1. Installatie van de organen Gemeenteraad : wetgevend orgaan het lokale ‘parlement’
Beheert alles wat van gemeentelijk belang is
STEM
stelt de begroting vast
stem over stelt politiewerkt mee beheert het vestigt vaardigt verordeningen patrimonium administratieve gemeentelijke aan het interne belastingen en op sancties reglementen personeelsretributies management uit
1.1. Bevoegdheden: alles, behalve wat de wet aan het college toekent Zoals in de Grondwet is vastgelegd, regelt de gemeenteraad alles wat van gemeentelijk belang is. Bovendien beraadslaagt hij over elke andere, door de hogere overheid voorgelegde aangelegenheid. De beslissingen worden onderworpen aan het gewestelijk toezicht, waarbij wordt nagegaan of de gemeente het algemeen belang of de wetgeving (wet, decreet of ordonnantie) niet heeft geschonden. De gemeenteraad is het orgaan dat de volledige bevoegdheid heeft: elke vraag die niet uitdrukkelijk wordt voorgelegd aan de burgemeester of aan het schepencollege, wordt behandeld door de gemeenteraad. Wettelijke basis: • NGW art. 117-122 – Inforum 9387, 9388, 188641, 208571, 153631, 236792, 78669, 9396, 9398
Zie www.brulocalis.brussels > Publicaties > Brulocafiches • De aard van het mandaat
19
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
“ elke vraag die niet uitdrukkelijk wordt voorgelegd aan de burgemeester of aan het schepencollege, wordt behandeld door de gemeenteraad. ”
1.2. Installatie – modaliteiten, belangrijke datums, criteria, ‌ 1.2.1 Aantal verkozenen Elke gemeente heeft een gemeenteraad, die de politieke en democratische basisinstelling van elke lokale entiteit vormt. Deze bestaat uit gemeenteraadsleden, waaronder de schepenen en de burgemeester worden aangeduid. De gemeenteraadsleden worden om de 6 jaar rechtstreeks door de burgers verkozen. Die verkiezingen vinden steeds op de tweede zondag van oktober plaats. Het aantal gemeenteraadsleden is evenredig met de bevolking van de gemeente: hoe meer inwoners in de gemeente, hoe meer gemeenteraadsleden. Zij zijn herkiesbaar.
Burgers
verki
Voorzitter van de gemeenteraad (facultatief)
ez
e
n
verkieze
verkiezen
dr
age
n voor
GEMEENTERAADSLEDEN
n
Burgemeester & schepenen
20
Gids van de lokale mandataris
OCMWraadsleden
OCMWvoorzitter
verkieze
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
n
Hoeveel verkozenen heeft uw gemeente? De gemeenteraad bestaat, met inbegrip van de burgemeester en de schepenen, [aangezien geen enkele Brusselse gemeente minder dan 20.000 inwoners heeft, vereenvoudigen wij hier de lijst]: •
uit 27 leden in gemeenten van 20.000 tot 24.999 inwoners;
•
uit 29 leden in gemeenten van 25.000 tot 29.999 inwoners;
•
uit 31 leden in gemeenten van 30.000 tot 34.999 inwoners;
•
uit 33 leden in gemeenten van 35.000 tot 39.999 inwoners;
•
uit 35 leden in gemeenten van 40.000 tot 49.999 inwoners;
•
uit 37 leden in gemeenten van 50.000 tot 59.999 inwoners;
•
uit 39 leden in gemeenten van 60.000 tot 69.999 inwoners;
•
uit 41 leden in gemeenten van 70.000 tot 79.999 inwoners;
•
uit 43 leden in gemeenten van 80.000 tot 89.999 inwoners;
•
uit 45 leden in gemeenten van 90.000 tot 99.999 inwoners;
•
uit 47 leden in gemeenten van 100.000 tot 149.999 inwoners;
•
uit 49 leden in gemeenten van 150.000 tot 199.999 inwoners;
De raad blijft bestaan uit het bovenvermeld aantal leden, ook als de burgemeester daarbuiten benoemd wordt. Wettelijke basis: • NGW art. 8 – Inforum 188474
[aangezien geen enkele Brusselse gemeente meer dan 200.000 inwoners heeft, vereenvoudigen wij hier de lijst].
