętrzne KSP znajdują zastosowanie przy budowie konstrukcji o pionowym przekroju skrzynkowym, których z uwagi na brak przestrzeni nie można wykonać przy użyciu systemów wspornikowych. Oba typy pomostów są wznoszone na kolejne etapy za pomocą żurawia. Konsole BMK podpierane są w ścianach za pomocą tulei stożkowych, a pomosty zapadkowe - za pomocą gniazd podporowych. Elementy podparć mocowane są w formowanej ścianie podczas wcześniejszych etapów betonowania.

Zarówno konsole BMK jak i pomosty zapadkowe KSP znajdują obecnie zastosowanie

W konsolach BMK, wykorzystywanych podczas wznoszenia trzonów komunikacyjnych, zaprojektowano dwa pomosty (główny oraz do betonowania), co pozwoliło zredukować ciężar oraz cenę całego zestawu.

66 Builder

marzec 2013

System osłon przeciwwiatrowych HWS

m.in. podczas wznoszenia ścian zewnętrznych oraz trzonów komunikacyjnych na budowie kompleksu mieszkalnego „Park Ostrobramska” w Warszawie (fot.1 i 2), realizowanego przez firmę NIZBUD. W konsolach BMK, wykorzystywanych podczas wznoszenia trzonów komunikacyjnych, zaprojektowano dwa pomosty (główny oraz do betonowania), co pozwoliło zmniejszyć ciężar oraz cenę całego zestawu. Funkcję niezbędnego odciągu wiatrowego przejął zespół zabezpieczenia wiatrowego BMK, wykorzystujący krążki wspornika z poprzedniego etapu betonowania i nie wymagający ręcznego demontażu. Późniejszy demontaż krążków i tulei odbywa się z poziomu stropu.

2

3 System samowznoszący ATR zastosowano przy realizacji 44-metrowej wieży widokowej w Centrum Kongresowym Targów Kielce.

Zmontowana konstrukcja kratowowspornikowa ważyła 40 ton i była podnoszona za pomocą 4 siłowników hydraulicznych.

W systemie pomostów zapadkowych KSP zastosowano rygle MK o profilach 120 lub 180 oraz belki HT. Zastosowanie większego profilu rygla MK pozwoliło zoptymalizować ilość pomostów KSP. Na każdym trzonie użyto ośmiu pomostów BMK i sześciu pomostów zapadkowych. Konsole BMK zaprojektowane do ścian zewnętrznych zawierały trzy poziomy pomostów: pomost główny, pomost do betonowania oraz pomost do demontażu, co pozwoliło na demontaż tulei stożkowych i mocowań wiatrowych już z poziomu pomostów. Na każdej ścianie zewnętrznej użyto czterech różnych konsol BMK, z uwzględnieniem pominięcia otworów okiennych osłabiających zakotwienia.

System samowznoszący ATR i kratownice MK

W odróżnieniu od rozwiązań opisanych powyżej, systemy wznoszące mogą być także przestawiane za pomocą układu hydraulicznego, bez użycia dźwigu. Takie rozwiązanie w portfolio ULMA nosi nazwę systemu samowznoszącego ATR, a interesujący przykład jego zastosowania w Polsce stanowi 44-metrowa wieża widokowa w Centrum Kongresowym Targów Kielce (fot.3).

Konstrukcję nośną pod system ATR stanowiły tu dwie zewnętrzne, równoległe ściany o grubości 90 cm każda. Pozostałe dwie charakteryzowały się zmienną grubością (od 15 do 25 cm) i posiadały wystające elementy konstrukcji stalowej, co wykluczało możliwość zawieszenia na nich wsporników ATR. Komunikację na ścianach ze

marzec 2013

wspornikami zapewnił rozbudowany pomost, składający się z dwóch kratownic poprzecznych MK o wysokości 1,7 m i długości 10,5 m.

W drugim kierunku, na ścianach bez wsporników ATR, z wystającą na 1,1 m od ściany konstrukcją stalową, zaprojektowano po dwie kratownice podłużne MK o wysokości 1,7 i długości 14,0 m.

Całość kratownic zawieszono na 4 wspornikach ATR i spięto za pomocą 4 sworzni w każdym narożu. Zmontowana konstrukcja kratowowspornikowa ważyła 40 ton i była podnoszona za pomocą 4 siłowników hydraulicznych. Czas realizacji jednej kondygnacji wynosił ok. 4 dni i był zmienny ze względu na zróżnicowane etapy betonowania. W środku konstrukcji żelbetowej zastosowano system pomostów zapadkowych KSP wznoszony przez dźwig i stanowiący stabilny pomost dla deskowania ściennego PRIMO oraz schodni BRIO, zapewniającej komunikację pionową z platformą roboczą.

Obecnie system ATR pracuje na budowie 15-kondygnacyjnego, ekologicznego biurowca klasy A+ EUROCENTRUM Office Komplex, realizowanego przez ERBUD S.A. w Warszawie.

Listę najbardziej uniwersalnych aplikacji systemu MK w sektorze kubaturowym uzupełnia system osłon przeciwwiatrowych HWS (fot. 4), montowanych na krawędziach stropów i zabezpieczających osoby bądź przedmioty przed upadkiem z wysokości. Rozwiązanie zabezpiecza kondygnację, na której wykonywane są aktualnie prace, oraz dwie kondygnacje poniżej.

Osłony wykonywane są w odpowiednich segmentach, których gabaryty są uzależnione od kształtu budynku, warunków na budowie oraz nośności dźwigu, za pomocą którego będą wieszane bądź przestawiane. Podstawowy segment osłony składa się ze standardowych rygli, stężeń oraz łączników systemu MK. Elementy uzupełniające stanowią uchwyty stropowe, głowice wznoszące oraz system hydrauliczny. Poszycie osłony stanowi sklejka o grubości 18 mm.

Zastosowanie elementów systemowych MK pozwoliło na znaczne ograniczenie wagi poszczególnych segmentów, co przyczynia się m.in. do redukcji kosztów wynajmu dźwigu.

Dodatkowo budowa osłony pozwala na wykonanie zintegrowanych pomostów na zewnątrz budynku do odkładania deskowania, w celu jego transportu na kolejną kondygnację.

Poszczególne segmenty osłony wieszane są na głowicach z uchwytami mocowanymi wcześniej do stropu. Zawieszona na głowicach osłona pozostaje związana z budynkiem przez cały okres realizacji, co pozwala na jej bezpieczne przestawianie przy trudniejszych warunkach pogodowych. Dla osłon HWS dostępne są dwa rodzaje głowic wznoszących: stała oraz uchylna. Głowica uchylna pozwala na zastosowanie systemu na budynkach, w których stropy nie pokrywają się w planie.

Osłony mogą być przestawiane na dwa sposoby: za pomocą dźwigu bądź za pomocą przestawnego układu hydraulicznego.

4

System osłon przeciwwiatrowych HWS na budowie 130- metrowego wieżowca w Chicago.

Builder 67

budownictwo 5

6

7

Technologia budynków szkieletowych o konstrukcji mieszanej, gdy prefabrykowane rygle są wbetonowane w wylewane na mokro słupy szkieletu, wymaga specjalnych rozwiązań. Należy do nich System elewacyjny bazujący na elementach MK, który znalazł zastosowanie na budowie Szpitala Pediatrycznego WUM w Warszawie.

ULMA Construccion Polska S.A. Koszajec 50, 05-840 Brwinów tel.: (22) 506 70 00, fax: (22) 814 31 31 info@ulma-c.pl, www.ulma-c.pl

68 Builder

Technologia budynków szkieletowych o konstrukcji mieszanej, gdy prefabrykowane rygle są wbetonowane w wylewane na mokro słupy szkieletu, wymaga specjalnych rozwiązań w zakresie technologii deskowań. Firma ULMA zaprojektowała dla takich sytuacji System elewacyjny bazujący na elementach MK. Rozwiązanie to spełnia kilka funkcji: stanowi deskowanie słupa przy jednoczesnym stworzeniu podparcia dla prefabrykowanych rygli żelbetowych betonowanych razem ze słupem. Ponadto posiada pomosty do obsługi i betonowania, wraz z drabinami komunikacyjnymi, oraz kółka ułatwiające jego przemieszczanie.

System elewacyjny znalazł zastosowanie m.in. na budowie Szpitala Pediatrycznego WUM w Warszawie (fot. 5-7), realizowanej przez WARBUD S.A., gdzie wykorzystano go zarówno do betonowania słupów zewnętrznych jak i tych wewnątrz budynku. W odpowiedzi na zapytanie klienta, technolodzy z ULMA zaprojektowali także – niespotykany na rynku - system elewacyjny o słupach okrągłych, bazujący również na elementach MK.

marzec 2013

PROMOCJA

System elewacyjny MK

Dawid Larrew, Kirksey, Houston, USA

JU Ż!

„ArchiCAD przywraca właściwy sens pracy architektów i ich współpracowników, pozwalając im skupić się na projektowaniu i twórczej wymianie idei, zamiast tracić czas na pokonywanie problemów związanych z oprogramowaniem CAD.”

ArchiCAD STAR EDITION 2013 oparty jest na najnowocześniejszych technologiach ArchiCADa 16, dostosowanych pod względem funkcjonalności i kosztów zakupu do potrzeb i możliwości niewielkich pracowni projektowych, firm budowlanych, biur deweloperskich oraz indywidualnych architektów.

Nowa wersja programu zawiera wszystkie narzędzia potrzebne do projektowania w najnowocześniejszej implementacji technologii BIM. Zaawansowany wirtualny model budynku powstający podczas projektowania jest podstawą do generowania aktualizowanej na bieżąco dokumentacji i interaktywnie powiązanych z nią zestawień.

ArchiCAD STAR

EDITION 2013

spraw-

dza się znakomicie podczas projektowania wszelkich obiektów, jeśli tylko złożoność wykonywanego opracowania nie narzuca konieczności pracy nad jednym plikiem projektu w wieloosobowym zespole, jest też doskonałym narzędziem do projektowania wnętrz.

www.archicad.pl

budownictwo

Jak badano korozję zbrojenia? o badaniach kielichowej konstrukcji dworca w Katowicach (część 2) Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia korozji zbrojenia, na którą składały się badania potencjału stacjonarnego i rezystywności otulenia betonowego, wykazały bardzo znikome przesłanki rozpoczęcia procesów korozyjnych na powierzchni prętów zbrojeniowych w istniejącej ponad 40 lat kielichowej konstrukcji dachu dworca kolejowego w Katowicach.

W

planach modernizacji wzniesionego na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku dworca kolejowego w Katowicach, początkowo zakładano pozostawienie charakterystycznych, żelbetowych kielichów konstrukcji nośnej oraz całkowitą przebudowę wnętrza obiektu.

Podejmując taką decyzję zdawano sobie sprawę z dużej wartości architektonicznej i technicznej samej żelbetowej konstrukcji, która była w Polsce jedną z najbardziej spektakularnych realizacji nurtu brutalizmu. Byłą konstrukcją dworca kolejowego w Katowicach zachwycali się nie tylko rodzimi architekci, ale także specjaliści zagraniczni [1, 2]. Niestety, konstrukcja ta już nie istnieje, zastąpiona została imitacją o podobnym wyglądzie – wykonaną wprawdzie z betonu – jednak stanowiącą zupełnie inny twór.

Opis konstrukcji

Wyglądające masywnie kielichy były w rzeczywistości bardzo filigranowe. Każdy z szesnastu kielichów o wymiarach w rzucie 18×18 m był podparty jednym, umieszczonym centralnie słupem. Słupy w dolnej części miały stały przekrój kwadratowy o boku 120 cm i grubości ścianki 15 cm (rys. 1). Powyżej stropu pośredniego przekrój słupa ulegał zmianie i w najwyższym miejscu przyjmował kształt obróconego o kąt 45° kwadratu z bokiem 135 cm i grubością ścianki 20 cm (rys. 1). W słupach centralnych zamocowano wspornikowo 4 żebra promieniste, szerokości 20÷100 cm i wysokości 40÷70 cm (rys. 1). Na promienistych żebrach i obwodowych belkach wieńczących (70×20 cm) opierały się cztery powłoki paraboliczno-hiperboliczne grubości tylko 60 mm.

Porównanie tych niewielkich przekrojów elementów nośnych z olbrzymim rzutem wspartego na nich przekrycia uświadamia niebywały kunszt ówczesnych konstruktorów, którzy dysponując betonem i zbrojeniem znacznie mniejszej wytrzymałości niż stosowane obecnie, byli w stanie zrealizować sposobem prawie gospodarczym obiekt wzbudzający podziw i uznanie.

W ramach wstępnych analiz projektowych przebudowy dworca wykonano badania stanu technicznego żelbetowych kielichów [3, 4, 5].

Badania te nie stwierdziły złego stanu technicznego konstrukcji, ani występowania zaawansowanej korozji zbrojenia, a mimo to inwestor zdecydował się na rozbiórkę i odtworzenie w podobnej formie kielichowej konstrukcji dachu. Decyzja ta wzbudziła oburzenie i protesty śląskiego środowiska architektów i historyków sztuki [6÷9]. Jednak wyroku likwidacji autentycznych kielichów nie cofnięto i zostały one Rys. 1. Kielichowa konstrukcja dworca w Katowicach istniejąca w latach 1972÷2010 – opis w tekście. wyburzone między grudniem 2010 r. i połową

prof. dr hab. inż. Adam Zybura dr inż. Mariusz Jaśniok dr inż. Tomasz Jaśniok

70 Builder

marzec 2013

stycznia 2011 r. Wyniki badań materiałów zastosowanych w konstrukcji kielichów omówiono w numerze grudniowym „Buildera”, natomiast w niniejszym artykule przedstawiono zarówno pomiary prawdopodobieństwa wystąpienia korozji w słupach i powłokach żelbetowych kielichów, jak i badania szybkości korozji zbrojenia w wyciętych z konstrukcji rdzeniach betonowych.

Badania prawdopodobieństwa wystąpienia korozji

W celu określenia prawdopodobieństwa wystąpienia korozji zbrojenia wykonano dwa rodzaje badań: badania rezystywności otulenia betonowego oraz badania potencjału stacjonarnego. W pierwszej kolejności wykonano badania rezystywności otulenia betonowego, przy których wskazane jest zachowanie naturalnej wilgotności betonu. Schemat układu pomiarowego przedstawiono na rys. 2. Badanie polega na pomiarze prądu przepływającego między dwiema elektrodami 1 umieszczonymi w gniazdach 2 wywierconych w otuleniu betonowym. Odległość między elektrodami metalowymi jest stała, natomiast przepływający prąd generuje urządzenie pomiarowe 3. Badanie oporności betonu otulenia wykonano urządzeniem DRAM 02/CMT, którego widok podczas badań na obiekcie przedstawiono na rys. 3. Zagrożenie korozyjne zbrojenia szacuje się porównując otrzymane wyniki z wartościami granicznymi kryterium proponowanego w instrukcji przyrządu. Jeżeli rezystywność wynosi: • poniżej 5 k Ω.cm –> prawdopodobieństwo korozji jest bardzo duże, • od 5 do 10 k Ω.cm –> prawdopodobieństwo korozji uznaje się za duże, • od 10 do 20 k Ω.cm –> prawdopodobieństwo korozji jest nieznaczne, • powyżej 20 k Ω.cm –> prawdopodobieństwo korozji jest bardzo małe.

Na rys. 4 przedstawiono reprezentatywne wyniki badań w postaci mapy z obszarami o odpowiednich prawdopodobieństwach korozji zbrojenia w elemencie usytuowanym na przecięciu osi 1 i A z siatką pomiarową o oczku 50x50 cm według rys. 1. Wszystkie wyniki miały wartość większą niż 30 kΩ.cm, więc całe badane pole zakwalifikowano do obszaru o bardzo małym prawdopodobieństwie wystąpienia korozji zbrojenia. Taki rozkład wyników był charakterystyczny także w innych badanych elementach kielichowych.

W drugim etapie wykonano badania potencjału stacjonarnego, które polegają na ustaleniu wartości potencjału generowanego przez ogniwo elektrochemiczne na styku stal zbrojeniowa-beton otuliny. Układ pomiarowy składa się ze elektrody odniesienia 1, zbrojenia 2 oraz miliwoltomierza 3 o dużym oporze wewnętrznym (> 10 MΩ ) – rys. 5. Badania wykonano urządzeniem przystosowanym fabrycznie do badania elementów żelbetowych, w którym wynik odczytuje się na ekranie ciekłokrystalicznym – rys. 6.

Oszacowanie zagrożenia korozyjnego zbrojenia w danym punkcie pomiarowym przeprowadza się na podstawie kryterium zalecanego przez normę [10]. W zależności od wartości pomierzonego potencjału Est stan korozyjny zbrojenia szacuje się następująco: • Est < -350 mV –> występowanie korozji z prawdopodobieństwem 95%, • -350 mV < Est <-200 mV –> możliwość korozji z prawdopodobieństwem 50%, • Est > -200 mV –> małe 5% prawdopodobieństwo korozji.

W niniejszych badaniach pomiary potencjału stacjonarnego wykonano na tych samych powłokach i słupie oraz według tej samej siatki pomiarowej. Charakterystyczne wyniki badań potencjałowych przedstawiono także na rys. 4. Tak jak w przypadku badań rezystywności betonu przeprowadzone pomiary pozwoliły stwierdzić bardzo małe prawdopodobieństwo korozji na całym badanym obszarze konstrukcji.

Rys. 2. Schemat badania rezystywności otuliny betonowej.

Rys. 3. Pomiar urządzeniem DRAM 02/CMT podczas badań słupa

Badania szybkości korozji

Badania prawdopodobieństwa korozji wykazały brak przesłanek do pojawienia się procesów korozyjnych zbrojenia. Jednak zdecydowano się jeszcze potwierdzić uzyskane wyniki, wykonując pomiary szybkości korozji na wyciętych rdzeniach walcowych zawierających fragmenty stalowych prętów. Badania przeprowadzono na czterech wybranych elementach kielichowych, z których pobierano 2 rdzenie ze słupa i 2 rdzenie z powłoki. Pomiary wykonano metodami polaryzacyjnymi w schemacie

marzec 2013

Rys. 4. Wyniki rozkładu prawdopodobieństwa korozji zbrojenia elementu kielichowego w przecięciu osi 1 i A na podstawie badań rezystywności otulenia betonowego i potencjału stacjonarnego.

