A
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
4-1
BÖLÜM 4 TEKNE KONSTRÜKSİYONU - ELYAF TAKVİYELİ PLASTİK TEKNELER
Sayfa A.
Genel Gereksinimler .................................................................................................................................................. 4- 1
B.
Malzemeler ................................................................................................................................................................. 4- 7
C.
Konstrüksiyon ve Kalite Kontrol................................................................................................................................ 4-11
D.
Tekne Boyuna Mukavemeti...................................................................................................................................... 4-14
E.
Dış Kaplama...............................................................................................................................................................4-14
F.
Tek Dip Yapıları .........................................................................................................................................................4-16
G.
Borda Yapıları ........................................................................................................................................................... 4-19
H.
Güverteler...................................................................................................................................................................4-20
I.
Perdeler ......................................................................................................................................................................4-22
J.
Üst Yapılar..................................................................................................................................................................4-23
K.
Sandviç Konstrüksiyonlu Tekne Yapılarının Boyutlandırılması...............................................................................4-24
A.
Genel Gereksinimler
Genel geçerliliği olan tanımlar ve semboller, bu Bölüm'ün çeşitli kısımlarında tekrarlanmamış olup, özel durumlar
1. Bu
için ilgili kısımlarda açıklamalar yapılmıştır.
Uygulama Alanı Bölüm'deki
plastikten
gereksinimler,
yapılmış,
motorlu
cam veya
elyaf
takviyeli
makinalı
2.2
Semboller
γr
= Reçinenin özgül ağırlığı
veya
makinasız olarak yelkenle sevk edilen, boyları 60 m. ye
Standart değer = 1,2 [gr/cm3],
kadar olan tek gövdeli teknelere uygulanır. Çok gövdeli tekneler veya boyları daha büyük olan
γv
TL; tekne yapısının, boyuna, enine ve lokal kural yapısına
p
yeterliliğinin
doğrudan
kontrol
kanıtlanması
koşulu
yöntemine ile,
bu
= Tabakadaki tekil katmanın takviyesinin, birim 2
alana düşen ağırlığı [gr/m ],
eşdeğer bir mukavemete sahip olması veya yapısal mukavemetin
= Elyafların özgül ağırlığı, cam elyafları için Standart değer = 2,56 [gr/cm3],
tekneler, her durum için ayrı ayrı incelenecektir.
göre
kuralların
q
= Tekil katmanın birim alana düşen toplam ağırlığı [gr/m2],
uygulanması sonucunda elde edilecek olanlardan farklı malzeme dağılımını ve eleman boyutlarını, planların kontrolü aşamasında değerlendirebilir.
gc=p/q
= Katmandaki tabakalar
takviye için,
miktarı;
takviyelerin
cam
elyaf
reçine
ana
2.
Tanımlar ve Semboller
maddesi ile "sulandırıldığı" ve yoğunlaş-
2.1
Genel
aşağıda verilmiştir:
tırıldığı dikkate alınarak maksimum gc değeri
Bu maddede verilen tanımlar ve semboller, Bu bölümün
Keçe veya kesme lif takviyeler için = 0,34
tüm kısımları için geçerlidir.
Fitil dokuma veya kumaş takviyeler için=0,5
4-2 P
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler = Tabakadaki takviyenin birim alana düşen 2
ağırlığı [gr/m ], Q
3.
A
Onay için Verilecek Plan, Hesaplama ve
Diğer Bilgiler
= Yüzey kaplama reçinesi hariç, tabakanın birim 2
alana düşen toplam ağırlığı [gr/m ],
Teknenin yerleştirme ve ana yapısal elemanlarına ait boyutlandırılmış planlar, tekne yapımının başlamasından yeteri kadar önce, incelenmek üzere TL'na verilecektir.
Gc=P/Q = Tabakadaki
takviye
miktarı;
cam
elyaf
takviyeli tabakalar için Gc değeri 0,30'dan
Planlarda;
daha az olamaz.
özellikleri ve tabakadaki takviyenin kütlesel oranı yer alacaktır.
ti
= Tabakadaki tekil katmanın kalınlığı [mm];
boyutlar, Genel
tabakaların
olarak,
minimum
aşağıda
mekanik
belirtilen
planlar
incelenmek üzere 3 kopya olarak verilecektir:
Cam elyaf takviyesinde bu kalınlık aşağıdaki formülde verilmiştir:
-
Konstrüksiyon elemanları boyutlarını ve dizayn hızı ile dizayn ivmesini (a) içeren orta kesit ve
⎛ 2,56 ⎞ t i = 0,33 p ⎜ − 1,36 ⎟ ⎝ gc ⎠
enine kesitler;
2
p değeri [kg/m ] olarak alınacaktır.
-
Boyuna kesit ve güverteler,
tF
= Σ ti = tabaka kalınlığı [mm].
-
Dip yapısı, döşekler, iç omurgalar, vs.;
2.3
Tanımlar
-
Çift dip;
-
Bölmeleme perdeleri ve tanklar;
-
Üst yapılar;
-
Makina ve yardımcı makina temelleri.
Takviyeli plastik : Sıcakta sertleşen reçine ve takviye edici liflerden oluşan, kalıpta tabakalı olarak şekil
verilerek üretilen,
esas olarak çift komponentli, birleşik malzeme. Takviyeler
: Dayanımını ve sağlamlığını arttırmak için, ana madde (reçine)'ye
Yukarıda belirtilen planlarda, ilgili tabaka ayrıntıları ile, takviyenin kütlesel yüzdesi de belirtilecektir.
katılan, dayanımlı durgun bir malzemeden oluşan takviyeler.
Cam elyaf dışındaki takviyelerde, tabakanın minimum mekanik özellikleri de belirtilecektir.
Takviyeler, genelde cam elyafları ile
Tekil tabaka
aramid veya karbon tip elyaflar gibi
Yukarıdaki liste bilgi amacıyla verilmiş olup, birden fazla
diğer malzemelerden oluşur.
madde tek bir planda da yer alabilir.
: Genel olarak düz veya eğilmiş levha
4.
Doğrudan Hesaplamalar
şeklinde veya kalıba dökülmüş olan Doğrudan
takviyeli plastik malzeme.
hesaplamalardaki
izin
verilen
gerilmeler,
öngörülen yük koşullarına göre, her durum için ayrı ayrı Sandviç tabaka : Hafif
malzemeden
yapılan
özün
olmak üzere, TL tarafından belirlenecektir.
araya konulması ve üzerine iki tekil tabakanın konularak, birbirine bün-
Örnek
yesel olarak birleştirilmesi suretiyle
kullanılması durumunda, Tablo 4.1'de gösterilen izin
oluşan malzeme.
verilen gerilmeler kabul edilebilir. Burada p=p1 kabulünde 1.
olarak;
sütun,
alınacaktır.
p=p2
Bölüm
2,
kabulünde
E'de
2.
belirtilen
sütundaki
yüklerin
değerler
A
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
4-3
Dinamik yüklerin dikkate alındığı durumda, güverte
Kural olarak, yüksek hızlı teknelerde, dipte 2 m. yi
kaplaması ve ilgili stifnerleri için 2. sütundaki değerler
geçmeyen aralıklarla konulmuş döşeklere haiz boyuna
alınacaktır.
konstrüksiyon gereklidir. Tablo 4.1 Bu aralık, dövünme nedeniyle oluşan kuvvetlere maruz
Elemanlar
İzin verilen
olan
gerilmeler
azaltılacaktır.
