MAGAZINE
วารสารสวนสัตว์เชียงใหม่ ปีที่ 1 ฉบับที่ 12 วันที่ 15 พฤศจิกายน 2557
บรรณาธิการ เดือนแรกแห่งการเริ่มต้นเทศกาลท่องเที่ยว เปิดประเดิมกันด้วยลอยกระทงแบบชุ่มฉ่ำ� ฝนตกตลอดทั้ง 3 วัน ช่วย ทำ�ให้ลอยกระทงปีนี้ ถึงแม้จะมีน้ำ�น้อย แต่ก็มีน้ำ�เต็มตลิ่งได้ทันตามเพลงที่เคยร้องกันมาตั้งแต่เด็กๆ นอกจากเทศกาลท่องเที่ยว ตามประเพณีที่เริ่มต้นขึ้น ยังมีดอกไม้ฤดูหนาวที่เริ่มแข่งกันบาน ไม่ว่าจะเป็นกาสะลอง ที่จะเริ่มออกดอกประมาณปลายเดือน กันยายน จนถึงหน้าหนาว ประมาณเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคม ดอกสีขาวเต็มต้น ส่งกลิ่นหอมไปทั่ว นอกจากนี้ ยังมีทุ่ง ดอกบัวตอง ทุ่งดอกเก๊กฮวย ดอกลิลลี่ มากมาย ละลานตาทั่วจังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดต่างๆ ที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวในภาค เหนือ สามารถวางแผน แวะเวียนมาเที่ยวชมได้ตลอดหน้าหนาวนี้ หรือจะแวะมาที่สวนสัตว์เชียงใหม่ ได้ชมทั้งสวนสวย และสัตว์ ต่างๆมากมายพร้อมกันในคราวเดียวได้เลยนะคะ
กรรณิการ์ จันทรังษี ทีมงานบรรณาธิการ
2
สารบัญ สรรหามาเล่า ลอย..ลอย..ลอยกระทง ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ ข่าวลูกสัตว์เกิดใหม่
4 6
เรื่องเด่น เดือนนี้ การประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคมสวนสัตว์ 10 เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22 ชุมนุมนักเขียน นักเขียนฉบับนี้ 11
4 3
สรรหามาเล่า | ลอย..ลอย..ลอยกระทง เพิ่งผ่านพ้นกันมาหมาดๆ กับเทศกาลท่องเที่ยวระดับโลกของประเทศไทย ก็คือเทศกาลลอยกระทง ที่มีที่มายาวนาน เที่ยวสนุกกันแล้ว มาเรียนรู้ และเข้าใจในประเพณีไทย และความเป็นมาของเทศกาลลอยกระทงกันหน่อยนะคะ ลอยกระทงเป็นประเพณีที่สำ�คัญ และสืบทอดกันมาอย่างยาวนาน โดยสันนิษฐานว่า เป็นประเพณีดั้งเดิมของอินเดีย ต่อมาได้ แพร่ขยายไปยังท้องถิ่นต่างๆ ได้แก่ เขมร พม่า ลาว และไทย ในประเทศไทยไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดได้ว่ามีประเพณีลอยกระทงตั้งแต่เมื่อใด แต่สันนิษฐานว่ามีมาตั้งแต่กรุงสุโขทัย ซึ่งเป็นพระราชพิธีหนึ่งเรียกว่า “พระราพิธีจองเปรียงชักโคม” ซึ่งเป็นการปฏิบัติเพื่อบูชาพระเจ้าทั้ง 3 คือ พระอิศวร พระ นารายณ์ พระพรหม ซึ่งเป็นพิธีของพราหมณ์ โดยได้ถือว่า วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ�เดือน 12 ซึ่งจะตรงกับช่วงเวลาราวปลายเดือน ตุลาคมถึงปลายเดือนพฤศจิกายน เป็นวันลอยกระทง
4
สรรหามาเล่า | ลอย..ลอย..ลอยกระทง
ทำ�ไมกระทงส่วนใหญ่เป็นรูปดอกบัว? ในหนังสือตำ�รับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ หรือตำ�นานนางนพมาศ ซึ่งเป็นพระสนมเอกของพระมหาธรรมราชาลิไทย หรือ พระร่วง แห่งกรุงสุโขทัย ได้กล่าวถึงวันเพ็ญเดือนสิบสองว่า เป็นเวลาเสด็จประพาสลำ�น้ำ�ตามพระราชพิธีในเวลากลางคืน และได้ มีรับสั่งให้บรรดาพระสนมนางในทั้งหลาย ตกแต่งกระทงประดับดอกไม้ธูปเทียน นำ�ไปลอยน้ำ�หน้าพระที่นั่ง ในคราวนั้น ท้าวศรี