A . I D E A I C E L E S T R AT E G I I Coraz bardziej potrzebujemy ca ł o ś ciow ych strategii i skoordynowanych działań ze strony wszyst k i c h i n st y t u c j i i o s ó b za a n ga żowanyc h w proces rozwoju miejskiego. Strategii, które w ykraczał yby poza granice miast. Karta Lipska. D o k u m e n t U E n a r ze c z zrównoważonego roz woju miast e uro p e j sk i ch 2 0 0 7 r.
Jednym z kluczowych zadań instytucji publicznych jest wyznaczanie kierunków i tworzenie planów rozwoju jednostek terytorialnych, jakże ważnych z punktu widzenia długofalowego zaspokajania potrzeb mieszkańców. W XXI w. przed planowaniem strategicznym nowe wyzwania stawiają procesy globalizacji gospodarki i życia społecznego, konkurencja zagranicznych i krajowych metropolii, rosnące wymagania mieszkańców w odniesieniu do jakości życia, warunków pracy, zamieszkania i wypoczynku. Na takich obszarach jak aglomeracja poznańska rzeczywistość społeczno-gospodarcza podlega intensywnym zmianom, pojawiają się nowe trendy demograficzne i zachowania społeczne, dynamicznie przekształca się gospodarka, środowisko przyrodnicze oraz krajobraz miast i urbanizowanych wsi. W wyniku procesu suburbanizacji, aglomeracja poznańska tworzy dziś jeden organizm przestrzenno -funkcjonalny, złożony jednak z wielu jednostek terytorialnych i zarządzany przez wiele podmiotów. Warunkiem koniecznym harmonijnego rozwoju całej aglomeracji jest więc ścisła współpraca między samorządami lokalnymi oraz ich partnerami społecznymi i gospodarczymi. Powinna ona przebiegać według dobrze określonych reguł i planów działania. Takim planem jest prezentowana strategia jako swoista mapa drogowa zwiększania konkurencyjności i spójności aglomeracji poznańskiej. Prezentowany dokument przedstawia wspólną perspektywę rozwojową dla jednostek samorządowych współpracujących w ramach Rady Aglomeracji Poznańskiej. Poprawa
6
Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej
dostępności i jakości świadczenia usług, rozwój gospodarczy, modernizacja infrastruktury drogowej i technicznej, zapewnienie sprawnej komunikacji publicznej, ochrona cennych walorów przyrodniczych, dbałość o ład przestrzenny - to zadania, przed którymi stoją władze każdej lokalnej jednostki administracyjnej. Realizacja wielu z tych zadań może przynieść lepsze efekty w drodze solidarnego współdziałania ponad granicami administracyjnymi, w ramach całej aglomeracji poznańskiej. Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej ma charakter integracyjny i zawiera programy rozwoju w odniesieniu do tych dziedzin, które są szczególnie istotne dla funkcjonowania i rozwoju całej aglomeracji w perspektywie najbliższych lat. Strategia stanowi z jednej strony terytorialne i koncepcyjne rozwinięcie realizowanych już polityk i działań samorządów, jak też różnych instytucji działających w aglomeracji. Jest więc potwierdzeniem tego, co samorządy już realizują bądź inicjują na obszarze aglomeracji, podążając „poznańską ścieżką integracji metropolitalnej”. Z drugiej strony strategia zawiera także projekty nowych, przewidzianych do wspólnej realizacji programów, nie naruszając fundamentalnej zasady samorządności jednostek terytorialnych. Dokument strategiczny składa się z kilku części. Pierwsza przedstawia metodę i etapy tworzenia strategii. Druga cześć zawiera syntetyczną diagnozę funkcjonowania aglomeracji poznańskiej. Dotyczy ona uwarunkowań zewnętrznych, procesów zachodzących na kontynencie i w kraju, mających wpływ na funkcjonowanie i pozycję konkurencyjną aglomeracji. Punktem odniesienia są europejskie, narodowe i regionalne dokumenty strategiczne, które polityka działań w aglomeracji powinna uwzględniać. W części diagnostycznej scharakteryzowane są wewnętrzne czynniki rozwoju aglomeracji: demograficzne, społeczne, infrastrukturalne, gospodarcze i przyrodnicze. Sporo uwagi poświecono dotychczasowym działaniom integracyjnym i formom współpracy samorządów w zakresie rozwiązywania problemów funkcjonowania aglomeracji. W zasadniczej części strategia zawiera wizję rozwoju aglomeracji poznańskiej w perspektywie najbliższej dekady, uzupełnioną o wartości i zasady
