Monitor van de Duurzame Ontwikkeling Driemaandelijks │nr. 14 │zomer 2011
Petroleumpiek in Brussel Silly, 1e slow gemeente in België Feesten … hou het duurzaam!
BLZ 2
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N° 2 0 1 1 / 1 4
INHOUD
Petroleumpiek in Brussel Silly, eerste slow gemeente in België Feesten … hou het duurzaam
03 08 14
Deze publicatie is de vrucht van samenwerking tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de vzw Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (VSGB) Ze kan gedownload worden op www.vsgb.be Nr. 2011/14 — zomer 2011 Redactie: Patrick Brocorens, Philippe Mertens, Virginie Randaxhe, Sabine Storme Lay-out: Philippe Mertens Vertaling: Liesbeth Vankelecom - Revisie: Philippe Delvaux, Virginie Randaxhe Coördinatie: Philippe Mertens - Verantwoordelijke uitgever: Marc Thoulen Adres: Aarlenstraat 53/4 - 1040 Brussel
BLZ 3
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N째 2 0 1 1 / 1 4
De petroleumpiek komt naar Brussel
De Vereniging voor de studie van de petroleum- en gaspiek (ASPO, Association for the Study of Peak Oil & Gas) heeft onlangs in Brussel een internationale conferentie gewijd aan de uitputting van de petroleumvoorraden en de economische en sociale gevolgen daarvan. Wij maken een stand van zaken op van het probleem met de Belgische voorzitter, Patrick Brocorens.
N° 2 0 1 1 / 1 4
N
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
u de benzine meer dan 1,6 euro per liter kost, komt de conferentie ASPO9 op het juiste moment. Dit keer heeft de ASPO (Association for the Study of Peak Oil & Gas) namelijk België gekozen voor hun negende jaarlijkse conferentie, de enige internationale conferentie die gewijd is aan de verwachte achteruitgang van de olieproductie op wereldvlak en de economische en sociale gevolgen daarvan.
De Belgische politici zijn reeds gesensibiliseerd voor het probleem. Het Vlaamse, Brusselse en Waalse Parlement hebben immers elk een resolutie “petroleumpiek” goedgekeurd. En het Waalse Parlement heeft overigens een comité “pic de pétrole et de gaz” opgericht.
Er werden studies uitgevoerd in opdracht van politieke instanties, ondermeer het Brussels Gewest, over de effecten van hoge petroleumprijzen (tot 300 dollar per vat), en andere studies zijn nog aan De conferentie vond plaats van 27 tot 29 april 2011 in de de gang. Albert Hall in Brussel, met Het eerste thema van de coneen verlengstuk in het Waalferentie was de beschikbaarse Parlement (op 26 april) en heid van petroleum op lange het Europese Parlement (op termijn. De ASPO is namelijk 3 mei), wat zorgde voor een opgericht door geologen die regionale politieke dimensie.
BLZ 4
zich gespecialiseerd hebben in aardolie en -gas, en zij merkten op dat de opbrengst van een bron reeds fel daalt alvorens de voorraad volledig uitgeput geraakt. (figuur 1) Op schaal van een land kan dat verschijnsel leiden tot een vreemde situatie, waar de petroleumproductie een maximum bereikt - een piek - en dan achteruitgaat, terwijl de reserves stabiel zijn of zelfs toenemen. (figuur 2) De “40 jaar petroleum” waarover onze planeet beschikt, zijn dus geen goede aanwijzing voor de hoeveelheid petroleum die de komende 40 jaar nog dagelijks opgehaald kan worden.
Figuur 1: Evolutie van de wereldproductie van vloeibare koolwaterstoffen sinds 1965, verdeeld in verschillende groepen van productielanden (gegevens BP). De groepen landen die hun piek overschreden hebben, zijn aangeduid met (piek overschreden meer dan 5 jaar geleden) of met als de piek nog niet bevestigd is (piek minder dan 5 jaar). De data van de pieken zijn vermeld.
BLZ 5
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N° 2 0 1 1 / 1 4
Figuur 2: Evolutie van de petroleumproductie (in het zwart) en de bewezen reserves (in het rood) van de Verenigde Staten. De reserves zijn uitgedrukt in productiejaren. Sinds 1920 blijft er nog ongeveer 10 jaar petroleum, maar de productie gaat achteruit sinds 1970 (gegevens IEA).