Builder 71

budownictwo przedstawionym na rys. 7. Badania polegały na przepuszczeniu impulsu potencjałowego (liniowo zmiennego – metoda LPR lub sinusoidalnego w szerokim spektrum częstotliwości – metoda EIS), między elektrodą badaną 1 (fragmentem zbrojenia) a elektrodą pomocniczą 2, który powoduje wytrącenie ze stanu równowagi elektrycznej elektrody badanej 1. Wielkość tego wytrącenia rejestruje urządzenie pomiarowe 3 za pomocą elektrody odniesienia 4 – por. [11]. W pierwszym etapie, modelując beton wilgotny,

Porównanie niewielkich przekrojów elementów nośnych z olbrzymim rzutem wspartego na nich przekrycia uświadamia niebywały kunszt ówczesnych konstruktorów, którzy dysponując betonem i zbrojeniem znacznie mniejszej wytrzymałości niż stosowane obecnie, byli w stanie zrealizować sposobem prawie gospodarczym obiekt wzbudzający podziw i uznanie.

Rys. 5. Schemat badań pomiaru potencjału stacjonarnego.

Rys. 6. Wykonywanie pomiaru potencjału stacjonarnego urządzeniem DHC 04/CMT.

zamierzano wytworzyć najbardziej sprzyjające warunki do wystąpienia procesów korozyjnych na powierzchni zbrojenia. Bezpośrednio przed pomiarami wszystkie rdzenie umieszczono w wodzie na okres 12 godzin.

Na nasączonych wodą rdzeniach przeprowadzono w pierwszej kolejności badania zmiennoprądowe (EIS), a następnie badania stałoprądowe (LPR).

W drugim etapie modelowano beton bardzo suchy, stwarzając korzystniejsze warunki, spowalniające rozwój procesów korozyjnych. Wykonano powtórne jedynie pomiary impedancyjne, które są mniej wrażliwe na słabą przewodność elektryczną środowiska. Odpowiednią niską wilgotność betonu uzyskano w wyniku naturalnego schnięcia betonu.

Pomiary impedancyjne (EIS) wykonywano przy ustalonym zakresie częstotliwości 0,01 Hz÷10 000 Hz, stosując sinusoidalny sygnał zaburzający o amplitudzie potencjału 10 mV względem potencjału korozyjnego.

Na rys. 8 przedstawiono przykładowe rozkłady widm impedancyjnych na Tabela 1. Zestawienie wyników badań EIS i LPR

Badania EIS Lp. Nr rdzenia

Rys. 7. Badania polaryzacyjne zbrojenia rdzeni: a) zasada pomiaru, b) schematyczny widok; 1– elektroda badana (zbrojenie), 2 – elektroda pomocnicza, 3 – potencjostat, 4 – elektroda odniesienia, 5 – przekładka przewodząca, 6 – obciążenie zapewniające docisk elektrody pomocniczej do betonu.

72 Builder

Badania LPR

Rt

ikor

CR

Rp

ikor

CR

[kΩcm2]

[µA/cm2]

[mm/rok]

[kΩcm2]

[µA/cm2]

[mm/rok]

CR [mm/rok]

1

1

1,74

14,95

0,173

2,82

11,73

0,136

0,155

2

2

3,51

7,40

0,086

3,59

12,31

0,143

0,115

3

2suche

39,04

1,00

0,012

-

-

-

-

4

3

1,49

17,42

0,202

2,05

16,76

0,194

0,198

5

3suche

31,72

1,23

0,014

-

-

-

-

6

4

2,01

12,95

0,150

1,40

16,40

0,190

0,170

7

5

1,38

18,87

0,219

1,69

7,87

0,091

0,155

8

6

3,31

7,86

0,091

11,84

2,00

0,023

0,057

9

7

4,02

6,47

0,075

5,71

6,43

0,074

0,075

10

8

2,20

11,81

0,137

3,18

12,54

0,145

0,141

11

9

16,18

2,41

0,028

16,31

1,43

0,017

0,023

12

10

6,05

4,30

0,050

11,90

2,04

0,024

0,037

13

11

8,21

3,17

0,037

14,57

2,58

0,030

0,034

14

12

1,51

17,20

0,199

2,81

11,42

0,132

0,166

15

13

5,80

4,49

0,052

20,36

1,94

0,023

0,038

16

13suche

39,84

0,98

0,011

-

-

-

-

17

14

8,22

3,16

0,037

18,99

1,09

0,013

0,025

18

14suche

82,15

0,47

0,006

-

-

-

-

19

15

16,72

2,33

0,027

13,10

4,23

0,049

0,038

20

16

22,25

1,75

0,020

26,77

1,22

0,014

0,017

21

17

0,57

46,00

0,533

4,13

5,75

0,067

-

marzec 2013

W powyższych badaniach symulujących skrajnie zawilgocony beton otrzymano gęstość prądu korozyjnego wynoszącą ikor = 1,09÷18,9 μA/cm2 i odpowiadający wskaźnik szybkości korozji zbrojenia CR = 0,013÷0,219 mm/rok. Wyjątkiem jest próbka nr 17 w badaniach EIS, której wynik na podstawie analizy statystycznej odrzucono. Otrzymane wyniki sugerowały, że zbrojenie betonowych rdzeni, przy skrajnie niekorzystnym zawilgoceniu otuliny, mogło być narażone na wystąpienie procesów korozyjnych – por. kryteria według rys. 10. Jednak w przypadku betonu suchego, zaawansowanie procesów korozyjnych zbrojenia nie występowało (por. rys. 10).

Podsumowanie

Rys. 8. Widma impedancyjne uzyskane w badaniach EIS zbrojenia rdzeni betonowych

Rysunki arch. autorów

Rys. 9. Krzywe polaryzacji uzyskane w badaniach LPR zbrojenia rdzeni betonowych

Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia korozji zbrojenia, na którą składały się badania potencjału stacjonarnego i rezystywności otulenia betonowego, wykazały bardzo znikome przesłanki rozpoczęcia procesów korozyjnych na powierzchni prętów zbrojeniowych w istniejącej ponad 40 lat kielichowej konstrukcji dachu dworca kolejowego w Katowicach.

Jednak badania tego typu zalicza się do badań jakościowych. Z tego względu w celu jeszcze lepszego uwiarygodnienia wyników podjęto decyzję wykonania pomiarów szybkości korozji fragmentów zbrojenia wyciętych wraz z rdzeniami betonowymi. Wykonane pomiary zaawansowanymi metodami elektrochemicznymi LPR i EIS w próbkach wysuszonych wskazały, że mała wilgotność betonu istotnie ograniczała możliwość rozwoju korozji zbrojenia. Natomiast badania przy bardzo wysokiej wilgotności betonu wykazały, że procesy korozyjne w takich warunkach mogą zachodzić, jednak ze względu na osłonięcie konstrukcji dachem i ścianami wysokie zawilgocenie betonu było mało prawdopodobne. Zagrożenie korozyjne zbrojenia praktycznie nie istniało, co pozwalało na dalsze użytkowanie oryginalnej konstrukcji dworca kolejowego, pod warunkiem niedopuszczenia do jej nadmiernego zawilgocenia.

prof. dr hab. inż. Adam Zybura, dr inż. Mariusz Jaśniok, dr inż. Tomasz Jaśniok Katedra Konstrukcji Budowlanych Politechnika Śląska

Rys. 10. Zestawienie kryteriów zagrożenia korozyjnego zbrojenia w betonie [11].

wykresie Nyquista czterech rdzeni (w tym dwóch suchych), przy czym rys. 8a jest powiększeniem fragmentu wykresu z rys. 8b. Do analizy widm impedancyjnych przyjęto elektryczny schemat zastępczy według rys 8c.

W tabeli 1 zamieszczono wartości rezystancji przeniesienia ładunku R t, która jest odwrotnie proporcjonalna do szybkości korozji. W tabeli tej ujęto także gęstość prądu korozyjnego ikor oraz wskaźnik szybkości korozji CR (corrosion rate), stanowiące miarę zagrożenia korozją zbrojenia.

Każdorazowo na danym rdzeniu, po zakończeniu pomiaru zmiennoprądowego, przystępowano do wykonywania pomiaru stałoprądowego.

Zbrojenie polaryzowano z szybkością 1 mV/s w zakresie zmiany potencjału od –250 mV do +250 mV od potencjału korozyjnego. Przykładowe wyniki badań stałoprądowych czterech rdzeni w postaci krzywych polaryzacji przedstawiono na rys. 9. Krzywe te były podstawą do określenia oporów polaryzacji Rp odwrotnie proporcjonalnych do gęstości prądu korozyjnego. Wyniki pomiarów polaryzacyjnych zestawiono także w tabeli 1. Ponadto w ostatniej kolumnie tej tabeli podano reprezentatywną wartość wskaźnika szybkości korozji CR, stanowiącą średnią arytmetyczną wyników uzyskanych metodą EIS i LPR.

marzec 2013

Literatura: [1] Sobczyk I.: Konstrukcja wielkich możliwości, Gazeta Wyborcza, Katowice, 19 lipiec 2010, s. 2.

[2] Mozga-Górecka M.: Dworzec palm i Tygrysów, Rzeczpospolita, 10 sierpnia 2010, s. 18.

[3] Jasiński R., Piekarczyk A., Galman I.: Badania głównych elementów konstrukcji dworca PKP w Katowicach, Inżynieria i Budownictwo , Nr 3/2010, s. 129-134.

[4] Jaśniok M., Jaśniok T, Zybura A.: Badania korozyjnego zagrożenia zbrojenia kielichowej konstrukcji budynku dworca kolejowego w Katowicach, Inżynieria i Budownictwo 5-6/2010, s. 249-253.

[5] Jaśniok M., Jaśniok T., Zybura A.: Określenie stopnia zaawansowania procesów korozyjnych zbrojenia kielichowej konstrukcji dworca w Katowicach, Przegląd Budowlany 6/2010, str. 48-52.

[6] Malinowska A.: Dworzec jak Rospuda, Gazeta Wyborcza, Katowice, 23 lipca 2010 r.

[7] Sobczyk I.: Katowice to nie wieś, Gazeta Wyborcza, Katowice, 23 lipiec 2010, s. 1.

[8] Sobczyk I.: Neinverze, zmień projekt, Gazeta Wyborcza, Katowice, 30 lipiec 2010, s. 4.

[9] Sobczyk I.: Architekci: Nie damy zburzyć dworca, Gazeta Wyborcza, Katowice, 12 sierpień 2010, s. 1.

[10] ASTM-C 876-91 Standard Test Method for Half-Cell Potentials of Uncoated Reinforcing Steel in Concrete.

[11] Andrade C., Alonso C.: Corrosion rate monitoring in the laboratory and on-site, Construction and Building Materials Vol.10, No.5, 1996, pp.315-328.

Builder 73

budownictwo

Uszkodzenia ścian działowych W artykule opisano występujące uszkodzenia ścian działowych, stwierdzone w budynkach zbudowanych w ostatnich latach w konstrukcji słupowopłytowej. Na podstawie przeprowadzonych przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie badań i pomiarów określono przyczyny tego problemu oraz przedstawiono propozycje napraw. prof. dr hab. inż.

Marek Lechman

P

rzedmiotem oceny są budynki mieszkalne i mieszkalno-usługowe o 4-12 kondygnacjach nadziemnych oraz jednej lub dwu kondygnacjach podziemnych, zlokalizowane na terenie aglomeracji warszawskiej. Budynki, oznaczone umownie literami A, B, C, D, E, zaprojektowano w konstrukcji żelbetowej słupowo-płytowej, w technologii monolitycznej. Stropy płytowo-słupowe oparte są bezpośrednio na słupach, wewnętrznych ścianach konstrukcyjnych oraz zewnętrznych, podziemnych. Rozpiętość typowej płyty stropowej wynosi l = 7,5 m. Słupy konstrukcyjne żelbetowe monolityczne wykonano z betonu B37 (C30/37), zbrojonego stalą AIII, A0. W stropach zastosowano beton konstrukcyjny klasy B25 (C20/25) lub B30 (C25/30) oraz stal zbrojeniową AIII i A-0. Grubości typowych płyt stropowych wynoszą 20-25 cm. Ściany murowane zewnętrzne nadziemia wykonano z bloczków YTONG lub pustaków ceramicznych szczelino-

74 Builder

wych typu Max grubości 24-36 cm. Wewnętrzne ściany międzylokalowe i działowe wykonano z cegły pełnej lub bloczków SILKA grubości 12 cm bądź jako lekkie ściany działowe z płyt gipsowo-kartonowych na szkielecie stalowym. Posadowienie budynków przewidziano na fundamencie płytowym lub w postaci stóp i ław fundamentowych.

Badania diagnostyczne

Zakres oględzin i badań rozpatrywanych budynków obejmował elementy konstrukcyjne oraz ściany murowane wewnętrzne kondygnacji nadziemnych oraz ściany żelbetowe kondygnacji podziemnych. Podczas szczegółowych oględzin zarejestrowano uszkodzenia ścian murowych międzylokalowych i działowych w wytypowanych lokalach i na klatkach schodowych budynku.

Charakterystyczne przypadki zarejestrowanych uszkodzeń obrazują fotografie 1-6. Uszkodzenia te przyjmują najczęściej postać ukośnych, poziomych i pionowych spękań ścian o rozwartościach 0,3-2,0 mm, lokalnie 3-7 mm. Manifestują się również rozwarstwieniami i utratą spójności styków „ściana-strop”, lokalnymi spękaniami i złuszczeniami tynku, „wydzielaniem” się ścian działowych, ościeżnic drzwiowych itp. Część z uszkodzonych ścian poddawano naprawom. Mimo to rysy i pęknięcia ścian uwidaczniają się w tych miejscach ponownie. Oprócz pomiarów szerokości rozwarcia istniejących rys i pęknięć, dokonano kontrolnych pomiarów ugięć stropów przy użyciu dalmierza laserowego i łaty z poziomicą. Największe wartości pomierzonych ugięć, wynoszące 19-25 mm, zarejestrowano w przypadku stropów nad kondygnacją podziemną oraz nad pierwszą i drugą kondygnacją nadziemną. Przeprowadzone oględziny i obserwacje nie wykazały występowania uszkodzeń żelbetowych słupów, ścian i stropów konstrukcji budynków.

W miejscach pęknięć o największej rozwartości

Przeprowadzone analizy potwierdziły przekroczenie stanów granicznych ugięć części płyt stropowych, zwłaszcza w odniesieniu do kondygnacji podziemnej i niższych kondygnacji nadziemnych.

Fot. 1. Budynek A, I piętro. Monitorowanie

Fot. 2. Budynek B, parter. System rys ukośnych. Rozwartości rys mierzone za pomocą rysomierza

założono plomby kontrolne lub zainstalowano rysomierze do monitorowania szerokości rys.

Kontrolne pomiary sklerometryczne potwierdziły zgodność wytrzymałości betonu rozpatrywanych elementów z projektem [4]. Za pomocą profometru przeprowadzono kontrolne pomiary rozstawu i liczby prętów zbrojenia głównego w wybranych słupach oraz w wytypowanych miejscach płyt stropowych, które nie wykazały niezgodności

marzec 2013

Ustalenie przyczyn uszkodzeń

Poszukiwania przyczyn uszkodzeń ścian działowych dotyczyły początkowo warunków posadowienia budynków. W tym celu wykonano wiercenia badawcze do głębokości 7 m p.p.t. i przeprowadzono obserwacje terenowe, których celem było określenie warunków gruntowo-wodnych występujących w podłożu obiektów. Wyniki przeprowadzonych badań nie potwierdziły przypuszczeń dotyczących dominującego wpływu osiadań na uszkodzenia ścian rozpatrywanych budynków. Przemawiał za tym również fakt, że elementy konstrukcji budynków (słupy, płyty stropowe) nie wykazywały uszkodzeń oraz spełniały warunki stanu granicznego nośności.

Niezależnie od lokalizacji i warunków posadowienia budynków, analizowane uszkodzenia miały ten sam, powtarzalny charakter. Stanowiło to asumpt do zwrócenia uwagi na sprawdzenie ugięć stropów budynków.

Do naprawy spękań ścian działowych budynków zaproponowano zastosowanie systemu składającego się ze spiralnych łączników i kotew ze stali nierdzewnej o średnicy 4-6 mm, umieszczanych w spoinach muru, oraz z zestawu specjalnych zapraw naprawczych.

Przeprowadzone analizy potwierdziły przekroczenie stanów granicznych ugięć części płyt stropowych, zwłaszcza w odniesieniu do kondygnacji podziemnej i niższych kondygnacji nadziemnych. Uzasadnienie tego stanowiły m.in. wyniki obliczeń projektowych typowej płyty stropu o rozpiętości l = 7,5 m nad garażem podziemnym, według których ugięcie sprężyste od obciążeń całkowitych płyty stropu wyniosło fs = 5,45 mm, natomiast ugięcie rzeczywiste od obciążeń całkowitych fr-C = 39,94 mm > fdop= 30 mm; fr-C / fs = 7,33.

Oznacza to, że przekroczony został stan graniczny ugięć tego stropu. Fakt ten stanowi wyjaśnienie przyczyny wystąpienia poważnych uszkodzeń ścian w pomieszczeniach nad analizowanym stropem. Nadmierne ugięcia płyt stropowych skutkowały wystąpieniem uszkodzeń ścian murowanych wewnętrznych również w innych lokalach mieszkalnych tego budynku. Analogiczne wnioski można było wysnuć z analizy wyników obliczeń projektowych innych budynków. W obliczeniach projektowych sprawdzano stan graniczny ugięć, przyjmując sprężyste zachowanie płyty stropowej, nie określano natomiast ugięć długotrwałych z uwzględnieniem wpływu zarysowania i pełzania betonu na sztywność płyty stropu. W stosunku do

marzec 2013

ugięć sprężystych (średnio 7-14 mm), wartości ugięć długotrwałych są około 6-7 razy większe.

W niektórych przypadkach ugięcia sprężyste stropów przekraczały wartość dopuszczalną 30 mm. Nadmierne ugięcia stropów, na których opierają się ściany, wywołują w nich wymuszone odkształcenia, powodując zarysowania w wyniku przekroczenia wytrzymałości na rozciąganie i ścinanie [3].

Z przeprowadzonej oceny stanu technicznego wynika, że analizowane budynki, o konstrukcji słupowo-płytowej, nie spełniają warunków stanu granicznego użytkowania, dotyczących ugięć stropów i zarysowania ścian działowych, spełniają natomiast wymagania bezpieczeństwa konstrukcji. Ugięcia stropów przekraczają wartości dopuszczalne według normy PN-B-03264: 2002 [1], a zwłaszcza według normy PN-EN 1992-1-1: 2008 [2], która nakłada ostrzejsze wymagania w tym zakresie. Powyższe ustalenia wskazują jednoznacznie na błędy projektowania jako przyczynę wystąpienia nieprawidłowości.

Fot. 3. Budynek B, parter

Propozycje napraw

Do naprawy spękań ścian działowych budynków zaproponowano zastosowanie systemu składającego się ze spiralnych łączników i kotew ze stali nierdzewnej o średnicy 4-6 mm, umieszczanych w spoinach muru, oraz z zestawu specjalnych zapraw naprawczych (rys.).