jej realizacji. Niezbędne działania kierunkowe zostały ujęte w pięć osi strategicznych. Każda z nich zawiera programy strategiczne, będące odpowiedzią na wyzwania rozwojowe najbliższej dekady. Dla realizacji programów sporządzono wykaz ich realizatorów, potencjalnych partnerów oraz możliwych źródeł finansowania. Dokument kończy koncepcja wdrażania i ewaluacji strategii. Strategia jest wynikiem pracy koncepcyjnej i organizacyjnej przedstawicieli samorządów - członków Rady Aglomeracji Poznańskiej oraz Konsorcjum Badań nad Aglomeracją Poznańską, które tworzą cztery poznańskie uczelnie publiczne: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Ekonomiczny, Politechnika Poznańska oraz Uniwersytet Przyrodniczy. Realizowany przez Konsorcjum projekt „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej” był solidarnie finansowany przez członków Rady Aglomeracji Poznańskiej. Projekt ten przyczynił się do lepszego poznania dynamiki i problemów funkcjonowania aglomeracji oraz wyznaczenia kierunków jej rozwoju w najbliższej przyszłości. Sformułowane programy i działania kierunkowe były prezentowane i omawiane w trakcie powstawania strategii. Temu służył cykl spotkań i warsztatów w ramach specjalnie powołanej w tym celu Akademii Aglomeracyjnej. Projekt strategii w postaci Zielonej Księgi Aglomeracji Poznańskiej poddany został konsultacjom społecznym, które objęły mieszkańców miast i gmin aglomeracji, władze i urzędy administracji jednostek lokalnych i regionalnych, organizacje społeczne i gospodarcze funkcjonujące w aglomeracji. Wyniki konsultacji, liczne krytyczne uwagi i konstruktywne postulaty zostały uwzględnione w pracach nad ostateczną wersją strategii. Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej jest dokumentem spełniającym kilka funkcji. Określa ona kierunki działań władz lokalnych w horyzoncie długookresowych celów rozwojowych. Informuje społeczności lokalne, podmioty gospodarcze, instytucje publiczne i różne organizacje o priorytetach rozwojowych przyjętych przez władze lokalne, pomagając podejmować im właściwe decyzje. Pełni również ważną funkcję sprawczą, polegającą na zintensyfikowaniu lub uruchomieniu od podstaw konkretnych programów, których celem jest
rozwiązywanie bieżących i długotrwałych problemów aglomeracji. Wiele z nich dotyka wszystkich mieszkańców, np. trudności komunikacyjne, nieład przestrzenny, zawłaszczanie przestrzeni publicznej, problemy środowiskowe, braki w infrastrukturze i dostępności usług oraz zatracanie dbałości o dobro wspólne. Najważniejszym celem strategii jest wyznaczenie wspólnej drogi przejścia: od silnej aglomeracji dziś do zintegrowanej i nowoczesnej metropolii jutro. Uzyskanie statusu europejskiej metropolii nie następuje tylko z chwilą osiągnięcia progu demograficznego 1 mln mieszkańców. Wiąże się z tym rozwój kapitału ludzkiego, wzrost znaczenia gospodarczego aglomeracji, rozwój kreatywności i innowacyjności, modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej, rozwój sieci współpracy w regionie, kraju i za granicą, szczególnie z innymi metropoliami. Wyznacznikiem metropolitalności jest nic innego jak osiąganie europejskich standardów w zakresie jakości przestrzeni, życia i gospodarowania. Celem działań edukacyjnych i promocyjnych zespołu opracowującego strategię stało się kreowanie nowego typu „myślenia aglomeracyjnego”. Myślenie aglomeracyjne czy metropolitalne to kompleksowe spojrzenie na rozwój silnie urbanizującego się obszaru, jakim jest Poznań i sąsiadujące z nim miasta i gminy. Podlega on całościowo procesom globalizacji i metropolizacji. Coraz więcej działań samorządów wymaga więc przekuwania konkurencji we współpracę. Jej efektem będzie osiąganie przewagi kooperacyjnej w relacji do innych metropolii w kraju i za granicą.
Dyrektor Centrum Badań Metropolitalnych UAM
Prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek
METROPOLIA POZNAŃ 2020
7