En het is de productiehoeveelheid die belangrijk is voor de economie (momenteel 86 miljoen vaten per dag). Als het volume van de reserves geen betrouwbare indicator is om een energiebeleid op te baseren, wat moeten we dan gebruiken? Verschillende modellen van productiepieken, die steeds beter rekening houden met de invloed van de technologie op de winning van petroleum of met economische en geopolitieke beperkingen, werden op de conferentie besproken. Volgens het Internationaal EnergieAgentschap (IEA) bedraagt het verlies aan productie van de huidige
bronnen 3,9 % per jaar. De nood aan nieuwe petroleumprojecten zal dus enorm zijn tussen vandaag en 2030: het equivalent van zes keer Saoedi-Arabië. Het IEA analyseert wat er ondernomen zou moeten worden om aan de vraag tegemoet te komen, maar houdt in zijn scenario’s op lange termijn geen rekening met beperkingen die verhinderen dat de prognoses kunnen uitkomen.
wat op zich reeds een probleem stelt aangezien de economische groei historisch steeds gepaard gegaan is met een toename van het petroleumverbruik.
In het scenario van Total kunnen we nog andere beperkingen toevoegen: ongelukken (orkanen in de Golf van Mexico), de wetgeving (moratorium op het boren naar petroleum in diep water, …), politiek, geopolitiek (guerrilla in In het scenario van Total worNigeria, Libië, …), econoden technische beperkingen mische problemen (crisis verwerkt, die de stijgende lijn 2008-2009). van het IEA naar beneden afbuigen en er een plateau Er wordt verwacht dat devan maken. ze verschijnselen de duur van het productieplateau Een plateau betekent een beperken en dat het golnulgroei van de productie, vend wordt, d.w.z. dat de
N掳 2 0 1 1 / 1 4
petroleumproductie schommelt volgens de economische en politieke grillen. Tal van deskundigen en het IEA wijzen immers al van v贸贸r 2015 op een tekort aan petroleumprojecten. De wereld is fel veranderd sinds 17 januari 1991, de datum waarop de operatie Desert Storm van start ging. De productie in Koeweit en Irak lag stil, maar die dag sloot de prijs van de aardolie af op 21 dollar per vat, omdat andere landen het productieverlies vlot compenseerden. Dergelijke manoeuvreerruimte bestaat vandaag niet meer. Het productieplateau is immers reeds bereikt sinds 2004. Die stagnering van de wereldproductie heeft 4 jaar
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
BLZ 6
stijgingen van de aardolieprijs teweeggebracht: van 20 dollar per vat (een typische prijs voor de jaren 1980 en 1990) tot een maximum van 145 dollar per vat (in juli 2008). Die felle stijging werd afgebroken door de financi毛le crisis, maar het herstel van de economie bracht de prijs opnieuw op 90 dollar per vat eind 2010.
prijsschommelingen, wat de deur opent voor speculatie en de prijzen bijzonder gevoelig maakt voor evenementen die de productie of de vraag kunnen verstoren.
Bij die dynamiek van prijsstijgingen kwam vervolgens een geopolitieke factor, nl. de Arabische revolutie. Terwijl de wereldproductie zijn plafond bereikte en de vraag groot was, draaiden de meeste olieproducerende landen op volle toeren. Er zijn weinig overschotten. Er zijn dus geen schokdempers meer zoals bij de eerste Golfoorlog. We komen tot een stelsel van
De analyse van de algemene situatie is dus ingewikkeld omdat de fysieke factoren (de uitputting van de bronnen) samenhangen met geopolitieke en economische factoren. De schommeling van de prijzen berokkent bij voorbeeld schade aan de economie bij stijgingen, remt energieinvesteringen af bij dalingen, maar verhult ook het probleem door tegenstrijdige signalen uit te zenden die de uitwerking van een coherent beleid op lange termijn afremmen.
Figuur 3: Recente evolutie van de aardolieprijs (gegevens IEA). Het einde van de goedkope aardolie in 2004 stemt overeen met het begin van het productieplateau.
N° 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
Dit probleem is wellicht het grootste obstakel voor de ontwikkeling van echte oplossingen voor de petroleumpiek. Reeds zes jaar zitten we op de productiepiek zonder dat er een massale mobilisering op gang komt. Wij ondergaan daar de negatieve gevolgen van en deze plateaufase zal gevolgd worden door de fase van achteruitgang van de productie, die waarschijnlijk gekenmerkt zal worden door nog hogere en onstabielere prijzen.
In het Waalse Parlement kwam ook de rol van de research aan bod, omdat de petroleumpiek nog niet vaak behandeld wordt in wetenschappelijke studies. Op dat vlak is de studie van de permanente conferentie voor territoriale ontwikkeling CPDT “Anticipation des effets du pic pétrolier sur le territoire wallon”, die uitgevoerd werd op verzoek van het Waalse Gewest, één van de eerste studies die de effecten van de petroleumpiek op wereldvlak onder de loep neemt.
