ONDER DE LOEP De voetgangerszone, een nieuw elan voor het stadscentrum
ONDER DE LOEP Made in Situ, creativiteit en innovatie
ONDER DE LOEP Made in Jonction, een dynamisch wijkcontract
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Centrum Brussel: een nieuw kloppend hart
SEMESTRIEEL Nr 26 Winter 2017
Monitor van de Duurzame Ontwikkeling SEMESTRIEEL NR 26 Winter 2017 REDACTIE: Vincent Dewez en Philippe Mertens LAY-OUT: Deloge Groep VERTALING: Liesbeth Vankelecom REVISIE: Philippe Mertens, Liesbeth Vankelecom COORDINATIE: Philippe Mertens VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Corinne François
INHOUD INTRO
KENNISMAKING MET LOKALE EN INNOVERENDE GEBRUIKEN VAN DE STAD BRUSSEL................03 ONDER DE LOEP
DE VOETGANGERSZONE ONDER DE LOEP....................................04 ONDER DE LOEP
“CYCLOPERATIVA”, EEN VERENIGING DIE PROJECTEN DRAAIENDE HOUDT................08 ONDER DE LOEP
WERKEN BIJ “MAD IN SITU”: VOOR WIE BUITEN DE LIJNTJES WIL KLEUREN!.............................09 ONDER DE LOEP
MADE IN JONCTION – OPROEP TOT BURGERINITIATIEVEN................................................ 11 ONDER DE LOEP
“TOURNEVIE”, EEN VERNIEUWEND PROJECT DAT TOOLS VOOR HET LEVEN LEVERT.............................15
DEZE PUBLICATIE WERD ONTWORPEN DANKZIJ DE STEUN VAN LEEFMILIEU BRUSSEL EN BRULOCALIS, VERENIGING STEDEN EN GEMEENTEN VAN BRUSSEL Dit tijdschrift kan gedownload worden op www.brulocalis.brussels ADRES : Aarlenstraat 53/4 - 1040 Brussel
02
INTRO
LOKALE EN INNOVERENDE PRAKTIJKVOORBEELDEN VAN DE STAD BRUSSEL Sinds enkele jaren organiseert de dienst Duurzame Stad van Brulocalis bezoeken om kennis te maken met inspirerende praktijkvoorbeelden uit de 19 Brusselse gemeenten en OCMW’s. Op 27 september 2017 werden de schijnwerpers gericht op het stadscentrum. Dit nummer is volledig gewijd aan het verslag van dit terreinbezoek. Een greep uit wat u in dit 26e nummer van de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling mag verwachten. Plaats van afspraak was het administratief centrum, Anspachlaan 6. Van daaruit vertrokken een dertigtal ambtenaren uit Brusselse lokale besturen samen voor een verkenning van de voetgangerszone, begeleid door gids Jan Schollaert, adjunct technisch directeur van de stad Brussel. Van het Brouckèreplein naar het Fontainasplein zullen de centrumlanen en hun omgeving een grondige make-over ondergaan. (zie p. 4 tot 7) Tweede deel van onze trip was Cycloperativa, een vzw gevestigd op de van Arteveldestraat 124, waar alles rond fietsen draait. Hoe kunnen we ze beter voorstellen dan via de tweetalige tekst op hun website: “Cycloperativa is een association van Bruxellois(es) waar on apprend à réparer des vélos et travailler en cooperatie. Zo on lutte tegen l’impact de la domination de la voiture et de la competitie dans
notre vi(ll)e. Voor un environnement et une qualité de vie een beetje meer meilleur.” (zie p. 8) Op een steenworp van Cycloperativa ligt Mad in Situ, “innovation lab for social design”. Zes ateliers, goed voor nagenoeg 800 m², in de Anneessenswijk, bieden onderdak aan 10 tot 20 designers, die er hun innoverende en duurzame projecten ten uitvoer kunnen brengen. (zie p. 9 en 10) Projectoproepen voor burgers bieden een interessante participatieve aanpak die de lokale dynamiek van verenigingen en burgers kan aanwakkeren. De stad Brussel organiseert reeds verschillende jaren oproepen tot burgerinitiatieven. Maak kennis met enkele voorbeelden “Made in Jonction”. (zie p. 11 tot 14) Tournevie is een dienst die gereedschap verhuurt. Tot oktober 2017 waren ze in de Marollen te vinden, maar inmiddels huizen zij in een nieuwe locatie in de omgeving van het Kanaal, waar ze hun gereedschapsbibliotheek trachten uit te breiden. (zie p. 15)
>>Samen op pad voor boeiende bezoeken op 27 september 2017
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
03
ONDER DE LOEP
DE VOETGANGERSZONE ONDER DE LOEP De stad Brussel heeft beslist om het stadscentrum een nieuwe impuls te geven dankzij een ambitieus project, de voetgangerszone. Zoals Jan Schollaert, adjunct technisch directeur, opmerkt, moet dit worden gezien als een grootschalig alomvattend project: van het Brouckèreplein tot het Fontainasplein, via de Beurs, zal de hele openbare ruimte heringericht worden, met als globaal doel de wijk nieuw leven in te blazen, ze volledig aan de mensen teruggeven en er tegelijk voor te zorgen dat motorvoertuigen ontmoedigd worden om het stadscentrum in te rijden. Dit initiatief gaat immers verder dan zuiver stedenbouwkundige ingrepen. Het wordt gekoppeld aan een streven om de ruimte grondig te transformeren door de sociale en culturele dimensies te herbelichten.
