t i e t i l i b o M s d i gVerkeersveiligheid van de
en de
FOCUS
begeleide rsrijen, e voetgang am za een duur voor f alternatie laatsingen? rp e v l o o h c s DRIEMAANDELIJKS NR 42 I LENTE 2015 I GRATIS
>> HET GEWEST IN BEWEGING
>> GOEDE PRAKTIJKVOORBEELDEN
- oSiriS, het informaticaplatform voor het beheer van de coördinatie van wegwerkzaamheden. - De raadgevende commissie voor het wegverkeer.
- “Pedibus” in Zwitserland - “Festival de l’enfance” ter bevordering van de mobiliteit - “te voet, dat gaat vanzelf” in Brussel: eerste balans
Editorial...............................................................................................03 Europese samenkomst gewijd aan Pedibus : het Zwitserse voorbeeld...............................................................04 In Brussel brengen de kinderen mobiliteit op hun eigen manier onder de aandacht..............................07 Projectoproep “Te voet, dat gaat vanzelf” 2014-2015: tussentijdse balans en bedenkingen ......................................12 De Raadgevende Commissie voor het Wegverkeer uit de startblokken .......................................18 OSIRIS, HET INFORMATICAPLATFORM VAN Brussel Mobiliteit VOOR HET BEHEER VAN DE COÖRDINATIE VAN WEGWERKZAAMHEDEN................................................................20
Deze publicatie is de vrucht van een samenwerking tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (vzw)
Directie : Philippe Barette - Corinne François Redactie: Agnès Berkes - Caroline Beslinger Federova - Barbara Decupere - Yves Englebin Sabinne Estier Thévenoz - Colette Forir - Anaïs Lecharlier VERTALING : Liesbeth Vankelecom - Annelies Verbiest - An Baeyens Coordinatie : Jean-Michel Reniers - Pierre-Jean Bertrand Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Aarlenstraat 53/4 - 1040 Brussel - Tel : 02/238.51.40 - Fax : 02/280.60.90 - jean-michel.reniers@avcb-vsgb.be - www.vsgb.be BRUSSEL MOBILITEIT Vooruitgangstraat 80 - 1030 Brussel - Tel : 0800/94.001 - mobielbrussel@mbhg.irisnet.be - www.mobielbrussel.be
Allemaal in de rij Een studie uitgevoerd door Timenco in 2011 wees uit dat nagenoeg 20 % van het autoverkeer tijdens de spitsuren toe te schrijven is aan woon-schoolverplaatsingen, terwijl 45 % van de kinderen op minder dan 1 km van hun school wonen en 67 % op minder dan 2 km. Toch gaat de meerderheid van de leerlingen van de lagere school met de auto, tegenover slechts 29 % te voet en 2 % per fiets naar school. Op basis van die vaststelling besliste het Gewest om in 2012 een projectoproep te organiseren, om gemeenten en scholen te ondersteunen bij de organisatie van begeleide voetgangersrijen voor leerlingen. Voetgangersrijen spelen een belangrijke rol om het autogebruik terug te schroeven en de verkeersdrukte, het lawaai, de luchtvervuiling en de uitstoot van broeikasgassen, de inname van de ruimte en de onveiligheid in het verkeer te verminderen. Het is voor kinderen overigens nooit te vroeg om goede gewoontes aan te leren. Zo kunnen we hopen dat een aantal leerlingen die in de lagere school deelnemen aan de voetgangersrijen, ook in het secundair die verplaatsingswijze behouden en ook nog als volwassene. De projectoproep kwam tot stand omdat de overheid de verplaatsingen te voet wil aanmoedigen, zoals in het Iris II-plan en in het voetgangersplan van het Gewest geschreven staat. Maar het is een werk van lange adem. Het bijsturen van vastgeroeste gewoontes, zoals de kinderen steevast met de auto naar school brengen, of de hardnekkige overtuiging dat bepaalde verplaatsingswijzen gevaarlijk zijn, vergt tijd. En daar stopt het niet bij: er moet ook nagedacht worden over de financiering, de rollen en de verantwoordelijkheden op lange termijn van dit soort initiatieven, waarvoor een degelijke omkadering vereist is, om de rijen in alle veiligheid te organiseren. De Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid is op pad gegaan en reikt enkele antwoorden aan in een dossier gewijd aan de voetgangersrijen, waarin je ook iets meer kan vernemen over de aanpak van dergelijke rijen in Zwitserland.
‘‘
‘‘
Europese samenkomst gewijd aan Pedibus
Als een burgerinitiatief de mobiliteit rond scholen wijzigt in Zwitserland.
s
St
te
er
ak
kt
es
Sterktes en zwaktes van de actie Pedibus in Zwitserland
Zw
Afgelopen najaar bracht een Europees treffen rond Pedibus een veertigtal betrokkenen, samen in Genève. In het Zwitserse experiment Pedibus begeleiden ouders uit eenzelfde wijk om de beurt een groep kinderen naar school. Voor het eerst vergaderden verantwoordelijken van verenigingen of overheidsinstellingen uit Italië, België, Frankrijk en Zwitserland, onder het beschermheerschap van ATE (Association Transports et Environnement), allemaal geïnteresseerd in milieuvriendelijkere en veiligere verplaatsingen naar school. Een belangrijk doel, als je weet dat een kwart van de ongevallen met kinderen plaatsvindt op de weg van en naar school.
• Veel ervaring van ATE • Consensuele en positieve campagne • Modelmateriaal beschikbaar
• Nood aan versterking van de banden tussen Pedibus-coördinaties • Drie campagnes voor drie taalgebieden
• Dynamisme
Heel wat voordelen • Netwerk van partners • Politieke steun • Financiële steun
• Bestendiging en vernieuwing van de rijen • Risico op verlies van financiële steun
4 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
dr eig Be
en
ed kh
lij ge
in g
en
Mo
De Pedibus werd aanvankelijk opgevat als een zuiver lokale actie, maar heeft heel wat meer interessante gevolgen op het vlak van leefmilieu, gezondheid en sociaal leven. Er is de impact op de luchtvervuiling, dankzij de vermindering van het aantal autoritten die schoolomgeving gevaarlijker maken voor voetgangers, wat – vicieuze cirkel! – de ouders
ate (aSSociatioN traNSPortS et eNViroNNeMeNt) iN het kort
LokaLe iNitiatieVeN SteuNeN
aanzet om hun kinderen met de auto te brengen … en ook de impactop de veiligheid van de kinderen, als ze drukke straten moeten nemen. Maar er is nog het feit dat kinderen bewegen en de strijd aanbinden tegen zwaarlijvigheid, of nog banden creëren tussen gezinnen uit eenzelfde wijk. Bovendien stellen de leerkrachten het op prijs dat kinderen monter en fris op school aankomen.
Met 15 jaar ervaring heeft ate, na de invoering van dit idee uit australië naar Lausaunne, heel wat kennis opgedaan op het vlak van schoolmobiliteit. Volgens het coördinatiemodel ‘Pedibus Genève’ dat in 2002 gecreëerd werd door de groep van ouderverenigingen, heeft ate in elk Franstalig canton een coördinatiesysteem tot stand gebracht. Die coördinaties ondersteunen individuele initiatieven van ouders en informeren hen. Zij staan rechtstreeks in contact met deze mensen. Dankzij dat netwerk moet het wiel niet telkens heruitgevonden worden: er wordt basismateriaal ter beschikking gesteld (uurrooster, verzekering voor ouders die de rij begeleiden dankzij het bureau voor ongevallenpreventie), goede praktijkvoorbeelden worden uitgewisseld en het Pedibus-netwerk groeit.
Nu schakelt ate over op een hogere snelVolgens de website www.pedibus. heid en ontwikkelt het met de geïnteresch hebben de zowat 200 begeleide seerde scholen schoolmobiliteitsplannen voetgangersrijen in romaans Zwitserland (www.mobilitescolaire.ch). nog andere initiatieven tot stand gebracht. De ouders van de Pedibus of ouderverenigingen waren zich bewust van de gevaren op de weg en zijn naar de overheid toe gegaan om concrete veranderingen te vragen op het traject van en naar school: beter zichtbare zebrapaden, ruimere voetpaden, … Zo’n SaBiNe eStier théVeNoZ ervaring toont dat een school geen eiland association transport environnement is in de stad, maar dat de voornaamste www.ate.ch trajecten naar school optimaal beveiligd moeten worden. Sterker nog, de toegangswegen naar een school moeten zelfs al op het moment van de bouw reeds bekeken worden.
nr 42 // lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de verkeersveiliGheid
5
• Deze vereniging voor vervoer en leefmilieu werd opgericht in 1979 om zich toe te leggen op een globaal vervoerbeleid (trein, fi etsers en voetgangers, dus niet alleen automobilisten) ter bevordering van zachte mobiliteit. Ze biedt haar leden diensten aan die doorgaans door automobilistenclubs aangeboden worden (verzekering, hulp bij noodgevallen, …). • het is een politieke lobby die milieuvriendelijke verplaatsingswijzen promoot, het energieverbruik en milieuvervuiling tracht te beperken en de verkeersveiligheid te verbeteren. • in 2014 telde ate meer dan 100.000 leden en beschikte het over 60 medewerkers, voornamelijk in Bern en Genève. De leden zijn gegroepeerd in kantonnale verenigingen. Zwitserland is immers georganiseerd in 3 politieke niveaus: de confederatie, kantons en gemeenten. De campagnes moeten in 3 talen uitgewerkt worden: Duits, Frans en italiaans. enkele voorbeelden van sensibiliseringscampagnes: autovrije wijken, bevordering van zone 30, dragen van fi etshelm, steun aan begeleide voetgangersrijen (Pedibus), fi etsrijen (Velobus) en schoolmobiliteitsplannen.