1
2
Dip kaplama
0,4 σ
0,8 σ
Borda kaplaması
0,4 σ
0,8 σ
Güverte kaplaması
0,4 σ
0,8 σ
Dip tulanileri
0,6 σt
0,9 σt
mastorinin
baş
kısımlarında,
uygun
şekilde
6.
Konstrüksiyon Detayları ve Birleştirmeler
6.1
Genel
Aşağıdaki istekler, konstrüksiyon uygulanan
yapısal
detayları ve çok
birleştirmelerle
ilgilidir.
Aşağıda
belirtilen çözümlerin dışındakiler, eşdeğerlilik kriterine
Borda tulanileri
0,5 σt
0,9 σt
Güverte tulanileri
0,5 σt
0,9 σt
Döşek ve iç omurgalar
0,4 σt
0,8 σt
6.2
0,4 σt
0,8 σt
Tabakalarda, birim alana düşen ağırlığı 600 gr/m 'den
Postalar
ve
takviyeli
borda
stringerleri Derin kemereler ve güverte altı kirişleri Not :
göre, TL tarafından özel olarak değerlendirilebilir.
2
fazla 0,4 σt
0,8 σt
σ = Tekil tabaka için maksimum eğilme
Konstrüksiyon detayları
olan
fitil
dokumalar,
doğrudan
bindirme
yapılmayacak, ancak tercihen birim alana düşen ağırlığı 450 gr/m2'den az olan keçenin, daha etkili bir yapışma temini için araya sokulması ile ayrılacaktır.
mukavemeti [N/mm2], sandviç tip tabakalar için, maksimum çekme gerilmesi ile maksimum basma gerilmesinden daha
Tabakanın takviyelerinin tekil katmanlarının birleştirilmesi,
küçük olanı. Bu durumda, Rt öz malzemesinin maksimum
bindirmeli olarak yapılacak (Şekil 4.2, 4.3 ve 4.4'e
kayma gerilmesi olmak üzere, özdeki kayma gerilmesi 0,5
bakınız) ve her katmanın birleştirilmesi, birbirini takip
Rt'den daha büyük olamaz.
eden iki katmanda şaşırtmalı olacaktır.
σt = Tabakanın maksimum çekme gerilmesi [N/mm2].
Önceden konulmayan levha takviyeleri (örneğin; boyuna elemanlar veya döşekler), polimerizasyondan önce levha
5.
Genel Dizayn Kuralları
üzerine katman katman yatırılacaktır. Tabakaların içine yerleştirilmiş yapı malzemeleri (örneğin; kontrplak), yeterli
Bu bölümde verilen tekne boyutlandırmaları, genel
yapışma temini için temiz ve hazırlanmış bir yüzeye sahip
olarak, teknenin tüm boyunda devam ettirilecektir.
olacaktır.
Boyları L>25 m. olan teknelerin, baş ve kıç bölgelerinde
İç kaplamanın ve açık güvertelerin havaya açık tarafları,
boyutların azaltılmasına izin verilebilir.
astar jeli ile kaplanacaktır. Tabakaların havaya açık kenarları, reçine ile sızdırmaz hale getirilecektir.
Bu gibi durumlarda, teknenin orta kısmında uygulanan boyutlandırma ile nihayetlerdeki boyutlandırma arasında
Tabakalardaki devamsızlıklardan ve sivri noktalardan
giderek azaltma yapılacaktır.
kaçınılacak ve bu amaçla;
Dizayn sırasında, özellikle üst yapı nihayetlerinde ve
-
güvertedeki veya bordadaki açıklıklar civarında yapısal devamsızlıklardan kaçınılmasına dikkat edilecektir.
Tabaka kalınlığındaki değişmeler, kalından inceye doğru giderek azaltmak suretiyle yapılacaktır.
4-4 -
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler Örneğin;
dipteki
köşeler,
kademeler
ve
benzerlerinin olduğu bölgelerde, katmanlar sona
A
Alın şeridine alternatif olarak, d çapı, birleştirilecek olan tabakaların ince olanın kalınlığından az olmayan, aralığı
erdirilmeyecek, köşeden sonra en az 30 mm.
10d'ye eşit ve zigzag olarak yerleştirilen çelik cıvata veya
devam ettirilecektir. Takviyenin herhangi bir
perçin kullanılan cıvatalı bağlantı da kabul edilebilir.
katmanı, takibeden katmana göre şaşırtmalı
Cıvataların baş ve somunları ile, perçinlerin altına, metal
olarak son bulacaktır.
elemanlar denk getirilecek ve cıvata somunlarının dönmeye karşı güvenliği sağlanacaktır.
-
Konstrüksiyonun,
sandviç
tabakadan
tabakaya
hallerde,
öz
geçtiği
tekil
malzemenin
6.3.4
Köşe birleştirmeleri
kalınlığı, en az öz kalınlığının iki katı kadar bir mesafede giderek azaltılacaktır.
Köşe birleştirmeleri normal olarak stifnerleri (boyuna elemanlar, postalar, vs.) levhalara birleştirmeye veya
Genişleyen malzeme ile doldurulan mahallerden geçen
perdelerin çevre birleştirmelerinde kullanılır (Şekil 4.8'e
boru ve kablolar, sökme ve değiştirmeyi kolaylaştırmak
bakınız). Bu tip birleştirmelerin boyutları aşağıdaki gibi
bakımından plastik kanal içine yerleştirilecektir.
olacaktır:
6.3
Tabakaların birleştirilmesi
-
6.3.1
Genel
Ω biçimli stifnerler: Levhaya birleştirilen levha tabakanın genişliği 50 mm. den az olmayacak (ilk sıra için 25 mm., takibeden sıraların her 2
1000 gr/m 'si için ek 20 mm.); Tabakaların birleştirilmesi, tabakaların mukavemetine ve yapısal devamlılığına etki etmeyecek tarzda yapılacaktır.
-
Diğer stifnerler: Stifnerlerin kontrplak olması hali hariç olmak üzere, her biri yukarıda belirtilen
Herhangi bir birleştirmeden önce, serilen tabakaların
kenar ve ölçülere sahip iki köşebent. Kontrplak
yüzeyleri bütünüyle temizlenecek ve elyaflarının mümkün
olması halinde ise, t kontrplağın kalınlığı olmak
olduğu kadar açığa çıkarılması amacıyla metal fırça ile
üzere, köşebent kalınlığı 0,25t'den ve hiç bir
fırçalanacaktır. Eğer yüzey astar jeli ile kaplı ise, bu
durumda 2 mm. den az olmayacaktır;
tabaka giderilecektir. 6.3.2
Alın birleştirmeleri
Alın birleştirmeleri, omurga ile teknenin önceden imal edilmiş iki yarısının birleştirilmesini gösteren Şekil 4.5'de
Perdeler: Kaplamaya birleştirme her iki tarafta iki köşebentle yapılır. Köşebent boyutları: - yan = ilk sıra için 50 mm., takibeden sıraların her 1000 gr/m2'si için ek 40 mm.
olduğu gibi yapılacaktır. - kalınlık = hangisi büyükse, 2 mm. veya tmin 6.3.3
Güvertenin tekneye birleştirilmesi
birleştirilecek iki sıranın ince olanının kalınlığı olmak üzere, 0,5tmin.