Kunnen we vandaag spreken van “pleinen” als we het hebben over het de Brouckère, de Beurs of Fontainas? Momenteel zijn het nog ongezellige plaatsen en kruispunten die niet prettig aanvoelen voor voetgangers en niet echt uitnodigen om te flaneren. De volledige herinrichting van deze ruimtes zal gezellige pleinen maken van deze historische sites, die deel uitmaken van het Brussels erfgoed.
VOORNAAMSTE DOELSTELLINGEN VAN HET PROJECT Zoals in vele andere grote steden is de wens om het centrum autovrij te maken een belangrijke uitdaging geworden. De mentaliteit van de bewoners moet veranderen: we moeten overstappen van een logica van scheiding en doorstroming van het verkeer naar een logica van articulatie om inrichtingen gericht op een betere verbinding tussen verschillende wijken mogelijk te maken. De openbare ruimte wordt niet langer verdeeld om de verschillende verplaatsingswijzen te reguleren, maar teneinde de gezelligheid en de sociale samenhang te verbeteren.
04
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
De positieve effecten van een voetgangerszone hoeven niet meer aangetoond te worden. De inwoners zijn hier grotendeels van overtuigd, ook al hebben zij te lijden onder ongemakken wegens de omvang van de werken en het verstoorde verkeer. Handelaars kampen met een zekere daling van hun omzet, maar hopen dat ruimschoots goed te maken zodra de voetgangerszone volledig klaar zal zijn … Verschillende toegangswegen naar het centrum leiden de automobilisten naar een aantal parkeergarages rond de voetgangerszone, zodat zij hun auto daar kunnen achterlaten. Deze
ONDER DE LOEP
>>Zo ziet de zone er vandaag uit parkeergarages bevinden zich op slechts enkele minuten te voet van een Villo-station of een halte van het openbaar vervoer, van waaruit men zijn reis zonder probleem kan voortzetten. We kunnen dit project samenvatten door te wijzen op de voornaamste doelstellingen: • e levenskwaliteit van de inwoners en de gebruikers van het stadscentrum verbeteren door de vermindering van luchtverontreiniging, geluidshinder en stress veroorzaakt door het autoverkeer • de stad verfraaien door de openbare ruimte anders in te richten, openbare pleinen te herstellen, de gevels van opmerkelijke gebouwen te renoveren en commerciële uithangborden te harmoniseren • de stad groener maken, van 200 naar 3.250 m², zonder de vele nieuwe groene ruimten te tellen
zullen struiken, bloembakken en andere bloeiende planten staan, maar ook nieuwe verlichting, aantrekkelijke zitbanken, fietsenrekken, …” Alles wordt zodanig opgevat om de ruimte beter te structureren teneinde het verkeer aangenaam te doen verlopen door zowel ruimte voor wandelingen als voor ontspanning aan te bieden. Jan Schollaert vertelt ons dat “alles ontworpen wordt om zoveel mogelijk aanplantingen te kunnen plaatsen op de lanen en de pleinen, ondanks de moeilijkheden van de ondergrond”. De metrotunnel, de oude Zenne-collectoren, het afvalwater en de vele kabels laten niet veel ruimte over voor het planten van bomen in volle grond. Door middel van in de grond ingebouwde bakken zullen zo veel mogelijk bomen en bloemen een plaats krijgen. De hoge bakken die vandaag het zicht belemmeren, zullen verdwijnen. Een systeem voor de opvang van regenwater,
• de economische activiteit van het stadscentrum nieuw leven inblazen • de verbinding herstellen tussen bepaalde wijken van de stad, door het noorden en het zuiden van de stad met elkaar te verbinden Jan Schollaert wijst erop dat “de boulevard volledig gerenoveerd zal worden tot één enkele lokale verkeersweg met kleine groene ruimtes en brede trottoirs aan weerszijden. Het geheel zal gelijkgronds zijn, wat de verplaatsingen voor mensen met beperkte mobiliteit (PBM) vergemakkelijkt.” En hij gaat verder: “Vroeger was het verkeer er zo druk dat het onmogelijk was te genieten van de architectuur van de prachtige gevels langs de lanen. De nieuwe wegbedekking zal aangelegd worden in blauwe steen, een degelijk en duurzaam materiaal. Het zal mogelijk zijn om tussen kleine parken door te lopen om toegang te krijgen tot de voetgangerszone langs de gevels. Er zal ook ruimte zijn voor terrassen en nieuwe metro-ingangen. Tussen de grote bomen
>>Hoe zal het er morgen uitzien?