จุฬาลักษณ์ พระสนมเอก ได้คิดประดิษฐ์กระทงเป็นรูปดอกบัวกมุท ด้วยเห็นว่าเป็นดอกบัวพิเศษที่บานเวลากลางคืนเพียงปีละ ครั้งตรงกับช่วงเวลาเสด็จประพาสลำ�น้ำ� ซึ่งเมื่อพระร่วงเจ้าได้ทอดพระเนตรเห็น ก็รับสั่งถามถึงความหมาย นางก็ได้ทูลอธิบาย จนเป็นที่พอพระราชหฤทัย พระองค์จึงมีพระราชดำ�รัสว่า “แต่นี้สืบไปเบื้องหน้าโดยลำ�ดับ กษัตริย์ในสยามประเทศ ถึงกาลกำ�หนดนักขัตฤกษ์ วันเพ็ญเดือน 12 ให้นำ�โคมลอยเป็นรูป ดอกบัว อุทิศสักการะ บูชาพระพุทธบาทนัมมทานที ตราบเท่ากัลปาวสาน”
สรุปเหตุผลของการลอยกระทงในประเทศไทย 1. เพื่อขอขมาพระแม่คงคา เพราะได้อาศัยน้ำ�ท่านกิน ใช้และทิ้งสิ่งปฏิกูล 2. เพื่อสักการะรอยพระพุทธบาทนัมมทานที ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงประทับรอยพระบาทไว้บนหาดทรายที่แม่น้ำ�นัมมทานทีใน ประเทศอินเดีย 3. เพื่อลอยทุกข์ โศก โรคภัย และสิ่งไม่ดี คล้ายพิธีลอยบาปของพราหมณ์ 4. เพื่อบูชาพระอุปคุต ซึ่งตามตำ�นานเล่าว่า เป็นพระมหาเถระรูปหนึ่งที่มีอิทธิฤทธิ์มาก สามารถปราบพญามารได้ ได้เรียนรู้ และเข้าใจเกี่ยวกับความเป็นมาของประเพณีไทยโบราณที่เริ่มต้นด้วยเมล็ดพันธุ์แห่งความงดงาม และจะเติบโตฝังราก ลึกไปยังรุ่นลูก หลานให้สืบสานความสวยงามของประเพณีลอยกระทงต่อไป ตราบเท่ากัลปวสาน ดังเช่นพระราชดำ�รัสของ พระมหาธรรมราชาลิไทย หรือพระร่วงได้เรียนรู้ และเข้าใจเกี่ยวกับความเป็นมาของประเพณีไทยโบราณที่เริ่มต้นด้วยเมล็ดพันธุ์ แห่งความงดงาม และจะเติบโตฝังรากลึกไปยังรุ่นลูก หลานให้สืบสานความสวยงามของประเพณีลอยกระทงต่อไป ตราบเท่ากัลปวสาน ดังเช่นพระราชดำ�รัสของพระมหาธรรมราชาลิไทย หรือพระร่วง ที่มาข้อมูล www.dmc.th/pages/top_of_week/วันลอยกระทง www.patongbeachthailand.com/thai/21_13/352.shtml www.campus.snook.com/910912/ลอยกระทง-วันลอยกระทง-ประเพณีลอยกระทง www.province.m-culture.go.th/sakonnakhon/krathong.html กระทง-วันลอยกระทง-ประเพณีลอยกระทง เรียบเรียงโดย สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี www.province.m-culture.go.th/sakonnakhon/krathong.html
5
ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ | ข่าวลูกสัตว์เกิดใหม่ สวนสัตว์เชียงใหม่ ยินดีต้อนรับทุกท่านเข้าสู่บรรยากาศช่วงฤดูต้นหนาวนี้ด้วยสัตว์นานาชนิด และไม้ดอกนานสายพันธุ์และยัง มีเหล่าลูกสัตว์เกิดใหม่ เช่น ลูกสิงโตน้อยของแม่มาช่ากับพ่อลูกหิน เจ้าเลโอกับเจ้าสิงห์ สัตว์ที่มาไกลจากดินแดนออสเตเลีย ลูก น้อยโคอาล่าของแม่น้ำ�ปิงกับพ่อไบอัน นอกจากนี้ยังมีลูกจิงโจ้น้อย ลูกแกะน้อยขนขาวปุกปุย สัตว์สัญชาติไทยก็มาแรงไม่แพ้กัน ลูกน้อยของลิงไทย 5 สายพันธุ์ นอกจากนี้ยังมีลูกน้อยของนาคเล็กเล็บสั้นที่ได้ฉายาว่าเป็นสัตว์เล็กที่ว่ายน้ำ�เก่งที่สุดด้วย อย่าลืม มาชมกับความน่ารักของเหล่าลูกสัตว์ที่สวนสัตว์เชียงใหม่นะค่ะ