En meer bepaald in mijn gemeente? Het aantal verkozenen wordt gebaseerd op het bevolkingscijfer op 31 december van het jaar vóór de verkiezingen. De 1.191.041 inwoners die op 31 december 2017 in onze 19 Brusselse gemeenten ingeschreven zijn, zullen dus in oktober 2018 gaan stemmen zijn. Gemeente (BHG)
Aantal inwoners op 31.12.2017
Koekelberg 21.765 Ganshoren 24.794
Stad Brussel
JETTE 37 verkozenen
49 verkozenen
GANSHOREN 27 verkozenen
EVERE 35 verkozenen
KOEKELBERG BERCHEM 27 verkozenen 27 verkozenen
SCHAARBEEK 47 verkozenen
ANDERLECHT 47 verkozenen
ST-LambrechtsWoluwe 37 verkozenen
ST-JOOST 29 verkozenen
MOLENBEEK 45 verkozenen
ST-GILLIS 35 verkozenen
ETTERBEEK 35 verkozenen
35 verkozenen
ELSENE Sint-Agatha-Berchem 24.831 Watermaal-Bosvoorde 25.001 Sint-Joost-ten-Node 26.813 Oudergem 33.725 Evere 41.016 Sint-Pieters-Woluwe 41.513 Etterbeek 47.410 Sint-Gillis 49.361 Jette 52.144 Vorst 55.694 Sint-Lambrechts-Woluwe 56.212 Ukkel 82.038 Elsene 86.336 Sint-Jans-Molenbeek 95.455 Anderlecht 117.724 Schaarbeek 132.097 Stad Brussel 177.112
VORST 37 verkozenen
43 verkozenen
UKKEL 43 verkozenen
Bron: 20.03.2018 Ministerieel besluit tot vaststelling per gemeente van de bevolkingscijfers op 31 december 2017 (B.S. 05.04.2018)
21
GIDS Gids VAN van DE de LOKALE lokale MANDATARIS mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
ST-PietersWoluwe
OUDERGEM 31 verkozenen
WATERMAALBOSVOORDE 29 verkozenen
1.2.2. Betwisting van de verkiezingsuitslag De verkiezingen worden gevalideerd door het Rechtscollege van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De geldigheid van de verkiezingen kan worden betwist voor datzelfde College. Na de beslissing van het Rechtscollege kan er beroep worden ingesteld bij de Raad van State, die in laatste instantie beslist. Meer info • Zie http://plaatselijke-besturen.brussels > Thema’s > Lokale verkiezingen > Het Rechtscollege
INSTALLATIE VAN DE GEMEENTERAAD Ik ga niet akkoord met het resultaat van de verkiezingen! De geldigheid van de verkiezingen kan worden aangevochten voor het rechtscollege van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Tegen de beslissing van het rechtscollege kan beroep worden ingesteld bij de Raad van State. Ik wil afstand doen van mijn mandaat Na de validering van de verkiezingen kan de verkozene steeds afstand doen van zijn mandaat alvorens de eed af te leggen. Hij stelt de gemeenteraad daarvan schriftelijk in kennis. Zodra die laatste er kennis van heeft genomen, is de afstand definitief. Wanneer begint mijn ambtstermijn als mandataris? De ambtstermijn begint met de installatie van de gemeenteraad, binnen 7 dagen na 1 december (na de verkiezingen). Is er sprake van een onverenigbaarheid?