Przykładami tego rodzaju rozwiązań jest system HeliFix lub system Brutt Saver. W przypadku silnie uszkodzonych ścian zalecono ich wymianę na ściany gipsowo-kartonowe lub murowane w obudowie stalowej, oddylatowane od konstrukcji stropów poprzez pozostawienie 30 mm szczeliny od góry i wypełnienie jej materiałem ściśliwym, np. pianką poliuretanową, oraz ustawienie na stropie dolnym na warstwie papy lub folii.

Należy nadmienić, że w przypadku budynków użytkowanych proponowana terapia ma charakter objawowy, gdyż nie eliminuje dominującego wpływu ponadnormatywnych ugięć stropów na ściany działowe budynków. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu mogłoby być zwiększenie sztywności stropów w nowo projektowanych budynkach o konstrukcji słupowo-płytowej.

Fot. 4. Budynek C, parter

Fot. 5. Budynek D, I piętro

prof. dr hab. inż. Marek Lechman Instytut Techniki Budowlanej Literatura: • PN-B-03264: 2002 Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone. Obliczenia statyczne i projektowanie.

• PN-EN 1992-1-1: 2008 Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków.

• PN-B-03002:2007 Konstrukcje murowe. Projektowanie i obliczanie • PN-EN 12504-2:2002 „Badania betonu w konstrukcjach. Część 2: Badanie nieniszczące.

Oznaczenie liczby odbicia”.

Fot. 6. Budynek E, II piętro. Miejsce założenia plomby gipsowej

Rys. Sposób naprawy pęknięć ściany z cegły pełnej

Builder 75

Zdjęcia i rysunek arch. autora

z projektem. Nie stwierdzono ubytków korozyjnych zbrojenia badanych elementów konstrukcji.

Rozbieżności w stosunku do projektu dotyczyły jedynie rozmieszczenia niektórych ścian wewnętrznych w lokalach.

rynek

Dachy trapezowe to niezwykle ekonomiczne rozwiązanie służące do krycia wszelkiego rodzaju konstrukcji. Jednak w przypadku wymagających instalacji, m.in. o dużych rozpiętościach, należy stosować szczególny rodzaj materiału. Dlatego firma Blachy Pruszyński proponuje klientom nowy profil T80. Produkowany jest on z kręgów o szerokości 1500 mm, co zapewnia wyjątkowo dużą powierzchnię krycia. Trapez T80 to dobre rozwiązanie np. do budowy dużych obiektów przemysłowych, handlowych i usługowych.

DOMIESZKI DO BETONU CEMEX – Budujemy nowe możliwości CEMEX Polska od początku swojej działalności jest obecny na rynku domieszek do betonu i zapraw. Przez lata zdobyliśmy szerokie doświadczenie w tym obszarze i pragniemy podzielić się nim z naszymi Klientami. Posiadamy bogaty asortyment domieszek dla najbardziej wymagających partnerów handlowych oraz dla najtrudniejszych i pełnych wyzwań projektów. Chcemy służyć wsparciem w osiąganiu optymalnych zysków naszych Klientów, nawet na tak trudnym rynku jaki mamy obecnie.

Zapraszam Państwa do zapoznania się z naszą odświeżoną ofertą domieszek do betonu i zapraw CEMEX Polska na www.cx-domieszki.pl.

Bartłomiej Wyrostkiewicz, Dyrektor Sprzedaży Cementu Luzem i Domieszek, CEMEX Polska

Rozwiązanie Danfoss OnLine umożliwia użytkownikowi pompy ciepła Danfoss monitorowanie pracy urządzenia w domu, ze smartfona (iOS i Android), komputera lub tableta, z dowolnego miejsca na całym świecie. Właściciel budynku może np. obniżyć temperaturę w domu przed lub w trakcie pobytu na wakacjach i zwiększyć ją ponownie, gdy wraca. Jeśli nastąpi usterka, właściciel lub instalator natychmiast otrzyma powiadomienie emailem lub SMSem. Możliwe jest kontrolowanie kilku miejsc z poziomu jednej aplikacji. Instalacja jest prosta i szybka, a system współpracuje z wszystkimi pompami ciepła przeznaczonymi do budynków mieszkalnych.

Wolff – wycinarka spoin w jastrychach Nowoczesna wycinarka spoin w jastrychach EF 135 przeznaczona jest do szybkiego i niskopyłowego cięcia materiałów mineralnych. Łączy poręczny charakter z dużą mocą i wysoką sprawnością. Głębokość cięcia wycinarki jest regulowana, przy maksymalnym ustawieniu wynosi aż 35 mm. Wbudowany Fot. arch. Wolff rolkowy mechanizm jezdny ułatwia wycinanie szczelin dylatacyjnych w każdej podłodze. Wycinarka waży ok. 5 kg, ostrze obraca się 12 tys. razy na minutę.

Dzięki tym cechom znajdzie zastosowanie podczas realizacji projektów nawet w niewielkich pomieszczeniach.

quick-mix – linia klejów dla wymagających FX to system zapraw klejących z innowacyjną technologią trasstec. System FX zastępuje dotychczasową gamę produktów do układania okładzin ceramicznych. Składa się z zapraw przeznaczonych do konkretnych zastosowań: FX 300, FX 400 Gres, FX 500 Klinkier, FX 600 Flex, FX 600 Flex biała oraz FX 900 Super flex.

Udoskonalone receptury wpływają na właściwości fizyko-chemiczne zapraw, sprawiają, że kleje zachowują wysoką trwałość i stabilność niezależnie od warunków cieplno-wilgotnościowych. O właściwościach poszczególnych zapraw informują teraz duże, czytelne piktogramy umieszczone na dole opakowania. Innowacyjna technologia modyfikowania spoiw mineralnych trasstec wpływa na poprawę parametrów, związanych m.in. z przyczepnością, wytrzymałością na ściskanie, nasiąkliwością, skurczem i podwyższoną ochroną okładzin z kamienia naturalnego przed przebarwieniami. Technologia polega na dwukrotnym mieleniu w młynach kulowych cementu portlandzkiego z trasem Tubag. W ten sposób powstaje cement trasowy, który jest spoiwem do produkcji zapraw o zwiększonej przyczepności, wytrzymałości na ściskanie, zmniejszonej nasiąkliwości i obniżonym skurczu. Zaprawy uzyskały licencje upoważniające do stosowania oznaczenia EC 1 (bardzo niska emisyjność) według restrykcyjnego systemu certyfikacji EMICODE opracowanego przez Stowarzyszenie Producentów Chemii Budowlanej GEV.

76 Builder

marzec 2013

Fot. arch. quick-mix

Fot. arch. Bosch

Fot. arch. Danfoss

Danfoss – komunikacja z pompą ciepła

Bosch – szlifierka z wyłącznikiem czuwakowym GGS 28 LP Professional to nowa szlifierka prosta firmy Bosch, zaopatrzona w wyłącznik czuwakowy. Dzięki niemu szlifierka pracuje stale wtedy, gdy przycisk jest włączony i wyłącza się natychmiast po jego zwolnieniu.

To rozwiązanie spełnia coraz wyższe wymagania w zakresie bezpieczeństwa pracy – użytkownik ma przez cały czas kontrolę nad elektronarzędziem. Ma ona wydłużone wrzeciono szlifierskie, idealne do szlifowania w trudno dostępnych miejscach oraz wydajny silnik o mocy 500 W, zapewniający dłuższą żywotność narzędzia i szybki postęp pracy. Niska masa (tylko 1,6 kg) i 4-metrowy przewód zasilający zapewniają niezbędny komfort manewrowania narzędziem. Solidne mocowanie przewodu zasilającego chroni kabel przed uszkodzeniem.

Fot. arch. Pruszyński

Pruszyński – profil na dachy trapezowe

wentylacja i klimatyzacja dodatek promocyjny miesiÄ&#x2122;cznika

Builder

marzec 2013

str. 80

VRV IV Daikin

â&#x20AC;&#x201C; nowa generacja systemu Prezentacja systemu firmy DAIKIN

Klimat, który inspiruje Nowoczesne rozwiązania klimatyzacyjne dedykowane dla apartamentów, biurowców, obiektów użyteczności publicznej, szpitali i centrów medycznych oraz obiektów wielkokubaturowych.

Klimat, który inspiruje

Eleganckie wzornictwo Wysoka wydajność energetyczna Nowoczesne rozwiązania klimatyzacyjne dedykowane dla apartamentów, Szybki i łatwy montaż biurowców, obiektów użyteczności publicznej, szpitali i centrów medycznych oraz obiektów wielkokubaturowych.

Eleganckie wzornictwo Wysoka wydajność energetyczna Szybki i łatwy montaż

Kompleksowe wsparcie: • doradztwo techniczne na etapie koncepcji projektu, doboru i projektowania systemów klimatyzacji • nadzór podczas uruchomienia • obsługa gwarancyjna i pogwarancyjna Kompleksowe wsparcie: Kontakt: LG Electronics z o.o.

• doradztwo techniczne na Polska etapieSp. koncepcji projektu, ul. Wołoska 22, 02-675 Warszawa, tel. +48 22 48-17-100,klimatyzacji www.klimatyzacja.lge.pl doboru i projektowania systemów • nadzór podczas uruchomienia • obsługa gwarancyjna i pogwarancyjna

VRV IV Daikin – nowa generacja systemu Firma DAIKIN w prowadza na rynek nową – czwartą generację systemów klimatyzacji i ogrzewania VRV IV dla nowych i istniejących już budynków komercyjnych.

S

ystem VRV zawsze wy­ znaczał kierunki dla sys­ temów klimatyzacji z bezpośred­nim odparowaniem czynnika chłodnicze­go. Obecnie system VRV IV firmy DAIKIN wy­ znacza nowe standardy spraw­ ności sezonowej w budynkach, komfortu oraz łatwego mon­ tażu. Został on zaprojekto­ wany jako zintegrowany system klima­t yzacji, ogrzewania i wen­ tylacji pozwa­lający również na przygotowanie ciepłej wody użytkowej w budynku.

Nowy system VRV IV to do­ brze znane rozwiązanie udo­ skonalone o trzy rewo­lucyjne technologie.

Rewolucyjny układ sterowa­ nia zmien­ną temperaturą czyn­ nika chłodnicze­go (VRT) auto­ matycznie dostosowuje system

VRV do wymagań konkretne­go budynku pod względem kom­ fortu i efektywności, reduku­ jąc dzięki temu bieżące kosz­ ty eksploatacji. System moż­ na w łatwy sposób konfigu­ rować korzystając ze wstęp­ nie zaprogramowa­nych trybów technologii VRT. Poprzez te wstępne ustawienia użytkow­ nik wybiera optymalizację sys­ temu ukierunkowaną na wyma­ ganą przez niego równowagę pomiędzy komfortem i efektyw­ nością. Analiza podstaw pracy systemu umożli­wia nam popra­ wienie sprawności sezo­nowej aż o 25%! Podczas pracy w try­ bie automatycznym system w sposób ciągły dostosowuje zarówno temperaturę, jak i ob­ jętość czynnika chłodniczego sto­sownie do wymaganej wy­

dajności oraz wa­ runków meteorolo­ gicznych. W środ­ ku sezonu, kie­ dy potrzebne jest lekkie chło­dzenie i temperatura po­ mieszczenia jest bli­ ska wartości zada­ nej, system będzie dostosowywał tempe­ raturę czynnika chłodnicze­ go do wyższego poziomu, tak aby zużywać mniej ener­ gii, co prowadzi do znacznych oszczędności.

Wiadomo, że pompy cie­ pła wykazu­ją wysoką efek­ tywność energetyczną w try­ bie ogrzewania, jednak pod­ czas procesu grzania groma­ dzi się lód i na­leży go okreso­ wo topić, korzystając z funk­ cji odszraniania, która od­ wraca cykl chłodniczy. Powo­ duje to tymczaso­we obniże­ nie temperatury i zmniejsze­ nie poziomów komfortu we­ wnątrz budynku. VRV IV zmie­ nił standard ogrzewania, do­ starczając ciepło nawet pod­ czas procesu odszraniania, co eliminuje spadek tem­ peratury wewnątrz pomiesz­ czeń oraz zapewnia komfort przez cały czas.

Konfigurator VRV to zaawan­ sowane oprogramowanie, któ­ re umożliwia łatwe konfiguro­ wanie i uruchomienie syste­ mu. W przypadku, gdy inwe­ stor posiada kil­ka budynków

w różnych lokalizacjach, można zarządzać dokładnie wieloma systemami w taki sam sposób, uzyskując dzięki temu uprosz­ czenie wprowadzania nastaw dla kluczowych klientów. Konfi­ gurator umożliwia również od­ zyskanie początkowych usta­ wień pracy agrega­tów ze­ wnętrznych.

DAIKIN wprowadza na rynek NOWY INTELIGENTNY STE­ ROWNIK DOTYKOWY z narzę­ dziami zarządzania energią dla redukcji kosztów eksploatacji w całym budynku. Steruje i za­ rządza on wszyst­kimi urządze­ niami DAIKIN, pozwala rów­nież na sterowanie oświetleniem, pom­pami i innymi elementami technicznymi budynku wyko­ rzystując automatykę WAGO. System daje korzyści właści­ cielom, projektantom, instala­ torom i użytkow­nikom budyn­ ków. Innowacyjna tech­nologia inwerter firmy Daikin oraz kon­ trola czynnika chłodniczego sprawiają, że system klimaty­

TRUDNY DO POBICIA ponownie... wyznacza standard zacyjny VRV®IV pra­cuje z wy­ jątkową sprawnością. Zapew­ nia dużą oszczędność energii, co zna­cząco redukuje koszty eksploatacyj­ne oraz umożliwia lepsze zarządzanie budynkiem.

Systemy VRV® firmy Daikin składają się z jednostek we­ wnętrznych i zewnętrz­nych do­ stępnych w szerokiej gamie mo­ deli dopasowanych do wiel­ kości budyn­ków oraz warun­ ków instalacji. Istnieje możli­ wość tworzenia długich instala­ cji, które spełniają wymagania niemal każ­dego obiektu. Urzą­ dzenia zapewniają pracę w tem­ peraturach zewnętrznych –25°C do +52°C. Daikin oferuje kompaktową budo­wę jednostek zewnętrz­ nych VRV® oraz dalszą optyma­ lizację funkcji urządzeń, prze­ kraczającą standardy syste­ mów kli­matyzacyjnych. Kom­ paktowe urządze­nia ułatwiają montaż w ograniczonych prze­ strzeniach.

Aby zapewnić komfortowe warunki, Daikin oferuje syste­ my obróbki powie­trza będą­ ce nie tylko standardową kli­ matyzacją. Oprócz zapewnie­ nia kom­fortowej temperatury powietrza, istnieje możliwość polepszenia jego jakości dzię­ ki wentylacji, nawilżaniu i innym proce­som. Łatwa obsługa jest realizowana przez zaawanso­ wane systemy sterowa­nia cen­ tralnego.

Artur Pezda Eng. M. Sc. Country Consulting Sales Coordinator Consulting Sales-CENTER

NOWA CAŁKOWICIE PŁASKA KASETA • PROSTA • funkcjonalna • GENIALNA

to najlepsza alternatywa dla tradycyjnych układów grzewczych dzięki unikalnej technologii ogrzewania, która współpracuje z najnowszą

CAŁKOWICIE PŁASKĄ KASETĄ „FULLY FLAT CASSETE” • W pełni dopasowana do podwieszanych sufitów kasetonowych.

• Idealnie wkomponuje się w nowoczesne przestrzenie biurowe.

www.daikin.pl

Premierowa prezentacja urządzenia podczas Forum Wentylacja Salon Klimatyzacja 2013

zmiany w przepisach

Zadaniem wentylacji i klimatyzacji jest zapewnienie stałego dopływu powietrza o odpowiedniej jakości, przy zachowaniu warunków komfortu cieplnego i zapewnieniu usuwania powietrza zużytego. Dlatego najważniejszym trendem rozwoju powinno być doskonalenie parametrów technicznych wpływających na coraz większą skuteczność wymiany i poprawy jakości powietrza.

Praktyka pokazuje, że równie ważnym jest jak najmniejsze zużycie energii przez urządzenia i systemy wentylacyjne i klimatyzacyjne.

Fot. arch. redakcji

WENTYLACJA – kierunek energooszczędność

P

owszechnie znany jest wskaźnik zużycia energii na cele grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne przez budynki – wynosi on 40% energii zużywanej przez budynek.

O znaczeniu prawidłowego systemu wentylacji i klimatyzacji dla ogólnego bilansu energii budynku świadczy m.in. fakt, że „modernizacja systemu wentylacji poprzez montaż układu odzysku (rekuperacji) ciepła” znalazła się na liście przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w zakresie przebudowy lub remontu budynków. Lista ta stanowi punkt 2 załącznika do opublikowanego w obwieszczeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Odpowiednio projektowana wentylacja i klimatyzacja dla budynków nowo powstających na pewno będzie miała fundamentalne znaczenie w spełnieniu wymagań dyrektywy 2010/31/UE, której postanowienia powinny być spełniane od 9 lipca 2013 roku.

82 Builder dodatek promocyjny WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

Wentylacja a dyrektywa unijna

Efektywność energetyczna wentylacji i klimatyzacji dyktowana jest przez szereg aktów prawnych.

Najważniejszym z polskich dokumentów tego typu jest prawo budowlane wraz z obowiązującymi rozporządzeniami, a wśród nich Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz.

690 z późniejszymi zmianami).

Pod koniec roku 2012 Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej przedstawiło i przekazało do konsultacji społecznych projekt nowelizacji tego rozporządzenia, celem zapewnienia wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona). Zasadnicze zmiany znalazły się w Dziale IV „Wyposażenie techniczne budynków”, Dziale X „Oszczędność energii i izolacyjność cieplna”, a także w Załączniku nr 2

do rozporządzenia „Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymagania związane z oszczędnością energii”. Warto zwrócić uwagę, że wprowadzone zapisy – w Dziale IV niemal w całości – w dużej mierze dotyczą techniki wentylacyjnej i klimatyzacyjnej.

Równouprawnienie wentylacji hybrydowej

Paragraf 148, ust. 1, określa wymaganie zapewnienia odpowiedniej jakości powietrza w budynkach, poprzez stosowanie właściwego systemu wentylacji. Dla budynków wysokich i wysokościowych do tej pory dozwolone było stosowanie wentylacji mechanicznej wywiewnej lub wywiewno-nawiewnej. W projekcie do wykazu możliwych rozwiązań dodano wentylację hybrydową. Jest to rozwiązanie, które zależnie od warunków zewnętrznych działa jak wentylacja mechaniczna lub grawitacyjna, wykorzystując warunki atmosferyczne wokół budynku.

