MAGAZINE วารสารสวนสัตว์เชียงใหม่
ปีที่ 1 ฉบับที่ 9 วันที่ 15 สิงหาคม 2557
บรรณาธิการ ฤดูกาลผันเปลี่ยน กับโลกที่กำ�ลังหมุน เหมือนเวลาตอนนี้ช่างผ่านไปอย่างรวดเร็ว เข้าสู่ช่วงท้ายของปี สถานการณ์สิ่ง แวดล้อมยังอยู่ในความสนใจของผู้คน ไม่ว่าจะเป็นภัยพิบัติ สภาพอากาศแปรปรวน หน้าฝน แต่ฝนไม่ตกตามฤดูกาล โรคร้ายแรง ระบาด ผู้คนล้มตายมากเกินจะควบคุมได้ ด้วยเหตุและปัจจัยหลายอย่างทำ�ให้เราทุกคนต้องติดตามข่าวสารรอบตัว เพื่อการระวัง ภัย อาทิเช่น สถานการณ์การระบาดของโรคไข้เลือดออกอีโบลา เป็นต้น เชียงใหม่ซูวาไรตี้ฉบับนี้ ทีมงานจึงขอเกาะติดสถานการณ์โรคระบาด เพิ่มเติมในคอลัมภ์ รู้ไว้ใช่ว่า เพื่อให้ท่านผู้อ่านได้ เพิ่มเติมความรู้รอบตัว และใช้ระวังภัยได้ ติดตามอ่านในเล่มนะคะ กรรณิการ์ จันทรังษี ทีมงานบรรณาธิการ
2
สารบัญ สรรหามาเล่า “ฮานาโกะ” ทูตไทยในญี่ปุ่น
4
ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ ทานูกิ: จิ้งจอกแรคคูน
6
8 9
10
11
เรื่องเด่น เดือนนี้ กิจกรรมวันแม่แห่งชาติ ฉลองวันเกิดแพนด้า ช่วงช่วง 14 ขวบ รู้ไว้ใช่ว่า โรคไวรัสอีโบลา หรือ ไข้เลือดออกอีโบลา ชุมนุมนักเขียน นักเขียนฉบับนี้
4 3
สรรหามาเล่า | “ฮานาโกะ” ทูตไทยในญี่ปุ่น ที่ประเทศญี่ปุ่น ช้างจัดว่าเป็นสัตว์ที่ผู้คนให้ความชื่นชอบมากเป็นพิเศษ น่าจะพอๆกับที่บ้านเราเห่อหมีแพนด้ากัน ตั้งแต่ ก่อนสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ไทยส่งช้างไปให้ญี่ปุ่นเพื่อเจริญสัมพันธไมตรี “ช้างพังวันดี” ไปญี่ปุ่นตั้งแต่กลางปี พ.ศ.2478 ตอนนั้นอายุ 18 ปี ชาวญี่ปุ่นตั้งชื่อให้ว่า “ฮานาโกะ” พังวันดีหรือ ฮานา โกะ อาศัยอยู่ ณ สวนสัตว์อุเอะโนะ ที่ กรุงโตเกียว เป็นขวัญใจของเด็กๆ และ ประชาชนชาวญี่ ปุ่ น เป็ น จำ � นวนมาก ไม่นานก็เกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ขึ้น (พ.ศ.2482-2488) ระหว่างสงคราม ฮา นาโกะได้เสียชีวิตลงในปี 2486 ด้วย สาเหตุ ก ารขาดอาหารในสภาพวะ สงคราม เมื่อฮานาโกะจากไป เด็กๆ และประชาชนชาวญี่ ปุ่ น ได้ เรี ย กร้ อ ง ให้รัฐบาลจัดหาช้างเชือกใหม่ รัฐบาล ญี่ปุ่นจึงติดต่อประเทศไทย และอินเดีย
กำ�ลังใจในยามเศร้าโศก
ภายหลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 “พังคชา” จากเมืองไทย อายุ 2 ปี และ “พังอินทิรา” จากอินเดีย เดินทางไปถึงญี่ปุ่น ในปี พ.ศ.2492 พังคชา ถูกส่งไปญี่ปุ่น ด้วยการประสานงานและการดำ�เนินการของ ร้อยเอกสมหวัง สารสาส ด้วยหวังว่า ช้างไทย จะ ช่วยสร้างรอยยิ้มให้กับเด็กๆ ชาวญี่ปุ่น ที่เพิ่งผ่านสถานการณ์การสูญเสียอย่างรุนแรง การปรากฏกายครั้งแรกของพังคชาเมื่อถึง ญี่ปุ่น เป็นเหมือนฝนที่สาดลงผืนทะเลทรายที่แห้งแล้งมานาน เป็นความหวัง เป็นกำ�ลังใจของชาวญี่ปุ่นทั้งประเทศในช่วงที่ย่ำ�แย่ ที่สุดหลังแพ้สงครามโลกครั้งที่สอง มีคนไปรอต้อนรับพังคลาจนล้นสวนสัตว์ โดยเฉพาะเด็กๆ ที่จะดูตื่นเต้นเป็นพิเศษ ตอนแรกผู้ดูแลเรียกพังคชาว่า “คชาโกะ” ต่อมาทางสวนสัตว์ได้จัดกิจกรรมโหวตตั้งชื่อใหม่ในภาษาญี่ปุ่น ชื่อ “ฮานา โกะ” ได้รับความนิยมสูงสุด พังคชา จึงได้ชื่อ “ฮานาโกะ” เช่นเดียวกับพังวันดีที่เสียชีวิตไปก่อนหน้า ฮานาโกะ พำ�นักในสวนสัตว์อุเอะโนะเป็นเวลา 5 ปี แล้วย้ายมาอยู่ที่สวนสัตว์อิโนคาชิระ ในโตเกียว จนถึงปัจจุบันฮานา โกะทำ�ให้คนญี่ปุ่นทั้งประเทศลืมทุกข์ คลายโศกกันได้ไม่น้อยในช่วงเวลานั้น และยังคงเป็นที่รักและผูกพันกับคนญี่ปุ่นมาอย่างต่อ เนื่องและยาวนานกว่า 65 ปี
4
สรรหามาเล่า | “ฮานาโกะ” ทูตไทยในญี่ปุ่น
ทุกๆ ปีในวันที่ 1 มกราคม ชาวญี่ปุ่นจะจัดงานวันเกิดให้ฮานาโกะกันอย่างน่ารักและอบอุ่น
ฮานาโกะเป็นดาราในสารคดี ข่าว บทความและกิจกรรมในญี่ปุ่นแทบนับไม่ถ้วนในช่วง 60 กว่าปีที่ผ่านมาเรียกว่าเป็น ดาราที่ดังที่สุด และนานที่สุดในประวัติศาสตร์ของญี่ปุ่นเลยก็คงจะไม่ผิดนัก
ฮานาโกะกับชีวิตบั้นปลายที่เงียบเหงาและหน้าที่ที่ยังคงต้องปฏิบัติต่อไป จากเด็กหญิงฮานาโกะวัย2 ขวบ ปัจจุบันฮานาโกะเป็นคุณยายอายุ 67 ปี และกลายเป็นช้างที่มีอายุยืนที่สุดในญี่ปุ่นไป แล้ว ท่านผู้อ่านที่มีโอกาสไปโตเกียว อย่าลืมแวะไปทักทายคุณยายฮานาโกะ ที่สวนสัตว์อิโนคะชิระ ด้วยนะคะ
ที่มาข้อมูล: - http://www.oknation.net/blog/print.php?id=526521 - รายการดูให้รู้ ตอน ฮานาโกะช้างไทยเชื่อมสัมพันธ์ ช่องไทยพีบีเอส (http://www.youtube.com/ watch?v=0WFecxzOxeE) เรียบเรียงโดย สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี | หัวหน้างานอนุรักษ์
5
ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ | ทานูกิ: จิ้งจอกแรคคูน เปิดตัวไปแล้วกับความน่ารักของสัตว์ชนิดใหม่ ที่เพิ่มเดิน ทางข้ามนำ�้ข้ามทะเลจากแดนไกลมาอยู่ที่สวนสัตว์เชียงใหม่ ใน วันที่ 27 กรกฎาคม 2557 ที่ผ่านมา ครอบครัวทานูกินั่นเอง เป็น ของดีของสวนสัตว์เชียงใหม่ที่ขอแนะนำ�ว่าไม่ควรพลาด แต่ก่อน จะไปเจอตัวจริงของครอบครัวทานูกิ มาเรียนรู้กับลักษณะนิสัย ใจคอของสหายจากแดนอาทิตย์อุทัยกันหน่อยนะคะ