Ayrı olarak ön imalatı yapılan açık güverte ile, tekne bordasının su geçirmez bindirme birleştirmesi, Şekil 4.6
Kontrplak perdelerde, söz konusu köşebentlerin kalınlığı:
ve 4.7'de gösterilmiştir.
hangisi büyükse, 2 mm. veya t kontrplak kalınlığı olmak üzere, 0,25t'ye eşit olacaktır.
Birleştirme, birleştirilecek tabakaların temas yüzeyleri arasına, uygun bir yapıştırıcı veya reçineli keçe konularak
Bir taraftan giriş olanağı yoksa, tek tarafa konulan
ve kalınlığı, birleştirilecek tabakaların ince olanının
köşebentin boyutları, yukarıda belirtilen iki köşebentin
yarısından az olmayan tabakadan yapılan bir alın şeridi
boyutlarına eşdeğer olacaktır.
üzerine eki bindirerek, örneğin; teknenin iç yüzünde, yapılacaktır.
A
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
4-5
4-6
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
A
B B.
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler Malzemeler
4-7
me lifli bir keçe tabakasından oluşan kombine takviye.
1.
Genel Melez
: İki veya daha fazla, farklı tip elyaftan
Bu bölümde incelenen temel tabaka malzemeleri,
oluşan takviye. Örnek; aramid tip
doymamış reçine -genelde polyester- ve keçe veya fitil
elyaflı cam elyaf.
dokuma formundaki cam elyaf takviyesinden oluşur. Tek yönlü
: Örme olmaksızın sadece bir yönde
Tabaka içindeki takviye oranı ağırlıkça %30'dan daha az
yerleştirilen elyaftan oluşan takviye.
olamaz. Takviyeler el ile, mekanik ön emprenyeleme ile veya püskürtme ile uygulanabilir.
: Örme olmaksızın iki yönde (0°-90°)
İki eksenli
yerleştirilen elyaftan oluşan takviye. Ayrıntılı
uygulama
yöntemini
açıklayan
teknik 3.
Tabaka Malzemeleri
ayrı ayrı olmak üzere, incelenecektir.
3.1
Reçineler
Tabakaları oluşturan tüm malzemeler, üreticinin değer-
Reçineler tabakaların ana malzemesini oluşturmak için
lendirmesi dahilinde, tekne yapım amacına elverişli
veya yüzey kaplaması (astar jeli) için kullanılabilir. İkinci
özellikte olacaktır. TL, kendisine verilen bilgilere göre,
amaç için kullanıldığında, tabakalara uygun olacak ve
tabakalarda özel kontrollerin yapılmasını isteyebilir.
tabakaları dış etkenlerden koruma özelliğine sahip
dokümanların sağlanması koşulu ile, değişik bileşimli tabakalar veya özel uygulama sistemleri, her durum için
olacaktır. 2.
Tanımlar Reçineler, tabakadaki elyafları "sulandırma" ve tabakanın
Keçe
: Düz bir yüzeyde, özel bir işlem yapıl-
gerekli mekanik özelliklere sahip olacak tarzda elyafları
maksızın, düzenli olarak yerleştirilmiş
birleştirme kapasitesinde olacaktır. Cam elyaf olması
ve rulo haline getirilebilecek tarzda
durumunda tabakanın mekanik özellikleri madde 3.5'de
yapıştırıcı bir madde ile birbirlerine
belirtilenden daha az olamaz.
bağlanmış fitillerden oluşan takviye. Kullanılacak reçineler, genelde; polyester, polyesterRulo boyu önceden belirlenebilir veya
vinilester veya epoksi tip olup, maksimum uzaması,
devamlı olabilir.
yüzeyde
kullanımda
%3'den,
tabakada
kullanımda
%2,5'dan az olamaz. Fitil
: Paralel liflerden oluşur.
Fitil dokuma
: Fitillerin örülmesinden oluşur. Yapısı
Reçineler, üreticilerin belirlediği sınırlar dahilinde ve talimatlara uygun olarak kullanılacaktır.
nedeniyle devamlı liflere sahiptir. Fitil dokumanın çeşitli tipleri mevcuttur ve
3.1.1
Reçine katkıları
atkı ve çözgüde kullanılan fitil tipine, atkı ve çözgüde birim boydaki dağılıma
Reçine katkıları (katalizörler, hızlandırıcılar, dolgular ve
göre ayrılırlar.
renklendirici
pigmentler)
reçineyle
bağdaşacak
ve
reçinenin katılaşma işlemine uygun olacaktır. Reçinenin Keçe-fitil dokuma
: Örerek veya yapıştırarak bir fitil dokuma tabakası ile üzerine konulan kes-
katılaşma işlemini başlatan katalizörler ile, jelatinleşme ve oluşma süresini düzenleyen hızlandırıcılar, ısıtılmamış olarak uygulamanın yapıldığı çevre şartlarında reçinenin eksiksiz olarak oluşmasını sağlayacaktır.
4-8
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
Atıl dolgular;
B
Yukarıda belirtilenlerden farklı takviye malzemeleri, kabul için belirtilecek koşullara göre, her durum için ayrı ayrı
-
Özellikleri,
viskozite
başta
olmak
üzere,
olmak üzere, TL tarafından değerlendirilecektir.
reçinenin özelliklerinde önemli bir değişikliğe yol açmayacak
ve
tabakaların
bu
kurallarda
3.2.2
Cam elyaf
belirtilen mekanik özelliklere sahip olmasını temin edecek tarzda, reçine içinde düzgün
Takviyenin yapımında kullanılan cam elyaf, Na2O ile ifade
olarak dağılacaklardır,
edilen, alkali oranı %1'den fazla olmayan "E" tip elyaftır. Malzeme kusurlardan, lekelerden, yabancı maddelerden,
-
Reçine ağırlığının %13'ünü (%3 thiksotropik
nemden, ve diğer hatalardan arınmış olacaktır.
dolgu dahil) aşmayacaktır. "S" tip camdan üretilen takviyeler de kullanılabilir. Bu tip takviyeler, üretici tarafından öngörülen yöntemlere uygun
Renklendirici pigmentler;
olarak, tabakanın yapısal hesapların gerektirdiği mekanik -
Reçinenin polimerizasyon işleminin tamam-
özelliklere sahip olmasını sağlayacak tarzda, tekne
lanmasına etkisi olmayacaktır,
tabaka malzemesinde kullanılırlar. Tabakanın "E" tip cam için gerekli mekanik özellikleri 3.5'de verilmiştir.