Jest jednak bardzo istotne, by pojęcie „wentylacji hybrydowej” zomarzec 2013

Aby urządzenia i systemy dostosowywały pracę do panujących warunków, do paragrafu 148 dodano ust. 5, który narzuca obowiązek regulacji według obciążenia pracy wentylatorów instalacji wentylacji mechanicznej nawiewnej i wywiewnej. Regulowanie według obciążenia to uwzględnienie rzeczywistej sytuacji w pomieszczeniu – może to być obecność osób w pomieszczeniu (np. wykrywanie ruchu) czy pomiar parametrów powietrza wewnętrznego – ustawodawca wymienia m.in. wilgotność względną i zawartość dwutlenku węgla. Według ustawodawcy, zmiana ta przyczyni się do poprawy efektywności energetycznej wentylacji mechanicznej. Z kolei paragraf 154 określa wymagania pozwalające poprawić efektywność instalacji klimatyzacyjnej. Ust. 13 mówi, że pompy obiegowe w obiegach grzewczych i chłodzących instalacji klimatyzacyjnej powinny być regulowane według obciążania cieplnemarzec 2013

Eksplozja rynku rekuperacji?

Przykład wymiennika ciepła do stosowania w systemach z odzyskiem ciepła

go, przy stałym ciśnieniu dyspozycyjnym.

Paragraf 151, ust.1, poszerza obowiązek stosowania urządzeń do odzyskiwania ciepła z powietrza wywiewanego w wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji komfortu.

Obecnie wydajność urządzeń, dla których odzysk ciepła jest wymagany, wynosi 2000 m3/h, wedle projektu ma wynosić 500 m3/h. Powietrze nawiewane powinno zawierać wynikający z wymagań higienicznych udział powietrza zewnętrznego – jednak w projekcie zrezygnowano z minimalnej wielkości tego udziału (obecnie jest to 10%).

Bez strat ciepła i kondensacji

Projekt stara się rozwiązać część problemów typowo technicznych związanych z obniżaniem efektywności energetycznej urządzeń i systemów. Obecnie, dla przewodów wentylacji i klimatyzacji nie określa się wymagań dotyczących ich izolacji. Projektowane zmiany wprowadzają wymóg, by minimalna grubość izolacji spełniała wymagania określone w pkt. 1.5 załącznika nr 2 do rozporządzenia. Takie podejście ma zapobiegać zmniejszeniu strat ciepła przez przewody, a tym samym mniejsze zużycie energii na przygotowanie powietrza użytkowego o odpowiedniej temperaturze.

Paragraf 154, ust. 12 wprowadza wymóg dotyczący belek chłodzących oraz elementów chłodzenia płaszczyznowego (np. sufitowego).

W przypadku tych urządzeń, problemem jest kondensacja pary wodnej na ich powierzchni.

Zapobiega temu właściwe dobranie temperatury zasilania i powrotu czynnika chłodzącego. Projekt wprowadza wymóg takiego właśnie dobierania temperatury przy projektowaniu urządzeń.

Szczelność budynku

Projektowane rozporządzenie zakłada także zmiany w zakresie wymagań co do szczelności budynku. Ważnym zapisem jest wprowadzenie spełnienia wymogu szczelności nie tylko dla budynków z wentylacją grawitacyjną lub mechaniczną, ale też dla budynków wyposażonych w klimatyzację. Obecnie poziomy szczelności są „zalecane”, w projekcie zawarto zapis dotyczący szczelności wymaganej. Zalecono też przeprowadzenie próby szczelności budynku po zakończeniu budowy. Podana jest podstawa badania – Polska Norma w zakresie badania szczelności budynków.

Skutki zmian

Projekt doprecyzowuje niektóre zagadnienia z zakresu techniki wentylacyjno-klimatyzacyjnej, starając się nie tylko spełniać wymagania energooszczędności, ale i nadążyć za rozwojem technicznym rynku (np. poprzez wprowadzenie obowiązku regulacji pracy wentylatora zależnie od obciążenia) oraz odnieść się do rzeczywiście napotykanych problemów projektowych (np. uwzględnienie punktu rosy przy do-

borze temperatury zasilania i powrotu czynnika chłodniczego dla belek chłodzących i chłodzenia płaszczyznowego).

Ustawodawca w zakresie techniki wentylacyjnej i klimatyzacyjnej przewiduje „zwiększenie popytu” na urządzenia i rozwiązania o wysokiej efektywności energetycznej.

Obok potencjalnych, pozytywnych skutków, jak większe zainteresowanie zaawansowanymi systemami wentylacyjno-klimatyzacyjnymi (np. inteligentnie sterowany system regulatorów VAV), należy zwrócić

Nowe otwarcie dla wentylacji małych budynków?

Nasady hybrydowe na kanale wentylacji grawitacyjnej.

baczną uwagę na problemy jakościowe. Wobec otwierającego się, sprzyjającego rynku dla wentylacji hybrydowej, niemal pewny jest „dynamiczny rozwój” kolejnych firm oferujących to rozwiązanie.

Ważnym zadaniem stowarzyszeń branżowych wydaje się więc opracowanie odpowiednich wytycznych w zakresie wymagań stawianych systemom wentylacji hybrydowej, jej projektowania, wykonawstwu i eksploatacji. opr. redakcja

Więcej informacji o zakresie nowelizacji, jej praktycznych i technicznych aspektach i skutkach oraz możliwość dyskusji pojawi się podczas seminarium Forum Wentylacja i Salonu Klimatyzacja, dnia 5 marca 2013 roku w Warszawie, gdzie projektowanym zmianom w prawie poświęcony będzie duży blok seminaryjny. Zapraszamy!

Builder dodatek promocyjny WENTYLACJA I KLIMATYZACJA 83

Fot. arch. Uniwersal

Systemy efektywne energetycznie

Fot. arch. Clima Produkt

stało w rozporządzeniu precyzyjnie zdefiniowane, aby uniknąć nadużyć związanych ze stosowaniem tego stosunkowo nowego systemu.

Pod znakiem zapytania pozostaje, czy wentylacja hybrydowa jest systemem właściwym dla budynków wysokich i wysokościowych. Producenci oferują ten system raczej jako alternatywę dla wentylacji grawitacyjnej (np. budownictwo jednorodzinne lub kameralne budynki wielorodzinne) w obszarach, gdzie zastosowanie wentylacji mechanicznej jest technicznie niemożliwe lub zbyt kosztowne. Poza tym doprecyzowania wymagają wszystkie paragrafy, w których występuje pojęcie „wentylacji grawitacyjnej” oraz „wentylacji mechanicznej wywiewnej”. Należy jasno określić, w jakim zakresie wentylacja hybrydowa ma podlegać przepisom dla wentylacji grawitacyjnej (np. w zakresie kanałów wentylacyjnych), a w jakim – dla wentylacji mechanicznej (np. w zakresie efektywności energetycznej czy wymagań dotyczących szczelności budynku).

Forum wentylacja/salon klimatyzacja

WENTYLACJA dla PROFESJONALISTÓW

T

egoroczne spotkanie profesjonalistów zajmujących się wentylacją i klimatyzacją Forum Wentylacja - Salon Klimatyzacja odbywa się pod patronatem „Buildera”. Już 5-6 marca w Warszawie będzie można dowiedzieć się, jak ważna w budownictwie jest nowoczesna wentylacja i klimatyzacja.

Na fachowców czeka ponad 100 wystawców, bogaty program seminaryjny, atrakcyjna prezentacja nowości i sprzyjający, nomen omen, klimat do rozmów branżowych

Najciekawszy Produkt 2013

Jest to konkurs na produkt wyróżniający się wśród oferty rynkowej wyrobów i urządzeń oraz usług dla branży wentylacyjnej i klimatyzacyjnej, cieszących się największym zainteresowaniem branżystów.

Najciekawszy produkt wybierają zwiedzający, a laureat konkursu jest promowany we wszystkich publikacjach medialnych dotyczących Forum. Nowością 2013 jest wprowadzenie kategorii tematycznych.

Ramowy program seminariów

Impreza to także dwa dni specjalistycznych seminariów i wykładów.

Przepisy / normy / technologie • Zmiany w przepisach – nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

• Dofinansowanie NFOŚ do systemów rekuperacji – omówienie zasad dofinansowania i wymagań w zakresie rekuperacji.

• Sprawność odzysku ciepła z powietrza usuwanego – teoria a praktyka.

• Pomiary szczelności budynków.

• Wpływ zmian rozporządzenia w sprawie warunków technicznych na stosowanie wentylacji naturalnej.

• Problemy eksploatacyjne kanałów wentylacji naturalnej.

• Czujniki CO2 – sterowanie wentylacją w zależności od potrzeb.

• Nowa norma polska – kontrola czystości systemów wentylacji i metody czyszczenia.

Obiekty hotelowe i konferencyjne – uwarunkowania dla systemów wentylacji i klimatyzacji.

Seminarium polecane dla architektów i inwestorów.

Centrale wentylacyjno - klimatyzacyjne • Metody oceny efektywności energetycznej central wentylacyjnoklimatyzacyjnych.

• Energochłonność procesów obróbki powietrza w centralach wentylacyjnoklimatyzacyjnych.

• Analiza opłacalności stosowania pompy ciepła w basenowych centralach wentylacyjnych.

Architekci mile widziani

Od początku wystawa ma charakter imprezy B2B - spotykają się na niej przedstawiciele sektora wentylacyjno-klimatyzacyjnego oraz ich potencjalni interesariusze.

Z roku na rok impreza cieszy się coraz większym zainteresowaniem branży budowlanej, a szczególnie architektów. Także i do nich adresowane są seminaria i prezentacje, prowadzone przez niezależnych, najwyższej klasy specjalistów. Równolegle w kilku salach odbędzie się kilkadziesiąt wystąpień. Seminaria te rokrocznie cieszą się ogromnym zainteresowaniem wszystkich grup zwiedzających.

Arena Technologii

Nowością targów w 2013 roku będzie też specjalna strefa prezentacji – ARENA TECHNOLOGII. Oferta skierowana jest nie tylko do projektantów i instalatorów, ale i do inwestorów. Na terenie ekspozycji zostanie zaaranżowana wydzielona przestrzeń służąca specjalnemu wyeksponowaniu produktów, umożliwiająca bezpośrednie porównanie wyrobów różnych producentów.

Tematem przewodnim ARENY TECHNOLOGII 2013 będą produkty, systemy i technologie szczególnie polecane do zastosowania w obiektach hotelowych (konferencyjnych oraz rekreacyjnych) i restauracyjnych.

84 Builder dodatek promocyjny WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

Instalacje wentylacji bytowej i pożarowej – autonomia i współdziałanie • Wymogi dla dokumentacji projektowej dotyczącej wentylacji pożarowej.

• Warunki zastosowania wentylacji bytowej w ochronie przeciwpożarowej.

• Zintegrowane systemy sterowania instalacją wentylacji pożarowej i bytowej – elastyczna realizacja scenariusza pożarowego.

• Zasady budowy scenariusza współdziałania instalacji bytowej i pożarowej w budynkach użytkowych.

• Systemy wentylacji pożarowej dla budynków modernizowanych – przykłady.

• Zabezpieczenie szachtów windowych – metody i rozwiązania, warunki zastosowania wind do ewakuacji.

• Instalacje odbioru powietrza i dymu w budynkach wielokondygnacyjnych.

• Organizacja nawiewu kompensacyjnego w systemach oddymiania ze szczególnym uwzględnieniem obiektów wielkokubaturowych.

• Raport z prac komitetu CEN w zakresie zabezpieczenia budynków przed zadymieniem.

Wentylacja i klimatyzacja • Pompy ciepła w systemach wentylacji i klimatyzacji.

• Systemy VRF do zastosowań w obiektach hotelowych.

• Wentylacja wyporowa - zasady projektowe.

• Wentylacja i klimatyzacja w centrach rekreacyjnych.

• Wybór klimakonwektorów do zastosowań hotelowych.

• Akumulacja chłodu w klimatyzacji.

• Nowelizacja przepisów w sprawie zasad wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu • Numeryczna mechanika płynów w codziennej pracy konstruktora, projektanta, instalatora na przykładzie oprogramowana FloEFD. marzec 2013

Systemy detekcji CO i LPG w garażach podziemnych Jolanta Dębowska-Danielewicz

P

odstawową funkcją systemów wentylacji jest ochrona osób przebywających w garażach przed szkodliwym wpływem spalin samochodowych.

Jednymi z najbardziej niebezpiecznych składników spalin są: tlenek węgla i tlenki azotu oraz gaz propan-butan, który może wydostać się z nieszczelnych instalacji samochodowych.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z poz.zm.), garaże podziemne wielostanowiskowe należy wyposażyć w system wentylacji mechanicznej sterowanej detektorami tlenku węgla i gazu propan-butan (CO i LPG). Sterowanie odbywa się poprzez uruchamianie wentylatorów wywiewnych z zadaną wydajnością, po otrzymaniu sygnału o przekroczeniu progów alarmowych właściwych dla poszczególnych gazów.

W 2012 r. firma GAZEX rozszerzyła swoją ofertę sprawdzonych, niezawodnych detektorów typu WG o nowy model – detektory typu WG.EG. Urządzenia dostępne są w wersjach 230 VAC i 12 VDC (WG.EG/A). Aby sprostać wymogom normy PN 50545-1 Elektryczne przyrządy do wykrywania i pomiaru gazów toksycznych i palnych w garażach oraz w tunelach, detektory WG.EG, marzec 2013

w odróżnieniu od swoich poprzedników detektorów typu WG.EN, zaprojektowano jako 3-progowe.

Detektory typu WG.EG są urządzeniami autonomicznymi – posiadają wbudowane wyjścia przekaźnikowe, bezpośrednio sterujące pracą wentylatorów wyciągowych. Ze względu na swoją podstawową funkcję, czyli sterowanie pracą wentylatorów, detektory nie zostały wyposażone w syreny wewnętrzne. Rozwiązanie to minimalizuje ryzyko błędnego odczytania sygnału akustycznego, jako sygnału z systemu pożarowego lub innego systemu alarmowego. Doskonałym uzupełnieniem systemu są tablice ostrzegawcze LED jednostronne lub dwustronne, informujące użytkowników garażu o powstałym zagrożeniu. Zamontowane w detektorach typu WG.EG wymienne półprzewodnikowe moduły sensora przyspieszają i ułatwiają proces kalibracji urządzenia, który można zrealizować poprzez wymianę modułu sensora w obiekcie, w którym zamontowano urządzenia.

Pozwala to uniknąć kłopotliwego demontażu detektora i długotrwałej procedury związanej z wysyłką i kalibracją urządzenia w Laboratorium Wzorcującym. Koszt zakupu nowego modułu sensora jest niższy od kosztu ponownej kalibracji zdemontowanego urządzenia. Zintegrowany z modułem sensora filtr z węgla aktywnego zwiększa selektywność urządzenia. Zastosowanie senso-

rów półprzewodnikowych pozwala na wydłużenie okresu między kalibracjami do 3 lat, zmniejszając koszty eksploatacyjne systemu. Żywotność sensorów półprzewodnikowych wynosi 10 lat. Stosowane w podobnych rozwiązaniach sensory elektrochemiczne wymagają kalibracji co 6 miesięcy, a ich żywotność zwykle nie przekracza 2 lat. Detektory typu WG.EG wyposażono w nowy rodzaj zacisku typu samokleszczującego, umożliwiającego podłączenie przewodem z żyłą wielodrutową (przewód typu linka) bez tulejki zaciskowej. Rozwiązanie to przyspiesza i upraszcza wykonanie okablowania. Podobnie jak w modelu WG.EN, istnieje możliwość podłączenia przewodem jednodrutowym. Nowy typ zacisku pozwala na demontaż płytki elektroniki bez konieczności rozłączania przewodów.

Konstrukcja detektorów WG.EG umożliwia konfigurację systemu detekcji zgodnie z potrzebami użytkowników – jako system 3-progowy lub 2-progowy z sygnalizacją AWARIA. System może współpracować z BMS za pośrednictwem dodatkowych przekaźników lub styczników. Rozszerzenie o dodatkowy moduł sterujący pozwala na komunikację w standardzie RS485 z protokołem MODBUS RTU. Nowym rozwiązaniem jest możliwość wprowadzenia detektora w tryb pacy chwilowej za pomocą zewnętrznego włącznika magnetycznego znajdującego się z boku obudowy detektora (pole TEST ZONE). Procedura uruchomienia jest tak skonstruowana, aby zabezpieczyć detektor przed przypadkową, niezamierzoną generacją procedury testowej.

Innowacja ta umożliwia sprawdzenie prawidłowości połączeń elektrycznych obwodów sterujących,

a także ułatwia wykonanie kontroli działania urządzenia poprzez szybszą reakcję sensora na gaz testowy.

Na przednim panelu detektora znajduje się port podczerwieni, który pozwala na przeprowadzenie pełnej diagnostyki i regulacji urządzenia bez konieczności demontażu obudowy. Typ detektora determinuje jego wysokość montażową. Detektory tlenu węgla należy montować ok. 1,8 nad poziomem posadzki.

W przypadku detektorów LPG maksymalna wysokość montażu wynosi 30 cm nad poziomem posadzki.

Osłona rurowa typu AR-1 pozwala uchronić detektory LPG przed uszkodzeniami mechanicznymi, na jakie są narażone w trakcie eksploatacji. Funkcjonalność i niezawodność urządzenia znalazła uznanie w oczach Polskiej Korporacji Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji, która przyznała detektorom serii WG.EG statuetkę Złotego Instalatora w czasie trwania X Kongresu INSTALEXPO 2012.

Skoro musisz stosować, stosuj najlepsze!

GAZEX ul. Baletowa 16, 02-867 Warszawa www.gazex.pl

Builder dodatek promocyjny WENTYLACJA I KLIMATYZACJA 85

PROMOCJA

Sprawnie działający i niezawodny system wentylacji mechanicznej garaży podziemnych jest warunkiem bezpiecznego użytkowania tego typu obiektów.

RYNEK

CWK – mniejszy nawiewnik zgodnie z potrzebami rynku

Darco – nowe spojrzenie na wentylację hybrydową

Firma CWK sp. z o.o. rozszerzyła gamę nawiewników okrągłych wirowych NV o mniejsze, atrakcyjne cenowo modele NV-M. Nowa seria obejmuje średnice fi 100-250. Nawiewniki te mogą być stosowane w instalacjach wentylacyjnych nisko- i średniociśnieniowych, a dzięki uzyskiwaniu nawiewu wirowego polecane są do pomieszczeń o wysokości od 2 do 5 m. Panel czołowy może być okrągły lub kwadratowy.