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
05
ONDER DE LOEP
op daken en trottoirs, zal bomen en planten van water voorzien. Tussen de bomen wordt nieuwe led-verlichting opgehangen die ‘s avonds aangename sfeerverlichting zal geven. De heringerichte zone wordt verdeeld in 3 parallelle secties: • in het midden: plaats voor voetgangers, fietsers en automobilisten die de toestemming hebben om dit gebied tijdelijk te gebruiken (bv. inwoners of gebruikers met pasjes, hulpdiensten, bestelwagens, taxi’ s, …). • twee zones met groene ruimtes (bomen, aanplantingen, zitbanken, …) • langs de gevels aan beide kanten: ruimte voor voetgangers, zonder obstakels Voor de nieuwsgierigen is er een schaalmodel van de nieuwe voetgangerszone te zien op het Beursplein. Het maakt het vooral mogelijk om het eindresultaat te visualiseren en een idee te krijgen van het nieuwe kader. Iedereen is het erover eens dat het eindresultaat ‘naar verwachting’ zal zijn: meer groen, meer open ruimte, meer ruimte voor ontspanning, … Dat alles moet ertoe bijdragen dat deze plek werkelijk magisch en aangenaam zal aanvoelen.
EN WAT GEBEURT ER MET HET BEURSPLEIN? In de loop der jaren zijn de beurstrappen een symbolische plek geworden voor toespraken, demonstraties, een lach en een traan of soms een moment van bezinning. Dit mythische plein is de favoriete plek voor Brusselaars om samen te komen voor allerlei feesten. Dit plein zal ingericht worden in verschillende kleine
>>Het Brouckèreplein morgen pleintjes, een uitgelezen plek voor ontspannen bijeenkomsten. Het Beursplein wordt het kloppend hart van de autovrije zone. De Ortsstraat, die een prachtig uitzicht biedt op de Beurs, wordt opgewaardeerd met een waterpartij, met fonteintjes en waterstralen waarin kinderen zich kunnen uitleven bij warm weer. Mensen zullen er afkoeling kunnen vinden in de zomer. Het Beursplein en -gebouw werden opgenomen in de lijst van het Werelderfgoed en maken deel uit van het beschermde UNESCO-gebied. Ondanks deze beperkingen wordt het metrostation Beurs opgeknapt en wordt daar onder meer een ondergrondse parkeerplaats voor 500 fietsen ingericht.
EN WAT WORDT HET BROUCKÈREPLEIN? Het Brouckèreplein wordt omgetoverd tot een open en aangename ruimte. Er wordt gewerkt met blauwe steen met witte betonstroken. Net zoals op het Beursplan was de mogelijkheid om grote bomen te planten hier beperkt, maar de ruimte wordt
maximaal benut. Het Hotel Métropole is een mythisch gebouw dat in al zijn pracht en praal hersteld wordt. De toegang tot de metro wordt er afgesloten en vervangen door een nieuwe toegang op de Adolphe Maxlaan. Een tweede fietsenstalling voor 500 fietsen is gepland op niveau -1 van metrostation De Brouckère, dat eveneens volledig gerenoveerd zal worden. Duidelijke voorrang voor de zachte weggebruiker dus. Het plein wordt van gevel tot gevel gerenoveerd, om er een multifunctionele ruimte van te maken. Op een strategische plaats wordt een kunstwerk geplaatst dat zichtbaar zal zijn vanaf de verschillende assen. Het Brouckèreplein wordt dé agora van de stad.