Pedibus voor alle scholieren
Caroline Beslinger Federova, Directrice van ATE, beantwoordt enkele vragen.
Waarom steunt een nationale vereniging ter bevordering van milieuvriendelijk vervoer zoals ATE lokale projecten zoals Pedibus? ATE ijvert voor de bevordering van milieuvriendelijke verplaatsingswijzen, vermindering van de luchtvervuiling, verbetering van de verkeersveiligheid. De Pedibus beantwoordt ook aan die doelstellingen. Het is dus evident voor ATE dat zij de acties steunen die opgezet worden door oudergroeperingen. Voor ons is het een concrete toegangspoort naar zachte mobiliteit en sensibilisering van kinderen voor deze problematiek. Welke doelstellingen heeft Pedibus? Wij willen veiligere verplaatsingen voor onze scholieren, meer aandacht voor de schoolmobiliteit, de bevolking meer doen bewegen en een participatief initiatief rond zachte mobiliteit. Sinds wanneer bestaat de actie Pedibus bij ATE? Oorspronkelijk komt het idee van de Pedibus uit Australië. Ouders in de stad Lausanne hebben de eerste rij gecreëerd en sinds 2000 steunt ATE de actie Pedibus. Er kwam samenwerking tot stand met de coördinatie ‘Pedibus Genève’, die bestond binnen hun federatie van ouderverenigingen vanaf 2002.
In 2009 ging een nationale campagne van start onder de slogan “Le Pédibus, ça marche pour tous les écoliers”. Sinds 2010 helpt ATE bij de oprichting of de versterking van kantonnale coördinaties. Momenteel zijn er 5 in Romaans Zwitserland (op 6 kantons) die ongeveer 200 rijen in goede banen leiden. Tot slot plannen wij ook een grote nationale campagne voor 2016. Hoe financiert u deze acties? Wij krijgen financiële steun van het verkeersveiligheidsfonds: een overheidsfonds dat gefinancierd wordt met de 0,75 % van de verzekering burgerlijke aansprakelijkheid van elke houder van een voertuig. Aangezien de Pedibus-acties1 ook een manier zijn om zwaarlijvigheid tegen te gaan en de kinderen te doen bewegen, financiert ‘Promotion Santé Suisse’ ook bepaalde acties. Bovendien werken wij samen met het bureau voor ongevallenpreventie dat de ongevallenverzekering en de burgerlijke aansprakelijkheid van de ouders die de rijen begeleiden, op zich neemt. De kantonnale coördinaties Pedibus krijgen ook subsidies van gemeenten of kantons. Hoe draagt de actie Pedibus bij tot het imago van een vereniging zoals de uwe? De steun aan Pedibus-rijen via kantonnale coördinaties levert een bijdrage
Gids van van de de Mobiliteit Mobiliteit en en de de Verkeersveiligheid Verkeersveiligheid nr nr 42 42 //// Lente Lente 2015 2015 6 Gids
‘‘
‘‘
INTERVIEW
aan positieve projecten, waar iedereen baat bij heeft. Bovendien zetten wij de boodschap kracht bij dat schoolmobiliteit belangrijk is. De acties in het kader van Pedibus zetten mensen aan om na te denken over hun mobiliteit, brengen ons in contact met kinderen en sensibiliseren hen voor duurzame ontwikkeling. Tot slot is het een uitstekende oplossing voor de gezondheid en om de kinderen zelfstandig te leren worden. Steunt u andere acties van dit type? Sinds een jaar trachten wij scholen en gemeenten aan te moedigen om schoolmobiliteitsplannen op te stellen (www.mobilitescolaire.ch). Met de verworven ervaring hebben wij al een tiental schoolmobiliteitsplannen verwezenlijkt in Zwitserland.
Interview door Sabine Estier Thévenoz
1 De verzekering die het bureau voor ongevallenpreventie aanbiedt, dekt elke volwassen begeleider bij ongevallen en op het vlak van burgerlijke aansprakelijkheid, voor bedragen van 75.000 Zwitserse frank in geval van overlijden, 250.000 bij invaliditeit en vullen de kas van de ziekteverzekering aan.
‘‘
In Brussel brengen de kinderen mobiliteit op hun eigen manier onder de aandacht
‘‘
Sinds enkele jaren zijn in de buurt van Brusselse scholen enkele originele signalisaties terug te vinden die de kinderen zelf gemaakt hebben in het kader van de Week van Vervoering. Het gaat om een initiatief van de vzw Festival de l’Enfance, met de steun van Mobiel Brussel. Deze vereniging is al op een creatieve manier bezig met mobiliteit sinds 2003, toen de Waalse minister van Mobiliteit besloot om in zijn gewest Schoolvervoerplannen (SVP) te lanceren.
Ter herinnering: deze schoolvervoerplannen betrekken zowel gemeenten als scholen, op alle onderwijsniveaus, om op basis van precieze gegevens alternatieven te bedenken voor de meest courante verplaatsingsgewoonte, namelijk de personenwagen. Experimenten in de pionierslanden Canada en Groot-Brittannië bewijzen echter dat als je gedrag wilt veranderen, het absoluut noodzakelijk is om theoretische milieu-informatie aan te vullen met een praktischer aspect. De vzw Festival de l’Enfance heeft de taak op zich genomen om ludieke en artistieke vormen van sensibilisering uit te werken voor de kinderen, onderwijzers en ouders. Meer dan honderd
klassen in een twintigtal gemeenten componeren liedjes, versieren autobussen en maken beeldende kunstwerken in 2D en 3D samen met echte kunstenaars. Een olievlek in Brussel! In het Brussels Gewest houden de meeste initiatieven van Festival de l’Enfance verband met de Week van Vervoering. Sinds 2005 maken leerlingen van verschillende scholen in Elsene samen signalisatie voor de voetgangersrijen rond het Kasteleinsplein, in 2008 en 2009 hebben leerlingen uit nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
7
1
School Al Ghazali
Ligging: Oudergemlaan in Etterbeek Doel: automobilisten die te snel rijden op deze rechte en brede steenweg, aanmanen om trager te rijden Deelnemende klassen: 4 (van 3e kleuterklas tot 6e leerjaar) Esthetische keuze: spandoek bedrukt met de creaties van de kinderen om de neoklassieke gevel te vrijwaren Pedagogische keuze: sensibilisering door middel van denkbeeldige voertuigen en voor de oudere kinderen d.m.v. typografisch werk Kunstenaars: Pascaline Herman & Alice Retorre
2
School Chanterelle
Ligging: Blaesstraat in 1000 Brussel (vlakbij het Vossenplein) Bijzonderheid: buitengewoon onderwijs voor kinderen met autisme Doelen: • de aandacht vestigen op de aanwezigheid van de school (achter een ander gebouw gelegen) • automobilisten en andere weggebruikers uitleggen dat ze ‘s morgens en ‘s avonds niet door kunnen, omdat er schoolbussen moeten parkeren zodat de kinderen kunnen in- en uitstappen Deelnemende klas: de groep kinderen van het hoogste niveau Pedagogische keuze: een specifieke techniek (schaduwtheater) gebruiken om de kinderen duidelijk te maken waarvoor hun creaties gebruikt worden Concrete uitvoering: 4 metalen panelen waarop kunstwerken (70 cm x 50 cm) aangebracht werden Kunstenares: Théodora Ramaekers
8 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
3 School le Tremplin Ligging: Lusambostraat in Vorst
Bijzonderheid: buitengewoon onderwijs voor doven en slechthorenden Doel: de slecht aangegeven school beter zichtbaar maken in een wijk die in een industriezone verandert Deelnemende groepen/klassen: 9 (van de 2e kleuterklas tot het 6e leerjaar) Esthetische keuze: het maken van figuren die kinderen moeten voorstellen Pedagogische keuze: vóór de beeldende expressie maken de kunstenaars de boodschap duidelijk via bewegingen
4
School Saint Joseph Boondael
Ligging: Boondaelsteenweg in Elsene Doelen: • de aanwezigheid van de school duidelijker maken voor automobilisten • door middel van een leuke afbeelding aan de schoolingang de ouders stimuleren om zachte vervoersmiddelen te gebruiken Groepen: kinderen in de buitenschoolse opvang Esthetische keuze: kleurrijke totems Pedagogische keuze: kunstwerk gemaakt door de kinderen zelf
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
9
5
School Les Glycines (nog bezig)
Ligging: Koning Boudewijnplein in Sint-Agatha-Berchem Doel: de zichtbaarheid van de school verbeteren Deelnemende klassen: 12 klassen (250 kinderen) Esthetische keuze: een muurschildering van 30 m lang die bevestigd wordt aan de schoolgevel Pedagogische keuze: de kinderen betrekken bij de verbetering van de zichtbaarheid van de school en de sensibilisering van hun ouders