Aangezien aardolie aanwezig is in alle raderen van de samenleving, belichtte de conferentie heel wat uiteenlopende thema’s zoals landbouw, transport, alternatieve energie en begeleidingsmaatregelen voor de petroleumpiek.
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft middelen uitgetrokken om een studie te wijden aan de petroleumpiek. Dit initiatief sluit aan bij de resolutie betreffende de voorbereiding van het Gewest op olie- en gaspieken die het Brussels Parlement goedkeurde op 19 december 2008. Die resolutie plant het volgende:
BLZ 7
want zij verschaffen meer inzicht in het verschijnsel van de petroleumpiek en de gevolgen ervan. Het onderwerp is immers bijzonder complex, moeilijk te vatten en de gevolgen zijn moeilijk in te schatten, omdat het zich nog nooit heeft voorgedaan in de geschiedenis van de mensheid. Terwijl het aantal studies en de politieke mobilisering voor sommigen nog te zwak lijken, aangezien de tijd dringt en de plafonnering en de achteruitgang van de petroleumproductie op wereldvlak een van de grootste problemen van de moderne wereld vormen, is België ongetwijfeld een van de zeldzame landen in de wereld waar actie ondernomen wordt.
Dat kan alleen maar verbeteren in de toekomst, onderIn het Waalse Parlement meer dankzij de popularisewerd de link met de financiëring van het onderwerp door le wereld onder de loep geno- • de analyse van de economide media en de mobilisering men. Bij een petroleumpiek sche en administratieve gevan de mensen, bij voorbeeld kan iedere heropleving van volgen van een hoge prijs van via het netwerk van de Trande economie zichzelf schade een vat aardolie (indicatieve sition Towns, waarvan Brustoebrengen door een nieuwe scenario’s 150, 200 of 300 sel, enkele Waalse en ook veel stijging van de aardoliedollar) voor de gewestelijke Vlaamse gemeenten deel uitprijzen teweeg te brengen. administratieve diensten, het maken. Tegelijk zullen er recordGewest en de inwoners Laten we gebruik maken van bedragen nodig zijn voor de • de opstelling van een plan dit voordeel ten opzichte van ontwikkeling van de alternatot beperking van de afhanandere landen om goede tieven en de aanpassing van kelijkheid van het Gewest beslissingen te nemen. De de samenleving. Dan blijft van aardolie en -gas, zodat conferentie ASPO9 bracht nog de vraag hoe we moeten de overgang naar een wereld politici, wetenschappers en omgaan met de dualiteit waarin energie duur zal zijn industriëlen samen rond deze risico op systeemcrisis - aanen aardolie en -gas onvolgrote uitdaging. De meeste zienlijke investeringen. Hoe doende aanwezig, zo zacht documenten en video’s zijn kunnen we een beleid uitstipmogelijk zou verlopen voor beschikbaar op www.aspo9.be pelen met het oog op de stide mensen en in het bijzonmulering van de economie, der voor de meest kwetsbaaangepast aan de context Patrick Brocorens ren. van de petroleumpiek en de Voorzitter ASPO België graad van voorbereiding van Wij kunnen deze politieke initide banken beoordelen? atieven alleen maar toejuichen,
N° 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
BLZ 8
Silly, eerste ‘slow city’ in België
Nu zovelen zo fel begaan zijn met economische groei dat de parameters van de duurzame ontwikkeling van onze samenleving genegeerd worden, heeft de Henegouwse gemeente Silly beslist zich toe te leggen op de toepassing van de ‘slow’ filosofie.
BLZ 9
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
D
Silly treedt toe tot de ‘Slow Food’ beweging in 2005
In het jaar 2005 begon het ’slow’ avontuur van de gemeente Silly met de start van hun jumelage met het Toscaanse stadje San Miniato.
Het gedachtegoed van Slow Food wordt gestuurd door een internationale vereniging die de biodiversiteit promoot en de lokale, duurzame en kleinschalige economie ondersteunt. Het concept werd in 1989 in het leven geroepen door de Italiaanse epicurist Carlo Petrini die het gebruik van ‘goede, nette en billijke’ producten voorstaat en er alle burgersmedeproducenten voor sensibiliseert.
it artikel schetst het parcours dat afgelegd werd door een entiteit die positief wou nadenken over de levenskwaliteit, met een duurzame ontwikkeling van onze samenleving voor ogen.
San Miniato heeft 25.000 inwoners en ligt tussen Pisa en Firenze. Het bestaat uit twee delen, op verschillende niveaus: het laag gelegen deel met winkels en het hoger gelegen deel met de historische kern.