VERSCHILLENDE FASEN De werkzaamheden zullen in verschillende fasen uitgevoerd worden, om een vlotte doorstroming van de verplaatsingen door de verschillende wijken te garanderen. Hoofdcoördinator Beliris zal zorgen voor de nodige contacten tussen de stad Brussel en de federale overheid. In maart 2016 begonnen de voorbereidende werkzaamheden (nutsvoorzieningen, waterdichtheid van bepaalde plaatsen, …). In september 2017 werd een begin gemaakt met de definitieve inrichtingswerken voor de zone tussen de Bisschopsstraat en de Kiekenmarkt. Het Brouckèreplein volgt eind 2017, met werken die twee jaar in beslag zullen nemen, tot 2019. Dit plein zou in de toekomst moeten schitteren en het tweede hart van de voetgangerszone worden, met een fontein in het midden en een nieuw emblematisch kunstwerk.
>>Info Jan Schollaert, Adjunct technisch directeur, Stad Brussel Jan.schollaert@brucity.be >>Het toekomstige Fontainasplein
06
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
Tel. direct 02/279 29 91
ONDER DE LOEP
SLIMME VUILNISBAKKEN Tijdens ons bezoek konden we de nieuwe ‘intelligente’ vuilnisbakken in de voetgangerszone ontdekken. Sinds eind november 2015 staan er 18 ‘slimme’ vuilnisbakken in het centrum van Brussel, uitgerust met een fotovoltaïsch paneel. Ze comprimeren het afval, waardoor de capaciteit verzesvoudigt: van 80 tot 480 liter. Bovendien is elke vuilnisbak uitgerust met een systeem voor de verzending van gegevens, dat de centrale waarschuwt zodra de bak voor 70 % vol is, waardoor de lediging van meerdere vuilnisbakken zo goed mogelijk gecombineerd kan worden. Een tweede bericht wordt verzonden wanneer de bak 100 % vol is: dan wordt het ledigen uiteraard dringend.
WAT ZIJN DE VOORDELEN? Dankzij deze compressie moeten de’ slimme’ bakken tot 6 keer minder vaak leeggemaakt worden. Het informaticasysteem brengt ook alle vuilnisbakken samen op een interactieve kaart, produceert statistieken over het vullen en let ledigen, meldt technische problemen en maakt het mogelijk om ze op afstand te openen of te sluiten (bv. om veiligheidsredenen). Een dergelijke vuilnisbak kost ongeveer 4.000 euro, maar gezien de efficiëntie van deze oplossing is de stad van plan om nog veel meer intelligente afvalbakken te plaatsen op haar grondgebied, zoals in de Europese wijk, in de Nieuwstraat of in de Unesco-zone.
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
07
ONDER DE LOEP
“CYCLOPERATIVA”, EEN VERENIGING DIE PROJECTEN DRAAIENDE HOUDT Tijdens ons bezoek aan de lokalen van de vzw Cycloperativa maakten we kennis met de vele initiatieven van deze vereniging in de wijk. De hoofdactiviteit is gericht op de fiets en de mogelijkheid voor omwonenden om deel te nemen aan de herstelling van hun fiets. De bestuurders van de vereniging beschrijven hun activiteiten en hun doelstellingen als volgt: “Cycloperativa is een association van Bruxellois(es) waar on apprend à réparer des vélos et travailler en cooperatie. Zo on lutte tegen l’impact de la domination de la voiture et de la competitie dans notre vi(ll)e. Voor un environnement et une qualité de vie een beetje meer meilleur. L’accès à une mobilité douce, la cohésion sociale, les savoirs locaux, la mixité du quartier zijn pour nous super belangrijk, vecteur de plus de solidarité et d’entraide’’. Kortom, Cycloperativa is een vereniging van Brusselaars waar je kan leren om samen een fiets te herstellen. Het is ook een plek om te praten rond een biertje of een vruchtensap. “Beter nog, wij verlaten de ateliers en gaan de lokale bevolking tegemoet,” stelt de verantwoordelijke. “Op woensdagmiddagen helpen wij tal van jongerenverenigingen, maar ook tijdens evenementen, zoals Alternatiba, la Fête de la Charge, Pimp my Bike, Bicycle Market en de autoloze zondag.” Alle activiteiten zijn gericht op ontmoeting en uitwisseling, met het oog op de versterking van de sociale cohesie.