โคอาล่าเป็นสัตว์ในกลุ่มจำ�พวกจิงโจ้ ตัวเมียจะ มีกระเป๋าหน้าท้องสำ�หรับให้ลูกอ่อนอาศัยอยู่ จาก การที่มีลักษณะรูปร่างหน้าตาคล้ายสัตว์ในตระกูล หมี จึงทำ�ให้คนส่วนมากเรียกโคอาล่าว่าหมีโคอาล่า สำ�หรับลูกโคอาล่าที่ผสมพันธุ์ได้ในสวนสัตว์เชียงใหม่ มีทั้งหมด 6 ตัว ประกอบด้วย เคน เพศผู้ เชียงม่วน ปรองดอง น้ำ�ปิง และเวียงพิงค์ เพศเมีย ส่วนตัวที่เกิด ใหม่ล่าสุดยังไม่ทราบเพศและรอการตั้งชื่ออยากเป็น ทางการ สำ�หรับโคอาล่าที่อยู่ในสวนสัตว์เชียงใหม่ เป็นความ ร่วมมือระหว่างองค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทย ใน พระบรมราชูปถัมภ์ กับสวนสัตว์ทารองก้า และสวน สัตว์เวสเทอร์น เพลน ประเทศออสเตรเลีย โดยได้ นำ�โคอาล่าจำ�นวน 4 ตัว คือ ฟูลล่า ไบรอัน ซิมป์สัน และโคโค่ ให้คนไทยในวาระฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี เมื่อปี พ.ศ 2549 ตั้งแต่วันที่ 22 พฤศจิกายน 2549
สิงโต จัดอยู่ในไฟลัมสัตว์มีกระดูกสันหลัง ชั้นสัตว์ เลี้ยงลูกด้วยนม ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับแมว สิงโตมีชื่อ วิทยาศาสตร์ว่า Panthera leo มีขนาดลำ�ตัวใหญ่พื้นลำ�ตัวสีน้ำ�ตาล ไม่มีลาย ตัวผู้เมื่อโตเต็มที่จะมีขนสร้อยคอยาว ขน ปลายหางเป็นพู่ ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง ส่วนใหญ่ใช้ เวลาในการพักผ่อน ออกล่าเหยื่อเมื่อหิวใน ตอนกลางคืน ตัวที่ล่าเหยื่อเป็นตัวเมีย ผสมพันธุ์ได้ ตลอดทั้งปี เมื่อตัวผู้มีอายุ 4 ปี และตัวเมียอายุ 3 ปี ตั้งท้องนาน 100 วัน ตกลูกครั้งละ 3 - 5 ตัว อายุ ยืน 30 - 40 ปี ปัจจุบันในสวนสัตว์เชียงใหม่มีจำ�นวน สิงโตอยู่ 3 ตัวและสมาชิกใหม่อีก 2 ตัว
6
ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ | ข่าวลูกสัตว์เกิดใหม่
ลูกแกะ
ลูกปาก้า
ลูกนกกระตั๊วเล็กหงอนเหลือง
7
เรื่องเด่น เดือนนี้ | การประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคม สวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22
การประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคมสวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22 22th SEAZA Annual Conference 2014 ระหว่างวันที่ 25-29 ตุลาคม 2557 ณ สวนสัตว์ไทเป กรุงไทเป ประเทศไต้หวัน
สมาคมสวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรือ SEAZA : The South East Asian Zoos Association หมายถึง กลุ่ม ของสวนสัตว์และสถานจัดแสดงสัตว์น้ำ�ต่าง ๆ ในประเทศของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีวิสัยทัศน์คือ สวนสัตว์สมาชิกต้อง ใช้ประโยชน์จากสัตว์ของตนเองเพื่อวัตถุประสงค์หลักคือ การให้ความรู้ การศึกษา แก่ประชาชน และให้ความสำ�คัญเร่ง ด่วนในการอนุรักษ์สัตว์ป่า โดยสมาชิกคือสวนสัตว์ต่าง ๆ ของประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ ไทย มาเลเซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ เวียดนาม และมีสวนสัตว์ในประเทศสมาชิกสมทบ ได้แก่ ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ฮ่องกง และ ไต้หวัน เป็นต้น ซึ่งได้จัดให้มีการประชุมและนำ�เสนอผลงานการดำ�เนินงานของแต่ละสวนสัตว์เป็นประจำ� ทุกปีเพื่อเปิดโอกาสให้สวนสัตว์สมาชิกได้ประชุมหาแนวทางการดำ�เนินงาน