Deze filosofie wordt op internationale schaal gedragen door ‘convivia’ of gemeenschappen van consumenten Er werden verschillende die Slow Food een warm projecten uitgewerkt rond hart toedragen. Deze gesamenwerking op cultureel, meenschappen hebben sucsportief en toeristisch geces waar men open commubied, met eigen (gemeentenicatie vindt, waar de zin lijke) middelen en ook Euro- voor initiatief gedragen pese toelagen. wordt door gemeenschappelijke idealen en waar de proDe filosofie blemen in het leefmilieu, de Cittaslow (trage steden gezondheid en de opvattin/gemeenten), waarin levens- gen aangepakt worden met kwaliteit voorop staat, en de een schitterend, gek maar tolerant gedachtegoed van filosofie van Slow Food, plezier en gezelligheid! waarbij de interesse voor lokale producten aangewak- In België zijn een tiental kerd wordt, waren reeds convivia actief en zij bieden zeer goed ingeburgerd in een aantal uiteenlopende acSan Miniato. Daarom beslis- tiviteiten voor die gericht te Silly zich in hetzelfde zijn tot verscheidene doelavontuur te storten! groepen in alle hoeken van
N° 2 0 1 1 / 1 4
het land: van de vlakten van Antwerpen, het land van Herve tot de valleien van Picardisch Wallonië, gaande over Brussel, ... Er bestaan 2 convivia in Henegouwen: “vallées vertes (Saint-Sauveur)” en “saveurs de Silly”. Op nationaal niveau vindt jaarlijks de “week van de Slow Food” plaats, rond de bevordering van de biodiversiteit, eco-gastronomische smaken, lokale producten, oude en nieuwe recepten, culinaire tips met als doel een positieve kijk op voedingskeuzes te promoten. Het convivium “saveurs de Silly’’ is een gemeenschap van burgersconsumenten uit verschillende disciplines, die zich vrijwillig inzetten voor de toepassing van de doelstellingen van Slow Food International. Het bestaat uit een actiecomité van 12 personen dat adviezen uitbrengt en verschillende projecten in goede banen leidt in de entiteit. Sinds maart 2011 heeft het convivium de vorm van een vzw. Het convivium van Silly is lid van het Europees schoolnetwerk dat opgericht werd door Slow Food International, het netwerk Dream Canteen, waar projecten rond smaakeducatie, tuinieren op school
N° 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
en composteren door verschillende generaties uitgevoerd worden in de zeven scholen van de gemeente (zo worden zowat 900 kinderen of 450 gezinnen bereikt). Het project “générations rurales” wordt gesubsidieerd door het ministerie van Landbouw van het Waalse Gewest. Plaatselijke producenten worden actief bij deze projecten betrokken.
zoensproducten, sensibilisering voor evenwichtige voeding, aanleg van een moestuin en een boomgaard speelden de kinderen een actieve rol in hun school en stroomde de informatie door naar hun familie.
BLZ 10
dagelijks leven van onze gemeenschap. Laten we op pad gaan, te voet, per fiets of te paard … om van naderbij kennis te maken met lokale producten, ons erfgoed en ons leefmilieu. De ‘smaken van Silly’ is een culinaire wandeling rond Er kwamen verschillende evenwichtige voeding, de activiteiten tot stand dankzij authenticiteit van traditiosamenwerking tussen verenele bereidingen, bier,wijn nigingen en instellingen, en de kennismaking met De school van Hoves (90 kin- waaronder de smakenwanallerlei voedingsgewoonten. deling, die vijf jaar geleden deren) heeft de dynamiek op Een moment om zich te lagang gebracht met het project voor het eerst georganiseerd ten meedrijven in het ple“Bon app’academy”, een initi- werd: “Slow food wint stilzier van gezellig tafelen en atief van APAQ-W rond de aan terrein ten opzichte van gezond eten.” slogan “Je mange malin avec fast food en de inhoud van Gekoppeld aan het streven ons bord bepaalt onze geles fermes de Wallonie”. Aan de hand van allerlei activitei- zondheid: kom kennis maken om de kennis en ervarinten rond de smaak van seimet de levenskwaliteit in het gen burgers uit verschillen-
Een smakenwandeling doet mensen kennis maken met lokale producenten.
BLZ 11
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N° 2 0 1 1 / 1 4
didactische toepassingen worden er belicht. Er wordt ook informatie gegeven over voeding en de vrijwaring van de biodiversiteit. Slow Food is ook aanwezig op het niveau van de werkgroep van het Waals netwerk voor duurzame voeding, dat een testproject opzet met verschillende verenigingen en instellingen. (www.pourunealimentationdurable.be)
Als eerste stap in het positief denken over voedingskeuzes is Silly toegetreden tot Cittaslow in 2007.