Turbowent Hybrydowy PLUS to udoskonalona wersja znanej od lat nasady hybrydowej Turbowent. Dzięki zastosowaniu dodatkowych łopatek wewnątrz turbiny nasady podczas napędzania silnikiem wytwarzają większe podciśnienie w porównaniu z nasadami dotychczas produkowanymi, bez konieczności podnoszenia prędkości obrotowej turbiny. Dodatkowo zostały opracowane trzy kolejne rozmiary: Turbowent Hybrydowy PLUS o średnicach: 250, 300 i 350 [mm]. Nasady osiągają parametry pracy zbliżone nawet do wentylatorów mechanicznych, przy znacząco mniejszym zużyciu energii i minimalnym poziomie hałasu. Urządzenie dynamicznie wykorzystuje siłę wiatru do wspomagania ciągu kominowego. Rozwiązanie zgłoszone do zastrzeżenia w Urzędzie Patentowym RP.

Hestor – centrala wentylacyjna Deluxe Firma Hestor wprowadziła do swej oferty m.in. centrale wentylacyjne Hestr Deluxe, zbudowane na bazie lekkiej ramowej konstrukcji aluminiowej i wyposażone w przeciwprądowym wymiennik ciepła o sprawności do 91%. Wyposażone są w by-pass automatyczny oraz ciche wentylatory z dokładną regulacją wydajności. Dostępne są w wersji leżącej i podwieszanej. Obok dobrych parametrów energetycznych wyróżniają się wyjątkowo cichą pracą, bogatym wyposażeniem, łatwością obsługi i zwartą, kompaktową obudową.

Uniwersal – wentylator dachowy Vertical 250 na cokole dachowym regulowanym CSR Wentylator z pionowym wyrzutem powietrza może być stosowany do usuwania powietrza z pomieszczeń mieszkalnych i biurowych. Nowoczesny wirnik, osadzony bezpośrednio na silniku elektronicznie komutowanym, zapewnia energooszczędność. Zewnętrzna obudowa wentylatora wyłożona jest materiałem dźwiękoizolacyjnym. Wentylator posiada możliwość pełnej regulacji obrotów i jest w pełni zabezpieczony elektrycznie.

Konstrukcja przewidziana jest do montażu na typowych cokołach dachowych typ B, co pozwala na montaż urządzenia na cokołach dachowych regulowanych. Cokoły te są wewnętrznie ocieplone, by zminimalizować wykraplanie się pary wodnej wewnątrz kanału wentylacyjnego, niezależnie od kąta nachylenia dachu. Wentylator wykonano z laminatu poliestrowo-szklanego barwionego na dowolny kolor RAL.

Rosenberg – kompaktowa centrala Schulbox Firma Rosenberg rozwija model Schulbox 750H, obecny od kilku lat na rynku. Obecnie na rynku pojawił się model Schulbox 500V. Centrala, ze zintegrowaną wentylacją wyporową, świetnie nadaje się do klas szkolnych, sal wykładowych, sal konferencyjnych, a także pomieszczeń biurowych i mieszkalnych. Dzięki czujnikowi CO2 zapewniony jest odpowiedni dopływ powietrza zewnętrznego.

Ziehl Abegg – wentylatory MAXvent owlet Najnowsza propozycja niemieckiego koncernu to trzecia generacja wentylatorów średniociśnieniowych, w której zastosowano nowy wirnik z tworzywa o unikalnym kształcie łopat zaczerpniętym z bioniki. Hałas urządzenia obniżono nawet do 12 dBa w stosunku do poprzednich modeli. Dzięki zastosowaniu nowego materiału ZAmid wirnik jest lżejszy i odporny na korozję. Regulacja kąta nachylenia łopat pozwala na dokładne dopasowanie wentylatora do punktu pracy. Sprawność poprawiono o o 25% - dzięki uzyskanej oszczędności energii, koszt inwestycji w zakup wentylatora zwraca się w okresie do 2 lat. Wentylatory MAXvent owlet dostępne są zarówno z silnikami asynchronicznymi AC jak i komutowanymi elektroniczne ECblue, są też w pełni rewersyjne.

Ventilair – system kanałów wentylacyjnych R-VENT Flex

Flowair – oferta wentylatorów dachowych

Kanały po zamontowaniu są całkowicie niewidoczne: ukryte w stropie betonowym, drewnianym, w wylewkach lub w mokrych czy suchych tynkach. Wykonane zostały z przebadanego toksykologicznie PE – tworzywa antystatycznego i antybakteryjnego. Mają optymalne wymiary (63 i 90 mm), posiadają uszczelki z mikrogumy zapewniające trwałe i szczelne połączenia. Montaż przebiega bez specjalistycznych narzędzi, bez konieczności skręcania czy klejenia (system na klik).

UVO H to grupa wentylatorów dachowych z poziomym wyrzutem powietrza, wykonanych z kompozytu ABS i przeznaczonych do wentylacji pomieszczeń budownictwa ogólnego i przemysłowego.

W połączeniu z aparatem grzewczo-wentylacyjnym LEO KMFB lub LEO KMFS tworzą kompletny system mechanicznej wentylacji nawiewno-wywiewnej.

86 Builder dodatek promocyjny WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

marzec 2013

System rur i łączników do wysokociśnieniowych zastosowań

B ACR

> <

Łączniki calowe do klimatyzacji i chłodnictwa

Fot. arch. Okno-Pol

Okno-Pol – nowoczesny system PremiDoor 88 Skuteczna bariera dla niskich temperatur, hałasu i zanieczyszczeń; swobodne kształtowanie przestrzeni; odporność na czynniki atmosferyczne; długowieczność; komfort obsługi i elegancja to najkrótsza charakterystyka systemu drzwi podnośno-przesuwnych PremiDoor 88 z oferty firmy Okno-Pol. PremiDoor 88 wykorzystuje pięciokomorowe profile o szerokości zabudowy 88 mm.

Skrzydła wykonano z materiału kompozytowego WPC, łączącego najlepsze cechy polimeru i włókien drzewnych. Wykorzystane materiały i technologia, poszerzony zakres szklenia (do 54 mm zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz), prowadnice o podwyższonej izolacyjności oraz podwójna uszczelka środkowa pozwalają na obniżenie współczynnika przenikania ciepła profilu do 1,2-1,3 W/(m2K), a przy zastosowaniu odpowiednich szyb nawet do 0,8 W/(m2K) dla całej konstrukcji.

PremiDoor 88 umożliwia konstruowanie drzwi podnośnoprzesuwnych o wyjątkowo dużych gabarytach - szerokości do 6 m i wysokości do 2,9 m, zapewniając swobodę aranżacji i łatwość komunikacji. Wysoką stabilność i trwałość konstrukcji, przy ich efektownej smukłości, gwarantują m.in. zamknięty profil skrzydła oraz stalowe wzmocnienia.

Wykorzystane rozwiązania zapewniają funkcjonalność, wygodne, ciche i płynne podnoszenie lub przesuwanie skrzydeł do żądanej szerokości otwarcia, łatwość czyszczenia i konserwacji. System jest dostępny w wielu wariantach, także kolorystycznych.

marzec 2013

Zlewozmywak Mono D-100 to połączenie funkcjonanlości i wyszukanego designu. Materiał Cristadur®, z którego został wykonany, ma wyjątkowo gładką powierzchnię. Dzięki formule Antibac pozwala zapobiec rozwojowi bakterii aż w 95 %. Jest łatwy w utrzymaniu czystości, odporny na zadrapania, uderzenia oraz wysoką i niską temperaturę. Zgrabny zlewozmywak charakteryzuje się niewielkimi wymiarami: 765x510 mm.

Na szczególną uwagę zasługują zaś stosunkowo duże wymiary komory: 479x440x200 mm.

Zlewozmywak posiada krótki, elegancko wyprofilowany ociekacz, który nadaje mu niepowtarzalny wygląd. Mono D-100 dostępny jest także w wersji ze zintegrowanymi światłami LED. Występuje w 9 odcieniach.

Fot. arch. CCI/SCHOCK

Schock – kompaktowy i funkcjonalny zlewozmywak

Bobcat – teleskopowa ładowarka obrotowa Nowa obrotowa ładowarka teleskopowa TR38160 zastępuje starszy model TR35160. Zapewnia większy maksymalny udźwig, wynoszący 3,8 t (w porównaniu z 3,5 t w modelu TR35160) oraz maksymalną wysokość podnoszenia równą 15,7 m.

Modele obrotowych ładowarek teleskopowych są przystosowane do pracy w trudnych warunkach i do współpracy z 10 różnymi modelami platform roboczych. O nadzwyczajnej uniwersalności modelu TR38160 stanowi również większy udźwig umożliwiający użycie maszyny w połączeniu z wciągarką 3,8 t z prowadnicą liny, dzięki czemu zapewniono szybszą i bardziej płynną pracę. Możliwość obrotu modelu o 400° pozwala na wykorzystanie maszyny na całym obszarze bez konieczności jej przemieszczania.

Fot. arch. Bobcat

Marka Rockfon wprowadziła na rynek nową wersję paneli (absorberów) ściennych VertiQ. Produkt dostępny jest teraz także w kolorach: jasnoszarym, ciemnoszarym i czarnym.

Panele łączą w sobie wysokie właściwości w zakresie pochłaniania dźwięku, estetykę oraz odporność na uderzenia. Rozwiązanie dedykowane jest do obiektów sportowych, szkół, a dzięki unikalnej strukturze powierzchni oraz ciekawej gamie kolorów, sprawdza się również w budownictwie biurowym. Moduły posiadają najwyższe parametry pochłaniania dźwięku (współczynnik αw 1, klasa A).

Przyczyniają się także do zwiększenia izolacyjności dźwięku w pomieszczeniach. Mogą być montowane jako niezależne panele lub uzupełnienie sufitu podwieszanego. VertiQ mają też zupełnie nową fakturę. Pokryte są tkaną włókniną o atrakcyjnym, prążkowanym wzorze. Wykonane są ze skalnej wełny mineralnej, która jest materiałem niepalnym. Są także odporne na uderzenia oraz wygodne w montażu w systemie na tzw. klik.

Baumit – oddychający tynk dekoracyjny Tynk strukturalny Baumit openTop jest elementem systemu ociepleń Baumit open®. Zapewnia doskonały wygląd elewacji, a poprzez swobodną dyfuzję pary wodnej na zewnątrz zapobiega kondensacji wilgoci w ścianie. Jest to gotowa do użycia wyprawa wierzchnia w formie barwionego tynku – cienkowarstwowa masa o strukturze baranka o wielkości ziarna 1,5; 2,0; 3,0 mm, dostępna w kolorystyce Life. Cechuje się odpornością na zmienne warunki atmosferyczne, hydrofobowością, wysoką paroprzepuszczalnością i niską podatnością na zabrudzenia. Jest łatwy w obróbce, można go nakładać ręcznie lub maszynowo. Dzięki wysokiej zasadowości jest naturalnie odporny na rozwój grzybów i glonów.

Builder 89

Fot. arch. Baumit

Fot. arch. Rockfon

Rockfon – panele ścienne VertiQ

rynek

Produkty nagrodzone statuetką TopBuilder 2013 TOPBUILDER 2013 Statuetka TopBuilder to jedna z najbardziej cenionych nagród na polskim rynku budowlanym. Przyznawana jest przez redakcję miesięcznika „Builder” i Kapitułę Wyróżnień innowacyjnym produktom i rozwiązaniom budowlanym; realizacjom, w których zastosowano nowoczesne rozwiązania architektoniczne, konstrukcyjne i technologiczne oraz sprawdzonym i rekomendowanym produktom IT przeznaczonym dla budownictwa. Tytułem i statuetką TopBuilder mogą być wyróżnione również usługi, produkty finansowe, projekty, inicjatywy, przedsięwzięcia, programy, które są dedykowane branży budowlanej. W tym roku po raz pierwszy jury wskazało także wiodące polskie projekty konstrukcyjne i architektoniczne.

Przeznaczony jest do okładzin ceramicznych wewnątrz i na zewnątrz budynków, we wszystkich formatach. Wyróżnia się podwyższonymi parametrami – spełnia wymagania C2TE zgodnie z normą PN-EN 12004.

Dzięki temu może być stosowany na większość podłoży – m.in. na stare okładziny ceramiczne, alternatywne uszczelnienia podpłytkowe, na ogrzewanie podłogowe (kompensuje naprężenia wynikające z różnic temperatury). Produkowany jest jako sucha mieszanka o niskiej zawartości chromianów, dzięki czemu jest przyjazny dla środowiska.

Fot. arch. aluplast

Jest to system dedykowany budownictwu energooszczędnemu. Zwiększono w nim głębokość kształtowników (do 85 mm) i liczbę komór wewnętrznych (do 6), zastosowano też trzy uszczelki. Wdrożono także nowe technologie szklenia skrzydeł okiennych (tzw. bonding inside), pozwalające na częściową rezygnację ze stosowania wzmocnień stalowych w skrzydłach. Dzięki tym ulepszeniom współczynnik przenikania ciepła okna wyniósł 0,76 W/(m2K).

System cechuje wielość wariantów konstrukcyjnych, wzajemna kompatybilność profili, a przede wszystkim swoboda w zakresie wyboru optymalnego rozwiązania.

CEMEX Polska – System cementowych podkładów podłogowych SLID

Są to samopoziomujące jastrychy cementowe, wzmocnione włóknami, przeznaczone do układania mechanicznego pompami ślimakowymi lub tłokowymi.

Dedykowane są do zastosowań takich jak podkłady pływające na warstwie rozdzielającej, podkłady podłogowe na izolacjach akustycznych oraz podkłady podłogowe z ogrzewaniem. Niepodważalną zaletą jest dodatek włókien rozproszonych zwiększających trwałość gotowej podłogi. Z punktu widzenia wykonawcy, wyróżniają się możliwością szybkiej pracy, a na budowie nie pozostają puste worki wymagające utylizacji.

Warto dodać, że produkt objęty jest specjalnym programem partnerskim dla firm wykonawczych CEMEXPERTS – wyroby układane są wyłącznie przez przeszkolone firmy posiadające odpowiedni sprzęt, z podpisaną z CEMEX umową o współpracy.

Fot. arch. Cemex Polska

System balustrad ochronnych SECUMAX® przeznaczony jest do szybkiego i profesjonalnego wykonywania zabezpieczeń bocznych na krawędziach budynków, chroniących ludzi przed upadkiem z wysokości. Posiada cechy i spełnia wymogi wytrzymałościowe dla klasy A, według normy PN-EN 13374 – „Tymczasowe systemy zabezpieczeń na krawędzi budynków – Opis techniczny wyrobu, metody badań”. Wszystkie elementy wchodzące w skład systemu SECUMAX® firmy BETOMAX® pokryte są trwałą powłoką antykorozyjną, co pozwala na długą eksploatację tych wyrobów. Wyróżnienie przyznano uwypuklając istotną kwestię zapewnienia bezpieczeństwa na budowie.

Basf Polska Sp. z o.o.

– PCI PERICOL FLEX – elastyczny klej do okładzin ceramicznych

Fot. arch. Basf Polska

aluplast Sp. z o.o. – aluplast Ideal 8000

projekty architektoniczne

Kuryłowicz & Associates Sp. z o.o.

– Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu

Budynek zawiera w swym sercu salę koncertową na 1800 osób, 3 sale kameralne, sale prób, dodatkowe pomieszczenia konferencyjne, bibliotekę, miejsca wystawy. „Sala konferencyjna i projekt jej bliskiego otoczenia wlewają nowe życie na martwy dotąd plac w centrum miasta. Miękkimi kształtami i szlachetną okładziną z drewnianych paneli budynek ma przywodzić na myśl pudła instrumentów smyczkowych” – trafnie opisali projekt Grzegorz Piątek i Jarosław Trybuś w książce „Pasja i pragmatyzm. Człowiek, architektura, wolność”, poświęconej twórczości Ewy i Stefana Kuryłowiczów.

90 Builder

Fot. arch. Kuryłowicz & Associates

Fot. arch. Betomax Polska

Betomax Polska S.A. – SECUMAX® – system zabezpieczeń na krawędzi

marzec 2013

Produkty nagrodzone statuetką TopBuilder 2013

Selena S.A. – Abizol S Tytan Professional

Fot. arch. Selena

Jest to uniwersalny produkt do klejenia styropianu i wykonywania powłok hydroizolacyjnych na stropach, tarasach, balkonach, fundamentach. Ma postać dyspersyjnej masy asfaltowo-kauczukowej o własnościach tiksotropowych (gęstość 0,98-1,3 g/cm3).

Doskonale nadaje się do stosowania na podłożach o skomplikowanych kształtach i dowolnych spadkach – dzięki własnościom tiksotropowym powłoka nie spływa nawet z pionowych powierzchni. Nie zawiera rozpuszczalników organicznych. Powstające warstwy izolacji mają dużą odporność na spękania powstające na skutek mrozów, są zwarte, wyjątkowo elastoplastyczne i niwelują pęknięcia podłoża do 2 mm. Abizol S powstał zgodnie z formułą PROSINTETIC i spełnia oczekiwania rynku na materiały hydroizolacyjne o dobrej jakości i przystępnej cenie.

projekty konstrukcyjne

dr hab. inż. Krzysztof Żółtowski prof. nzw. PG, mgr inż. Tomasz Romaszkiewicz, mgr inż. Andrzej Kozakiewicz, Politechnika Gdańska – Przekrycie stadionu PGE Arena w Gdańsku

Przekrycie stanowi konstrukcja wspornikowa o imponującej rozpiętości. Było to wielkie wyzwanie inżynierskie – powstał konstruktorski majstersztyk, stanowiący jednocześnie przykład dobrej współpracy architekta z konstruktorem. Jak mówi prof. Żółtowski, najważniejszym zadaniem konstrukcyjnym było zrealizowanie porywającej wizji architektów i stworzenie kształtu zainspirowanego bursztynem. Dziś stadion uważany jest za jeden z najpiękniejszych w Europie.