Molenbeek de hekken rond hun school versierd met grote muurschilderingen en in 2010 hebben andere scholieren in Evere een totem gemaakt om automobilisten aan te manen tot voorzichtigheid. In de loop der jaren verspreidde het project zich als een olievlek. Steeds meer scholen willen deelnemen, want naast de educatieve functie biedt het een vindingrijke oplossing voor een soms cruciaal probleem, namelijk de aanwezigheid van een school duidelijker maken in een omgeving waar de school niet zo vlot opgemerkt wordt door automobilisten. Wanneer de verenigingen Coren en Goodplanet, die de Brusselse schoolvervoerplannen begeleiden, zo’n probleem vaststellen, verzoeken ze Franstalige scholen1 contact op te nemen met Festival de l’Enfance om samen op zoek te gaan naar de beste formule voor hen. Na een plaatselijk onderzoek en gesprekken met alle betrokken partijen (directie, pedagogisch team en beeldende kunstenaars) stelt Festival de l’Enfance een geïndividualiseerd project voor, waarbij niet alleen rekening gehouden wordt met de eigenlijke omgeving maar ook met de leeftijd van de kinderen, hun vaardigheden, het aantal deelnemende klassen, de interne hulpmiddelen, de pedagogische doelstellingen en de artistieke voorkeuren. Elke realisatie is dus uniek, of het nu gaat om
10 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
een totem, schilderingen gemaakt door de kinderen of zeilen bedrukt met hun kunstwerken. In 2014 kregen zes scholen subsidies om samen te werken met Festival de l’Enfance (cf. projectbeschrijvingen in de kaders). De beschrijving van de oorspronkelijke situatie, de beoogde doelen, de gekozen middelen om die doelen te realiseren en de uiteenlopende resultaten bewijzen dat er een brede waaier aan mogelijkheden is. Creativiteit in dienst van de veiligheid De initiatieven van Festival de l’Enfance vertonen twee constanten: de veiligheid in de omgeving van de school gaat er flink op vooruit en de signalisatie is een uitstekend sensibiliseringsmiddel. Op het vlak van veiligheid hebben de Brusselse scholen namelijk met zeer uiteenlopende uitdagingen te maken en om die te bepalen is het essentieel dat de gebruikers, de begeleiders van de schoolvervoerplannen en specialisten zoals mobiliteitsadviseurs goed samenwerken. Voor de school Le Tremplin, die in een industriezone gelegen is, vormen de vrachtwagens het grootste gevaar terwijl dat in Saint-Joseph
1 Nederlandstalige scholen worden doorverwezen naar de vereniging Beeldenstorm (tel. 02 523 43 50).
6
Kleuterschool Saint Boniface
Ligging: Goffartstraat in Elsene Doelen: • de aanwezigheid van de kleuterschool duidelijker maken • twee aanpalende schoolgebouwen in verschillende stijlen visueel één maken Deelnemende klassen: alle 6 kleuterklassen Pedagogische en esthetische keuze: ieder kind maakt zijn eigen vierkant, die tot een mozaïek samengeplakt worden Kunstenaars: Isabelle Monoyer & Ermanno Orselli
Boondael het plaatselijke verkeer is, dus de ouders zelf, wanneer ze de parkeerregels niet naleven. Niet alleen de gemeenten dragen hun steentje bij! Voor de definitieve plaatsing van de muurschilderingen, spandoeken of totems moet veel overlegd worden met de gemeentelijke overheden, die vaak heel positief reageren en zich bij het project willen aansluiten. Zo is de gemeente Vorst ermee akkoord gegaan om grondmarkeringen aan te brengen voor een parkeerplaats voor bussen en een snelheidsdrempel te plaatsen. De mentaliteitsverandering trekt zich veel verder door dan enkel op het niveau van de gemeentelijke instanties. De projecten creëren in de school een dynamiek die iedereen aanmoedigt om na te denken over zijn eigen mobiliteit. Op die manier worden de kinderen al op zeer jonge leeftijd en in de mate van hun mogelijkheden bewust gemaakt van de situatie op de openbare weg en worden ze gestimuleerd om te praten over de uitdagingen op het vlak van mobiliteit. Vaak blijken zij uitstekende ambassadeurs bij hun ouders. Voor onderwijzers zijn deze initiatieven een kans om een actueel thema op een innoverende manier en in alle vrijheid aan te kaarten, aangezien de artistieke begeleiding rekening houdt met hun beschikbaarheid.
In het begin gebeurt het engagement op vrijwillige basis en de workshops duren niet langer dan zes uur per klas. De plaatsing van de creaties van de kinderen op de openbare weg is ook een mooie gelegenheid om de wijkbewoners uit te nodigen voor een vernissage waar ruimte is voor dialoog. In de loop der jaren zijn Festival de l’Enfance en de kunstenaars met wie de vereniging samenwerkt, met hun vele experimenten actief geweest op alle onderwijsniveaus, van het kleuter- tot het hoger onderwijs, zelfs in het buitengewoon onderwijs, en zijn zij erin geslaagd om een zeer wisselend aantal leerlingen te doen deelnemen: van 8 in Chanterelle tot meer dan 250 in Les Glycines! De vzw Festival de l’Enfance staat paraat om uw vragen te beantwoorden betreffende acties in scholen. Aarzel niet om contact met hen op te nemen! Hun verbeelding en die van de leerlingen kennen geen grenzen!
Festival International de l’Enfance et de la Jeunesse (vzw) Colette FORIR - Agnès BERKES festival.enfance@gmail.com www.festivaldelenfance.be
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
11
12 le Gids moniteur van de Mobiliteit de la mobilité en de&Verkeersveiligheid de la sécurité routière nr 42 // n°42 Lente//2015 printemps 2015
‘‘
Projectoproep “Te voet, dat gaat vanzelf” 2014-2015: tussentijdse balans en bedenkingen
‘‘
Op 4 februari 2014 werd de derde projectoproep «Te voet, dat gaat vanzelf» bij de gemeenten gelanceerd. Net zoals de voorgaande oproepen was ook deze bedoeld om, dankzij financiële steun aan de gemeenten, tijdens het schooljaar 2014-2015 ‘s ochtends en/of ‘s namiddags in de Brusselse basisscholen begeleide voetgangersrijen tot stand te brengen tussen de woningen van de leerlingen (of vlakbij) en de school. Even ter herinnering: dit oude gebruik van rijen werd opnieuw op ‘gang’ gebracht om de druk van het autoverkeer tijdens de piekuren ‘s ochtends te verminderen, de luchtkwaliteit te verbeteren en de stad aangenamer te maken. Bovendien ontlasten die rijen de ouders - en dan vooral de moeders - van de verplaatsingsketen (of een schakel ervan) en krijgen de kinderen alvast wat beweging voor ze hun schooldag aanvatten. In 2012 lanceerden de Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Gewest (VSGB) en het Gewest een succesvolle eerste projectoproep onder de gemeenten en scholen van het Gewest. Er werden vijf
projecten uitgekozen die in totaal negen scholen in vijf gemeenten vertegenwoordigden. Met de tweede projectoproep in 2013 werd de doelstelling om het aantal projecten te verdubbelen gehaald: 22 scholen kregen een subsidie via elf projecten in zeven gemeenten. Die initiatieven waren goed voor 26 rijen en ongeveer 300 deelnemende leerlingen . Op basis van de evaluaties van de oproepen in 2012 en 2013 werden de voorwaarden voor 2014 versoepeld, zodat de buitenschoolse diensten enkel in de namiddag rijen konden organiseren. Een samenwerkingsproject Deze oproep, die gericht was tot de 19 Brusselse gemeenten, moest een transversaal samenwerkingsproject vormen tussen verschillende gemeentediensten. Er moest een coördinator aangeduid worden in één van de volgende diensten: mobiliteit, onderwijs, gemeenschapswachten, preventie, buitenschoolse opvang, Agenda 21, ... Die zou niet alleen instaan voor de algemene coördinatie, maar ook voor het toezicht op de transversale
1 Pour plus d’information sur les projets et leur déroulement, nous renvoyons le lecteur au n°42 // printemps 2015 le moniteur de la mobilité & de la sécurité nr routière 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid Moniteur de la mobilitén°37.