Cittaslow, internationaal netwerk van gemeenten
de horizonten te bundelen, werd er een boekje met lokale en seizoensrecepten samengesteld: “Le manuel des saveurs de Silly”.
de gezondheid en het welzijn van alle generaties.
In het verlengde van de filosofie Slow Food, die tot stand kwam in 1989, met als doel de verbetering van de levenskwaliteit door de aandacht voor smaak, de ontdekking van streekproducten en de bescherming van de lokale biodiversiteit, ontstond de filosofie Cittaslow, die het concept van de lokale voedingskwaliteit verruimt tot het concept levenskwaliteit dat multisectoriële kwaliteitsparameters omvat.
Zowel op beurzen voor lokale, provinciale en regionale ambachtslui (bv. Foire de Libramont) als thematische colloHet boekje staat vol eenvoudige recepten die aange- quia is het convivium Slow bracht werden door land en Food aanwezig met de lokale tuinbouwers, ambachtslui, dynamiek van producenten en Het is ontstaan uit de intuïepicuristen en gewone inook het project Dream tie van een consortium van woners van Silly. Deze oude Canteen. burgemeesters van Greve in en nieuwe recepten vormen De doelstellingen van de Slow Chianti, Bra en Orvieto en een kostbaar cultureel erfhet project Positano of “de Food en de pedagogische en goed, dat kan bijdragen tot ontwikkeling van de globale
BLZ 12
levenskwaliteit in mijn stad” in 1999.
De verruiming van het concept voedselkwaliteit tot het concept algemene levenskwaliteit « De tijd nemen om goed te leven in zijn stad of dorp. » De steden die aansluiten bij deze filosofie, verbinden zich ertoe om een trager levensritme aan te nemen, waarbij inspiratie gehaald wordt uit gewoontes van plattelandsgemeenschappen. De mensen moeten op een eenvoudige en aangename manier van hun gemeente kunnen genieten. De steden van Cittaslow willen de schijnwerpers richten op hun levenskader, hun onroerend erfgoed of hun ambachtelijke tradities. Zij bevorderen de contact tussen burgers, producenten en consumenten. Zij betrekken alle generaties erbij, met het oog op hun duurzame ontwikkeling.
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
De trage steden willen strategieën uitwerken die toegankelijk zijn voor alle doelen van bevolking, strategieën van herlocalisering in een bepaalde tijd. Dat netwerk kan slechts internationaal zijn als er rekening gehouden wordt met de diversiteit van de culturen. Het netwerk van trage steden bevordert de uitwisseling van ervaringen die nodig zijn voor de ontwikkeling en die levenskwaliteit en duurzaamheid centraal stellen. Deze dynamiek is in Italië ontsproten uit het enthousiasme en de wil van Paolo Saturnini, burgemeester van Greve in Chianti, en een vijftigtal steden. Die steden moeten minstens 50.000 inwoners hebben en reeds nadenken over democratie, milieu-educatie en sensibilisering van de burgers voor de plaatselijke tradities. Deze filosofie streeft ook naar de ontwikkeling van verschillende competenties onder de bevolking.
N° 2 0 1 1 / 1 4
Momenteel zijn er een twintigtal landen deel tot de dynamiek toegetreden, goed voor 137 steden: Australië, Oostenrijk, België, Canada, Denemarken, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, Italië, NieuwZeeland, Noorwegen, Polen, Portugal, Zuid-Korea, Spanje, Zweden, Zwitserland, Turkije en de USA. De internationale organisatie omvat een voorzittersraad, een coördinatiecomité en een certificeringscomité. Er werd zopas ook een multidisciplinair wetenschappelijk comité opgericht. Met zijn knowhow begeleidt het de beweging en de steden bij de organisatie van hun projecten en evenementen. Silly is de eerste Belgische gemeente die een dergelijk initiatief neemt. Het avontuur begon in 2007 met de gemeenten Edingen en Lens. De gemeente Chaudfontaine heeft er zich in 2009 bij aangesloten.