Raccoon Dog or Tanuki : สุนัขแรคคูน หรือทานูกิ ถิ่นอาศัย และสภาพอากาศ - สุนัขแรคคูนมีถิ่นกำ�เนิดทางตะวันออกของไซบีเรีย ตอนเหนือของจีน ตอนเหนือของเวียดนาม เกาหลี และญี่ปุ่น (สีนำ�้เงิน) - ปัจจุบันมีการนำ�ไปเลี้ยงในแถบยุโรป (สีแดง) - สุนัขแรคคูนสามารถพบได้ในเขตหนาวเย็น รอบขั้วโลก และในเขตอบอุ่น - สุนัขแรคคูนสามารถพบได้ตั้งแต่ระดับนำ�้ทะเล จนถึงสูงกว่าระดับนำ�้ทะเล 3,000 เมตร เปรียบเทียบระหว่าง แรคคูน กับ สุนัขแรคคูน
- แรคคูนมีถิ่นกำ�เนิดในอเมริกาเหนือ จิ้งจอกแรคคูนมีถิ่น กำ�เนิดในเอเชียตะวันออก
- จิ้งจอกแรคคูนไม่มีลายปล้องที่หาง แรคคูนมีลายปล้อง ขาว-ดำ�ที่ปลายหาง
การสืบพันธุ์ - เพศเมียมีวงรอบเป็นสัดปีละครั้ง ภายหลังจากจำ�ศีล - การผสมพันธุ์จะเกิดในช่วงสิ้นสุดฤดูหนาว เดือนมกราคม กุมภาพันธ์ มีนาคม - ระยะตั้งท้อง 59-64 วัน
6
ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ | ทานูกิ: จิ้งจอกแรคคูน วัฎจักรชีวิต - ลูกหย่านมอายุ 30-40 วัน - โตเต็มวัยอายุ 9-11 เดือน - เพศผู้มีบทบาทในการช่วยเลี้ยงลูก - เพศผู้จะดูแลลูกเวลาเพศเมียออกหาอาหาร - ในกรงเลี้ยง พบอายุยืนมากที่สุดเกิน 14 ปี - พบอยู่เป็นคู่ หรือครอบครัวเดี่ยว และอยู่แยกตัวเดียว - เป็นสุนัขที่มีพฤติกรรมจำ�ศีล ระหว่างเดือนพฤศจิกายน จนถึงต้นเดือนเมษายน ขึ้นกับสภาพ อากาศของที่อาศัย อาหารการกิน - กินได้ทั้งพืชและสัตว์ Omnivore - ชอบกินแมลง บทบาทต่อระบบนิเวศน์ - สุนัขแรคคูนมีบทบาทสำ�คัญในการควบคุมประชากรแมลง และสัตว์ฟันแทะ
สุนัขแรคคูนในการค้า - ญี่ปุ่น ฟินแลนด์ รัสเซีย ได้ผลกำ�ไรจากการนำ�ขนของ สุนัขแรคคูนผลิตเป็น ผ้าพันคอ สถานภาพทางการอนุรักษ์ - ไม่มีข้อมูลพิเศษ ยังมีจำ�นวนมาก
แหล่งข้อมูล - http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Nyctereutes_procyonoides/ - http://thenaturalworld1.blogspot.com/2013_01_01_archive.html เรียบเรียงโดย สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี | หัวหน้างานอนุรักษ์
7
เรื่องเด่น เดือนนี้ | กิจกรรมวันแม่แห่งชาติ สายสัมพันธ์อบอุ่น สร้างความสุขให้แม่ ในระหว่างวันที่ 10-12 สิงหาคม 2557 นี้ สวนสัตว์เชียงใหม่ จัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรม ราชินีนาถ เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา 12 สิงหามหาราชินี โดยมีกิจกรรมที่หลอมดวงใจแสดงความจงรักภักดีต่อพระองค์ และมีกิจกรรมที่ส่งเสริมความรัก ความผูกพันในครอบครัวระหว่างแม่กับลูก ด้วยกิจกรรมหลากหลาย ได้แก่ - ชมนิทรรศการพระราชกรณียกิจ พร้อมเชิญพสกนิกรร่วมลงนามถวายพระพรในสมุดลงนาม - ชุมนุมสัตว์ป่าแสนน่ารัก - ทำ�บุญ ไหว้พระเพื่อความเป็นศิริมงคลที่บริเวณวัดกู่ดินขาว - ชมความน่ารักของ จิ้งจอกแรคคูนญี่ปุ่น “ ทะนุกิ ” - ชมความรักน่ารักขอเพนกวินสายพันธุ์ ฮัมโบลด์ - และพบมาสคอทแสนน่ารัก ตัวแทนสัตว์ป่า ที่ออกมาทักทายและให้นักท่องเที่ยวถ่ายรูปอย่างใกล้ชิด มีภาพบรรยากาศมาให้ชมกัน
งานประชาสัมพันธ์ สวนสัตว์เชียงใหม่
8
เรื่องเด่น เดือนนี้ | ฉลองวันเกิดแพนด้า ช่วงช่วง 14 ขวบ ในวันพุธที่6 สิงหาคม 2557 เป็นวันเกิดครบรอบ 14 ปี ของหมีแพนด้า ช่วง ช่วง ซึ่งคณะทำ�งานโครงการวิจัยและจัด แสดงหมีแพนด้าในประเทศไทย จัดกิจกรรมเนื่องในวันเกิดครบรอบ 14 ปี ของหมีแพนด้า ช่วง ช่วง ซึ่งทางสวนสัตว์เชียงใหม่ ได้รับหมีแพนด้าจำ�นวน ๑ คู่ จากรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน มอบให้แก่ประเทศไทยเพื่อเป็นทูตสันถวไมตรีระหว่างไทย และจีน เป็นเพศเมีย ๑ ตัว เพศผู้ ๑ ตัว เพศเมียมีชื่อว่า หลินฮุ่ย ส่วนเพศผู้มีชื่อว่า ช่วง ช่วง แพนด้าทั้งสองได้เดินทางมาถึง ประเทศไทยเมื่อวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๓๖ ปัจจุบัน แพนด้า ช่วง ช่วงมีน้ำ�หนัก ประมาน 140 กิโลกรัม แพนด้าช่วง ช่วง มี ร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ดี ซึ่งในวันที่ ๖ สิงหาคมนี้ เป็นวันเกิดครบรอบ 14 ปีของแพนด้า ช่วง ช่วง กิจกรรมภายในงานมีการ มอบของขวัญแก่หมีแพนด้า ช่วง ช่วง เป็นเค้กน้ำ�แข็ง 3 ชั้น ตกแต่งไปด้วยกระบอกไม้ไผ่, ใบไผ่, แครอท, แอปเปิ้ล, หน่อไม้ รวม ไปถึงการมอบของขวัญให้กับหมีแพนด้าหลินฮุ่ย เช่นกัน เลยเก็บภาพบรรยากาศมาฝาก
งานประชาสัมพันธ์ สวนสัตว์เชียงใหม่
9
รู้ไว้ใช่ว่า | โรคไวรัสอีโบลา หรือ ไข้เลือดออกอีโบลา ไวรัสชนิดนี้ได้ชื่อมาจากพื้นที่ลุ่มแม่นำ�้อีโบลา ในสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยคองโก ทวีปแอฟริกา (ชื่อประเทศเดิมคือ ซาอีร์) ซึ่งอยู่ใกล้กับพื้นที่ ที่โรคนี้ระบาดครั้งแรก เป็นโรคของมนุษย์ที่เกิดจากไวรัสอีโบลา เริ่มมีอาการสองวันถึงสาม สัปดาห์หลังสัมผัสกับไวรัส โดยมีไข้ เจ็บคอ ปวดกล้ามเนื้อ และปวดศีรษะ จาก นั้นมีคลื่นไส้ อาเจียน และท้องร่วงร่วมกับการทำ�หน้าที่ของตับและไตลดลง เมื่อ ถึงจุดนี้ บางคนเริ่มมีปัญหาเลือดออก ประชากรรับโรคนี้ครั้งแรกเมื่อผู้ป่วยสัมผัสกับเลือดหรือของเหลว ร่างกายจากสัตว์ที่ติดเชื้อ เช่น ลิงหรือค้างคาวผลไม้ เชื่อว่าค้างคาวผลไม้เป็น ตัวพาและแพร่โรคโดยไม่ได้รับผลกระทบจากไวรัส เมื่อติดเชื้อแล้ว โรคอาจ แพร่จากคนสู่คนได้ ผู้ที่รอดชีวิตอาจสามารถส่งผ่านโรคได้ทางเพศสัมพันธ์ เป็นเวลาเกือบสองเดือน ในการวินิจฉัย ต้องแยกโรคอื่นที่มีอาการคล้ายกัน ออก เช่น มาลาเรีย อหิวาตกโรคและไข้เลือดออกจากไวรัสอื่น ๆ จากนั้น อาจทดสอบเลือดหาแอนติบอดีต่อไวรัส ดีเอ็นเอของไวรัส หรือตัวไวรัสเอง เพื่อยืนยันการวินิจฉัย การป้องกันรวมถึงการลดการระบาดของโรคจากลิงและหมูที่ติด เชื้อสู่คน ซึ่งอาจทำ�ได้โดยการตรวจสอบหาการติดเชื้อในสัตว์เหล่านี้ และฆ่า และจัดการกับซากอย่างเหมาะสมหากพบโรค การปรุงเนื้อสัตว์และสวมเสื้อผ้าป้องกันอย่างเหมาะสมเมื่อจัดการกับเนื้อสัตว์อาจ ช่วยได้ เช่นเดียวกับสวมเสื้อผ้าป้องกันและล้างมือเมื่ออยู่ใกล้ผู้ที่ป่วยเป็นโรคดังกล่าว ตัวอย่างจากผู้ป่วยควรจัดการด้วยความ ระมัดระวังเพิ่มขึ้น
ไม่มีการรักษาไวรัสอย่างจำ�เพาะ มีแต่เพียงการรักษาประคับประคอง (supportive treatment) ได้แก่ - ทำ�หัตถการแบบรุกลำ�้ให้น้อยที่สุด - รักษาสมดุลอิเล็กโตรไลต์และสารนำ�้เพื่อป้องกันภาวะขาดนำ�้ - ให้สารต้านการแข็งตัวของเลือดในระยะแรกเพื่อป้องกันไม่ให้เกิด ลิ่มเลือดแข็งตัวในหลอดเลือดแบบแพร่กระจาย (DIC) - ให้สารช่วยการแข็งตัวของเลือดในระยะท้ายเพื่อควบคุมไม่ให้ มีเลือดออก - รักษาระดับออกซิเจน บรรเทาอาการปวด - ใช้ยาต้านเชื่อแบคทีเรียหรือยาต้านเชื้อราเพื่อรักษาการติดเชื้อ ซำ�ซ้อน (ถ้ามี) หอผู้ป่วยแยกในโรงพยาบาลที่เมืองกูลู อูกานดา เมื่อคราวการระบาดเมื่อ พ.ศ. 2543
แหล่งข้อมูล - http://www.vcharkarn.com/ - http://hilight.thaihealth.net
โรคนี้มีอัตราตายสูง โดยอาจถึง 90% จนถึงบัดนี้ยังไม่มีวัคซีน
เรียบเรียงโดย สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี | หัวหน้างานอนุรักษ์
10
ชุมนุมนักเขียน | นักเขียนฉบับนี้
บรรณาธิการ สรรหามาเล่า : “ฮานาโกะ” ทูตไทยในญี่ปุ่น ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ : ทานูกิ จิ้งจอกแรคคูน รู้ไว้ใช่ว่า : โรคไวรัสอีโบลา หรือไข้เลือดออกอีโบลา สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี | หัวหน้างานอนุรักษ์
ออกแบบวารสาร นายภูดิศ เนตาสิทธิ์ | เจ้าหน้าที่สิทธิประโยชน์ ( สารสนเทศ-ไอที )
4 11
MAGAZINE
ผู้บริหาร พนักงาน และลูกจ้างสวนสัตว์เชียงใหม่ ถวายพระพรสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ วันแม่แห่งชาติ 12 สิงหาคม 2557
www.chiangmaizoo.com
4