Ik mag de eed niet afleggen als ik een activiteit uitoefen die wordt bezoldigd door de gemeente, een functie vermeld in art. 71 NGW (bv. politieagent, provinciegouverneur, als ik een mandaat uitoefen gelijkwaardig aan gemeenteraadslid, burgemeester, schepen in een andere lokaal bestuur in de EU). Twee bloed- of aanverwanten, tot de tweede graad, of echtgenoten, of wier echtgenoten bloedverwant zijn tot de tweede graad, mogen niet tegelijkertijd zetelen. Indien geen van hen afstand doet van zijn mandaat, zijn de specifieke regels van toepassing. En als ik de eed niet afleg? Elke verkozene die weigert de eed af te leggen tijdens twee opeenvolgende zittingen, zonder legitieme reden, wordt als ontslagnemend beschouwd.
22
Guidevan Gids de de lokale mandataris l’élu local
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
Procedure bij onverenigbaarheid vóór mandaat
Ik aanvaard een onverenigbare functie
Ik word verzocht er afstand van te doen door het college van burgemeester en schepenen
Ik heb 2 weken de tijd om te beslissen
Ik doe afstand van de onverenigbare functie
1.2.3. Wanneer vangt het mandaat aan? De ambtstermijn van de gemeenteraadsleden begint met de installatie van de gemeenteraad, die plaatsvindt binnen 7 dagen te rekenen vanaf 1 december na hun verkiezing. Wettelijke basis: • NGW art. 2 – Inforum 188490 • Omzendbrief van 09.10.20018 Gemeenteraadsverkiezingen van 14.10.2018 - Validatie van de verkiezingen en installatie van de gemeenteraadsleden - Verkiezing van de schepenen en benoemingsprocedure voor de burgemeesters – Inforum 324792
Ze leggen de eed af in handen van de burgemeester of diens vervanger. De eed luidt als volgt: «Ik zweer getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgische volk.» Elke gekozen kandidaat die zonder gegronde reden weigert de eed af te leggen op twee opeenvolgende zittingen, wordt als ontslagnemend beschouwd.
1.2.4. Zitting hebben of afstand doen van mandaat? Elke gekozen kandidaat kan, nadat zijn verkiezing geldigheid heeft verkregen, vóór zijn eedaflegging afstand doen van zijn mandaat. Die afstand moet schriftelijk ter kennis gebracht worden van de gemeenteraad.
Ik maak geen deel uit van de gemeenteraad
1.2.5. Onverenigbaarheden Bloed- en aanverwantschap - Onverenigbaarheid wegens bloed- of aanverwantschap heeft betrekking over verwantschap tot de tweede graad en de huwelijksband. Bloed- of aanverwanten tot en met de tweede graad of echtgenoten kunnen geen lid zijn van eenzelfde gemeenteraad. Als geen van beiden zijn mandaat weigert, zijn de volgende regels van toepassing: ¤¤ Worden bloed- of aanverwanten in één van die graden of twee echtgenoten gekozen bij eenzelfde verkiezing, dan wordt de voorkeur bepaald door de grootte van de quotiënten op grond waarvan de door die kandidaten verkregen zetels aan hun lijst zijn toegekend. ¤¤ Worden twee bloed- of aanverwanten in een verboden graad of twee echtgenoten gekozen, de ene tot raadslid, de ander tot opvolger, dan geldt het verbod om zitting te nemen alleen voor de opvolger, tenzij de plaats waarvoor hij in aanmerking komt, is opengevallen vóór de verkiezing van zijn bloedverwant, aanverwant of echtgenoot. - Tussen opvolgers die voor opengevallen plaatsen in aanmerking komen, wordt de voorrang allereerst bepaald naar tijdsorde van de vacatures.
De afstand van mandaat is definitief zodra de gemeenteraad er kennis van heeft genomen vlak na de installatie. Wettelijke basis : • NGW art. 73 (bloed- en aanverwanten) Inforum 188627 • NGW art. 9 (afstand van mandaat) Inforum 188490
23
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
“ Ik zweer getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgische volk.”