BLZ 13
Het is lid van het internationaal coördinatiecomité en woont drie jaarlijkse vergaderingen bij. Silly coördineert de uitbouw van de filosofie op nationaal niveau. De verschillende projecten die in Silly op het getouw gezet worden, zijn zeer gevarieerd en zetten aan tot nadenken over levenskwaliteit. Iedere gemeente die tot Cittaslow toetreedt, moet de filosofie van de Slow Food onderschrijven. Deze filosofie vergt een investering en de burgemeester moet er zich ook bij aansluiten. De gemeenteraad moet namelijk ook zijn zegen geven. Het moet dus ook in verschillende fasen
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
goedgekeurd worden op het niveau van de politieke besluitvorming. De evolutie van dit initiatief op het niveau van de verschillende schepenbevoegdheden wordt geconcretiseerd in projecten rond milieubeleid, stedenbouwkundige kwaliteit, infrastructuurbeleid, het promoten van lokale producten, gastvrijheid en bewustmaking met voorbeelden, zoals de creatie van tijdelijke immersiezones, een intergenerationele eco-wijk, projecten voor milieu-educatie, renovatie van het erfgoed, ... Wij moedigen alle gemeenten aan om toe te treden tot een internationaal netwerk dat ijvert voor een open geest,
N° 2 0 1 1 / 1 4
culturele uitwisselingen en een positieve instelling ten opzichte van een stijgende levenskwaliteit in onze samenleving!
Sabine STORME Coördinatrice van het Belgisch netwerk Cittaslow Voorzitster van het Convivium Slow Food « Les saveurs de Silly »
www.cittaslow.net http//cittaslow.silly.be
N째 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
BLZ 14
Feesten ... Hou het duurzaam!
Duurzame ontwikkeling kan op tal van domeinen toegepast worden, waaronder de organisatie van evenementen. Begin mei heeft de Vereniging er een informatievergadering aan gewijd. Aan de workshop namen heel wat gemeentelijke ambtenaren deel die op zoek waren naar handige tips om de organisatie van evenementen duurzamer aan te pakken
BLZ 15
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N° 2 0 1 1 / 1 4
Duurzame evenementen voor iedereen, zonder verspilling van geld en middelen
“Feesten … hou het duurzaam!” Of hoe duurzamere lokale evenementen organiseren
ten, bij voorbeeld via de bevordering van het fietsgebruik, het openbaar vervoer of pendelboten.
Een evenement organiseren heeft altijd een impact op milieu, sociaal en economisch vlak. Zowel bij kleine als grootschalige evenementen zijn de gevolgen niet te verwaarlozen: er wordt papier, energie, water en voedsel verbruikt, er worden personen en goederen vervoerd, afval geproduceerd, …
In de loop van de maand mei organiseerden de VSGB en Leefmilieu Brussel een workshop "Feesten? Hou het duurzaam" die de schijnwerpers richtte op de organisatie van duurzame evenementen op gemeentelijk vlak. De talrijke opkomst bewees dat er belang aan gehecht wordt en dat tips en goede praktijkvoorbeelden nuttig en zelfs noodzakelijk zijn.
Nathalie Thiry is algemeen coördinatrice van de Nuit blanche in de cultuurdienst van de stad Brussel: "Tijdens de Brusselse Nuit blanche is het Noctisnetwerk gratis.
De organisatie van een event werkelijk duurzaam aanpaken betekent meer dan waken over de milieu-impact. Doorheen het hele proces, van de voorbereiding tot het evenement zelf, moeten de principes van duurzaamheid voor ogen gehouden worden. Men moet continu zijn gewoontes in vraag stellen voor een resultaat dat gunstig is voor het milieu, het budget van de organisatoren en de bevolking.
Wat kunnen de gemeentebesturen doen? Ieder jaar organiseren de Brusselse lokale besturen honderden evenementen over het hele Gewest. Stel u voor dat al die lokale initiatieven rekening houden met toegankelijkheid voor iedereen, een afvalpreventiebeleid, afvalsortering en -verwerking, lokale handelaars, lokale inschakelingsbedrijven of nog de betrokkenheid van burgers bij de organisatie en het nemen van beslissingen.
"Nuit blanche", een groen voorbeeld Reeds 9 jaar lang is Nuit blanche een artistiek en populair cultureel project dat mensen aanspoort de stedelijke omgeving vanuit een nieuwe invalshoek te (her) ontdekken of te (her)overen tijdens een feestelijke nacht. De vorige editie bracht 100.000 bezoekers op de been: de overgrote meerderheid daarvan zijn Brusselaars tussen 18 en 34 jaar. Er worden vergelijkbare manifestaties georganiseerd in tal van andere grote steden, zoals Parijs, Rome, Madrid en Boekarest. Door die internationale successen is "Nuit blanche Europa" tot stand gekomen. Er bestaat zelfs een charter met 7 punten, waarin ondermeer staat dat de Nuit blanche een gelegenheid is om de zachte mobiliteit te promo-
Sinds 2008 is het debat geevolueerd van de vormen van zachte mobiliteit naar 'duurzame coherentie', zowel in het zoeken naar partners als in de uitwerking van concrete acties, in een globale context van de uitdagingen van de beschaving waarmee de wereld geconfronteerd wordt in dit begin van de 21e eeuw. De voornaamste elementen waarrond gewerkt wordt zijn mobiliteit, food & catering en afval."