13
13
Stad Brussel De Brusselse school ‘les Magnolias’ gaat voor het tweede jaar op rij in op de projectoproep. De dienst onderwijs van de stad Brussel coördineert de administratieve en financiële aspecten van het project, terwijl de school de communicatie met de ouders voor haar rekening neemt. De rijen worden enkel ‘s ochtends georganiseerd. Het gaat om een traject van iets meer dan 1 km. De rij vertrekt om 7.45 uur en komt rond 8.10-8.15 uur aan. Momenteel doen 25 tot 30 kinderen mee. De stad Brussel organiseert ‘s ochtends een soort ‘trein’: de rij wacht slechts enkele minuten op bepaalde plaatsten en stapt dan voort, ook al is het kind er niet. Drie begeleiders zien toe op de veiligheid. De ouders zijn heel tevreden en de kinderen komen op tijd aan op school. Het project draait hoofdzakelijk op mond-tot-mondreclame. Bij dit project zijn de begeleiders opvoeders. Dat is bijzonder handig, want die mensen werken onder contract bij de stad Brussel en zijn het gewend om voor scholen te werken. Dat stelt ook de ouders gerust. Het is niet gemakkelijk om goede opvoeders-assistenten te vinden omdat de uurroosters niet aantrekkelijk zijn: ’s morgens vroeg rijen begeleiden en dan nauwelijks tijd over om naar hun volgende taken te gaan. De school en de stad overwegen geen avondrijen, want er zijn te veel activiteiten in de namiddag en de kinderen stoppen dus niet allemaal op hetzelfde tijdstip. De school ‘les Magnolias’ is een test voor Brussel. Als die positief uitvalt, overweegt de stad om dit initiatief uit te breiden naar andere scholen. Brussel bestudeert momenteel een project om na te gaan of het haalbaar is om begeleide rijen te organiseren met twee, drie of zelfs vier scholen in het centrum zodra de centrumlanen autovrij zijn.
aanpak tussen de diensten en voor de coördinatie van zowel de communicatieve aspecten als het stuurcomité, om de projecten in goede banen te leiden. Alle partijen zijn het erover eens dat de opvolging van de aanwerving van begeleiders het meeste tijd opslorpt. Aangezien de gemeenten slechts een tussenschakel vormen om de projecten in goede banen te leiden, moet de projectverantwoordelijke ook rekenen op de samenwerking tussen andere actoren, namelijk: - schoolcoördinator: contactpersoon tussen gemeente en ouders, die het project op het terrein opvolgt; - politiezones: verstrekken de basisvorming van de begeleiders en volgen de rijen op het terrein op; - VSGB: is belast met de algemene coördinatie, de organisatie van de vergaderingen en de geïndividualiseerde steun aan de projecten; - Mobiel Brussel: doet de financiële follow-up en levert de standaard communicatiemiddelen; - kabinet van de staatssecretaris voor mobiliteit: waarborgt de medefinanciering van de projecten. Teleurstellende projectoproep 2014-2015 Op 1 mei 2014, de einddatum van de oproep, telden we vijf gemeentelijke dossiers voor acht projecten, met in totaal tien scholen. Een eerste teleurstelling ten opzichte van de twee voorgaande jaren was dat twee zeer actieve gemeenten, Ukkel en Sint-Pieters-Woluwe, niet meer meedoen en in 2014 hun projecten niet opnieuw hebben ingediend, wegens het vertrek van de gemeentecoördinatoren. De stad Brussel en de gemeenten Evere, Jette, Schaarbeek en Sint-LambrechtsWoluwe waren ook in 2014/2015 van de partij. Zodra de gemeenten te horen kregen dat ze geselecteerd waren, werd er op
initiatief van de VSGB en Mobiel Brussel een startvergadering gehouden in mei. Zo konden de scholen nog voor het einde van het schooljaar de ouders op de hoogte brengen van het project. De stopzetting van het project in Jette in de loop van het jaar vormde een tweede teleurstelling. De gemeente zag zich namelijk genoodzaakt een einde te maken aan het project. De aangehaalde reden: de hoge extra werklast voor de gemeentecoördinator stond niet in verhouding met het beperkte succes van het project binnen de scholen (te weinig inschrijvingen voor de rijen). De vier overblijvende gemeenten zetten de voetgangersrijen momenteel voort, met zes projecten voor zeven scholen, een academie en een cultureel centrum. Stoppen of voortdoen? De VSGB organiseerde in 2014 twee evaluatievergaderingen. De eerste betrof enkel en alleen de gemeentecoördinatoren, terwijl voor de tweede alle actoren werden samengebracht. De voornaamste doelstelling was mogelijke oplossingen te zoeken om de projecten te verankeren, wat nog een zwakke plek blijft. Het is cruciaal om lessen te trekken uit het verleden om mogelijke oplossingen te kunnen aanreiken, zodat we dit soort activiteit verder kunnen ontwikkelen. Zo werden een tiental punten overlopen die essentieel zijn voor een goede werking van de rijen. Er werd nagedacht over financiering, coördinatie, communicatiecampagnes, relaties tussen de gemeente en de scholen, betrokkenheid van de ouders of de oudervereniging, aanwerving en organisatie van de begeleiders, ... 1. Financiële middelen De subsidie die het Gewest aan de gemeenten toekent, is vandaag degressief als het project identiek blijft aan het project dat het voorgaande jaar werd ingediend. Het projectoproepsysteem is namelijk uitgedacht met de bedoeling
14 le moniteur de la mobilité & de la sécurité routière
n°42 // printemps 2015
dat de gemeente op termijn het volledige project voor haar rekening neemt. Een dergelijk opzet helpt blijkbaar niet om de activiteit te verankeren. Aangezien de gemeenten niet de menselijke en financiële middelen hebben om die projecten op zich te nemen, dreigen zij ze stop te zetten als de subsidie vermindert (zoals dat onder andere het geval was in Jette).
waarom niet overwegen om binnen de gemeenten iemand voor zachte mobiliteit aan te stellen, die door het Gewest gesubsidieerd zou worden? Die persoon zou dan belast zijn met de uitwerking en de coördinatie van alle activiteiten rond zachte mobiliteit (fietsers en voetgangers) in de gemeente, zoals de rijen.
Mogelijke oplossingen
2. Samenwerkingsverbanden
(a) In de meeste gemeenten wordt de subsidie niet volledig uitgegeven om de PWA’ers te vergoeden. Het valt te overwegen om hetzelfde budget te behouden en de bevoegde gemeentecoördinator deels voor de activiteit te vergoeden. Dan zouden de gemeenten gemotiveerder zijn om op de oproep in te gaan.
- Betrokkenheid en samenwerking van de gemeentelijke actoren: al te vaak is de organisatie van de rijen afhankelijk van één sleutelpersoon (de gemeentecoördinator). Als die - om welke reden dan ook - wegvalt, stort het project in. Het gebrek aan samenwerking tussen de gemeentediensten leidt ook tot ontmoediging bij de gemeentecoördinator. Dit project vergt een sterke betrokkenheid van alle deelnemers en een taakverdeling tussen de verschillende betrokken
(b) Een ambitieuzer project om de zachte vervoerswijzen in de gemeenten verder te ontwikkelen:
diensten. Een echte politieke wil van de gemeente om de rijen te ontwikkelen is noodzakelijk om de hele structuur te ondersteunen. - Betrokkenheid van de school: de school moet als partner optreden en moet de tussenschakel zijn naar de ouders. Concreet moet ze communicatiecampagnes voeren en informatievergaderingen organiseren met de ouders. - Betrokkenheid van de ouders: hoe kunnen we de ouders ertoe aanzetten om hun kinderen aan de rijen te laten deelnemen? We kunnen ze niet dwingen. Dit sensibiliseringswerk is een werk van lange adem, maar het is absoluut noodzakelijk. Vandaag wijzen de scholen op het gebrek aan belangstelling van de ouders. Die nemen soms zelfs helemaal geen verantwoordelijkheid meer zodra ze weten dat het een gratis dienst is!
Evere De betrokken scholen zijn ‘Clair-Vivre’, ‘La Source’, ‘Aurore/Aubier’, samen met de muziekacademie en twee andere centra voor buitenschoolse activiteiten. Dit is het derde jaar dat de dienst buitenschoolse kinderopvang zijn kandidatuur stelt en zelf instaat voor de organisatie van de rijen. Het project is in de loop van die drie jaar geëvolueerd en verruimd, wat een uitgebreide organisatie vergt. Gelukkig zijn de verantwoordelijken van de buitenschoolse kinderopvang zich daarvan bewust en ontstaan er samenwerkingsverbanden om de taken te verdelen. Het project bestaat al lang voor de buitenschoolse kinderopvang en de muziekacademie. Het project kwam tot stand dankzij PWA’ers, maar ook dankzij het engagement van de ouders, die de rijen drie keer per jaar begeleiden (enkel voor de school ‘Clair-Vivre’). De rijen voorkomen dat kinderen aan de uitgang van de school blijven rondhangen. Het is een manier om het verlaten van de school in goede banen te leiden. De betrokkenheid van de oudervereniging is een pluspunt, bijvoorbeeld voor
enquêtes in verband met tevredenheid. Momenteel verlopen de rijen op de volgende manier: - Naar buitenschoolse activiteiten De rijen die van de scholen vertrekken naar de buitenschoolse activiteiten (muziekacademie, culturele centra) kennen een enorm succes: in totaal nemen er ongeveer 200 kinderen aan deel. - De ochtend- en avondrijen De ochtendrijen van de woningen van de kinderen naar de scholen tellen een twintigtal kinderen, terwijl in de avondrijen van school naar huis een zeventigtal kinderen meestappen. De gemeente streefde ernaar om dit initiatief uit te breiden naar alle scholen. Maar zoals we kunnen vaststellen, waren de ochtendrijen geen onverdeeld succes. De gemeente werkt met PWA’ers als begeleiders. Dat is minder gemakkelijk, want het is niet altijd duidelijk op wie je kan rekenen en de gemeente heeft weinig ‘reserven’. Eén van de PWA’ers is in
zekere zin coördinator geworden: dat vergemakkelijkt het beheer op het terrein, maar normaal gezien is het niet aan deze persoon om dat te doen. Het feit dat PWA’ers ingeschakeld worden, verontrust de ouders soms een beetje. Ondanks de dynamische en gemotiveerde directie slaagde de school ‘La Source’ er toch niet in om de ochtendrijen uit te breiden. Jammer genoeg wilden de ouders zich liever niet engageren en samenwerken zoals voor de buitenschoolse rijen (uit angst verantwoordelijk te zijn voor andermans kinderen en uit vrees hun rol niet te kunnen vervullen bij ziekte). Hetzelfde geldt voor de school ‘Aurore’, waar de coördinatie eveneens moeilijk verloopt: slechts één persoon staat in voor de hele organisatie en die krijgt te weinig steun van directie, leerkrachten en ouders. Wat het begeleidende personeel betreft, kan de gemeente Evere momenteel jammer genoeg naast PWA’ers niet werken met opvoeders, zoals de stad Brussel, want die doen ’s morgens al de kinderopvang.