Konstrukcyjnie także stoi na najwyższym poziomie. Konstrukcja nośna elewacji i zadaszenia składa się z 82 wzajemnie zintegrowanych przestronnych dźwigarów stalowych o kształcie sierpowym. Cała konstrukcja jest spawana, a jej całkowity ciężar wynosi około 71 500 kN. Badania modelowe wykonano w tunelu aerodynamicznym w Niemczech, a istotny wkład w badania te – podobnie jak i w analizy laboratoryjne i eksperckie – wnieśli naukowcy z Politechniki Gdańskiej.

prof. dr hab. inż. Jan Biliszczuk – Konstrukcja Mostu Rędzińskiego we Wrocławiu

Most, będący częścią Autostradowej Obwodnicy Wrocławia, uświadamia kunszt polskich konstruktorów, o którym niewiele się mówi – a powinno się to robić. Konstrukcja osiągnęła kilka rekordów Polski – oparta jest na najwyższym pylonie (122 m), jest najdłuższym podwieszanym mostem betonowym (przeprawa ma 612 m, długość wraz z estakadami dojazdowymi to 1742 m) oraz mostem największym pod względem powierzchniowym (70 000 m2) i ma najdłuższe przęsło betonowe – 256 m. Rekordy zostały poniekąd wymuszone koniecznością budowy mostu przez obszar stopnia wodnego (alternatywne lokalizacje wykluczyły protesty społeczne). Efektem była konieczność stworzenia obiektu o dużej rozpiętości przęseł, co pozwoli na przyszłą swobodną modernizację stopnia wodnego. Oprócz tego, w konstrukcji wykorzystano szereg nowatorskich rozwiązań (np. budowa kabli wantowych), odwołano się też do doświadczeń z budowy innych mostów (np. most w Płocku zainspirował m.in. system monitoringu), a na etapie weryfikacji obliczeń korzystano z konsultacji zespołów prof. Żółtowskiego i prof. Dembickiego z Gdańska.

Funkcjonalny i nowoczesny kompleks sortowniczo-przechowalniczy wraz z zapleczem higieniczno-sanitarnym w Śmiłowicach, gmina Choceń, powstał na zlecenie tutejszych plantatorów zrzeszonych w Grupie Producenckiej SADCO. Przeznaczony jest do sortowania, pakowania i przechowywania owoców, głównie jabłek. Nowoczesne linie technologiczne umożliwiają dobór owoców nie tylko pd względem wielkości, ale i wybarwienia. Oprócz hali sortowni (kubatura 72 904 m3, powierzchnia zabudowy 6 191 m2), gdzie zlokalizowane są maszyny sortująca i pakująca, znajdują się dwie komory przyjęć, 3 komory spedycyjne, przedsionek przeładunkowy i 10 komór chłodniczych. Część socjalno-biurowa (kubatura 2870 m3, powierzchnia zabudowy 346 m2) wyposażona jest w nowoczesne rozwiązania typu wentylacja mechaniczna. Zastosowane rozwiązania technologiczne umożliwiają grupie SADCO konkurowanie na poziomie nie tylko krajowym, ale i międzynarodowym.

marzec 2013

Builder 91

Fot. arch. Budrem Group

Budrem Group Sp. z o.o. – Sortownia owoców SADCO w Śmiłowicach, gmina Choceń

Zdjęcia: Piotr Maciaszek

profile

Jakub Majewski i Łukasz Pastuszka

MOOMOO Architects

architektura i design Założycielami MOOMOO są Jakub Majewski i Łukasz Pastuszka. Ich współpraca rozpoczęła się jeszcze na Politechnice Łódzkiej, gdzie podczas studiów brali udział w licznych konkursach, w międzyczasie zdobywając doświadczenie w biurach w Polsce i za granicą.

Po wygranym wspólnie w 2008 roku konkursie na sieć sklepów marki VOBIS, naturalną konsekwencją było stworzenie marki MOOMOO. Biuro zlokalizowane jest w budynku pofabrycznym w Łodzi, w jednym z nielicznych obiektów tego rodzaju w samym centrum miasta, stąd też surowy charakter pracowni, która jest miejscem nie tylko pracy biurowej, ale także ciągłym polem do testów projektowanych rozwiązań i realizacji próbnych makiet.

Architekci od samego początku tworzenia biura chcieli stworzyć konkretny sposób pracy oraz specyficzną atmosferę w biurze, a także zapewnić podejście do projektowania, które nie przejawia się tylko w surowym, technicznym spojrzeniu. Te początkowe założenia mogłyby być swojego rodzaju mottem biura, do dziś w oknie wisi huśtawka, a za oknem znajduje się duży drewniany taras, zawieszony między dwoma budynkami, na którym można pracować, gdy sprzyja ku temu pogoda.

W 2009 roku MOOMOO zostało dostrzeżone przez prestiżowy ranking ARCHITECTS DIRECTORY WALLPAPER i uznane za jedno z 30 najlepiej zapowiadających się pracowni architektonicznych na świecie. To wpłynęło na kolejny etap w życiu biura – powstanie międzynarodowego zespołu i przyjęcie systemu pracy, polegającego na ciągłym

Projekty MOOMOO są konsekwentną realizacją analiz i wytycznych, które składają się na niepowtarzalne i oryginalne rozwiązania. Każdy projekt to wyzwanie, nowe okoliczności, atmosfera miejsca. Lubimy eksperymentować.

Jakub Majewski

92 Builder

marzec 2013

powiększaniu stałego trzonu, składającego się z polskich architektów, oraz zespołu architektów zagranicznych, którzy wnoszą wiele inspirujących rozwiązań do prac konkursowych i projektów dla inwestorów indywidualnych.

Ten sposób pracy, miks kultur, osobowości i różnorodność językowa zaowocował w szybkim czasie realizacjami w takich miejscach jak Anglia, Islandia, Hiszpania, Turcja, Rosja, Słowacja czy Niemcy.

Od czasu wyróżnienia przez WALLPAPER, prace MOOMOO prezentowane były również na licznych wystawach, między innymi w Londynie, Szanghaju, Mediolanie, Poznaniu, Berlinie, Łodzi, Rotterdamie czy Brukseli.

Każdy z projektów biura ma indywidualny charakter, jednak można dostrzec pewne inspiracje czy fascynacje architekturą Japonii – prostą, bezpośrednią i konkretną.

Projekty MOOMOO są konsekwentną realizacją analiz i wytycznych, które składają się na niepowtarzalne i oryginalne rozwiązania. Ponieważ biuro działa na wielu polach projektowych, od realizacji indywidualnych inwestorów prywatnych, przez realizacje komercyjne, aż po międzynarodowe realizacje konkursowe, poszukuje rozwiązań w szerokim zakresie możliwości, co często przekłada się na realizowane projekty w różnych skalach.

Aktualnie biuro jest na etapie dalszego rozwoju i rozbudowywania marki. Inwestycje zagraniczne rozwijają potencjał oraz warsztat projektantów, a wymagający inwestorzy prywatni przyczyniają się do nietypowych realizacji.

Lubimy proste linie i czyste idee, które można odszukać na przykład u projektantów mody.

Wszystko może być inspiracją, jeśli zostanie odpowiednio przeanalizowane i przełożone na język architektury.

1. Motto projektowe i życiowe

Kiedy powstawało MOOMOO, od samego początku wiedzieliśmy, co chcemy robić i jak ma wyglądać nasza praca. Bardzo zależało nam na specyficznej atmosferze w biurze i na podejściu do projektowania, które nie przejawia się tylko w surowym, technicznym spojrzeniu. Te początkowe założenia mogłyby być naszym mottem.

2. Autorytet/guru architektoniczne

Nie wiem czy jest jakieś jedno nazwisko czy biuro, ale bliska jest nam architektura Japonii.

Doceniamy architekturę prostą, ale pełną przemyśleń, bezpośrednią i konkretną.

3. Dom marzeń

Dla każdego architekta dom marzeń to każdy, który projektuje, a najbardziej chyba ten własny. Wszystko jeszcze przed nami.

4. Najbardziej udany projekt

Udany projekt to taki, gdzie świadomy inwestor obdarza nas zaufaniem i daje odpowiednią ilość czasu na prace. Dobre projekty nie powstają szybko. Staramy się, żeby każdy nasz projekt był inny i wyjątkowy, i żeby każdy był „najbardziej udany”.

5. Projekt – zjadacz czasu

Łukasz Pastuszka

marzec 2013

Yacht House, jedna z ostatnich rezydencji na skraju jeziora, gdzie inwestor wymarzył sobie dokowanie łodzi w salonie. Nasi klienci to bardzo wyszukani inwestorzy prywatni, którzy często chcą spełnić swoje marzenia o upragnionym domu. Nie mam tu na myśli ronda na podjeździe z kolumnami flankującymi wejście...Ciekawie też zapowiada się biurowiec projektowany w Berlinie.

Cieszy nas fakt, że Polacy, którzy odnieśli sukces w świecie, zamawiają projekty u nas, polskich projektantów.

Builder 93

architektura i design

Bliska jest nam architektura Japonii.

Doceniamy architekturę prostą, ale pełną przemyśleń, bezpośrednią i konkretną.

Cieszy nas fakt, że Polacy, którzy odnieśli sukces w świecie, zamawiają projekty u nas, polskich projektantów.

Dom prywatny – Reykjavik

Loft – Brzeg

6. Pozaarchitektoniczne źródła inspiracji

Inspiruje nas to co dookoła.

Lubimy proste linie i czyste idee, które można odszukać na przykład u projektantów mody.

Wszystko może być inspiracją, jeśli zostanie odpowiednio przeanalizowane i przełożone na język architektury.

7. Ulubione rozwiązanie (materiałowe, technologiczne), którego często używam

Apartamentowiec – Łódź

Nie ma takiego materiału. Każdy projekt to wyzwanie, nowe okoliczności, atmosfera miejsca.

O naszych projektach napisał ktoś w przeszłości, że cechuje je prostokreślność z „tym czymś” czego nie można do końca nazwać, czasem jest to gra światłem, zabawa materiałem – lubimy eksperymentować.

8. Zaleta i wada architekta, która najbardziej rzuca się w oczy

Architekt nigdy nie wychodzi z pracy! W naszym zawodzie nie możemy zamknąć za sobą drzwi i zostawić pracy w biurze.

Uważamy to za wadę, ale i zaletę jednocześnie.

9. Moja pierwsza nagroda

Yacht House

Tak narodziła się pracownia MOOMOO. Byliśmy wówczas studentami architektury i postanowiliśmy razem zrobić projekt konkursowy na sieć salonów VOBIS. Wygraliśmy i zaczęliśmy pracować po nocach, bo w ciągu dnia pracowaliśmy jeszcze w innych biurach. Po 6 miesiącach założyliśmy własną działalność.

To była pierwsza nagroda, ale najważniejsza to WALLPAPER DIRECTORY 2009, znaleźliśmy się w gronie 30 najlepiej zapowiadających się pracowni architektonicznych na świecie.

10. Najgorszy budynek/budowla (w moim mieście, w Polsce, w Europie, na świecie) Zdjęcia arch. MOOMOO

Dużo bardziej wolimy skupić się na projektowaniu niż wyrażaniu negatywnych opinii. Poza tym, tej dobrej architektury i dobrych przestrzeni publicznych jest coraz więcej i z tego należy się cieszyć.

94 Builder

marzec 2013

%52/ ZA NAMI #O DALEJ

3ZYBKO WIDOWISKOWO I BEZPIECZNIE CZYLI JAK ZBUDOWAÃ TOR "-8

:JE D ALNIE BASENOWE s PAMIÇTAJMY O BEZPIECZEÎSTWIE

.2 72:%3)%® : 7 49- 6!4

7/*.!

O .ARODOWY

&/25-

a3PORTPLUSAq /"+) #:9 34!$)/.9

ROLBA „n-ICE” I NIE TYLKO

HALE NAMIOTY ZADASZENIA

dodatek specjalny miesięcznika

wrzesień 2012

+OMPLEKS NIE TYLKO DLA STUDENTÐW -ULTIHALA W SKALE *EDEN OBIEKT

WIELE EMOCJI

Technologia, na której możesz polegać

Rozmowa ze ZBIGNIEWEM DANIELCZYKIEM,

Zadaszenia i hale z materiałów Mehler Texnologies

Prezesem Zarządu n-ICE Group Sp. z o.o.

SPORTPLUS

Przez Cały Rok :")'.)%7 "/.)%+ NOWY 0REZES 0OLSKIEGO :WI ZKU 0I KI .O NEJ

O POMYS ACH NA POLSK PI KÇ

0ODAJEMY PRZEPIS NA 5$!. )-02%:§ 30/24/7

'25$:)%® : 7 49- 6!4

.2

)LE ZAROBILIyMY NA %52/ .)+ KRYTYKUJE SAMORZ DY

Mobilne obiekty sportowe

0ROMIENNIKI SPOSOBEM NA ZIMNO

LIDERZY 2012 NAJLEPSZE FIRMY I SAMORZĄDY grudzień 2012 dodatek specjalny miesięcznika

0ODSUMOWANIE ROKU &ORUM 3YTUACJA W BRAN Y INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 6)) 'ALA 3PORTOWEJ 0OLSKI

Realizacja roku – Termy Uniejów Rozmowa z Grzegorzem Wojciulem z firmy Anchem

według Dorrie Eilers, Dyrektor firmy Neptunus

( / DLA MURAWY s NAWADNIANIE BOISK

/ZONOWANIE WODY BASENOWEJ

#"3 s WSZYSTKO O TARGACH

PROCENT STADIONÐW NA %52/ GOTOWYCH

0!l$:)%2.)+ : 7 49- 6!4

i ê ê~ 8 z ê ê

4ERMY -ALTAÎSKIE s GIGANT Z KLIMATEM

+IBICE W STREFIE

CZYLI %52/ NA WIELKIM EKRANIE

,)34/0!$ : 7 49- 6!4

.2

3PECJALNIE DLA a3PORTPLUSAq MISTRZ OLIMPIJSKI 4/-!3: -!*%73+)

7%'%4!#*! 7 345$.) $LACZEGO NA POLSKICH STADIONACH NIE ROyNIE TRAWA

0!l$:)%2.)+ : 7 49- 6!4

.2

+,5"9 7 3)%#) s )NTERNET JAKO NARZÇDZIE KOMUNIKACJI Z FANAMI

.2

3PECJALNIE DLA a3PORTPLUSAq !.$2:%* 342%*,!5

3PECJALNIE DLA a3PORTPLUSAq *OANNA -UCHA

-INISTER 3PORTU I 4URYSTYKI

.2 349#:%® : 7 49- 6!4

,!4/ &!)2 +!-0!.)!

02/-/#9*.!

0,!9 TQPSUQMVTB

/D LAT W CZO ÐWCE s JAKOyà RECEPT NA SUKCES a30/240,53q 2%+/-%.$5*%

j ê 9êwrs¸ wy lkzl vuv~ ê 8 ê

yvkv~pzrvê êN

a+ROKODYLEq ZAWIOD Y .! i, 3+)-

~ê I ê

& ê ê I ê

'/,& POWSZECHNY s DA SIÇ !NO

i ê

w A ê ê êo êm§¢ªê ê ê A ê ê ê 8ê 8

~ ê ê ê

2!$/- MA NOWY STADION

w ¾| ê

)NNOWACJE 30! 7ELLNESS

Àê ê

BEZPIECZEŃSTWO

listopad 2011

o

z A ê ê Fê

.2 0!l$:)%2.)+

vên yhjoê ê y ê ê X ê ê X ê il wplj l z{~vê ê I t A ê ê ê 8 rvu{yvslê ê 8 I ê ê ê ê

v êl|yvꢪ¡¢ê A ê

y ê êkhyp|z ltêr|yrplt±ê k êv êp êz êw

Czeska firma HB Golf s.r.o. chce podbić polski rynek

.2 349#:%®

z ê ê¶z êu ´®

hwvsvup|z ê{hquly

w êw ê 8 êu

wy lwpz ê ê ~ ê êzuv~whyrhjo ~êqlkuv jpêzp hê Àê I ê ê êw

dodatek specjalny miesięcznika

8 ê F ê ê ê

i êl|yvꢪ¡¢ê z ê ê ê

CZAS NA POLSKĘ!

(OMOLOGACJA BASENÐW P YWACKICH

z ê ê ê

u ê êt êz

w ê ê Aê ê êi ê{ F v ê ê zwvy{

dodatek specjalny miesięcznika

czerwiec 2012

EURO 2012

NAWIERZCHNIE I PODŁOGI SPORTOWE

dodatek specjalny miesięcznika

PIŁKARSKA POLSKA

$ODATEK SPECJALNY STR

czerwiec 2012

~ ê ê I ê } ê ê ê ê A ê I ê

êj ê ê ê êêh êv ®êj ê ê ê êl|yv¸ê êl ê êz êÀê êh ê ê ê ê ê ê êh ê ê ê ê ê ê X ê ê ê êz X ê ê êl|yvêÀê ê F ê

uv}vmsvvyê wyvk|r{ ê uhêtlkhs

&/25- :ATORY P ATNICZE W BUDOWNICTWIE SPORTOWYM !.4/.) 0)%#(.)#:%+ +LUCZEM SUKCES NA %52/

&IRMY Z BRAN Y NA GIE DZIE / DLA KORZENI TRAW

CZYLI WSZYSTKO O AERACJI

*AK ZAPROJEKTOWAÃ $/"29 3+!4%0!2+

¢ª¾ ê êw­w­o­|­ê¶q ´

#:!3 .!

.2 #:%27)%# : 7 49- 6!4

.2 0!l$:)%2.)+

¥ I ê

3PECJALNIE DLA a3PORTPLUSAq ,EGENDA !JAKSU !MSTERDAM 2ONALD DE "OER

.2 ,)0)%# : 7 49- 6!4

&UNDUSZ 2OZWOJU +ULTURY &IZYCZNEJ BEZ TAJEMNIC

INWESTYCJE NA LATA Rozmowa z MARKIEM WRZALEM, Prezesem Zarządu Berndorf Baderbau Sp. z o.o.

ZALETY OGRZEWANIA Rozwiązania firmy aquatherm-Polska

str. 66

lipiec 2012

TENIS & SQUASH

dodatek specjalny miesięcznika

.A ODOWY

ALE ZASTRZE ONY 0ROBLEMY Z FILTRAMI BASENOWYMI

w ê ê ê ê z ê ê¶z ´®ê t êt ê êt êm

whklsê

ê ê y ê êqly têrhsl{r ±ê N ê êw ¾z

uhêl|yv¢ª¡¢

CZUJEMY RADOŚĆ TWORZENIA

KAROL ZALEWSKI-BIZIUK i JACEK KLIMEK z firmy Panorama II Sp. z o.o.

architektura i design O marce Rockfon Rockfon jest jednym z największych dostawców akustycznych sufitów podwieszanych w Europie.

Produkty marki powstają w fabryce w Polsce, w Cigacicach. Rockfon ma w swojej ofercie szeroką gamę produktów z wełny mineralnej, które spełniają surowe wymogi w zakresie akustyki, bezpieczeństwa pożarowego, jak również estetyki pomieszczeń. Płyty można stosować we wszystkich rodzajach budynków. Rockfon jest częścią międzynarodowego koncernu Rockwool International Group, największego na świecie producenta wyrobów ze skalnej wełny mineralnej.

Więcej informacji na temat firmy i produktów Rockfon: www.rockfon.com.pl

Maria Chudkiewicz

Rozwijająca się w Polsce moda na nowoczesne parki wodne sprawia, że powstające obiekty są coraz nowocześniejsze, a przebywanie w nich jest prawdziwą przyjemnością. Jednak nie tylko woda daje relaks. Równie ważna jest właściwa akustyka i atmosfera pomieszczeń, dzięki którym użytkownicy mają zapewniony odpowiedni komfort.