>>Info & contact http://cycloperativa.org/ Van Arteveldestraat 124 1000 Brussel
OPROEP TOT HET INDIENEN VAN PROJECTEN ROND DUURZAME INITIATIEVEN Tijdens het bezoek werd ons verteld over projecten die het licht zagen dankzij oproepen van de stad Brussel. Er is geen gebrek aan ideeën om Brussel duurzamer en gezonder te maken: een gemeenschappelijke groentetuin, collectieve compost, een atelier voor de herstelling van voorwerpen, … Brussel wil lokale initiatieven voor duurzame ontwikkeling in het kader van de Agenda 21 aanmoedigen door middel van financiële ondersteuning tot 2.500 euro. Deze projectoproepen staan open voor verenigingen, scholen en groepen van minstens 4 personen die actief zijn op het grondgebied van de stad (1000 Brussel, 1020 Laken, 1120 Neder-Over-Heembeek en 1130 Haren). De ingediende projecten moeten betrekking hebben op een van de volgende gebieden: sensibilisering voor duurzame ontwikkeling, biodiversiteit, water, energie, … https://instructionpublique.bruxelles.be/fr/ agenda/appel-projets-initiatives-durables
08
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
ONDER DE LOEP
WERKEN BIJ “MAD IN SITU”: VOOR WIE BUITEN DE LIJNTJES WIL KLEUREN! “MAD in Situ” biedt onderdak aan verschillende ateliers van designers voor sociale en maatschappelijke innovatie van MAD Brussels, het Brusselse centrum voor mode en design. MAD in Situ, gelegen in de Gierstraat, in de Anneessenswijk, in hartje Brussel – niet te verwarren met de MAD die dit jaar opende in de Dansaertwijk – brengt beweging in de wereld van mode en design! Meer dan ooit is MAD immers een bron van creativiteit en durf, met veel projecten die transversaliteit en groepscohesie tot stand willen brengen om uitwisselingen en een dynamiek tussen inwoners van de wijk te genereren. MAD in Situ zijn ateliers voor ontwerpers met het oog op maatschappelijke innovatie, in het centrum van Brussel. Met zijn bijna 800 m² beslaat MAD in Situ 6 werkplaatsen die plaats bieden aan 15 tot 20 ontwerpers op de eerste verdieping, terwijl op het gelijkvloers evenementen kunnen plaatsvinden in een multifunctionele ruimte. Kandidaten kunnen een dossier indienen voor een project waarin de dimensies mode en design gecombineerd worden met een sociale en maatschappelijke dimensie. Deze ateliers kunnen gezamenlijk of apart ingenomen worden. De ontwerpers nemen de ruimte voor een jaar in gebruik en kunnen die periode nog met een jaar verlengen. De geselecteerden zijn actief in verschillende sectoren van de design: stedenbouwkunde, textielontwerp, industrieel design, grafisch ontwerp, diensten, … Zoals Olivier Gilson, algemeen coördinator van de MAD-ateliers, die ons verwelkomde in zijn pas
gerenoveerde kantoren, stelt: “We zijn op zoek naar samenwerking met verenigingen en financiële partners (bv. Vivaqua) zodat we projecten op langere termijn kunnen uitwerken en de designers van het geselecteerde project kunnen opleiden en deels financieren.” MAD in Situ is bovenal een platform voor de ontwerpers ten behoeve van de bewoners met de volgende doelstellingen: • een transversale relatie creëren tussen designmaterialen en innovatie om een creatieve dynamiek tot stand te brengen tussen de residenten • de mogelijkheid om gebruik te maken van alle hulpmiddelen van MAD Brussels om een betere coördinatie te kunnen garanderen tussen partners • de aanwezige designers de mogelijkheid bieden om: −−professionals te worden door hun eigen projecten te ontwikkelen en/of projecten uit te werken met het oog op sociale en maatschappelijke innovatie ‘op bestelling’ die aan de MAD in Situ toevertrouwd worden −−de begeleidingsprogramma’s in de praktijk om te zetten via projecten en door MAD in Situ gegenereerde bestellingen
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
09
ONDER DE LOEP
functionele benadering van recycling, terwijl we tegelijkertijd tegemoetkomen aan de verwachtingen van burgers die lederwaren tegen een betaalbare prijs kunnen kopen.” Zoals Olivier Gilson verwoordde: “We ondersteunen creatieve teams bij de ontplooiing van hun activiteiten in Brussel. Wij begeleiden hen doorheen het hele proces: van de vastlegging en de beschrijving van het project, contacten met verschillende partners, van financiering tot productie, … en wij bieden hen verschillende coaching-workshops in juridische of financiële domeinen aan, om hun project zo goed mogelijk af te bakenen en zo de levensvatbaarheid op langere termijn te verzekeren.