-
Reçine
içine
katılacak
ve
renklendirici üretici
macun
tarafından
olarak önerilen
Öngörülen cam elyaf takviye şekilleri aşağıda verilmiştir:
maksimum miktarı (genelde %5) aşmayacaktır. Yüzey kaplamasında
kullanılan
thiksotropik
reçine dolguları, reçine ağırlığının
%3'ünü
Devamlı lifli keçe veya kırpılmış fitilli keçe, dokuma, tek yönlü fitilli dokuma ve örneğin; keçe ile fitilli dokumadan
geçmeyecektir.
yapılan kombine ürünler.
3.2
Takviyeler
3.2.3
3.2.1
Genel
Aramid tip elyaflı takviyeler, genellikle, dokuma veya
Aramid tip elyaf
çeşitli ağırlıktaki [gr/m2] kumaş şeklinde kullanılır. Bu Bölüm'de incelenen takviyeler, esas olarak aşağıda belirtilen 3 tip elyaftan oluşur: cam elyaf, aramid tip elyaf
Bu takviye tipi, tekne yapımında tekil olarak kullanılacağı
ve karbon tip elyaf.
gibi, keçe veya "E" tipi cam dokuma tabakaları ile birlikte de kullanılır.
Yukarıda belirtilen elyafların birarada kullanımı suretiyle elde edilen melez takviye şekli de söz konusudur.
Aramid tip elyafla birlikte "E" tip cam elyafı veya karbon tip elyaf bir arada kullanılarak elde edilen melez takviyeler
Bu elyafların biri ve birkaçı kullanılmak suretiyle takviyeli
de kullanılabilir.
bir yapı elde edilir. 3.2.4
Karbon-grafit elyaf
Diğer taraftan tabakalar da, aynı cins veya melez takviyeler kullanılmak suretiyle, farklı katmanlardan
Karbon-grafit tip elyaf, "karbon" tip olarak adlandırılan
oluşturulabilir.
elyaf anlamında olup, reçineler ile birlikte tabakanın oluşumunda tekil olarak veya cam elyaf veya aramid tip
Her durumda, uygulama yöntemi önceden TL tarafından
elyaf gibi, diğer bir malzeme ile birlikte kullanılabilir.
onaylanacak ve bu amaçla uygulamada takip edilecek yöntemi ve malzemeleri (reçineler, takviyeler, vs.)
3.3
Sandviç tabakaların öz malzemeleri
3.3.1
Aşağıdaki maddelerdeki isteklerde ele alınan
belirtilen teknik rapor TL'na verilecektir.
B
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
malzemeler, rijid genişletilmiş köpük plastikler ve balsa
4-9
3.5
Tabakaların mekanik özellikleri
eşdeğerlilik kriterine göre, TL tarafından her durum için
3.5.1
Genel
ayrı ayrı değerlendirilecektir.
"E" tip cam elyafı ile takviyeli olarak üretilmiş tabakaların
ağacıdır. Bunların dışındaki malzemelerin kullanımı,
minimum mekanik özellikleri, Tablo 4.3'de, tabakanın Polistren, sadece, sephiye malzemesi olarak kullanılabilir.
A.2.2'de tanımlanan Gc değerinin bir fonksiyonu olarak verilen formüllerden elde edilebilir.
3.3.2
"Rijid genişletilmiş köpük plastikler" olarak,
genişletilmiş poliüretanlar (PU) ve polivinilklorid (PVC)'ler
Bu değerler, keçeli ve dokumalı tip takviyelerden oluşan
anlaşılacaktır.
ve çok kullanılan tabakalar için verilmiştir. Tablo 4.2
Bu malzemeler, öz olarak kullanılan diğer malzemeler gibi, kapalı-hücreli tipte, ortam maddelerine dirençli (deniz suyuna, yakıtlara, yağlara) ve su tutuculukları düşük olacaktır.
Malzeme
Ayrıca, bu plastikler 60°C'a kadar olan sıcaklıklara dayanıklı ve tabakaların reçinelerine uygun olacaktır. 3.3.3
Balsa ağacı, küf ve parazit çürümelerine karşı
hemen fırında kurutulacaktır. Nem oranı %12'den fazla olmayacak, küçük parçalardan dokumalı
destek
malzemesi
ve
mukavemeti 2
[N/mm ] 1,1
144
2,1
Polivinil klorid
55
0,73
(PVC)
90
1,3
60
0,4
90
0,5
Poliüretan (PU)
oluşan rijid olmayan levhalar halinde imal edildiğinde, açık
3
[kg/m ]
Minimum çekme
96
Balsa
kimyasal işleme tabi tutulacak ve kesildikten sonra
Yoğunluk
yapıştırıcısı,
tabakanın reçinesine uygun ve reçineden çözünür
Bahis konusu tablodaki değerler, cam elyaf takviyenin izin
olacaktır. Balsa ağacının elyafı, yüzey tabakalarının
verilen minimum miktarı olan Gc =0,3 için verilmiştir.
elyafına dik olacak tarzda yerleştirilir. Cam elyaflı tabakaların, testlerde bulunan minimum çekme
mekanik özellikleri, yukarıda belirtilen tabloda Gc'nin
mukavemeti Tablo 4.2'de belirtilen değerlerden az
fonksiyonu olarak elde edilen değerlerden daha az
olamaz. Bu özellikler testlerle araştırılacaktır. Hiçbir
olamaz.
3.3.4
Öz
malzemelerinin
maksimum
2
surette, azami çekme mukavemeti <0,4 N/mm
olan
tabaka öz malzemesi kabul edilmez.
Madde 3.2'de belirtilen cam elyafı haricindeki elyafla takviyeli tabakalar, Tablo 4.3'de verilenden büyük veya
3.4
Malzemelerin tip onayı
en az eşit mekanik özelliklere sahip olacaktır. TL, mekanik özellikleri, Tablo 4.3'de verilenlerden daha
Malzemelerin tekne yapımına uygunluğunu belgeleyen tip
düşük özellikli tabakaları değerlendirme ve bunları kabul
onayının, üretici tarafından TL'na verilmesi istenebilir.
için kriter ve yöntemler oluşturmaya yetkilidir.
Reçinelerin, tekil tabakalı ürünlerin elyafının ve sandviç tabakaların öz malzemelerinin tip onayı, ilgili TL
Bu Bölüm'de belirtilen boyutlandırmalarda, takviye oranı
gereksinimlerine göre yapılacaktır.
0,30'a eşit olan, "E" tip cam elyaf takviyeli tabakanın mekanik özellikleri esas alınmıştır.
4 - 10
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
Takviyenin mekanik özellikleri yukarıda belirtilenden daha
B
araştırılmasından sonra yapılacaktır.
büyük değerlerde ise, boyutlandırma 3.5.2'ye uygun olarak değiştirilebilir.
Testler, TL'nun talebi üzerine düzenli olarak ve daha önceden kullanılandan farklı olan bir tabaka üretim
Mekanik özellikler testlerde araştırılacaktır. Test parçaları
yöntemi kullanıldığı durumlarda, tekrarlanacaktır.
tercihen tekneden veya aynı bileşime sahip olup, tekne tabakası ile birlikte hazırlanan örneklerden alınacaktır.