Odpowiedzią tutaj są sufity Rockfon, które zapobiegają powstawaniu hałasu, optymalizują czas pogłosu i zapobiegają powstawaniu niepożądanych efektów dźwiękowych.

96 Builder

Rockfon

w Termach Jakuba

H

istoria rekreacji i terapii w oparciu o lecznicze działanie zabiegów wykonywanych przy użyciu wody i aktywności ruchowych w basenie sięga początków nowożytnej cywilizacji. Zaskakujące rozmiarami i różnorodnością form termy rzymskie służyły nie tylko dbaniu o formę i kondycję, ale przede wszystkim były miejscem spotkań i relaksu. Szereg basenów, łaźni, stref masażu, uzupełniały obiekty sportowe, a różnorodność funkcji przyciągała chętnych z całego miasta. Dobre samopoczucie zapewniała również architektura z imponującymi sklepieniami, której jakość zachwyca po dziś dzień. Nie dziwi fakt, że antyczny wzorzec przeżywa dziś swój renesans. Zespoły basenowo-sportowe stanowią współcześnie doskonałe uzupełnienie oferty rekreacyjnej dla mieszkańców dużych i mniejszych miast, których codzienny kontakt z naturą jest znacznie ograniczony.

sunięciami, wyeksponowanymi na tle drzew. Zastosowane materiały o surowym charakterze: blacha, szkło, tynki malowane na biało, zostały ocieplone przez okładziny w kolorze drewna. Odchylone od pionu, prostokątne przeszklenia wprowadzają w fasady dynamiczny rytm, podobnie jak pochylnie,

umożliwiające dostęp osobom niepełnosprawnym.

Tak rozległy, wielofunkcyjny i interesujący kompleks wymaga również odpowiedniej oprawy rozwiązań wnętrzarskich, które, jak w starożytnym Rzymie, będą sprzyjać uprawianiu sportów, wypoczynkowi i relaksowi oraz umożliwiać kom-

Sufity Rockfon z linii KORAL mogą utrzymywać stabilność wymiarową nawet w warunkach 100% wilgotności względnej powietrza.

Opis inwestycji

Jednym z najnowszych takich obiektów są Termy Jakuba w podwrocławskiej Oławie, otwarte z końcem minionego roku. Trójkondygnacyjny obiekt ma powierzchnię prawie 20 tys. m kw. Wewnątrz znalazły się: sześciotorowy basen o wymiarach 25 x 16 m z trybuną na 200 osób, mniejszy basen do nauki pływania (12x6 m) oraz brodzik. Nie zabrakło dodatkowych udogodnień jak 60-metrowa zjeżdżalnia, jacuzzi, sauny, grota solna i pomieszczenia do rehabilitacji. Obiekt kosztował 26 mln zł.

Architektura i rozwiązania

Z zewnątrz, horyzontalna bryła inwestycji zwraca uwagę wyważonymi proporcjami, subtelnymi wy-

marzec 2013

Panele Rockfon z linii KORAL charakteryzuje najwyższa klasa pochłaniania dźwięków – współczynnik 0,9 lub 1 αw. w warunkach 100% wilgotności względnej powietrza. fortową rozmowę. Biała i szara ceramika hali basenowej, zestawiona została z ciepłym drewnem dźwigarów dachowych i bielą sufitów podwieszanych.

System sufitów Koral i Tropic

że, twarde płaszczyzny odbijają dźwięki. Sprzyjają nadmiernie wydłużonemu czasowi pogłosu, echu, a co za tym idzie potęgują odczucie głośności i hałasu. Na to nakładają się jeszcze odgłosy aktywności sportowej, a w czasie imprez także dźwięki związane

z obecnością publiczności. Zastosowanie pochłaniających powierzchni na sufitach – tutaj w formie wysp – wydaje się rozwiązaniem optymalnym, które spełnia również wymogi higieniczne.

W przypadku sufitów Koral właściwości akustyczne są podyktowane grubością płyty wybranych modułów oraz konfiguracją, w jakiej zostaną zainstalowane, a poszczególne parametry definiowane są wg ISO 11654. Panele Rockfon z linii Koral charakteryzuje najwyższa klasa pochłaniania dźwięków – współczynnik 0,9 lub 1 αw.

W realizacji Term Jakuba sufity Rockfon znalazły się nie tylko w strefach o wysokiej wilgotności powietrza, ale też w biurach i częściach uzupełniających. Były to rozwiązania z grupy Tropic, z gładką, białą powierzchnią o wysokiej estetyce. Również te materiały są dedykowane wnętrzom o podwyższonych wymogach akustycznych.

Modułowy system sufitów Koral i Tropic sprzyja wygodnemu oraz efektywnemu stosowaniu w kompleksach sportowo-basenowych, gdzie ważna jest odporność na wilgoć, trwałość, ochrona pożarowa i bezpieczeństwo użytkowników.

Właściwości wymiarowe, estetyczne i akustyczne będą zapewniać doskonałą architektoniczną oprawę sufitów i sprzyjać toczeniu swobodnych rozmów, niczym w termach starożytnego Rzymu.

Autorka jest Rockfon Area Marketing Managerem Central & Eastern Europe

Obiekty basenowe i termy w Polsce Planowanych jest 66 inwestycji.

Liczba ta obejmuje, parki wodne, termy, aquaparki, baseny, z czego na etapie: • wizji – 25 • projektowania – 9 • zakończonego procesu projektowania – 23 • wyboru Generalnego Wykonawcy – 9 Planowane rozpoczęcie: • 2013 – 49 inwestycji • 2014 – 15 • 2015 – 2 Wartość inwestycji: • < 50 mln – 52 • 50 - 100 mln – 7 • 100 - 500 mln – 7 Planowane realizacje: dolnośląskie – 6 kujawsko-pomorskie – 3 lubelskie – 6 lubuskie – 2 łódzkie – 2 małopolskie – 7 mazowieckie – 6 opolskie – 3 podkarpackie – 5 podlaskie – 3 pomorskie – 3 śląskie – 7 świętokrzyskie – 2 warmińsko-mazurskie – 3 wielkopolskie – 6 zachodniopomorskie – 2 źródło: www.KompasInwestycji.pl

marzec 2013

PROMOCJA

Zdjęcia arch. Rockfon

Zastosowane sufity pochodzą z oferty Rockfon i są to produkty z grupy Koral w dwóch typach krawędzi A i E. Sufitom w takich warunkach stawia się bardzo duże wymagania użytkowe, ponieważ muszą one zachować wszystkie swoje parametry i idealny wygląd w środowisku wilgotnym. Należy tu wspomnieć, że rozwiązania Rockfon mogą utrzymywać stabilność wymiarową nawet w warunkach 100% wilgotności względnej powietrza, a sufit Koral legitymuje się w tym zakresie klasą 1/C/0N, określaną zgodnie z EN 13964, natomiast wybrane moduły (szerokość > 700 mm) są klasyfikowane w 2/C/0N. W przestrzeni hali basenowej istotna jest również akustyka. Du-

Builder 97

Partner działu

architektura i design

OD KONKURSU DO REALIZACJI Budynek toalety miejskiej powstał na podstawie projektu koncepcyjnego, który wygrał konkurs otwarty. IX konkurs organizowany przez Sanitec Koło Sp. z o o., pod patronatem Urzędu Miasta Kazimierza Dolnego, odbył się w roku 2007. Uczestnicy mieli zadanie dopasowania architektury obiektu do historycznej zabudowy miasta, dostosowania się do wytycznych konserwatorskich oraz wymogów planu zagospodarowania przestrzennego. Projekt, który zdobył Grand Prix, spełnił oczekiwania organizatorów i został wybrany z ponad stu koncepcji zgłoszonych do konkursu. Prace oceniało jury złożone m.in. ze znanych architektów, wśród których byli profesorowie: Ewa Kuryłowicz, Elżbieta Przesmycka, Konrad Kucza-Kuczyński oraz arch. Marek Bielecki.

Kazimierskie inspiracje Na podstawie projektu koncepcyjnego, który zdobył Grand Prix w otwartym konkursie firmy Sanitec Koło Sp. z o.o., zrealizowano w Kazimierzu Dolnym toaletę publiczną oraz strefę pomieszczeń pomocniczych dla przystani rzecznej.

To jeden z elementów większego projektu dotyczącego wykorzystania walorów rzeki Wisły m.in. na szlaku wodnym z Janowca, przez Kazimierz Dolny, do Puław. mgr inż. arch. Piotr Musiałowski mgr inż. arch. Łukasz Przybyłowicz

Konkurs wygrali młodzi architekci z Warszawy - Piotr Musiałowski i Łukasz Przybyłowicz, którzy w roku 2009 podpisali umowę z UM Kazimierza Dolnego na rozpoczęcie prac nad projektem budowlanym i wykonawczym. Budowę rozpoczęto w drugiej połowie roku 2011, a toaletę oddano do użytku w sierpniu 2012 r.

Obiekt, którego całkowita powierzchnia wynosi 188,7 m2, powstał dzięki staraniom Gminy Kazimierz Dolny i był współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego UE. Jest jednym z elementów większego projektu, dotyczącego wykorzystania walorów rzeki Wisły m.in. na szlaku wodnym z Janowca, przez Kazimierz Dolny, do Puław.

98 Builder

marzec 2013

O

biekt znajduje się na działce przy ulicy Senatorskiej, obok ujścia rzeki Grodarz do Wisły. Oddano go do użytku w sierpniu 2012 roku. Autorami koncepcji i projektu budowlanego są laureaci konkursu, architekci: Piotr Musiałowski i Łukasz Przybyłowicz.

Przystępując do konkursu, autorzy zdawali sobie sprawę, że należy stworzyć obiekt o zredukowanych do minimum środkach wyrazu i taki, który nie będzie dominował nad wartościowym otoczeniem.

Budynek usytuowano na działce, obok istniejącej przepompowni ścieków. Obiekt, zaprojektowany przy granicy działki, zintegrowany jest z nowym płotem. Wcześniej teren ogrodzony był stalową siatką, znacznie odbiegającą swoim wyrazem estetycznym od pobliskiej małej architektury. Inspiracją były sztachetowe, drewniane płoty często spotykane w Kazimierzu Dolnym i okolicach.

Właśnie dlatego zaproponowano drewnianą, ażurową konstrukcję w kształcie wiaty, która łączy się ze sztachetowym płotem otaczającym działkę. W ten sposób cały obszar podzielono na część zamkniętą z przepompownią i ogólnodostępną toaletę. Pod drewnianą, ażurową, nieogrzewaną wiatą znajdują się trzy kostki z pomieszczeniami określonymi w programie użytkowym. Takie zaaranżowanie przestrzeni stworzyło wielopłaszczyznową elewację obiektu, jednorodną, stonowaną, zmieniającą się wraz ze zmianą kąta patrzenia.

Układ funkcjonalny

Budynek podzielony jest na dwie strefy funkcjonalne: toaletę publiczną oraz strefę pomieszczeń pomocniczych dla przystani rzecznej. Wejście do zespołu toalet znajduje się od wschodu, tuż obok promenady biegnącej wzdłuż Wisły. Po drugiej stronie budynku, od zachodu, znajduje się szeroki podjazd do magazynu łódek.

Przestrzeń pod drewnianą wiatą jest rodzajem wspólnego przedsionka do pomieszczeń w budynku. Między poszczególnymi „kostkami” są szerokie korytarze z wejściami do toalet.

W pierwszej „kostce” jest pomieszczenie i zaplecze socjalne dla osoby obsługującej toaletę. Duże okno umożliwia kontrolę dostępu i ewentualne pobieranie opłat.

W następnej „kostce”, blisko wejścia głównego, znajduje się toaleta przystosowana dla osób niepełnosprawnych oraz nieduże pomieszczenie z umywalką i blatem do przewijania niemowląt.

W tej samej części budynku,

Przystępując do konkursu, autorzy projektu zdawali sobie sprawę, że należy stworzyć obiekt o zredukowanych do minimum środkach wyrazu i taki, który nie będzie dominował nad wartościowym otoczeniem. marzec 2013

z wejściem od drugiej strony znajduje się toaleta damska z czterema kabinami oraz trzema umywalkami. W toalecie dla mężczyzn przewidziano 3 kabiny, 2 pisuary oraz 3 umywalki.

W trzeciej „kostce”, najdalej od wejścia głównego, znajdują się dwie łazienki z węzłem sanitarnym i natryskami. Kąpiel możliwa jest pod warunkiem uiszczenia opłaty monetą w aparacie, który steruje elektrozaworem limitującym przepływ ciepłej i zimnej wody.

Kolejne drzwi prowadzą do magazynu przystani, z którego jest także dostęp do pomieszczeń technicznych m.in. kotłowni gazowej.

Powierzchnia budynków zamkniętych wynosi 101,3 m2, a powierzchnia wiaty (komunikacja) – 87,4 m2.

Rozwiązania materiałowe

Ze względu na przyjęte założenia projektowe ograniczono różnorodność zastosowanych materiałów. Podstawowym tworzywem decydującym o wyrazie obiektu jest drewno klejone płotu oraz wiaty budynku. Jest ono najbardziej odpowiednim materiałem dla kazimierskiego otoczenia. Stanowi trwały, naturalny, ładnie starzejący się materiał. Elementy wiaty zostały zaimpregnowane ciśnieniowo, po czym dodatkowo pokryte impregnatem barwiącym drewno i chroniącym je przed promieniami UV. Kostki skryte pod ażurem wiaty wykonano ze ścian dwuwarstwowych, wykończonych metodą lekką-mokrą. Zastosowano tynk mi-

Builder 99

architektura i design neralny, barwiony w masie na kolor jasno-szary. Strefę cokołową zaprojektowano z granitowych oporników spoczywających na stalowych konsolach mocowanych do ścian fundamentowych. Z tego samego materiału zaprojektowano nawierzchnię w komunikacji pod wiatą.

Wszystkie drzwi oraz okno kasowe zostały polakierowa-

ne w kolorze zbliżonym do tynku i zamontowane w licu elewacji. Dzięki temu powierzchnie zewnętrzne „kostek” stają się jednorodnym ekranem dla cienia rzucanego przez drewniane sztachety. Efekt gry światła i cienia na elewacji można podziwiać zarówno w dzień słoneczny, jak i wieczorem po włączeniu oświetlenia obiektu.

Ściany oraz dach zostały ocieplone płytami styropianowymi o całkowitej grubości 20 cm, co daje współczynnik U dla całej ściany = 0,20 W/(m2K). Powierzchnia dachu pokryta jest blachą tytanowo-cynkową fabrycznie spatynowaną w kolorze grafitowym. Blachę ułożono na pełnym deskowaniu po przedzieleniu jej matą strukturalną. Zastosowano Rysunki: materiały archiwalne autora

100 Builder

marzec 2013

Zdjęcia Maciej Gąsienica Giewont

rynny pogrążone z rurami spustowymi schowanymi w wewnętrznej warstwie termoizolacji, a zamiast rewizji ściennych zastosowano osadniki rynnowe.

Wnętrza

Wszystkie pomieszczenia łazienek zostały wykończone w tym samym standardzie. Ściany od wysokości 15 cm do 200 cm nad posadzką są wyłożone pasem białych, wielkoformatowych płyt ceramicznych. Powyżej

jasny kolor materiałów zastosowanych we wnętrzach powoduje, że nawet niewielka ilość światła słonecznego, wpadająca przez świetliki połaciowe, jest w stanie rozświetlić pomieszczenie i sprawić wrażenie powiększonej przestrzeni. Łazienki zostały wyposażone w ceramikę sanitarną i akcesoria dla niepełnosprawnych z oferty Sanitec Koło, organizatora konkursu na koncepcję projektową obiektu. Sponsorami ma-

Podstawowym tworzywem, decydującym o wyrazie obiektu, jest drewno klejone płotu oraz wiaty budynku. Jest ono najbardziej odpowiednim materiałem dla kazimierskiego otoczenia. Stanowi trwały, naturalny, ładnie starzejący się materiał. podniebienie dachu zostało otynkowane oraz pomalowane na biało. Na posadzkach zastosowano żywicę z dodatkiem piasku kwarcowego. Posadzkę w miejscu łączenia ze ścianą „wywinięto” na cokół i pomalowano farbą do podłóg. Dzięki temu rygorowi materiałowemu wnętrza są łatwe w utrzymaniu w czystości. Biały lub bardzo marzec 2013

teriałów wykończeniowych były także firmy Kludi (armatura) i Tubądzin (płytki ceramiczne).

Opis konstrukcji

Trzy obiekty, stanowiące „zespół sanitarny”, zostały zaprojektowane w lekkiej, przestrzennej konstrukcji żelbetowej. W rzucie prostokątne, o takim samym przekroju

poprzecznym, różnią się jedynie długością wynikającą z wymagań funkcjonalnych.

Dwuspadowy dach o niesymetrycznej kalenicy wsparty jest na zewnętrznych ścianach. Monolityczne połączenie dwuspadowej tarczy dachowej ze ścianami tworzy sztywną konstrukcję. Tarcze dachów pracują dwukierunkowo, co pozwala na optymalne wykorzystanie materiału. Elementy żelbetowej płyty dachowej i obwodowe ściany mają jednakową grubość – 15 cm. Ściany boczne posadowione są na wylewanych żelbetowych ścianach fundamentowych, które poprzez ławy przekazują obciążenia na grunt.

Całość został wykonana w deskowaniach systemowych z wibrowanego betonu B 30 zbrojonego stalą gatunku A III. Zespół trzech kubatur został przekryty lekką konstrukcją z drewna klejonego. Do ram z symetrycznymi ryglami dachowymi rozstawionymi co 138 cm podwieszone są szklane płyty pokrycia dachowego odprowadzające wody opadowe. Połączenia elementów ram drewnianych wykonano za po-

Trzy obiekty stanowiące „zespół sanitarny”, zostały zaprojektowane w lekkiej, przestrzennej konstrukcji żelbetowej.

W rzucie prostokątne, o takim samym przekroju poprzecznym, różnią się jedynie długością wynikającą z wymagań funkcjonalnych. mocą blach wewnętrznych.

W kalenicy blachy są zintegrowane ze stalową obejmą na stalową rurę kalenicową usztywniającą konstrukcję.

Przekrój poprzeczny rygli dachowych i słupków wynosi 25 x 8 cm. Między ramami wstawione zostały zdejmowalne panele ze sztachet drewnianych o przekrojach poprzecznych 8 x 4 cm.