Onverenigbaarheid wegens een functie
Een door de gemeente bezoldigde activiteit De als gemeenteraadslid gekozen kandidaat mag geen eed afleggen zolang hij deelneemt aan een onderneming of een functie uitoefent die door de gemeente bezoldigd wordt.
Een functie die opgenomen is in de lijst met onverenigbare activiteiten De kandidaat kan ook geen eed afleggen als hij een functie bekleedt die onverenigbaar is met het mandaat van gemeenteraadslid, schepen of burgemeester. Deze functies worden opgesomd in artikel 72 van de Nieuwe Gemeentewet, elders in deze Gids, in het gedeelte betreffende de schepenen.
De gemeenteraadsleden kunnen tijdens de installatievergadering ook een voorzitter van de gemeenteraad en diens plaatsvervanger kiezen (de voorzitter mag geen lid van het college noch OCMW-voorzitter zijn). Die worden schriftelijk voorgedragen door een meerderheid van de gekozenen van de lijst waarvoor zij zijn opgekomen en door een meerderheid van de gekozenen van de gemeenteraad. Indien er geen voorzitter wordt gekozen, wordt de gemeenteraad voorgezeten door de burgemeester of diens plaatsvervanger. Indien de gemeenteraadsleden daarentegen wel een voorzitter kiezen, beschikt die niet over de bevoegdheden van de burgemeester.
Meer info elders in deze Gids
De voorzitter van de gemeenteraad:
• Beleidsorganen van de gemeente > Het college van burgemeester en schepenen > Onverenigbaarheden > De burgemeester > Onverenigbaarheden > Deontologie en transparantie > Bekendmaking van mandaten en vermogen
- roept de vergaderingen van de gemeenteraad bijeen;
De tot gemeenteraadslid, schepen of burgemeester verkozen kandidaat moet afstand doen van de onderneming, het beroep of de functie die onverenigbaar is met zijn mandaat, binnen een maand na het verzoek daartoe vanwege het college van burgemeester en schepenen. Zo niet wordt hij geacht afstand te doen van zijn mandaat.
“ gemeenteraadsleden kunnen een voorzitter van de gemeenteraad kiezen”
1.2.6. Voorzitter van de gemeenteraad
In geval van betwisting met betrekking tot de onverenigbaarheid in kwestie kan er beroep worden aangetekend bij het Rechtscollege van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Verplichte aangifte bij de gemeentesecretaris Na de eedaflegging hebben alle gemeenteraadsleden maar ook de burgemeesters en schepenen één maand de tijd om aan de gemeentesecretaris aangifte te doen van de mandaten, functies en afgeleide functies die zij uitoefenen, alsook van de bezoldiging, de voordelen van alle aard en de representatiekosten die zij in uitvoering daarvan ontvangen. Het niet naleven van deze verplichting wordt bestraft met een geldboete.
- stelt de agenda vast; - zit de vergaderingen van de raad voor: hij opent en sluit de zittingen; - oefent er de politiebevoegdheid uit; - ondertekent samen met de gemeentesecretaris het verslag van de vergaderingen. De gemeenteraadsvoorzitter ontvangt dubbel presentiegeld. Wettelijke basis: • NGW art. 8bis – Inforum 267874
Meer info elders in deze Gids • Beleidsorganen van de gemeenten > De gemeenteraad > De werking van de gemeenteraad > Verloop van de zitting Zie www.brulocalis.brussels > Publicaties > Brulocafiches • Fiche: De burgemeester als voorzitter van de gemeenteraad en van het college van burgemeester en schepenen • Fiche: Het voorzitterschap van de gemeenteraad
Wettelijke basis : • 14.12.2017 Ordonnantie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie houdende de oprichting van een Brusselse Deontologische Commissie – Inforum 318074 en 318073
Meer info elders in deze Gids • Deontologie en transparantie > Deontologie van de Brusselse verkozene
24
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
1.3. Uit de gemeenteraad wordt het college van burgemeester en schepenen gekozen 1.3.1. Benoeming van burgemeester en schepenen Tijdens de installatievergadering van de nieuwe gemeenteraad worden eveneens de schepenen benoemd, ook voor 6 jaar. In de Nieuwe Gemeentewet • Art. 15, par. 1 - Inforum 178700 «Elke schepen wordt schriftelijk voorgedragen door minstens de meerderheid van degenen die op dezelfde lijst zijn verkozen en door minstens de meerderheid van de verkozen gemeenteraadsleden.»