n°42 // printemps nr 42 // Lente 2015 2015 le moniteur Gids van de de la Mobiliteit mobilitéen & de dela Verkeersveiligheid sécurité routière
15
SchaArbeek De school ‘Heilige Familie’ heeft zich voor de eerste maal kandidaat gesteld. De school heeft het kandidaatsdossier alleen opgesteld, maar de gemeente belooft in de mate van het mogelijke eveneens op het project toe te zien. De school ligt aan de Helmetsesteenweg, in een drukke wijk, met andere infrastructuren: als het project goed loopt, zou het interessant zijn als de andere instellingen deelnamen. Het project werd in het begin van het jaar voorgesteld aan de ouders, maar is nog niet operationeel. Het kreeg de steun van de oudervereniging. De lokale politiezone zal een opleiding geven aan de ouders-vrijwilligers, die vervolgens een of enkele rijen zullen starten, afhankelijk van het succes. Aangezien het project nog in de kinderschoenen staat, is een objectieve evaluatie momenteel nog niet mogelijk.
Mogelijke oplossingen (a) We kunnen de rijen schoolproject opnemen.
in
het
(b) Als de school eraan meewerkt, kunnen we in de hogere klassen de link leggen tussen het voetgangersbrevet en de oprichting van voetgangersrijen. Het feit dat de school het voetgangersbrevet invoert, kan ook een stimulans zijn. De ouders kunnen er meer voor open staan en meer vertrouwen hebben als hun kind iets over verkeersveiligheid leert op school. (c) Bij de inschrijvingen aan het begin van het jaar zouden de academie en de andere buitenschoolse opvangcentra een foldertje over het initiatief kunnen uitdelen. (d) Er kan een evenement gekoppeld worden aan de start van de rijen: bv. een ontbijt bij aankomst op school. De ouders kunnen de eerste keer de rij begeleiden, om te zien hoe het gaat, om vragen te stellen, … (e) We kunnen ook een beloning invoeren voor ouders/kinderen die deelnemen aan de rij en aan het project. (f) We kunnen de kinderen aanmoedigen en belonen met een soort stickerkaart. (g) We kunnen getuigenissen van ouders bekendmaken, bv. tijdens
16 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
het schoolfeest (de academie is ook aanwezig op die festiviteiten) en tijdens vergaderingen van de oudervereniging. Er kunnen ook affiches gemaakt worden waarop kinderen en ouders hun ervaringen weergeven. (h) Er kunnen ontmoetingsmomenten georganiseerd worden tussen begeleiders/ouders/kinderen, om vertrouwen te creëren. 3. Begeleiders Wij zijn op de grenzen gestuit van de formule met PWA’ers als begeleiders: het voortdurende zoeken naar personeel, hun statuut, het personeelsverloop, hun gebrek aan opleiding, het dagelijkse beheer van aan- en afwezigheden zijn stuk voor stuk factoren die afmattend zijn voor de bevoegde persoon. Wanneer de personen gekozen zijn, moeten die ook nog aanvaard worden door de ouders en de kinderen. De PWA’ers die voor deze taak uitgekozen worden, hebben nochtans hun dynamisme en motivatie om met kinderen te werken al aangetoond. Ze hebben allemaal een opleiding gevolgd bij een politiezone en zijn dus goed voorbereid op hun taak. Er moet een denkoefening gebeuren om andere oplossingen te vinden of op zijn minst om de PWA’ers te combineren met vrijwilligers, ouders, opvoedersassistenten, ...
4. Rijen voor buitenschoolse activiteiten
Sint-LambrechtsWoluwe De scholen ‘Saint-Henri’ en ‘SacréCœur de Lindthout’ doen voor de tweede keer mee. ‘Saint Henri’ kon het project jammer genoeg niet voortzetten, omdat de hoofdorganisator zich er niet langer mee bezig kon houden en de rest van het team niet het volledige project overnam.
‘Sacré-Cœur de Lindthout’ Het project 2013 werd grotendeels door ouders gedragen op vrijwillige basis, aangezien de gemeente het niet echt coördineerde. Ondanks een moeilijk eerste jaar, werd er toch opnieuw een project ingediend. Het is een school met veel potentieel, want er zijn veel leerlingen en dus is er een aanzienlijke modal shift mogelijk: het project heeft dus zeker nut! In 2014 kon een rij worden georganiseerd met twee begeleiders. Een tiental kinderen stapten daarin mee. Sommige ouders willen zich ook engageren en gaan de begeleidersopleiding volgen bij de politiezone Montgomery. De rij vertrekt om 7.50 uur en komt aan op school om 8.05 uur. Vervolgens bekommeren de begeleiders zich om de Kiss&Ride-zone. Het project is kwetsbaar, vermits het momenteel rust op de schouders van slechts één ouder. Meer steun van de gemeente zou helpen om met een geruster gemoed naar de toekomst te kijken.
Het succes van de rijen voor buitenschoolse activiteiten leidt tot een toename van het aantal kinderen dat aan buitenschoolse activiteiten doet. We zouden moeten overwegen om voor die opvangcentra onthaallokalen te voorzien. Momenteel bestuderen de gemeentecoördinatrice en de verantwoordelijken voor de buitenschoolse opvangcentra in Evere mogelijke oplossingen. Positieve en bemoedigende elementen! Uit de evaluaties kwamen ook heel wat positieve elementen naar voren. Die tonen aan dat - hoewel het huidige systeem zijn beperkingen heeft - het idee van de rijen zeker niet mag worden opgeborgen, maar dat er eventueel wel opnieuw moet over worden nagedacht. • Ouders zijn tevreden (geen omweg meer langs de school). • Schooldirecteurs zijn blij want de verkeersveiligheid rond de school verbetert ... en minder auto’s rond de school kan anderen ook zin geven om bij de rij aan te sluiten, als het initiatief wordt aangemoedigd. • De opleidingen verkeersveiligheid die voor de begeleiders worden georganiseerd en het feit dat de kinderen op straat bijleren over verkeersveiligheid, zijn positieve elementen. • De deelnemende kinderen worden in de bloemetjes gezet (ze krijgen een klein diploma en zijn daar trots op). • Kinderen komen veilig en tijdig op school aan. • Leerlingen beginnen geconcentreerder aan de schooldag. • Leerkrachten uit de buitenschoolse activiteiten stellen hetzelfde vast: de kinderen zijn geconcentreerder na een wandeling en een ‘babbelmoment’. • Er ontstaat een sociale band tussen de kinderen en hun begeleiders.
• De - vaak laaggeschoolde - begeleiders halen voldoening uit hun werk en krijgen meer zelfvertrouwen. • Online tools worden gedeeld en de samenwerking tussen gemeentediensten en scholen (vrij en gemeentelijk net) leiden tot een geslaagd project (op voorwaarde dat de samenwerking goed verloopt!). Kortom, ondanks de hierboven beschreven kinderziekten is dit initiatief een mooi voorbeeld van samenwerking. Het zou dan ook jammer zijn mocht het verdwijnen. Het kan echter niet blijven bestaan zonder een bewustwording van de vereisten voor dit project, de inzet van alle betrokken partijen en een herziening van bepaalde voorwaarden die oorspronkelijk in de projectoproep stonden.
Barbara Decupere Adviseur Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (VSGB) Barbara.decupere@avcb-vsgb.be
Laatste nieuws Wij hebben vernomen dat de administratie en het kabinet van plan zijn een nieuwe, herwerkte en versoepelde projectoproep vorm te geven voor schooljaar 2016-2017. In de tussentijd kunnen de gemeenten die al deelnemen, in het overgangsjaar (schooljaar 2015-2016) hun projecten voortzetten aan dezelfde voorwaarden als voordien. De nieuwe projectoproep zou begin 2016 bekendgemaakt worden en zal uiteraard openstaan voor alle gemeenten. De VSGB zal de gemeenten op de hoogte brengen zodra er concrete informatie beschikbaar is.