Boyutlandırmalar için kullanılan azaltma katsayılarının, mekanik
özelliklerin
Tablo
4.3'deki
formüllerle
Testler, TL tarafından klaslanacak ilk teknenin inşaatı
hesaplamasından elde edilen değerlerden daha düşük
esnasında
olması durumunda da mekanik testler gereklidir.
ve
C'de
belirtilen
tersane
yeterliliğinin
Tablo 4.3
1
2
Rm
= Çekme mukavemeti (kopma)
= 1278Gc2 - 510Gc + 123
E
= Elastisite modülü
= (37Gc - 4,75) ⋅ 10
6350
Rmc
= Basma mukavemeti (kopma)
= 150Gc + 72
117
Ec
= Elastisite modülü (basma)
= (40Gc - 6) ⋅ 103
6000
Rmf
= Eğilme mukavemeti (kopma)
= 502Gc + 107
2
152
Ef
= Elastisite modülü (eğilme)
= (33,4Gc2 + 2,2) ⋅ 103
5200
Rmt
= Kesme mukavemeti (kopma)
= 80Gc + 38
G
= Kayma modülü
= (1,7Gc + 2,24) ⋅ 103
Rmti
= Tabakalar arası kesme mukavemeti
= 22,5 - 17,5Gc
3.5.2
Tabakaların
mekanik
85
3
özellikleri
ile
ilgili
62 2750 17
2
Burada Rm ve Rmf [N/mm ] değerleri, tabakanın azami çekme ve eğilme mukavemetleridir. Bu değerler Tablo
katsayılar
4.3'deki formüllerle hesaplanabileceği gibi, tabakadan Bu bölümde tekne boyutlandırılmasındaki formüllerde
alınacak örnekler üzerinde yapılacak mekanik testlerle de
görülen ve tabakaların mekanik özellikleri ile ilgili olan ko
bulunabilir.
ve kof katsayılarına ait değerler aşağıda verilmiştir: Bu nedenle, Gc = 0,30 (izin verilen minimum değer) olan ko = 85/Rm ⎛ ⎞ k of = ⎜ 152 ⎟ ⎝ Rmf ⎠
cam elyaf takviyeli tabakalarda;
0,5
ko = 1 , kof = 1 alınır.
B,C
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
ko ve kof değerleri, sırasıyla; 0,5 ve 0,7'den daha az
1.2
4 - 11
Kalıplama atölyeleri
alınamaz. Yaygın olan elle yayma veya püskürtme ile yayma TL
tarafından
değerlendirilecek
özel
durumlarda,
yöntemleri kullanıldığında, yayma ve polimerizasyon
yapılacak testlerin sonuçlarına bağlı olarak bunlardan
süresince tüm kalıplama sahasında atölye sıcaklığının
farklı değerler dikkate alınabilir.
16°C'dan az, 32°C'dan fazla olmaması sağlanacaktır. Yukarıda belirtilen sıcaklıklardan küçük farklılıklara, TL
Sandviç tip yapıların tabakaları için ilgili katsayı aşağıda
sörveyörünün
verilmiştir:
durumda,
⎛ ⎞ k ′of = ⎜ 85 ⎟ ⎝ Rm ⎠
Burada,
Rm
onayıyla
izin
imalatçının
verilebilir.
önerilerine
Ancak
gereken
her önem
verilecektir. Yukarıda belirtilenlerden farklı kalıplama
0,5
yöntemleri kullanıldığında, atölye sıcaklığı uygun şekilde belirlenecektir.
yüzey
tabakasının
azami
çekme
mukavemetidir [N/mm2].
Kalıplama atölyesindeki izafi nem, tercihen %70'in altında olmak üzere, mümkün olduğu kadar düşük tutulacak, ancak her durumda imalatçının önerilerine uyulacaktır.
C.
Konstrüksiyon ve Kalite Kontrol
1.
Tersane veya Atölyeler
1.1
Genel
Kalıplarda ve malzemelerde nem yoğuşmasına yol açacağından, önemli farklılıklara müsaade edilmez. Nem ve sıcaklığı ölçmek üzere, yeterli sayıda ve uygun olan yerlere yerleştirilmiş, cihazlar bulunacaktır. Çevre koşulları
Tekne yapım tersane ve atölyeleri, cam elyaf takviyeli
nedeniyle,
ölçülen
değerleri
okuyan
ve
kaydeden uygun bir cihaz bulunması istenebilir.
plastik tekne yapan tersaneler ve atölyeler olarak, onaylanma amacına uyma zorunluluğu olan isteklere
Havalandırma
göre, gereken çalışma şartlarını sağlayacak tarzda
buharlaşmasına
donatılmış
hareketlerine karşı gereken önlemler alınacaktır.
olacaklardır.
Bu
husus,
TL
sörveyörü
sistemi,
reçine
neden
moleküllerinin
olmayacak
ve
aşırı
aşırı hava
tarafından kontrol edilecektir. Çalışma alanları yeterli olarak aydınlatılacaktır. Reçine Ancak aşağıda belirtilenler ile, yapımın uygun bir şekilde
polimerizasyonunun, doğrudan güneş ışığı veya suni
gerçekleştirilmesi için gereken diğer önlemlerin alınması
ışıktan dolayı herhangi bir şekilde etkilenmesine karşı,
sorumluluğu, imalatçıya bırakılmıştır.
gereken önlemler alınacaktır.
Yapılan
kontrollerde,
aşağıda
belirtilen
isteklere
1.3
Depolama sahaları
uygunluğa ek olarak, tersane ve atölyelerin, tip onaylı malzemeler kullandığı ve imalattaki atölye içi test
Reçineler, kuru ve yeterli olarak havalandırılmış şartlarda
yönteminin, TL'nun görüşüne göre, sabit bir kalite
depolanacak, depolama alanlarındaki sıcaklık reçine
standardını sağladığı anlaşılırsa, TL, söz konusu tersane
imalatçısının
önerdiği
atölyesi
şekilde
dışındaki
olacaktır.
Reçineler,
depolarda
muhafaza
veya atölyenin cam elyaf takviyeli plastik tekne yapımına
kalıplama
uygun olduğunu, onaylayabilir.
ediliyorsa, kullanılmadan önce gerekli çalışma sıcaklığına ulaşması için, uygun zamanda kalıplama atölyesine
Malzemelerin karışması ve bulaşması riski, depolama
getirilecektir.
alanları ile, çeşitli imalat işlemlerine ait alanların ayrılması
reçineleri
veya
karıştırma olanağı bulunacaktır.
benzeri
etkili
önlemler
vasıtasıyla,
en
aza
Reçineler
üreticisinin
tanklarda
tavsiyesine
depolanıyorsa, uygun
sürelerle
indirilecektir. Tersane veya atölyelerin, bu Bölüm'deki gereksinimlere uyması, ilgili otoritelerce konulan, çalışma
Katalizörler ve hızlandırıcılar, imalatçı önerilerine göre,
ile ilgili sağlık kurallarını yerine getirme sorumluluklarının
temiz, kuru ve yeterli olarak havalandırılmış şartlarda,
ortadan kalkması sonucunu doğurmaz.
ayrı olarak depolanacaktır.