Participatieve projecten Wat Nuit blanche zo specifiek maakt, is dat de Brusselse artiesten, actoren uit de cultuurwereld en verenigingen via een projectoproep aangespoord worden om mee te werken. Zoals Nathalie Thiry preciseert "vinden we in de selectiecriteria (artistieke kwaliteit, originaliteit, creativiteit/innovatie, interactie, synergie en de ontdekking van de stad op een originele manier, gezelligheid en financiële aspecten, duurzaamheid), naast het
N° 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
Een culinair platform is bestemd voor de lekkerbekken. Deze plaats is volledig gewijd aan gezonde keuken met fairtrade, biologische en lokale producten. Verschillende loDuurzaamheid staat kale verenigingen bieden het centraal op verschillende publiek schotels aan demovlakken cratische prijzen aan. Het De voornaamste doelstellin- doel is de verenigingen zichtgen van het organisatieteam baar te maken en ook amateurkoks aan het werk te zijn aandacht voor milieukunnen zien. bescherming, duurzame economie en zachte mobiliEr gaat bijzondere aandacht teit. naar de afvalproblematiek. 'groene' ook de participatie die de sensibilisering van het publiek voor duurzaamheid aan bod brengt."
Daarom wordt de nadruk gelegd op het gratis gebruik van de nachtbussen van Noctis, die uitzonderlijk zelfs tot 5 uur ‘s morgens rijden. Bovendien worden bepaalde stukken van het parcours autovrij gemaakt, terwijl een gratis parking ter beschikking gesteld wordt van de omwonenden.
Zo'n grootschalig initiatief moet nauwgezet voorbereid worden, zowel op het niveau van het publiek als de exposanten. Daartoe aarzelt het organiserend Brusselse team niet om naar andere voorbeelden te kijken: "Wij trachten onze ecologische voetafdruk te beperken en aan sensibilisering te doen," stelt Nathalie
BLZ 16
Thiry. "Vooruitgang gaat stap voor stap en het team staat open voor alle soorten nuttige informatie. In 2010 hebben wij voor de activiteit "het grote restaurant" bij voorbeeld een zone voor afvalsortering ingericht zoals op Couleur Café. De plaatsing van de toiletten kadert in die stedelijke context waar tal van partners reeds over wc's beschikken. Daarbij komen nog droogtoiletten op openbare ruimten. Tegelijk was het team aanwezig op het platform “réseau apprenant” dat gecoördineerd wordt deoor de vzw Court Circuit. In die workshops werden de schijnwerpers gericht op initiatieven die elders op touw gezet werden."
© Brolet / Vrins
N° 2 0 1 1 / 1 4
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
Nieuw in 2011 en 2012 Voor de achtste en de negende editie heeft Nuit blanche een beroep gedaan op de knowhow van Greenloop. De algemeen coördinatrice preciseert: "We wilden hun medewerking voor de optimalisering van de afvalsortering in functie van de realiteit op het terrein en de inzameling van gegevens en doeltreffende meetinstrumenten voor het opmaken van een balans 2011 in verband met netheid. De bijstand van Greenloop heeft overigens ook betrekking op het gebruik van biologisch afbreekbaar vaatwerk, de beperking van het energieverbruik, nieuwe contacten voor de bio-stands, slowfood en fairtrade in 'het grote restaurant', catering voor de artiesten en tot slot de vip-receptie." De 9e editie van Nuit blanche is een artistiek en populair cultureel project dat mensen aanspoort de stedelijke omgeving vanuit een nieuwe invalshoek te (her) ontdekken of te (her)overen tijdens een feestelijke nacht. Het is dus zowel cultureel als artistiek en populair en het knappe ligt erin dat het lokale initiatieven koppelt aan een grootschalig project dat bijdraagt tot de internationale uitstraling van Brussel en tegelijk ook aandacht heeft voor de verschillende aspecten van duurzame ontwikkeling.