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
17
‘‘
De Raadgevende Commissie voor het Wegverkeer uit de startblokken
‘‘
Sinds oktober 2014 voert de Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Gewest (VSGB) het secretariaat van de Raadgevende Commissie voor het Wegverkeer (RCWV). Die Commissie tracht de coherentie te versterken tussen het verkeersbeleid van gemeenten en Gewest. Daartoe verricht ze in maandelijkse vergaderingen een analyse van alle gemeentelijke en gewestelijke aanvullende reglementen, waarover ze een advies naar de minister zendt, die vervolgens beslissingen neemt. Toelichting bij de werking. 18 le moniteur de la mobilité & de la sécurité routière
n°42 // printemps 2015
Het verkeersreglement legt een aantal verplichtingen vast die de weggebruikers verduidelijken hoe ze zich op de openbare weg moeten gedragen. Deze verplichtingen zijn van algemene aard en gelden voor het hele grondgebied. Aanvullende reglementen hebben daarentegen een specifiek toepassingsgebied en hebben als doel de verkeersregelgeving aan te passen aan plaatselijke of bijzondere omstandigheden van tijdelijke of permanente aard. Met andere woorden, telkens als de wegbeheerder (gemeente of Gewest) een weggebruiker een verbod of verplichting wil opleggen, moet daarvoor een aanvullend reglement opgemaakt worden. Waarom deze commissie? Vroeger lag het toezicht op de aanvullende reglementen bij de federale overheid, maar die bevoegdheid werd in 2008 geregionaliseerd. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vond het toen niet opportuun de regelgeving aan te passen. In de praktijk werd echter vastgesteld dat het overleg tussen de verschillende wegbeheerders verzwakte, wat incoherenties op het terrein teweegbracht. Daarom riep de Brusselse regering een Raadgevende Commissie voor het Wegverkeer (RCWV) in het leven, waar alle partners op een structurele manier overleg kunnen plegen. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de 19 Brusselse gemeenten, de MIVB, verschillende gewestelijke diensten voor mobiliteit en het ministerie voor openbare werken (kabinet van minister Pascal Smet en staatssecretaris Bianca Debaets voor de huidige regeerperiode). Ook worden vertegenwoordigers van de zes politiezones en het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) uitgenodigd op de vergaderingen van de commissie. De ordonnantie van 3 april 2014 (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 14 mei) bepaalt de oprichting van de Commissie, haar doelstellingen en basisprincipes. Het besluit ter bekrachtiging van de samenstelling en de werking werd
vervolgens goedgekeurd op 8 mei 2014 door de regering (Belgisch Staatsblad van 28 mei). Voortaan moeten alle aanvullende reglementen van gemeenten en Gewest ter goedkeuring voorgelegd worden aan de minister van Vervoer, na advies van de raadgevende commissie. De Vereniging als coördinator De ordonnantie voorziet in de organisatie van een secretariaat. Op de eerste vergadering van de commissie, op 1 oktober 2014, vertrouwden de leden-vertegenwoordigers die taak toe aan de VSGB. Het voorzitterschap van de commissie wordt volgens een beurtrol opgenomen door de voorzitter van de Conferentie van Burgemeesters. Ondervoorzitter is het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW). In de praktijk is het dus aan de VSGB om, als secretariaat, te zorgen voor de ontvangst, analyse en voorlegging ter advies van de commissie van alle gemeentelijke en gewestelijke aanvullende reglementen, alvorens ze door de bevoegde minister goedgekeurd worden. De maandelijkse vergaderingen van de Ccommissie vonden reeds plaats in oktober, november en december 2014, en vervolgens in januari, februari, maart en april 2015. Ad hoc werkgroep In de marge van de vergaderingen van de commissie zelf, waar alle aanvullende reglementen besproken moeten worden, organiseert het secretariaat ook technische werkgroepen met de betrokken mobiliteitsactoren (gemeenten, Gewest, MIVB, …) om de werkzaamheden van de commissie niet te vertragen. Het is immers niet altijd mogelijk in de commissie de nodige tijd uit te trekken voor een technische bespreking over bepaalde punten uit de regelgeving (soms is specifiek opzoekingswerk vereist). Het doel van deze ontmoetingen is de gewoontes homogener te maken, om de coherentie op het vlak van signalisatie en inrichting te verbeteren. De thema’s worden aangebracht door
de gemeenten en het Gewest of door het secretariaat van de commissie in het kader van de werkzaamheden van de RCWV. De verslagen en conclusies van de werkgroepen worden verspreid onder de leden van de RCWV. Niet vergeten: voorlegging aan de commissie vereist! Uit het eerste werkjaar van de commissie blijkt dat bepaalde gemeenten nog niet de gewoonte aangenomen hebben om hun aanvullende reglementen voor advies te verzenden naar de RCWV. Zoals de ordonnantie preciseert, kan de toezichthoudende minister immers enkel een beslissing nemen over een in de gemeenteraad goedgekeurd aanvullend reglement na advies van de commissie. Anders krijgt het reglement geen juridische geldigheid … Yves Englebin, mobiliteitsadviseur bij de Vereniging en secretaris van de RCWV, staat ter beschikking voor alle vragen aangaande uw aanvullende reglementen en de werking van de commissie.
Yves Englebin Secretaris van de RCWV en mobiliteitsadviseur bij de VSGB 02/238.51.65 yves.englebin@avcb-vsgb.be
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
19
‘‘
OSIRIS, HET INFORMATICAPLATFORM VAN BRUSSEL MOBILITEIT VOOR HET BEHEER VAN DE COÖRDINATIE VAN WEGWERKZAAMHEDEN
‘‘
20 le Gids moniteur van de Mobiliteit de la mobilité en de&Verkeersveiligheid de la sécurité routière nr 42 // n°42 Lente//2015 printemps 2015
Sinds april 2014 is Osiris verplichte kost geworden voor alle administratie met betrekking tot de organisatie van werken op openbare wegen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het Gewest heeft het informaticaplatform ontwikkeld om de hinder als gevolg van wegenwerken te helpen beperken. Via het systeem kunnen de vele betrokken partijen de werkzaamheden structureren van de ontwerpfase tot de afsluiting van de werken en de voorafgaande vergunningen aanvragen bij de bevoegde instanties. Ieder jaar worden zowat 70.000 werken uitgevoerd op gewestwegen. Daarbij komen nog de andere tijdelijke en mobiele bezettingen van openbare wegen, zoals markten, kermissen en verhuizingen. Van die vele werken worden de grootschaligste uitgevoerd met het oog op de inrichting van de openbare ruimte onder leiding van overheidsinstanties zoals Mobiel Brussel, de negentien Brusselse gemeenten en Beliris. Hoewel al deze werkzaamheden bewijzen dat de actoren in de mobiliteitssector dynamisch zijn, betekent dat nog niet dat men ze graag ziet komen. De impact van de vele wegenwerken in het Brussels Gewest is een kwelling voor elke weggebruiker: enerzijds veroorzaken ze hinder voor de buurtbewoners en anderzijds verergeren ze de verkeersknoop en bemoeilijken ze de verplaatsingen van de weggebruikers. Om dit te verhelpen, terwijl de werken toch uitgevoerd kunnen worden, versterkt de ordonnantie van 3 juli 2008 de bestaande procedures voor bouwplaatsen op openbare wegen. De nieuwe ordonnantie veralgemeent de coördinatieprocedures voor alle openbare wegen en alle bouwplaatsen die op die wegen uitgevoerd worden. Naast de bepalingen met betrekking tot de planning en de coördinatie van de bouwplaatsen definieert zij een gegevensbank «met een verzameling van alle soorten gecodeerde, ontvangen, uitgewisselde of bewaarde gegevens in het kader van de procedures» die de coördinatie van wegenwerken regelen. Deze gegevensbank, waarvan het project in 2011 aangevat werd, is in april 2014 in gebruik genomen onder de naam Osiris. Osiris is een elektronisch samenwerkingsplatform voor de codering, verwerking, uitwisseling en follow-up van
gegevens en documenten over lopende of toekomstige bouwplaatsen, afgesloten werkzaamheden en specifieke evenementen op gemeentelijke en gewestwegen. Dankzij dit systeem kunnen bouwplaatsen gestructureerd worden, van de planning van de werken tot de oplevering. Het samenwerkingsplatform richt zich tot verschillende categorieën van gebruikers: de verzoekers1 die de werken uitvoeren, de wegbeheerders die de vergunningen toekennen en de politiezones die de signalisatie- en omleidingsplannen goedkeuren. Het secretariaat van de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen bereidt er ook de dossiers voor, die het dan voorstelt tijdens de wekelijkse vergaderingen van de Commissie, zodat er een beslissing genomen kan worden. Die beslissing wordt vervolgens via de applicatie doorgegeven aan de beheerder die de vergunning toekent.
vele opzichten innoverend is. De MIVB voert wegen- en infrastructuurwerken uit op het Leopold II-square. Het terrein van de bouwplaats wordt in Osiris gedigitaliseerd op basis van het plan. De dynamische fiche links op het scherm geeft meer informatie over de voornaamste kenmerken van de bouwplaats, terwijl de verzoeker en de betrokken instanties in de tabel onderaan op het scherm alle documenten betreffende de bouwplaats kunnen raadplegen.