4 - 12
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
C
Dolgu ve katkılar, toz ve neme karşı korumalı olan,
Kalıplar, tabakaların ayrılmasını önleyecek, deformasyon
kaplarda muhafaza edilecektir.
ve çatlaklar oluşturulmayacak tarzda olacaktır.
Cam elyafı gibi takviyeler, imalatçı önerilerine göre,
Tabaka işlemi esnasında, tabakalamanın yeterli şekilde
tozsuz ve kuru şartlarda depolanacaktır. Kesme sahası
yapılmasını
dışındaki depolarda muhafaza ediliyorsa, bunlar kulla-
ulaşabilmek için, gerekli önlemler alınacaktır.
sağlayacak
şekilde,
her
noktasına
nılmadan önce, kalıplama atölyesi sıcaklığına ulaşması için, uygun zamanda kesme mahalline getirilecektir.
Kalıplar, tamamen temizlenecek, kurutulacak ve astar jeli reçinesine yapışma etkisi olmayan, kalıbın sökülmesini
Sandviç tip yapıların öz malzemeleri, kuru yerlerde
kolaylaştırıcı
depolanacak ve hasarlanmaya karşı korunacaktır. Bu
kalıplama
malzemeler, kullanıma kadar koruyucu ambalajları içinde
ulaştırılacaktır.
maddenin
atölyesinin
uygulanmasından
sıcaklığına
eşdeğer
önce, sıcaklığa
tutulacaktır. 2.3 1.4
Tabakaların imali
Malzemelerin taşınması ve belirlenmesi Astar jeli tabakası, 0,4÷0,6 mm. arasında üniform bir film
Malzemelerin alınma ve taşınma düzenleri, malzeme-
kalınlığı verecek tarzda, fırça, rulo veya püskürtme düzeni
lerin bulaşma ve dağılmasına meydan vermeyecek ve TL
ile uygulanacaktır. Ayrıca, astar jeli, ilk katman için
tip onay işaretleri de dahil olmak üzere, kalıcı olarak,
takviyenin uygulanmasından önce, imalatçı tarafından
belirleyici işaretlere sahip olacaktır.
önerilenden daha uzun süre havaya açık bırakılmayacaktır.
Depolama, mümkün olduğu takdirde, malzemelerin tarzda
Tekne astar jeli tabakası, birim alan başına ağırlığı 300
yapılacaktır. Malzemeler, tekne yapımcısının üreticinin
gr/m2'yi geçmeyen hafif bir takviye ile, takviye oranı
daha önceden yazılı olurunu alması durumu hariç olmak
yaklaşık 0,3'ü aşmayacak tarzda rulo ile uygulanmak
üzere,
üzere, desteklenecektir.
alınma
sırasına
üreticinin
göre
son
kullanımına
kullanma
uygun
tarihinden
sonra
kullanılmayacaktır. Elle yayma tekniği uygulamasında, tüm tabakalar, 2.
Tekne Yapım İşlemleri
planlarda
verilen
sıraya
göre
uygulanan
takviye
katmanlarından imal edilecektir. Her katman reçine ana 2.1
Genel
maddesinde tamamıyla emdirilecek ve istenilen cam elyaf oranını sağlayacak şekilde takviye edilecektir. "Islak
Tabakaların el ile veya püskürterek yayma kalıplama
üzerine ıslak" olarak uygulanan reçine miktarı, aşırı ısı
tekniğiyle yapım işlemlerine ait genel gereksinimler,
oluşumundan
aşağıda belirtilmiştir. Yukarıda belirtilenden farklı olan
Tabaka imali işlemi, birbirini takip eden katmanlar
kalıplama teknik ve yöntemlerinin (örneğin; reçine
arasındaki zaman aralığının, reçine imalatçısının önerdiği
kaçınmak
arasında
üzere,
transferi ile devamlı lifli keçenin basınçla veya vakumla
sınırlar
kalıplanması gibi) uygunluğu, TL tarafından ayrıca
yapılacaktır.
onaylanacaktır.
şekillendirilmesi ile birleştirilmesi arasındaki süre de, bu
Benzer
kalmasını
sınırlandırılacaktır.
şekilde,
sağlayacak yapı
tarzda
elemanlarının
sınırlar arasında tutulacak, bu mümkün olmazsa, tabaka 2.2
Kalıplar
yüzeyi uygun bir yapışma temini için, aşındırıcı bir madde ile pürüzlendirilecektir. Havaya maruz reçine pelteleşecek
Tabakaların imalatında kullanılan kalıplar, reçinenin
tarzda tabaka imal işlemine ara verilirse, sonraki herhangi
polimerizasyonuna etki etmeyen, uygun malzemeden
takviye katmanından ilki, kırpıntılı keçe tipinde olacaktır.
yapılacak, şekil ve form düzgünlüğü bozulmayacak şekilde takviye edilecektir.
Takviyeler, tüm tabaka mukavemetinin devamlılığını
C
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
sağlayacak
tarzda
birleştirmeler,
bindirmeli
düzenlenecektir. olacak
ve
Takviyedeki
tabakanın
2.4
4 - 13
Tabakaların sertleşmesi ve sökülmesi
tüm
kalınlığında şaşırtmalı olarak yapılacaktır.
Yayma
işleminin
bitiminden
sonra,
kalıplanan
malzemeler, sökülmeden önce reçinenin sertleşmesini Reçinenin ve kırpılmış cam elyaflarının birlikte püskürtme
temin edecek bir süre kalıpta bırakılacaktır. Bu süre,
ile uygulaması halinde, aşağıdaki genel isteklere de
reçine tipine ve kalıplanan malzemenin karmaşıklığına
uyulacaktır:
göre değişebilir, ancak, imalatçı tarafından aksine bir süre belirtilmedikçe, 24 saatten az olmayacaktır.
-
Birlikte püskürtme ile yayma sistemi kullanılmadan önce, imalatçı kullanıcıların yeterliliği ve
Tekne, güverte ve büyük parçalar, kalıptan çıkarılmak için
teçhizatın verimliliğini sağlayacaktır;
ve teknenin montajı sırasında, uygun şekilde bağlanacak ve desteklenecektir.