Het milieufeest, een goede leerschool Dit grote feest met iedereen die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest rond leefmilieu actief is, doet al 13 jaar aan sensibilisering, op aansturen van Leefmilieu Brussel, bij het grote publiek. Aanvankelijk was de voornaamste bekommernis coherentie: een milieufeest moest natuurlijk zorg dragen voor … het milieu. De eerste bekommernissen draaiden dus vooral rond afvalsortering, bereikbaarheid, lawaai en gratis toegang. In de loop der jaren ging de aandacht ook naar de opstelling van een mini-charter voor de exposanten met tips: beperking van het papier dat uitgedeeld wordt, voorwaarden voor de horeca (hoeveelheid, servetten, blikjes, …), verbod op plastic gadgets en zakken, maar eventueel wel verdeling van duurzame producten: planten, boodschappentassen, … Vandaag wordt er tevens gestreefd naar een stelselmatige begeleiding op basis van een 'uitstootbalans' van het hele gebeuren. Er worden nu ook inspanningen geleverd op het vlak van mobiliteit en voeding. De centrale ligging vlak bij het openbaar vervoer beperkt de CO2-uitstoot van verplaatsingen van bezoekers. Toch ligt de grootste verliespost van de balans in de voeding. Om die impact zo sterk mogelijk te beperken heeft
BLZ 17
Leefmilieu Brussel strikte criteria vastgelegd voor de horeca: gebruik van seizoensproducten, lokale, biologische en artisanale producten of kort circuit. Op die manier werd in 2010 nagenoeg 30 ton CO2 minder uitgestoten. Stap voor stap Buiten de Nuit blanche zijn er nog heel wat goede praktijkvoorbeelden op het vlak van duurzame evenementen. Degene die bekeken werden op onze werkvergadering, waren bestemd voor een groot publiek, maar vele tips kunnen ook toegepast worden op kleinere schaal. Men moet wel voor ogen houden dat één editie niet volstaat om alle aspecten van duurzaamheid op een evenement toe te passen. Het engagement groeit geleidelijk: enkele eenvoudige acties het eerste jaar en zich daar volledig op toeleggen is al een grote uitdaging. Daarna kunnen er nog andere uitdagingen bij genomen worden. Het is beter te beginnen met bescheiden en realistische doelstellingen, rekening houdend met de draagkracht van de organisatie, dan te hoog gegrepen ambitie die te veel middelen en energie zou vergen.
Virginie Randaxhe
BLZ 18
MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG
N° 2 0 1 1 / 1 4
C’est Elektronisch électronique… … dus c’est ook ecologisch écologique! ! Ons soucis Par engagement de cohérence voor duurzame et d’engagement ontwikkeling en faveur indachtig d’un développement maar ook om papierverspilling plus durable mais tegen aussi afin te gaan, d’éviter wensen des gaspillages wij de Monitor inutiles van de de Duurzame papier, nous Ontwikkeling souhaitons diffuser prioritair le per Moniteur e-maildu onder Développement onze lezers te verspreiden. Durable prioritairement par courriel. Neem een abonnement! Inscrivez-vous ! Vous Hebt u n’avez de Monitor pas reçu van personnellement de Duurzame Ontwikkeling le Moniteur du niet Développement persoonlijk ontvangen? Durable ?Wenst u de Vous volgende souhaitez nummers êtrete tenu ontvangen? au courant Geen de la probleem! parutionNeem des prochains een abonnement numérosvia ? Pas de website de problème ! Abonnez-vous van de Vereniging. sur leUsite kaninternet het formulier de l’Association. invullen op www.vsgb.be > Diensten > Publicaties > Pour Monitor remplir vanlede formulaire Duurzame : www.avcb.be>publications>moniteur Ontwikkeling. du développement durable. Download Téléchargez-le via onze ! website! Vous U kanpouvez de Monitor également van detélécharger Duurzamegratuitement Ontwikkelingletevens moniteur gratis à l’adresse downloaden suivante op : www.vsgb.be www.avcb.be>publications>moniteur > Diensten > Publicatiesdu > Monitor développement van de Duurzame durable. Ontwikkeling. Geen Pas d’adresse e-mailadres? électronique ? Vous U hebt n’avez geen pas rechtstreekse accès à internet toegang et tot vous internet souhaitez en wil quand de Monitor même recevoir van de le Duurzame Moniteur du Ontwikkeling Développement toch Durable. ontvangen? Téléphonez-nous, Bel ons en we ensemble zullen samen nous trouverons een oplossing unezoeken. solution. Contact: Forum Développement Durable van de Forumpour voorun Duurzame Ontwikkeling Association de la Ville et des Communes de lavan Région Vereniging van de Stad en de Gemeenten het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (VSGB) de Bruxelles-Capitale. Aarlenstraat 53 bus 4 - 1040 Brussel Rue d'Arlon 4 à 1040 Bruxelles Tel: 02 238 53 51 Boîte 62 - Fax: 02 280 60 90 Tél: 02/238.51.62 Fax: 02/280.60.90 Courriel : philippe.mertens@avcb-vsgb.be E-mail: philippe.mertens@avcb-vsgb.be
zomer 2011
Het ecodynamisch label van de Vereniging kreeg een tweede ster