DE BRUIKBAARHEID VAN DE OPENBARE RUIMTE WAARBORGEN TIJDENS DE UITVOERING VAN WERKEN Het doel van Osiris is de bruikbaarheid van de openbare ruimte te waarborgen tijdens de uitvoering van werkzaamheden en tegelijk de uitvoering van de
Deze verschillende categorieën van actoren werden uiteraard betrokken bij het participatieve proces dat voorafging aan de ontwikkeling van de tool. Zo hebben de RNBB2, verschillende Brusselse gemeenten, de politiezones, verschillende diensten van Mobiel Brussel en het CIBG3 meegewerkt aan het proces voor de omschrijving van het project van de verzoekers, waarvan het beheer uitbesteed werd. Zij hebben bijgedragen tot de vastlegging van de specificaties van de tool, in overleg met de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen, die instond voor de functionele arbitrages. Er werden ook Opvolgingscomités opgericht die gehoor moesten geven aan de vragen van de betrokken partijen, respectievelijk voor de verzoekers, de gemeentelijke en gewestelijke overheden en de politiezones. Die verschillende werkgroepen hebben een ontwerp van een geografisch informatiesysteem ontwikkeld dat in
n°42 // printemps 2015 le moniteur de la mobilité & de la sécurité routière
21
1/ Verzoeker: iedere persoon die het voornemen heeft werken uit te voeren, uitvoert of uitgevoerd heeft, of voor wiens rekening werken uitgevoerd wordt. 2/ Raad van de Netwerkbeheerders in Brussel. 3/ Centrum voor Informatica voor het Brusselse Gewest.
werken mogelijk maken. De tool helpt de betrokken partijen bij de organisatie van de werkzaamheden en de betere coördinatie moet de hinder als gevolg van werken inperken. Met het oog op administratieve vereenvoudiging worden de dossieranalyse en de besluitvorming, wat basiselementen zijn voor een efficiënte coördinatie, in elke fase van het dossier geoptimaliseerd. Het platform is een mooi voorbeeld van bundeling van middelen van gewestelijke en plaatselijke overheden. De verdeling van de coördinatiebevoegdheden inzake bouwplaatsen onder de gewestelijke en gemeentelijke beheerders en de politiezones vergt immers een complexe administratieve samenwerking. Een dossier waarvoor inbreng van verschillende instanties vereist is, kan dan door elk van hen op een andere manier behandeld worden. Dankzij Osiris kunnen de gewestelijke en gemeentelijke instanties en de politiezones voortaan de aanvragen voor vergunningen onderzoeken en informatie uitwisselen met elkaar in één en dezelfde applicatie. Door de stroomlijning van de procedures worden overlappingen vermeden en versnelt de afhandeling van de dossiers. Zo kan de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen, een centraal orgaan in het beheer van wegwerkzaamheden in het Brussels Gewest, zich concentreren op de dossieranalyse en de besluitvorming volgens de procedures en termijnen die in de ordonnantie vastgelegd zijn. De Commissie koppelt haar advies dus aan bijzondere voorwaarden om de werkzaamheden zo goed mogelijk op te nemen in het stadsweefsel.
22 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
Osiris kadert ook in de visie van elektronische loketten als instrument voor administratieve vereenvoudiging en modernisering ten behoeve van burgers en professionals. Het platform maakt het voor de verzoekers makkelijker om een aanvraag in te dienen. Zij hoeven immers niet langer een dossier in te dienen, in meerdere exemplaren, eventueel bij verschillende instanties. Dit elektronisch beheer van de dossiers draagt ook bij tot de evolutie van de administratieve procedures voor de coördinatie van werken naar een ‘zero paper’-beleid. Er gaat veel aandacht naar het informeren van alle betrokken partijen. In dat opzicht biedt Osiris de professionals en overheden een snelle en gecentraliseerde toegang tot betrouwbare informatie over de wegenwerken, de evenementen en de mobiliteitsverstoringen in het Brussels Gewest. Bovendien wordt de communicatie tussen de betrokken partijen geoptimaliseerd door de koppeling van Osiris aan andere systemen zoals UrBIS4 en KLIM-CICC5. De elektronische ondertekening en authenticatie van documenten ten slotte zijn in het systeem opgenomen via Fedict-software. Aangezien de tool de administratieve modernisering tracht te bevorderen, werd Osiris zo uitgedacht dat werknemers kunnen telewerken, wat ook steeds gebeurt, zowel in de privé- als in de overheidssector. Aangezien dat wijzigingen in de organisatie van het werk teweegbrengt, moet telewerk hand in hand gaan met de snelle ontwikkeling van de informatie- en communicatietechnologieën. Aangezien Osiris een autonoom informaticasysteem is, voldoet het perfect aan de gebruiksvoorwaarden. De gebruikers kunnen er in realtime
4/ UrBIS: Geheel van geografische gegevensbanken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 5/ KLIM: Federaal Kabels en Leidingen Informatie Meldpunt.
OSIRIS IN DE PRAKTIJK Afhankelijk van hun rol wenden de Osiris-gebruikers verschillende modules van het platform aan : •
De verzoekers digitaliseren er hun bouwplaatsen nadat ze hun terrein afgebakend en allerlei aspecten vastgelegd hebben. In bepaalde gevallen stemmen ze hun werkzaamheden af op die van andere verzoekers en ze vragen bij de beheerder hun vergunning aan voor de uitvoering van de werken.
•
De beheerders gebruiken het platform om te controleren of het aanvraagdossier volledig is en of het project op administratief, technisch en cartografisch vlak uitvoerbaar is. Vervolgens verlenen ze de vergunning voor de uitvoering van de werken.
•
De politiezones kunnen de signalisatie- en omleidingsplannen via Osiris goedkeuren.
•
De werfcontroleurs gebruiken het systeem om hun bezoeken aan de bouwplaatsen te plannen en processen-verbaal of ingebreke- stellingen op te maken.
elektronische documenten uitwisselen zonder dat er informatie tussen medewerkers verloren gaat.
EERSTE STEEN VAN EEN GEBOUW Een jaar na de ingebruikname telt Osiris al meer dan 2.600 gebruikers en heeft het bewezen dat het de professionals op het gebied van wegenwerken kan verenigen. Uit de gebruiksstatistieken van de tool blijkt dat de verwerkingstermijnen van dossiers voor de gewestelijke beheerder korter geworden zijn, dat het aantal dossiers dat later dan de wettelijke termijnen ingediend werd daalt en dat het aantal onvolledige dossiers ook afgenomen is. Vroeger was het opzetten van coördinatie goed voor twaalf uur werk voor een verzoeker: voorbereiding van het dossier voor de coördinatie- oproep, afdrukken van het dossier samen met alle plannen, het dossier in enveloppen steken en per aangetekende brief naar alle institutionele verzoekers versturen. In Osiris gebeurt dit nu allemaal in vijftien minuten. Het platform is dus een hulpmiddel voor eenvormige, betrouwbaardere en snellere procedures voor het beheer van bouwplaatsen. De tool kan nog verbeterd worden, enerzijds om de gebruikers te blijven binden en anderzijds de hinder als gevolg van wegenwerken nog te verminderen. Voor deze absoluut noodzakelijke aanpassingen moet in een eerste fase de ergonomie van de tool herzien worden om het gebruik intuïtiever te maken, vooral voor de gemeentelijke overheden en niet-institutionele verzoekers6. Verder moeten de reikwijdte en de functies uitgebreid worden. De tool kan zeker gekoppeld worden aan andere plaatselijke, gewestelijke en federale systemen ter aanvulling van de door de gebruikers ingevoerde gegevens. Daarom moeten toekomstige ontwikkelingen van het systeem de administratieve vereenvoudiging bevorderen, met name door de tool te koppelen aan de
6/ «Institutionele verzoekers» zijn verzoekers die op een lijst staan die opgesteld wordt door de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen, nl. de uitvoerende diensten van het Gewest en de gemeenten en gelijkgestelde diensten (MIVB, Beliris, Vlaams Gewest, Infrabel, Haven van Brussel en BIM), maar ook de diensten met een recht van gebruik van de openbare wegen. Verzoekers die niet op deze lijst van de Commissie staan, zijn «niet-institutionele verzoekers».
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
23
Voorbeeld: Leopold II-square De MIVB voert wegen- en infrastructuurwerken uit op het Leopold II-square. Het terrein van de bouwplaats wordt in Osiris gedigitaliseerd op basis van het plan. De dynamische fiche links op het scherm geeft meer informatie over de voornaamste kenmerken van de bouwplaats, terwijl de verzoeker en de betrokken instanties in de tabel onderaan op het scherm alle documenten betreffende de bouwplaats kunnen raadplegen.
van één enkele aanvraagprocedure voor verzoekers: Osiris zou zo aangepast moeten worden dat het systeem verwante vergunningen toekent, zoals wegvergunningen, politieadviezen en vergunningen om ‘s nachts te mogen werken. Dat vereenvoudigt de administratie voor beheerders en aanvragers, die nog slechts één aanvraag moeten indienen om alle nodige vergunningen voor hun werkzaamheden te verkrijgen.