อนุรักษ์ วิจัยร่วมกัน และพัฒนาความร่วม มือของสวนสัตว์ที่เป็นสมาชิก SEAZA รวมไปถึง การนำ�เสนอผลงานทางวิชาการ เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์และ พัฒนาการดำ�เนินงานสวนสัตว์ต่อไป โดยในประเทศไทย สวนสัตว์ขององค์การสวนสัตว์ทั้ง 8 สวนสัตว์ได้เป็นสมาชิกของ สมาคมสวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรือ SEAZA ด้วย
ผู้เขียน นส. รุ่งลาวัลย์ แสงสุริย์ นักวิทยาศาสตร์สวนสัตว์ 4
8
เรื่องเด่น เดือนนี้ | การประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคม สวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22 ในการประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคมสวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22 22th SEAZA Annual Conference 2014 ได้จัดขึ้นระหว่างวันที่ 25-29 ตุลาคม 2557ณ สวนสัตว์ไทเป กรุงไทเป ประเทศไต้หวันโดยมีแนวคิด หลักคือ One Plan Approach คือ การอนุรักษ์ที่มีจุดหมายร่วมกันเป็นหนึ่งเดียว หมายถึงการร่วมมือกันของสวนสัตว์ สมาชิกในการอนุรักษ์ วิจัย สัตว์ป่าที่จะมีแนวทางและดำ�เนินงานร่วมกัน ในครั้งนี้มีผู้เข้าร่วมมากกว่า 200 คน จาก 21 ประเทศ มีการนำ�เสนอผลงานภาคบรรยาย 52 เรื่องและภาคโปสเตอร์อีก 21 เรื่อง โดยสวนสัตว์เชียงใหม่มีการนำ�เสนอ ผลงาน จำ�นวน 3เรื่อง โดยแบ่งเป็น รูปแบบบรรยาย จำ�นวน 1เรื่อง ได้แก่ การอนุรักษ์และศึกษาชีววิทยาของกบทูดในพื้นที่ธรรมชาติของสวนสัตว์เชียงใหม่ Conservation and Biology study of Malayan Giant Frog (Limnonectesblythii) in Natural Habitat in Chiang Mai Zoo และรูปแบบโปสเตอร์ จำ�นวน 2 เรื่อง ได้แก่ การเลี้ยงชะมดเช็ดจากโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำ�ริสู่ภาคเกษตรกรรม Small Indian Civet propagation from her majesty the queen’s demonstrated farm to agricultural sector การปล่อยกวางผาคืนสู่ธรรมชาติณ ดอยม่อนเลี่ยม เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่เลา-แม่แสะ จ.เชียงใหม่Goral Reintroduction At Mae-Lao Mae-Sae Wildlife Sanctuary, Chiang Mai Province
ผู้เขียน นส. รุ่งลาวัลย์ แสงสุริย์ นักวิทยาศาสตร์สวนสัตว์ 4
9
เรื่องเด่น เดือนนี้ | การประชุมวิชาการประจำ�ปีสมาคม สวนสัตว์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ครั้งที่ 22
ผู้เข้าร่วมประชุม
ผู้เขียน นส. รุ่งลาวัลย์ แสงสุริย์ นักวิทยาศาสตร์สวนสัตว์ 4
10
ชุมนุมนักเขียน | นักเขียนฉบับนี้
บรรณาธิการ สรรหามาเล่า : นกกระเรียน ของดีในสวนสัตว์เชียงใหม่ : ศูนย์อนุรักษ์ วิจัย และแหล่งเรียนรู้สัตว์วงศ์ ชะมด เรื่องเด่น เดือนนี้ : งานวันเกิด อายุครบ 13 ปี หมีแพนด้าหลินฮุ่ย สพญ.กรรณิการ์ จันทรังษี | หัวหน้างานอนุรักษ์
ออกแบบวารสาร นายภูดิศ เนตาสิทธิ์ | เจ้าหน้าที่สิทธิประโยชน์ ( สารสนเทศ-ไอที )
4 11
MAGAZINE
www.chiangmaizoo.com
4