MAD in Situ is als het ware een laboratorium voor innovatie en initiatieven voor designers uit alle disciplines (meubels, mode, stadsmeubilair, …) om een plaats te bieden voor uitwisseling tussen projectdragers en de wereld van design via projectoproepen, ateliers, residentiële workshops, overleg met deskundigen, … Ten slotte wil MAD in Situ de creatieve industrie als vector gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën in domeinen zoals eco-design, voedselverspilling, zachte mobiliteit, … steeds in een perspectief van bevordering van sociale cohesie en beter samenleven. De getuigenissen van de ontwerpers die we er ontmoetten, bevestigen: “MAD in Situ heeft ons de mogelijkheid geboden ons project op te zetten, dat bestaat in het recupereren van lederen kleding – licht beschadigd en tweedehands – die de eigenaars geschonken hebben aan firma’s die kleding inzamelen. Wij onderzoeken de mogelijkheden om ze een tweede leven te geven in de vorm van nieuwe producten (handtassen, portefeuilles, riemen, …). Op die manier combineren we creatief denken met een meer
10
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
Dankzij dit ondersteuningsprogramma en de positionering van MAD ontdekken ontwerpers vaak nieuwe onontgonnen wegen en slagen ze er zo in om doeltreffend te reageren op vele verzoeken van Brusselse verenigingen die op zoek zijn naar creatieve en gedurfde oplossingen terwijl ze de burger centraal stellen in hun inspanningen.
>>Info MAD in Situ - MAD Brussels Gierstraat 4 – 1000 Brussel Tel. 02 880 01 70 Olivier Gilson, algemeen coördinator olivier.gilson@madbrussels.be
ONDER DE LOEP
MADE IN JONCTION – OPROEP TOT BURGERINITIATIEVEN Laten we het programma “Duurzaam wijkcontract Jonction” even situeren. “Jonction” is het 16e wijkcontract dat het Brussels Gewest toekende aan de stad Brussel. Dit duurzaam wijkcontract loopt van 2014 tot 2018 en heeft tot doel de openbare ruimte rond de Noord-zuidverbinding en het woongebouw Brigittines/Visitandines aangenamer te maken. De actieradius van deze wijk is de verbinding tussen het Zuidstation en het Centraal Station.
Daarnaast voorziet het onder meer in een nieuwe sporthal, de inrichting van twee panden voor kinderopvang en de creatie van vijf eenheden voor co-housing. Het wijkcontract Jonction doet twee keer per jaar een oproep tot burgerinitiatieven “Made in Jonction”, gericht tot de bewoners en de verenigingen die projecten op touw willen zetten ter bevordering van de sociale cohesie in de wijk.