Instalacje i przyłącza sanitarne

Budynek wyposażony jest w instalacje: kanalizacja sanitarna, kanalizacja deszczowa, wodna do celów socjalno-bytowych, ccw, co, gazowa (kotłownia lokalna), wentylacja, elektryczna, odgromowa. Instalacje budynku podłączone są do sieci miejskich: wodociągowej, kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz miejskiej sieci gazowej.

www.kolo.com.pl

Builder 101

architektura i design Fot. arch. Schüco

Najlepszy Obiekt Architektury 2000-2012

Nagrodzony w VII edycji konkursu Życie w Architekturze budynek Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej w Katowicach pokazuje skojarzenie nowoczesnej formy obiektu bibliotecznego z tradycyjnym charakterem śląskiego budownictwa. Monolityczna bryła budynku, złożona z dwóch prostopadłościanów, została obłożona płytami z czerwonego piaskowca, który swoim wyglądem przypomina cegłę. Architekci chcieli przy tym stworzyć elewację, która jak najpełniej nawiązuje do funkcji budowli jako „magazynu dla książek”, a jednocześnie zachęca do odwiedzin. W budynku zamontowano ponad 4000 wąskich okien szczelinowych, zaprojektowanych na bazie aluminiowego systemu Schüco, o jednakowej szerokości i zmiennej wysokości. Im wyżej, tym okna są niższe. Wieczorem, przy zapalonym świetle, tworzą gęstą siatkę „świetlistych fug” pomiędzy elementami okładziny, natomiast w ciągu dnia wypełniają wnętrza czytelni i magazynów naturalnym światłem dziennym.Wysokie oczekiwania w zakresie wartości współczynników przenikania ciepła okien szczelinowych, wymagane przez inwestora i architekta, osiągnięto m.in. dzięki specjalnej konstrukcji przekładek profili o doskonałych właściwościach termoizolacyjnych.

Fot. arch. DuPont

15 stycznia 2013 roku członkowie Jury, Organizatorzy konkursu „JustLight - nowa era oświecenia” oraz zaproszeni goście spotkali się w siedzibie firmy DuPont Poland Sp. z o.o. Celem konkursu było stworzenie kolekcji lamp wiszącej, podłogowej, stołowej i kinkietu.

I miejsce zajął Michał Bartnicki za projekt lamp „Gdzie jest Nemo?”. Organizatorzy obejmują od tej chwili młodych twórców swoim mecenatem. Serie lamp stworzone przez Laureatów staną się

częścią kolekcji o nazwie JustLight.

Wszystkie lampy zostaną wykonane z materiału hi tech DuPontTM Corian® przez autoryzowanego wykonawcę Krause Innowacje w budownictwie i będzie je można znaleźć w ekskluzywnych salonach oświetlenia na terenie całej Polski. Ta wyjątkowa seria stanie się tym samym dostępna dla każdego, kto docenia oryginalny design i niestandardowe rozwiązania we wnętrzach.

Aby podkreślić unikalność projektów, każda z kolekcji wprowadzona do sprzedaży detalicznej zostanie podpisana nazwiskiem projektanta.

102 Builder

Wydawnictwo Pilkington

NSG Group, producent szkła marki Pilkington, opublikował nową edycję podręcznika „Glass Handbook”. Jest to praktyczne kompendium wiedzy nt. produktów szklanych i systemów szklenia dla budownictwa, dostępnych aktualnie w ofercie NSG Group w Polsce. Publikacja kierowana jest do architektów i projektantów, inwestorów, producentów okien, przetwórców szkła i wszystkich zainteresowanych charakterystyką techniczną oraz możliwościami wykorzystania szkła w architekturze.

Brick Award także w Polsce

31 stycznia w ramach polskiej edycji konkursu Brick Award rozpoczęły się poszukiwania kreatywnych i innowacyjnych realizacji architektonicznych, które powstały z wykorzystaniem ceramiki. Najlepsze prace zostaną wyróżnione statuetkami oraz otrzymają nominację do międzynarodowego etapu konkursu. Poziom prezentowanych prac zyskał już prestiż i uznanie architektów na całym świecie. W 2014 roku Wienerberger, największy producent cegieł ceramicznych na świecie, po raz szósty wręczy międzynarodowe nagrody architektoniczne Brick Award. Tegoroczna polska edycja konkursu powstała przede wszystkim po to, aby promować wyjątkowe, polskie rozwiązania architektoniczne oraz wybitnych architektów. Nagrody za najciekawsze realizacje z wykorzystaniem ceramiki zostaną przyznane w następujących kategoriach: Dom jednorodzinny, Budynek użyteczności publicznej, Dom wielorodzinny (budownictwo wielomieszkaniowe) Renowacja/ Adaptacja/ Przebudowa/ Rekonstrukcja. W polskiej edycji utworzona została dodatkowa kategoria Projekt (bez realizacji). Najlepsze prace zgłoszone do polskiej edycji Brick Award wybierze siedmioosobowe Jury, złożone z architektów i dziennikarzy, zasiądzie w nim także Grzegorz Piątek, krytyk architektury i kurator. Patronat Honorowy nad konkursem objęło Stowarzyszenie Architektów Polskich. Prace do konkursu Brick Award Polska przyjmowane są do 22 marca br. Wyniki polskiej edycji zostaną ogłoszone podczas uroczystej gali finałowej, która odbędzie się 18 kwietnia br.

Warsaw Spire

Postępują prace budowlane największego powstającego aktualnie w Europie kompleksu biurowego - Warsaw Spire. Kompleks, w którego skład wejdzie budynek wieżowy o wysokości 220 metrów oraz dwa 55-metrowe budynki sąsiadujące, już w 2014 roku będzie nową wizytówką prężnie rozwijającego się, warszawskiego centrum. Pierwszy najemca Warsaw Spire - Agencja Frontex, rozpocznie adaptację swojej powierzchni biurowej już we wrześniu przyszłego roku. Wartość inwestycji szacuje się na około miliard złotych. Deweloperem oraz generalnym wykonawcą inwestycji jest Ghelamco Poland.

Fot. arch. Ghelamco

Nowa era oświetlenia według DuPont

marzec 2013

Fot. arch. Mielno Holding

Balustrady – obowiązek?

Tak, ale i dekoracja

Fot. arch. Betafence

Wytrzymałe i efektowne balustrady z wysokiej jakości siatek zgrzewanych Weldmesh firmy Betafence zdobywają uznanie architektów. Realizacje projek-

tów z ich wykorzystaniem coraz śmielej wkraczają w przestrzeń miejską, a także do domów prywatnych i budynków użyteczności publicznej.

Zień dla Dune

Znany polski projektant Maciej Zień zaaranżuje wnętrze ponad 180-metrowego penthouse’u na ostatnim piętrze apartamentowca Dune w Mielnie. - Wybrałem akurat ten penthouse, gdyż z miejsca zachwyciła i zainspirowała mnie jego przestronność i niesamowity widok na morze i las. Chcę stworzyć w tym miejscu stylowe zacisze, z ciepłą, rodzinną atmosferą – mówi projektant. – W apartamencie będą wyczuwalne wyraźne wpływy marynistyczne, ale w bardzo minimalistycznym i eleganckim wydaniu. To nadal będzie mieszkanie zgodne z filozofią Zień Home. Projekt obejmie całkowitą aranżację penthousu, począwszy od stanu deweloperskiego, poprzez wszelkie prace wykończeniowe i dekoracyjne, aż do umeblowania wnętrz i kreację określonego stylu.

Penthouse pokazowy będzie gotowy pod koniec maja.

Kostka brukowa kształtuje przestrzeń miejską

Coraz więcej zielonych biur

Warszawski Żoliborz wzbogaci się o 13 000 m2 nowoczesnej powierzchni biurowej. W sąsiedztwie trasy S8, przy ul. Elbląskiej, powstaje czteropiętrowy budynek o standardzie klasy A, zaprojektowany zgodnie z wymaganiami międzynarodowego systemu certyfikacji ekologicznej BREEAM. Projekt jest realizowany przez firmę SGB Fortune MA. Generalnym wykonawcą jest FB Antczak.

Pierwsi najemcy wprowadzą się do nowych biur już w III kwartale 2014 r.

Rockfon – drewniana stylizacja w przestrzeni publicznej

Fot. arch. Polbruk Fot. arch. Rockfon

Fot. arch. FB Antczak

Ukształtowanie oraz wizualny aspekt przestrzeni miejskiej to elementy, na które zwraca się dziś coraz większą uwagę. Zajmujący się tą sferą designerzy w przygotowywanych dla miasta projektach coraz częściej reagują na przemiany zachodzące w społeczeństwie, uwzględniają nowoczesne trendy i zmieniające się praktycznie z roku na rok upodobania estetyczne. Przestrzeń publiczna stała się polem do popisu dla artystów, którzy, realizując swoje pomysły, kreują nowy obraz współczesnego świata. W aranżacji nawierzchni Dworca Głównego w Gdyni użyto dwóch rodzajów materiałów – płyt chodnikowych gładkich (30x30 cm) i płukanych (30x30 cm) firmy Polbruk – obie propozycje swoimi geometrycznymi kształtami nadały temu otoczeniu wyjątkowego, pełnego prostoty uroku.

Betonowe elementy formą korespondują z nowoczesnym charakterem małej architektury znajdującej się na placu przed budynkiem dworca.

Proste, ułożone symetrycznie płyty chodnikowe stworzyły doskonałe tło, które eksponuje nietypowe ławki w kształcie fali oraz ogromne, betonowe donice z posadzonymi w nich zamiast kwiatów, drzewami. W ten sposób uzyskano ciekawy efekt futurystycznego parku, a przestrzeń miejska zaczęła pełnić nową, już nie tylko użytkową funkcję – stała się również ciekawą i atrakcyjną ozdobą miasta.

Nowe rozwiązanie sufitów podwieszanych Rockfon – seria Ligna stylizowana jest na drewno, i z powodzeniem może być stosowana we wnętrzach takich jak biura, hotele, sale konferencyjne. Materiał, z jakiego zrobione są panele sufitowe jest niepalny, odporny na wilgoć, a co najważniejsze pochłania dźwięki – a nie jak klasyczne drewno, które je odbija. Ligna podnosi więc akustykę pomieszczenia: zmniejsza hałas, i poprawia poziom zrozumienia mowy.

Polska Architektura XXL

Ruszyła kolejna, piąta już edycja plebiscytu Polska Architektura XXL. Jego celem jest podsumowanie minionego roku w polskiej architekturze oraz wskazanie najważniejszych realizacji oraz wydarzeń, które pozostawią swój trwały ślad w polskiej przestrzeni. W tym roku plebiscyt odbędzie się w aż trzech kategoriach - bryły, wnętrza i krajobrazu. Ich patronami będą poszczególne wortale z Grupy Sztuka Architektury. Redakcje wortali do 20 lutego zbierały informacje o najciekawszych realizacjach i wydarzeniach w polskiej architekturze ubiegłego roku. Wyniki tych poszukiwań zostaną po 1 marca 2012 poddane pod głosowanie internautów oraz profesjonalnego jury.

marzec 2013

Builder 103

Builder Adres redakcji i wydawnictwa 02-729 Warszawa, ul. Rolna 155 tel.: 22 853 06 87 do 88 fax: 22 244 24 63 builder@pwbmedia.pl, reklama@pwbmedia.pl www.ebuilder.pl Rada Programowa prof. zw. dr hab. inż. Kazimierz Szulborski – przewodniczący, prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz, prof. dr hab. inż. Antoni Biegus, prof. dr hab. inż. Jerzy Hoła, prof. dr hab. inż. Kazimierz Cieszyński, dr hab. inż. Zdzisław Hejducki – wiceprzewodniczący, dr inż. Mariusz Gaczek, dr inż. Józef P. Adamowski, dr inż. Jan Gierczak, dr inż. Marek Sawicki, dr inż. Andrzej Stańczyk, mgr inż. Miłosz Węcławski, mgr inż. Czesław Sokołowski, mgr inż. Małgorzata Chojnacka, mgr inż. Karol Kramarz, Redaktor Naczelna Danuta Burzyńska, Redakcja Grzegorz Przepiórka, Joanna Ryńska, Współpraca Justyna Sobiecka, Adam Zyzman, Redaktor Serwisów Internetowych Joanna Ryńska, Korekta Anna Zawadzka, Dyrektor Marketingu i Sprzedaży Dominik Suwiński, Biuro Reklamy Izabela Dembna, Agnieszka Król, Dyrektor Artystyczny Wojciech Jaźwiński, Koordynator ds. Wydawniczych Wioletta Domeradzka, DTP PI Projekty Indywidualne, Kolportaż prenumerata redakcyjna, prenumerata RUCH, KOLPORTER, kiosk24.pl; sprzedaż sieć EMPIK, sieć placówek PressCaffe, podczas targów i wystaw budownictwa Wydawca PWB MEDIA, 02-729 Warszawa, ul. Rolna 155, Prezes Marek Zdziebłowski, Wiceprezes, Dyrektor Wydawnictwa Beata Żuraw-Zdziebłowska, Sekretariat Wydawnictwa Justyna Kwiatkowska Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim.

Przedruki i wykorzystanie materiałów wyłącznie za zgodą redakcji.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania tekstów i zmiany tytułów nadesłanych materiałów.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i materiałów promocyjnych.

– członek Loży Złotej

Business Centre Club, Builder – laureat I i XI edycji Medalu Europejskiego 5

warunki prenumeraty na STRONIE – www.EBUILDER.pl – PrenumeratĘ przyjmuje: redakcja, ruch, kolporter Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700-1800.

Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Patronaty Buildera Forum Wentylacja i Salon Klimatyzacja, Warszawa

Edycja 2013 to jedenaste spotkanie typu B2B profesjonalistów branży wentylacyjnej i klimatyzacyjnej. Ponad 100 wystawców, bogaty program seminaryjny, atrakcyjna prezentacja nowości i sprzyjający klimat do rozmów branżowych czekają na fachowców w warszawskim hotelu Gromada, w dniach 5-6 marca 2013. http://www.forumwentylacja.pl

Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła

W dniach 5-8 marca 2013 roku, w kompleksie hotelowym „STOK" w Wiśle odbędą się XXVIII Ogólnopolskie „Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji". Tematyką tej edycji Warsztatów będą zagadnienia związane między innymi ze wzmacnianiem podłoża gruntowego, fundamentowaniem, głębokimi wykopami oraz nasypami. www.wppk.pzitb.org.pl

Targi Gryf-Bud i Teo, Bydgoszcz

XXXI Targi GRYF-BUD i IV Targi Energii Odnawialnej TEO odbędą się w dniach 22-24 marca 2013 roku w Bydgoszczy. GRYF-BUD to jedna z największych w tej branży imprez targowych w północnej i środkowej Polsce. TEO poświęcone są wyłącznie ekologicznym źródłom energii. www.targi-pom.com.pl

Targi Grupy PSB, Kielce

Już w kwietniu odbędzie się kolejna edycja prawdziwych targów kupieckich – wewnętrznej imprezy Grupy PSB. www.psb.pl

Kongres Stolarki Polskiej, Bronisławów

Kongres Stolarki Polskiej organizowany przez Związek Polskie Okna i Drzwi, to największe wydarzenie tej branży w Polsce. 4. spotkanie odbędzie się w dniach 16-17 maja 2013 w Hotelu Magellan*** w Bronisławowie k/Piotrkowa Trybunalskiego. Tematem przewodnim tegorocznej edycji będzie eksport i związane z nim zagadnienia. www.okna.org.pl

Targi AUTOSTRADA, Kielce

XIX AUTOSTRADA-POLSKA odbędzie się w dniach od 21 do 24 maja w KielcachTargom towarzyszą Międzynarodowe Targi Infrastruktury TRAFFIC-EXPO-TIL, Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanych i Pojazdów Specjalistycznych MASZBUD oraz Międzynarodowe Targi Transportu Drogowego – Pojazdy Użytkowe. Targi to także solidne zaplecze konferencji organizowanych przez instytuty i izby gospodarcze. www.austostrada.pl

26. Awarie Budowlane, Międzyzdroje

Konferencja od ponad ćwierć wieku stanowi forum wymiany poglądów i doświadczeń naukowców, inwestorów, projektantów, wykonawców oraz przedstawicieli administracji budowlanej w zakresie szeroko pojętego bezpieczeństwa konstrukcji budowlanych. Odbędzie się w ona w dniach 21-24 maja 2013 roku w Międzyzdrojach, w hotelu Aurora oraz kompleksie hotelowym Rybak - Vestina, ul. Promenada Gwiazd 37. www.awarie.ps.pl

Nowe targi budowlane, Warszawa

W dniach 10-12 września 2013 w Warszawskim Centrum EXPO XXI odbędzie się pierwsza edycja Międzynarodowych targów budowlanych Warsaw Build 2013, Windows & Doors 2013, Certiba 2013 oraz Interiors & Design 2013.

Organizatorem wydarzeń jest firma Lentewenc Sp. z o.o., która skupia swoje działania na organizacji międzynarodowych wystaw i konferencji w Polsce w różnych sektorach przemysłu, targibranzybudowlanej.pl, targiceramiki.pl, targiwnetrzarskie.pl, targiprodukcjiokienidrzwi.pl

Budowniczy Polskiego Sportu

Wyróżnienia Firma na Medal, Budowniczy Polskiego Sportu i Sportowy Obiekt Roku przyznaje, jak co roku, Polski Klub Infrastruktury Sportowej. Gala finałowa zaplanowana jest na 14 listopada 2013 roku. Zgłoszenia przyjmowane są pod adresem biuro@pkis.pl lub builder@pwbmedia.pl.

Przedsięwzięcia Buildera – nowe terminy TopBuilder 2014

Rusza szósta edycja nagród TopBuilder 2014 – na Państwa zgłoszenia czekamy od kwietnia pod adresem builder@pwbmedia.pl.

Gala Finałowa TopBuilder 2014 zaplanowana jest na 22 stycznia 2014 roku.

Gala Buildera 2012... i 2013

19 marca 2013 odbędzie się Gala Finałowa X jubileuszowej edycji konkursów Budowlana Firma Roku, Polski Herkules oraz Laury Buildera. Przygotowujemy się do rozpoczęcia kolejnej edycji; zgłoszenia pod adresem builder@pwbmedia.pl przyjmujemy od kwietnia. Gala Finałowa edycji XI odbędzie się 3 grudnia 2013 roku.

Specjaliści Techniki Deskowań.

Panelowe deskowanie stropowe

Dokadek 30

Ręczny system panelowy umożliwiający szybki montaż i demontaż Tempo Szybszy montaż -szybszy demontaż Bezpieczeństwo Spokojna praca pod deskowaniem Prostota Łatwo powiedzieć - łatwiej zrobić Doka Polska Sp. z o.o. | Bankowa 32 | 05-220 Zielonka | T +48 22 771 08 00 | F + 48 22 771 08 01 polska@doka.com | www.doka.pl

Więcej informacji na www.doka.com/dokadek30