-
Yukarıdaki yayma tekniği kullanımı, tatminkar bir tabaka imal işlemini temin için, her noktaya
Yapılar
ulaşma
incelemesine
olanağının
bulunduğu
yapı
kalıp
şartlarında tabi
olan
söküldükten son
ve
sertleştirme
TL'nun işlemi
uygulamasından önce, imalatçı tarafından önerilen ve en
elemanlarıyla sınırlıdır;
az 24 saat olan bir süre boyunca, stabilize olması için -
Kullanımdan
önce,
püskürtme
ile
yayma
bekletilecektir.
teçhizatı, ağırlık olarak gerekli cam elyaf oranını sağlayacak tarzda kalibre edilecektir. Aynı
2.5
Tabakalardaki hatalar
zamanda, püskürtücü de, gerekli katalizör oranını, genel püskürtme şartlarını ve uygun
Tabakaların imalat işlemleri, başlıcaları, yüzeysel çat-
boyda kırpılmış cam elyafını sağlayacak tarzda,
laklar, hava kabarcıkları nedeniyle oluşan yüzeysel ve
imalatçının yapım talimatlarına göre kalibre
dahili boşluklar, yüzey kaplama reçinesindeki çatlaklar,
edilecektir. Bu kırpıntı boyu yapısal tabakalar
emdirme işleminin yeterli olmadığı lifleri içeren iç kısım-
için, mekanik özelliklerin testlerle doğrulanması
lar, yüzey dalgalanması, doğrudan dış ortam şartlarına
halinde, 35 mm. den az olmayacaktır. Ancak,
açık reçine veya cam elyaf takviyesi bulunmayan
cam elyafların boyu hiç bir surette 25 mm. den
yüzeysel bölgeler olan hatalara meydan vermeyecek tarzda yapılacaktır. Olası hatalar, TL sörveyörünü tatmin
az olamaz;
edecek uygun onarım yöntemleri ile düzeltilecektir. -
-
Yayma
sisteminin
kalibrasyonu,
çalışma
sürecinde periyodik olarak kontrol edilecektir;
2.6
Tabaka işleminin düzgünlüğü ve elyaf oranı,
Tabakaların üretimi işlemlerinde, tekne inşaatçısı ve TL
üretim
sörveyörü nezaretinde, test işlemleri yapılacaktır.
sırasında
sistematik
olarak
kontrol
Testler
edilecektir. Tekne inşaatçısı, tabaka üretiminde sürekli bir kontrol Sandviç tabakaların üretim işlemi, öz malzemesine ve bu
sağlayacaktır.
malzemenin yayılma işlemi ile, sandviç tabakaların
giderilecektir.
Bulunacak
tüm
hatalar
derhal
önceden imal edilmiş parçaları arasındaki birleştirme detaylarına özel dikkat göstererek, üretici tarafından
Genel olarak, aşağıda belirtilen testler yapılacaktır:
önerilen malzemeler, işlemler ve teçhizata göre, TL tarafından
değerlendirilecektir.
Öz
malzemeleri,
1-
Kolay sökülmeyi sağlayan maddenin ve jel taba-
tabakaların reçineleriyle uyumlu ve bunlara yeterli surette
kasının
yapışmanın teminine uygun olacaktır. Paneller arasında
kontrolü,
uygulanmasından
önce,
kalıbın
yeterli bir birleştirme yapılmasının teminine özel önem verilecektir.
2-
Jel
tabakasının
kalınlığının
düzgünlüğünün kontrolü,
ve
uygulama
4 - 14 3-
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler Reçinenin ve katalizör, hızlandırıcı, sertleştirici
2.
C, D,E
Orta Kesit Modülü
ve diğer katkıların miktarının kontrolü, Dipteki orta kesit modülü (Wd) ve güvertedeki orta kesit 4-
5-
Takviyenin emilmesinin düzgünlüğünün, uygu-
modülü (Wg) aşağıda verilen W [cm3] değerinden daha az
lanmasının ve birleşiminin kontrolü,
olamaz: W = 3600 ⋅ L2 ⋅ B ⋅ 1 σu
Tabakadaki takviyenin yüzdesinin kontrolü ve kaydedilmesi, Burada;
6-
Üretim sonrası yapılan ısıl işlemlerin kontrolü,
7-
Kalıptan sökülmeden önce tabakanın genel
σu
= Dip ve güverte tabakalarının maksimum çekme ve maksimum basma mukavemetlerinden küçük olanı [N/mm2].
kontrolü,
4
8-
Kalıptan sökülmeden önce tabakanın sertliğinin kontrolü ve kaydedilmesi,
9-
Genelde,
onaylı
konstrüksiyon
belirtilen
kalınlıktan
%15'den
Ayrıca, orta kesit atalet momenti, aşağıda verilen I [cm ] değerinden az olamaz:
I = 0,14 ⋅ L ⋅ W ⋅ σu
planlarında fazla
farklı
olmaması gereken, tabaka kalınlığının kontrolü,
3.
Orta Kesit Modülünün Hesaplanması
Genel olarak, en az 0,4 L gemi boyunca devam eden tüm 10-
Tekneden alınan tabakalardaki veya tekne tabakasının
üretimi
sırasında
hazırlanan
tabakalardaki mekanik testler.
devamlı elemanlar, kaplamalar ve boyuna takviyeler, orta kesitin
atalet
modülünün
hesaplanmasında
dikkate
alınacaktır.
Kural olarak, yukarıda belirtilen kontroller, TL sörve-
Güverte veya dipteki kesit modülü; atalet momentinin,
yörünün huzurunda yapılacaktır. TL'den üretim yapısı ve
güverte kemeresinin veya omurga üstünden geçen hattın
kalite kontrol sistemi sertifikası almış olan tersaneler, TL
tarafsız eksene olan mesafesine bölünmesi ile elde
sörveyörü olmaksızın bu kontrolleri yapabilirler.
edilecektir.
D.
Tekne Boyuna Mukavemeti
E.
Dış Kaplama
1.
Genel
1.
Genel
Bu Bölüm'de verilen yapısal boyutlandırmalar, boyu (L) 30 m. den büyük olmayan ve sınırlı güverte açıklığına sahip teknelerin boyuna mukavemeti için de yeterli olarak kabul edilecektir. Boyları daha fazla olan ve tekne genişliğine (B) göre önemli ölçüde büyük ve teknenin bir kısmında devam eden güverte açıklığına sahip teknelerde, boyuna mukavemet kontrolü gerekebilir. Bu tip bir kontroldeki veriler, tabaka kalitesine ve teknenin yerleşim düzenine bağlı olarak, her durum için ayrı ayrı olmak üzere, TL tarafından kararlaştırılacaktır.
Dip ve borda kaplaması, tekil tabakalı veya sandviç yapılı olarak, yapılabilir. Teknede iki çözüm birlikte kullanılıyorsa, iki tip arasında kademeli bir geçiş sağlanmalıdır. Dip kaplama, sintine kenarına ve sintine dönümünün üst sınırına kadar devam edecektir. Borda kaplaması ile dip kaplama kalınlığı arasında 3 mm. den fazla fark varsa, bir geçiş bölgesi gereklidir.
E
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
4 - 15
Pervane şaftı kolları ve dümen boynuzu civarında, dip
Tekne iki yarım tabakadan oluşuyorsa, omurga birleşimi,
kaplama kalınlığı, kural olarak, hesaplanan dip kaplama
Şekil 4.5'de gösterilen şekilde veya benzer bir yolla
kalınlığına göre %100 arttırılır ve ilave iç takviyeler
yapılacaktır.
konulur. 4. 2.
Baş ve Kıç Bodoslama veya Ayna
Tanımlar ve Semboller Baş ve kıç bodoslamanın kalınlığı, omurga kalınlığından
S
= Kaplama panelinin büyük olan boyutu [m],
s
= Normal boyuna ve enine takviyeler arası mesafe
daha az olmayacaktır. Bu değer, en derin yüklü su hattına kadar devam ettirilecektir. Yüklü su hattı üstünde kalınlık, dip kaplama kalınlığı değerine kadar azaltılabilir.