de ondersteuning van lokale initiatieven met als doel de volgende doelstellingen te realiseren: • de bewoners van de zone in staat stellen het leven van hun wijk in eigen handen te nemen • de versterking van de sociale cohesie en de sfeer • het versterken van de identiteit van de buurt (het gevoel erbij te horen en trots te zijn op de wijk)
Verschillende initiatiefnemers van sociaaleconomische projecten zullen zich inzetten om de identiteit, de sociale cohesie en in het algemeen de levenskwaliteit en het welzijn van de buurtbewoners te versterken, in synergie met bestaande initiatieven in de wijk. Andere projecten? Het “eetbaar park” is een burgerproject dat gefinancierd wordt in het kader van de oproep “Made in Jonction”, maar ook door Brussel Leefmilieu. Het gaat om een soort gemeenschapstuin, een plaats voor participatieve permacultuur waar iedereen zijn groene vingers kan testen en de vruchten van zijn werk kan opeten. Dit project is slechts een van de vele projecten die in de Jonction wijk uitgevoerd worden. Alle bewoners kunnen in hun wijk investeren en ontvangen tot 3.500 euro logistieke steun of personeelskosten. Het totale bedrag voor 4 jaar bedraagt 105.000 euro. De oproepen tot burgerinitiatieven “Made in Jonction” streven naar
>>De omtrek van het wijkcontract Jonction
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
11
ONDER DE LOEP
WIJKCONTRACTEN IN HET BRUSSELS GEWEST: WAT HOUDT DAT IN? Duurzame wijkcontracten zijn revitaliseringsprogramma’s op initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die uitgevoerd worden in verschillende precaire en kwetsbare buurten, in samenwerking met de gemeenten. De gemeente ontvangt een budget en heeft 4 jaar de tijd om haar programma uit te voeren. De projecten waarop de contracten betrekking hebben, zijn: • openbare ruimte: de herinrichting van de openbare en groene ruimten • vastgoed: de bouw of renovatie van woningen en wijkinfrastructuur • sociaal-economisch: de ontwikkeling van projecten in samenwerking met lokale verenigingen om de sociale cohesie in de wijk te versterken
12
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
Voor elk wijkcontract wordt een team aangewezen voor het veldwerk in een wijklokaal in het hart van de zone. Deze locatie dient als centraal punt voor het informeren, ontvangen en motiveren van alle bewoners die betrokken willen zijn bij het geselecteerde project. De rol van communicatie- en participatiemedewerker is het zichtbaar maken van de acties/projecten die worden ondernomen in het kader van het duurzame wijkcontract rond de mogelijkheden en de initiatieven die de wijk kan bieden. Die persoon communiceert ook over de veranderingen en de uitdagingen in de wijk. Het is de contactpersoon tussen het gemeentebestuur, de verenigingen en de inwoners van de wijk.
ONDER DE LOEP
• de vergroening van de ruimte door het aanbrengen van allerlei aanplantingen
• de aanleg van een petanquebaan in de tuin van rustoord Sainte-Monique
• de openbare ruimte animeren of de wijk aangenamer en toegankelijker maken voor iedereen
• de organisatie van de vlooienmarkt Stalingrad
Deze projectoproep kende veel respons en verscheidene projecten zijn reeds in uitvoering of afgelopen. Enkele concrete successen die telkens weer veel inwoners samen brachten:
• de bouw van een brood- en pizzaoven • de bouw van een kippenren in de tuin Akarova • de organisatie van een klassiek concert (voorgesteld door een lierzangeres) • een voetbaltoernooi voor de plaatselijke jeugd
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
13
ONDER DE LOEP
Deze lijst laat zien hoe kleinschalige projecten die slechts bescheiden budgetten vergen, grote groepen mensen kunnen mobiliseren. Onder de reeds bestaande acties vestigen wij de aandacht op de opfrissing van de Akarova-tuin. Verschillende initiatieven zoals de broodoven, de petanquebaan, de composteringsruimte en de duurzame groentetuinen tonen aan dat het mogelijk is om omwonenden te mobiliseren rond groepsbevorderende projecten. Regelmatige participatieve workshops verbeteren het levenskader van de bewoners. Unieke momenten van uitwisseling tussen buren, rond thema’s uit hun dagelijks leven: gym- en sportsessies, kookworkshops, tuinieren, … De wekelijkse bijeenkomsten in de vorm van “koffiemomenten” maken het mogelijk de bewoners nauwer te betrekken bij lopende en toekomstige projecten. Hoe sterker mensen betrokken zijn bij hun eigen projecten, hoe groter de kans dat de projecten blijven voortbestaan.