De akten van voordracht moeten worden neergelegd in handen van de gemeentesecretaris, die ze doorstuurt naar de gemeenteraadsvoorzitter (voor de burgemeester is dat naar de Brusselse Hoofdstedelijke Regering). Niemand mag verschillende akten van voordracht voor eenzelfde functie ondertekenen. De kandidaat-schepen moet zijn uitdrukkelijke goedkeuring geven om als schepen aangesteld te worden. De eerste voorgedragen kandidaat wordt de eerste schepen, de tweede kandidaat de tweede schepen, en zo verder, tot het aantal schepenen dat de gemeente moet hebben, bereikt is. Zie www.brulocalis.brussels > Publicaties > Brulocafiches • Volgorde van de schepenen
De gekozen schepenen leggen opnieuw de eed af, dit keer in de hoedanigheid van schepen. Het aantal schepenen in een gemeente hangt eveneens af van het inwonersaantal: hoe groter het bevolkingscijfer, hoe meer schepenen. Gemeente (BHG)
Aantal inwoners op 31.12.2017
Aantal schepenen *
Koekelberg
21.765
6
Ganshoren
24.794
6
Sint‐Agatha-Berchem
24.831
6
Watermaal-Bosvoorde
25.001
6
Sint-Joost-ten-Node
26.813
6
Oudergem
33.725
7
Evere
41.016
7
Sint-Pieters-Woluwe
41.513
7
Etterbeek
47.410
7
Sint-Gillis
49.361
7
Jette
52.144
8
Vorst
55.694
8
Sint-Lambrechts-Woluwe
56.212
8
Ukkel
82.038
8
Elsene
86.336
8
Sint-Jans-Molenbeek
95.455
8
Anderlecht
117.724
9
Schaarbeek
132.097
9
Stad Brussel
177.112
9 * De boventallige schepen
Wettelijke basis: niet meegerekend • NGW art. 5, al. 2e & art. 16 – Inforum 188474, 8250 • 20.03.2018 Ministerieel besluit tot vaststelling per gemeente van de bevolkingscijfers op 31 december 2017 (B.S. 05.04.2018)
25
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
“ Tijdens de installatievergadering van de nieuwe gemeenteraad worden eveneens de schepenen benoemd”
1.3.2. Pariteit man-vrouw
1.3.3. De boventallige schepen
Het college van burgemeester en schepenen moet uit evenveel vrouwen als mannen bestaan, de burgemeester en de eventuele boventallige schepen niet meegerekend.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kan de gemeenteraad beslissen een boventallige schepen te kiezen om de representativiteit van de twee taalrollen in het college te verzekeren.
Van het pariteitsbeginsel kan worden afgeweken op voorwaarde dat het college van burgemeester en schepenen, met inbegrip van de burgemeester en de boventallige schepen, minstens een derde van het andere geslacht omvat.
Indien het college reeds zowel Nederlandstalige als Franstalige schepenen telt, kan de gemeenteraad beslissen over te gaan tot de verkiezing van een bijkomende schepen en is diens taalrol een vrije keuze. Als de schepenen daarentegen allemaal dezelfde taalaanhorigheid hebben, moet er een kandidaat worden gekozen van de nog niet vertegenwoordigde taalrol.
