İSTANBUL’UN GELİŞİM SÜRECİ
İstanbul’un Merkez İşlevler�n�n Büyüme-Bütünleşme-Yığılma-Yoğunlaşma Süreçler� *
19. Yüzyıl
1920-1950
1950-1990
1990 ve sonrası
İstanbul’da Yerleş�m Alanlarının Dağılımı**
19. Yüzyıl
1930
1846 Modern Galata Köprüsü Köprünün açılışı �le İstanbul’un ana merkez�n�n gel�ş�m� �ç�n �lk adım atıldı.
1940’lar GSYH’n�n yarısından fazlasını tarım sektörü oluşturmaktadır. Galata Köprüsü, 1878, Fausto Zonaro
1930’lar Ülkede �ç pazara dönük devletç� sanay�leşme mevcuttur. 1930 yılında Umum� Hıfzısıhha Kanunu’yla, sanay� tes�sler�n�n şeh�r dışına çıkarılması kararı alındı.
1988 Fat�h Köprüsü �le M e c � d � y e kö y ’ d e k � MİA Levent-Maslak aksına �lerlem�şt�r.
1970 1950’ler Sanay� ve Merkez� İş Alanları(MİA’ları) Galata-Pera ve Sur�ç�’nde yer almaktadır. Çeş�tl� planlar �le şeh�r çevres�nde yen� yerler sanay� alanı olarak bel�rlend�. İstanbul’un planlamasından sorumlu Prost �st�fa ed�yor.
1944 Batı Bloğuna Geç�ş Uluslararası Para Fonu (IMF) �le Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)’n�n öner�ld�ğ� Bretton-Woods anlaşması kabul ed�ld�.
1960-1970 Sanay� tes�sler� Maslak Ayazağa’ya sıçramıştır. MİA’lar, Ş�şl� ve Beş�ktaş’a doğru kaymıştır.
1994
1967 Yapı yönetmel�ğ�, arsanın %25’�nden az kullanımı hal�nde b�naya ver�lecek yüksekl�ğ�n artacağına da�r madde bulundurarak gökdelen yapımını teşv�k eder.
1970’ler Atatürk Haval�manı’nın dış hatlar term�nal� açılır. 1974’te Boğaz�ç� köprüsü ve çevre yolları kullanıma sokulur. Tar�h� yarımadadak� yoğunluk kuzeye taşınır. Yollar yoğunluğu kaldıramaz hale geld�ğ�nde TEM bağlantı yolu yapılır.
1972 H�zmet Sektörü bu yıldan �t�baren GSYH’n�n yarısından fazlasını oluşturur. Türk�ye’de GSYH’n�n sektörlere göre değ�ş�m� (Kes�k ç�zg�ler 1998’de başlayan �k�nc� ser�ye a�tt�r)****
1990 ve Sonrası Sanay� sektöründek� yoğunluk yer�n� h�zmet sektörüne bıraktı. SHP, Refah Part�s� ve Faz�let Part�s� dönemler�nde çok kültürlü yapının korunumu ve MİA’ların kent merkez� dışında olma gerekl�l�kler�n� sebep göstererek karşı çıkmalarına rağmen Z�nc�rl�kuyu-Maslak aksı 80’lerdek� planlamalara göre gel�şmeye devam etm�ş ve �çerd�ğ� sanay� dokusunu kaybederek �ş merkez� alanına dönüşmüştür. 1995’te İMKB’n�n İst�nye’ye taşınmasıyla Z�nc�rl�kuyu-Maslak aksı f�nans sektörünün yapılarıyla dolar.
1980’ler Küreselleşme �le b�rl�kte İstanbul’un; Ortadoğu ve Avrupa’nın uluslararası t�caret, kültür ve f�nans merkez� yapılması hedeflen�r. F�nans sektörü �le b�rl�kte uluslararası bankalar, t�car� ş�rketler ve beş yıldızlı oteller kente yatırım yapar. Dünya’da 2. Dünya Savaşı sonrasında görülen altkentleşme İstanbul’da bu dönemde görülür. MİA, Essen Planı***’na rağmen büyük sermaye sah�pler�n�n baskıları sonucu Büyükdere-Maslak’a kaymıştır.
İstanbul’da sanay� sonrası dönüşümün mekânsal dağılışı.*****
*İstanbul 2020 Sempozyumu **Kayra,1990a; İstanbul �l Yıllığı,1970-İstanbul 2020 Sempozyumu ***Essen Planı, Dolapdere-P�yalepaşa’da 60 katlı gökdelenler� ve bu gökdelenlere Bakırköy �le Kadıköy’den kes�nt�s�z ulaşımı �çeren plandır. Essen Ün�vers�tes�’nden üç Alman m�mara hazırlatılmıştır. ****-Ayık, Uğurcan - Avcı, Sedat, Ekonom�k ve Mekânsal Boyutlarıyla Sanay�s�zleşme Derleyen: Efekan ÇAKIR