14
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
Info https://nl-be.facebook.com/pg/parc. comestible/about/?ref=page_internal https://www.brussel.be/made-jonctionoproep-voor-burgerinitiatieven-2015-2018?_ ga=2.260941961.520063130.1513847913374030940.1506080286
ONDER DE LOEP
“TOURNEVIE”, EEN VERNIEUWEND PROJECT DAT TOOLS VOOR HET LEVEN LEVERT Olivier, een van de grondleggers van dit initiatief, verwelkomde ons met open armen in de Marollen, om ons zijn nieuwe project voor te stellen. De naam van de vzw Tournevie is een woordspeling met “tournevis” natuurlijk, wat schroevendraaier betekent, maar tegelijk duidt op een keerpunt, een ommezwaai die we aan ons leven kunnen geven door gereedschap te lenen in plaats van het te kopen voor eenmalig of beperkt gebruik. HOE WERKT HET? Voorlopig huist de vereniging nog in een lokaal van het Brusselse OCMW, maar in januari 2018 verhuizen zij naar nieuwe lokalen langs het kanaal in Sint-Jans-Molenbeek. Voor een symbolische jaarlijkse vergoeding van 20 euro – of het dubbele voor een steunend lid – krijg je toegang tot de uitleendienst. Uit een lijst van 3.000 items kies je de tools die je nodig hebt voor een periode van 7 dagen. Dit voortreffelijke initiatief, dat in 2015 van start ging, heeft reeds een mooie vooruitgang geboekt, maar wil nog beter gekend worden doch tegelijk op lokaal niveau blijven. Het is dankzij deze democratische prijzen dat Tournevie organisaties met een klein budget echt kan helpen om nieuwe initiatieven tot stand te brengen. “Wij hebben onder onze medewerkers een aantal creatieve mensen die leuke activiteiten opzetten om onze initiatieven te ondersteunen,” vertelt Olivier Beys. “Onze inkomsten houden onze dagelijkse werking draaiend en zorgt er ook voor dat we nieuwe apparaten kunnen aankopen. Maar zodra onze activiteiten meer gediversifieerd worden, zullen we bijkomende middelen nodig hebben.” De vzw Tournevie wil nieuwe en gebruikte degelijke uitrusting beschikbaar stellen voor het grote publiek. Blijkbaar leek niemand totnogtoe een antwoord te bieden op die zeer reële vraag. Hoeveel mensen zijn geen doe-het-zelver, maar willen graag aan de slag zonder telkens weer nieuw gereedschap te moeten kopen, omdat het duur is en niet vaak gebruikt wordt,” stelt Olivier met overtuiging.
“Al enige tijd werken we samen met andere partners die doe-het-zelf cursussen en workshops aanbieden. Na onze verhuizing zullen we het atelier gebruiken voor onze eigen evenementen (activiteiten voor scholen en teambuilding voor bedrijven). Zo willen we de sociale dimensie van onze activiteiten tonen en samen met andere burgers in de wijk zaken opbouwen.” Olivier vertelt: “Sinds ik in 2011 naar Brussel verhuisde, heb ik elk jaar meer creatieve buurtinitiatieven zien ontstaan. We wisselen zoveel mogelijk kennis uit met andere verenigingen en willen ons concept toegankelijk maken voor anderen. Hoe meer ‘Tournevies’ er in heel Brussel zijn, hoe zichtbaarder we worden en hoe meer we denken een veelbelovend sociaal concept ontwikkeld te hebben. We zijn op zoek naar andere plekken in Brussel. Door samen te werken met nieuwe vrijwilligers willen we ons concept extrapoleren naar andere delen van de stad.”
>>Info Olivier Beys, Medestichter Tournevie project olivier@tounevie.be www.tournevie.be
“We weten heel goed dat er firma’s bestaan die gereedschap te huur aanbieden,” vervolgt Olivier, “maar verhuur op lange termijn blijft vrij duur en dergelijke winkels zijn vaak gelegen buiten de stad en dus enkel bereikbaar met de auto. Wij willen in het hart van de stad aanwezig zijn, in wijken die gerenoveerd worden en die gereedschap nodig hebben om hun werken uit te voeren. Wij willen de lokale bevolking helpen door een duurzame oplossing aan te bieden.”
MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING Nr 26 // Winter 2017
15
ELEKTRONISCH ‌ DUS OOK ECOLOGISCH! Ons engagement voor duurzame ontwikkeling indachtig maar ook om papierverspilling tegen te gaan, verspreiden wij de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling per e-mail. Neem een abonnement! Hebt u de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling niet persoonlijk ontvangen? Wenst u de volgende nummers te ontvangen? Geen probleem! Neem een abonnement via de website van de Vereniging. U kan het formulier invullen op www.brulocalis.brussels > Publicaties > Monitor van de Duurzame Ontwikkeling. Download via onze website! U kan de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling tevens gratis downloaden op brulocalis.brussels > Publicaties > Monitor van de Duurzame Ontwikkeling. Contact: Dienst Duurzame Stad BRULOCALIS - Vereniging Stad en Gemeenten van Brussel (VSGB) Aarlenstraat 53 bus 4 - 1040 Brussel Tel: 02/238 51 62 - Fax: 02/280 60 90 E-mail: philippe.mertens@brulocalis.brussels