EEN INFORMATIETOOL TEN DIENSTE VAN DE BURGER
gemeentelijke applicatie BO-Secretariaat. Om de samenwerking met gemeenten en politiezones te optimaliseren, moeten er werkgroepen opgericht worden waarin de negentien gemeenten, de zes politiezones en de verzoekers vertegenwoordigd worden. Latere updates van de tool moeten absoluut aansluiten op de participatiefilosofie die aan de basis lag van het ontwikkelingsproces. Een van de projecten waaraan een werkgroep voorrang zou moeten geven, is de uitwerking
24 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid nr 42 // Lente 2015
Naast de rationalisering van de procedures voor de coördinatie van bouwplaatsen heeft Osiris ook als doel de belangen van de weggebruikers te dienen. Daarom is het belangrijk dat er een website gelanceerd wordt voor het grote publiek, een versie van Osiris die ook geïnteresseerde burgers kunnen raadplegen. Zij kunnen dan alle informatie over afgesloten, lopende of toekomstige werkzaamheden raadplegen, maar ook over evenementen in het Brussels Gewest. Via de website, die aangevuld wordt met de gegevens van de professionele versie van Osiris, kunnen de verzoekers vanaf het begin
communiceren over alle werkzaamheden. Door zo’n website te lanceren, zal de communicatie over de werken en de daarmee gepaard gaande hinder er voor iedereen op vooruitgaan. De website voor het grote publiek kan later nog uitgebreid worden met twee andere diensten. Ten eerste zal er een abonnementssysteem toegevoegd worden voor de verschillende categorieën gebruikers van de openbare ruimte (voetgangers, fietsers, gebruikers van het openbaar vervoer en automobilisten). Elke abonnee zal afhankelijk van zijn behoeften een routebeschrijving krijgen in functie van eventuele hinder of omleidingen als gevolg van werken die in het systeem geregistreerd werden. Ten tweede wordt overwogen om de GPS-navigatietools rechtstreeks aan te vullen met de gegevens over de werken in Osiris. Er zal dan nagenoeg in realtime gecommuniceerd worden over de impact van die werken op het verkeer. Deze aspecten van de website voor het grote publiek moeten nog gefinaliseerd worden alvorens de site gelanceerd kan worden.
VOORUITZICHTEN Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat als eerste een ordonnantie goedkeurde om de organisatie en de coördinatie van bouwplaatsen op openbare wegen te regelen, hecht veel belang aan de maatregelen die genomen werden voor de bruikbaarheid van de openbare wegen tijdens de uitvoering van werken. De gedeelde wens van de regering en de sector om hinder als gevolg van wegenwerken te verminderen, betekent niet alleen dat Osiris verbeterd moet worden maar dat ook het juridische arsenaal bijgestuurd of aangevuld moet worden, te beginnen bij
de ordonnantie van 3 juli 2008 betreffende de bouwplaatsen op de openbare weg. De Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen, die zich beroept op haar doorslaggevende rol in het kader van de organisatie van bouwplaatsen, is van plan om daar werkgroepen rond op te richten. In 2015 worden ook de inspanningen voortgezet op het vlak van opleiding en begeleiding van de betrokken partijen bij de coördinatie van bouwplaatsen. Wegens de complexiteit van de regelgeving en van Osiris moet de administratie namelijk kwalitatief en kwantitatief gepaste opleidingen waarborgen. In 2014 werden dan ook tal van specifieke opleidingssessies georganiseerd. Het Secretariaat van de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen zet in 2015 een programma voort met opleidingen over de verschillende modules van Osiris en over de wettelijke en procedurele aspecten van de coördinatie van bouwplaatsen op openbare wegen. Anaïs Lecharlier - Attachee, Brussel Mobiliteit alecharlier@sprb.irisnet.be Info ivm de vormingen: op de website van de Coördinatie van de Bouwplaatsen (http://www.mobielbrussel.irisnet.be/partners/ professionelen/coordinatie-van-de-bouwplaatsen) in de rubriek “Aanvraag en inschrijving opleidingen” Inschrijvingen voor de vormingen: sccc@sprb.irisnet.be alecharlier@sprb.irisnet.be
nr 42 // Lente 2015 Gids van de Mobiliteit en de Verkeersveiligheid
25
adrEsboEkjE :
De 19 MoBiLiteitSaMBteNareN iN het BruSSeLS hooFDSteDeLiJk GeweSt
naam
adrEs
gEmEEntE
tEl
faX
Gosset alain
raadsplein 1
1070 anderlecht
02/558.09.78
02/520.20.91
agosset@anderlecht.irisnet.be
cumps christian
e. idiersstraat 12-14
1160 oudergem
02/676.48.76
02/660.98.38
mobilite@auderghem.be
opdekamp karin
koning albertlaan 33
1082 Sint-agatha-Berchem
02/464.04.43
02/464.04.92
kopdekamp@1082berchem.irisnet.be
Dandoy Marianne
anspachlaan 6
1000 Brussel
02/279.31.81
02/279.21.59
marianne.dandoy@brucity.be
De Vadder Vincent
oudergemlaan 113-117
1040 etterbeek
02/627.27.18
02/627.27.10
vdevadder@etterbeek.irisnet.be
Mobiliteitsdienst
hoedemaekers Square 10
1140 evere
02/247 64 38
02/245 50 80
ddo@evere.irisnet.be
Solfa alain
Brusselsesteenweg 112
1190 Vorst
02/348.17.62
02/348.17.63
alainsolfa@forest.irisnet.be
Libert Philippe
keizer karellaan 140
1083 Ganshoren
02/464.05.47
02/465.16.59
plibert@ganshoren.irisnet.be
Verkindere Maud
Viaductstraat 133
1050 elsene
02/643.59.81
02/643.59.84
mverkindere@ixelles.irisnet.be
caudron Philippe
wemmelse Steenweg 100
1090 Jette
02/422.31.08
02/422.31.09
phcaudron@jette.irisnet.be
Mertens Laurent
Vanhuffelplein 6
1081 koekelberg
02/412.14.49
02/600.15.83
lmertens@koekelberg.irisnet.be
Fesler Baptiste
Graaf van Vlanderenstraat 20 1080 Sint-Jans-Molenbeek
02/600.49.26
02/412.37.94
bfesler@molenbeek.irisnet.be
toussaint christine
Sterrenkundelaan 13
1210 Sint-Joost-ten-Node
02/220.26.38
02/220.28.42
ctoussaint@stjosse.irisnet.be
De cannière anne
M. Van Meenenplein 39
1060 Sint-Gillis
02/536.02.17
02/536.02.02
adecanniere@stgilles.irisnet.be
Velghe Benoît
colignonplein
1030 Schaarbeek
02/244.72.22
02/244.72.49
bvelghe@schaerbeek.irisnet.be
Lekeu Joëlle
auguste Dansestraat 25
1180 ukkel
02/348.65.50
02/348.65.44
joelle.lekeu@uccle.be
Brackelaire Myriam
a. Gilsonplein 1
1170 watermaal-Bosvoorde
02/674.74.34
02/674.74.25
mbrackelaire@wb.irisnet.be
Denys Frédéric
P. hymanslaan 2
1200 Sint-Lambrechts-woluwe
02/774.35.13
02/761.29.26
Simon Pierre
ch. thielemanslaan 93
1150 Sint-Pieters-woluwe
02 773 06 11
02 773 18 19
f.denys@woluwe1200.be psimon@woluwe1150.irisnet.be
LAAT DIT NIET LIGGEN ! GratiS
nEEm EEn gratis abonnEmEnt
ja , een collega wenst de mobiliteits j a, ik heb een e-mailadres en wens de w w gids te ontvangen. Zijn/haar gemobiliteitsgids daarop te ontvangen:
gevens: Naam ..................................................... Voornaam .............................................. organisatie ............................................ Functie ................................................... adres ...................................................... telefoon ................................................. e-mail ..................................................... Fax ..........................................................
Naam .................................................... Voornaam ............................................. e-mail ....................................................
bon ingEvuld tErug tE ZEndEn naar dE mobilitEitscEl van dE vErEniging van dE stad En dE gEmEEntEn van hEt brussEls gEwEst (vsgb)
ebt u de Mobiliteitsgids niet persoonlijk h ontvangen ? of zou een collega ook graag een exemplaar ontvangen ? Geen probleem! Vul dan deze bon in en vergeet niet uw e-mailadres te vermelden waarop u ons tijdschrift wenst te ontvangen. of stuur gewoon een mailtje naar jean-michel.reniers@avcb-vsgb.be
ecoLoGiSch m papierverspilling tegen te gaan trachten o wij de Mobiliteitsgids prioritair per e-mail te verzenden. als u dit nummer op papier ontvangen hebt terwijl u over een mailadres beschikt, vul dan deze bon in of stuur een mailtje naar jean-michel.reniers@avcb-vsgb.be