Wettelijke basis: • NGW art. 15, par. 1, 1e lid, & art. 16 Inforum 178700, 8250 • 01.03.2018 Ordonnantie tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet teneinde een evenwichtige aanwezigheid van mannen en vrouwen in de gemeentecolleges te waarborgen – Inforum 318422
QR-CODE BRULOCALIS Meer info • www.brulocalis.brussels > Actualiteit > College van burgemeester en schepenen: streven naar man/vrouw-pariteit! [15-02-2018]
QR-CODE REGR
• REGR > Thèmes > Egalité des femmes et des hommes dans la vie locale >> Égalité locale. Aller jusqu’au bout pour atteindre l’égalité femmeshommes. Prise de position et plan d’action du CCRE [06.2018] • www.charter-equality.eu > à propos de la Charte > le texte de la charte > Het Europees charter voor gelijkheid van vrouwen en mannen op lokaal vlak [2006] • BPB: http://plaatselijke-besturen.brussels > Documentatie > «Handleiding voor de toepassing van diversiteitsplannen bij de Brusselse plaatselijke besturen» [2017] als één van de tools i.v.m. gelijke kansen, met name voor gemeentepersoneel
Wettelijke basis: • NGW art. 279 – Inforum 12172
1.3.4. De burgemeester De burgemeester wordt door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering benoemd, volgens dezelfde modaliteiten als de schepenen, op schriftelijke voordracht van minstens de meerderheid van de verkozenen van de lijst waarop hij opgekomen is en van minstens de meerderheid van de verkozenen voor de gemeenteraad. Hij legt de eed af voor de Brusselse Hoofdstedelijke Regering. Hij moet de Belgische nationaliteit hebben. Wettelijke basis: • 09.10.2018 Omz. Gemeenteraadsverkiezingen van 14.10.2018 - Validatie van de verkiezingen en installatie van de gemeenteraadsleden - Verkiezing van de schepenen en benoemingsprocedure voor de burgemeesters - Inforum 324792
QR-CODE BPB
26
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente
1.4. De bezoldiging van de mandatarissen 1.4.1. De vergoeding van de gemeenteraadsleden
1.4.2. De bezoldiging van burgemeesters en schepenen
De gemeenteraad bepaalt tijdens de installatievergadering of uiterlijk op de eerstvolgende vergadering (die niet later dan een maand na de installatievergadering mag plaatsvinden), het bedrag, de wijze van vergoeding, de voordelen van alle aard en de representatiekosten van de burgemeester, de schepenen en de gemeenteraadsleden, alsook een inventaris van de werkmiddelen die noodzakelijk worden geacht voor de uitoefening van de functie en die hun ter beschikking worden gesteld.
De wedde van de burgemeester en de schepenen is een percentage van de wedde van de gemeentesecretaris, dat wordt bepaald door de gemeenteraad. De Brusselse regering bepaalt de maximumbedragen, evenals een maximaal totaalbudget voor de bezoldigingen, voordelen van alle aard en representatiekosten van de openbare mandatarissen.
Over de vergoeding • Gemeenteraadsleden ontvangen geen wedde, maar wel presentiegeld voor het bijwonen van de vergaderingen van de gemeenteraad, commissies en afdelingen. • Het bedrag van het presentiegeld varieert van 75 euro bruto tot 200 euro bruto (geïndexeerd) per zitting. • Het presentiegeld is onderworpen aan de inkomstenbelasting. • De voordelen van alle aard die aan de gemeenteraadsleden worden toegekend, mogen op jaarbasis niet hoger liggen dan 5 keer het maximumbedrag van het presentiegeld.
“De wedde van de burgemeester en de schepenen is een percentage van de wedde van de gemeentesecretaris”
Wettelijke basis: • NGW art. 12 – Inforum 188500 • 25.01.2018 Ordonnantie betreffende de beperking van het aantal gemeentelijke mandatarissen en de invoering van nieuwe maatregelen inzake goed bestuur in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Inforum 318434 • 14.12.2017 Gezamenlijke ordonnantie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie betreffende de transparantie van de bezoldigingen en voordelen van de Brusselse openbare mandatarissen – Inforum 317334
27
Gids van de lokale mandataris
Hoofdstuk 2 / Beleidsorganen van de gemeente