[m], Aynanın p
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma basıncı [kN/m2],
kalınlığı,
stifnerler
için
ilgili
"s"
değerini
kullanarak borda kaplaması için elde edilen kalınlık değerinden az olamaz.
kof, ko = B, 3.5.2'de tanımlanan katsayılar.
Kıçtan takma (outboard) veya kıçtan tahrikli (stern drive) motorların konulduğu hallerde, yukarıda belirtilen kalınlık
3.
Omurga
uygun şekilde arttırılacaktır. Bu arttırma, örneğin; uygun kalınlıklı kontrplak özlü çift tabakalı yapı ile yapılabilir.
Omurga, tüm tekne boyunca devam edecek ve genişliği bCH [mm] aşağıda belirtilen değerden az olmayacaktır: bCH = 30 ⋅ L
5.
Dümen Boynuzu
Yarı askı dümenlerde (Bölüm 2, B'de Şekil 2.1'de Tip II B dümen), ilgili dümen boynuzu boyutları ve kalınlığı,
Omurganın kalınlığı tCH [mm], aşağıda verilen değerden
dümen boynuzunun boyuna eksenine göre I atalet
daha az olamaz:
momenti [cm ] ve yatay kesitin W kesit modülü [cm ], en
4
az tCH = 1,4 ⋅ t
3
aşağıda
verilen
değerlerde
olacak
şekilde
belirlenecektir: 2 2 I = A ⋅ h ⋅ V 10 − 3
Burada, t değeri, "s"'nin ilgili stifnerler arası mesafe
36
olduğu esasına göre, 6'da belirtilen şekilde hesaplanan t1 ve t2 [mm] değerlerinden büyük olanıdır.
W=
"s"nin hesaplanmasında, sintine kalkımı ≥ 12° olması
A ⋅ h2 ⋅ V 2 55
Burada;
halinde omurga bir stifner olarak kabul edilecektir. A
= Dümen boynuzu tarafından taşınan dümen alanı [m2],
tCH kalınlığı, dip kaplama kalınlığına doğru giderek azaltılacak ve U - biçimli omurgaya sahip teknelerde, enine yönde Şekil 4.2 (b)'de belirtildiği gibi enine yönde devam
ettirilerek,
giderek
dip
kaplama
h
kalınlığına
= Tekneye birleşim yerindeki dümen boynuzu kesitinden, iğnecik alt kenarına (dümen boynuzu
indirilecektir.
topuğunun alt kenarına) kadar olan düşey mesafe [mm],
Yelkenli ve balast omurgalı teknelerde, balast omurga boyunca omurga kalınlığı %30 arttırılacaktır. Bu artım
V
= Teknenin maksimum dizayn hızı [knots].
balastın baş ve kıçına doğru yeterli boyda devam ettirilecektir.
6. Dip
Dip Kaplama kaplama
kalınlığı,
aşağıdaki
formüllere
göre
4 - 16
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
hesaplanan t1 ve t2 değerlerinin [mm] büyük olanından
E,F
7.
Şiyer Sırası Kaplaması ve Borda Kaplaması
7.1
Şiyer sırası
daha az olamaz: t1 = k1 ⋅ ka ⋅ s ⋅ kof ⋅ p0,5 L>20 m. olan teknelerde, şiyer sırası genişliği [mm] en az 0,5
t2 = 16 ⋅ s ⋅ kof ⋅ H
25 L [m] olacak ve kalınlığı, tc [mm], aşağıda verilen değerden az olmayacaktır;
Burada; tc = 1,3 ⋅ t k1
= 0,26 (p = p1 kabulünde) Burada; t, 7.2'de verilen t1 ve t2 kalınlıklarından büyük
ka
= 0,15 (p = p2 kabulünde)
olanıdır.
= Tablo 4.4'de verilen S/s'e bağlı bir katsayı.
7.2
Borda kaplaması
Dip kaplama kalınlığı, hiçbir surette, borda kaplaması
Borda kaplaması kalınlığı [mm], aşağıdaki formüllerle
kalınlığından az olamaz.
hesaplanan t1 ve t2 değerlerinin büyük olanından daha az olamaz:
Belirgin bir eğriliğe sahip kaplamalarda, örneğin; yelkenli teknelerde
görüldüğü
gibi,
yukarıdaki
0,5
t1 = k1 ⋅ ka ⋅ s ⋅ kof ⋅ p
formülle
hesaplanan kalınlık (1-f/s) ile çarpılarak azaltılabilir. 0,5
t2 = 12 ⋅ s ⋅ kof ⋅ H
Burada f, ilgili levhanın uçlarını birleştiren hat ile levhanın yüzeyi arasındaki mesafedir [m]. Bu azaltma 0,7'den
k1 ve ka değerleri 6'da belirtilmiştir.
daha az alınamaz. Tablo 4.4
F.
Motorlu
S/s
ka
1
17,5
1,2
19,6
1,4
20,9
1,6
21,6
1,8
22,1
2,0
22,3
Döşekler, bordalar tarafından veya enine perdelerin
>2
22,4
taşıdığı iç omurgalar tarafından desteklenir.
veya
omurgaları
Tek Dip Yapıları
motorsuz
bölgesinde,
yelkenli balast
1.
Bu Kısım, enine veya boyuna sistemlerdeki tek dip yapılarının boyutlandırılması ile ilgili kriterleri vermektedir. Boyuna dip yapılar; döşeklerle desteklenen boyuna yerleştirilmiş normal takviyelerden oluşur.
teknelerin
omurga
balast
genişliğinin
omurga genişliğinden büyük olduğu hallerde, dip kaplama kalınlığı omurga değerine kadar arttırılacaktır.
Genel
L>15 m. olan teknelerde, merkez iç omurga konulacaktır. L>20 m. olduğunda, ayrıca her bir tarafa 1'er adet yan iç omurga konulacaktır. U-şeklindeki omurgalarda veya sintine kalkımı ≥ 12° olduğunda, merkez iç omurga konulmayabilir, ancak bu durumda en az bir boyuna kirişin konulması tavsiye edilir.
F
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
Makina dairesinin dibi, döşek ve kirişlerden oluşan derin
4 - 17
Burada;
döşek sistemi ile takviye edilecektir. Kirişler, makina dairesi dışında da uygun bir boyda devam ettirilecek ve
k1
= 1,5 (p = p1 kabulünde)
diğer bölgelerdeki mevcut kirişlere bağlanacaktır. = 1,0 (p = p2 kabulünde) Pervane şaftı kolları, dümen boynuzu ve balast omurga S
bölgelerinde, ilave dip takviyeleri konulacaktır.
= Döşekler arası mesafeye eşit olan, boyuna postaların desteklenmeyen boyu [m].
Enine sistem; enine doğrultuda konulmuş, enine perdeler veya takviyeli döşeklerle desteklenmiş kirişler tarafından
3.2
Döşekler
desteklenen, her postada bir yer alan normal takviyeler (döşekler)'den oluşur. L>10 m. olan teknelerde, merkez iç
Döşeklerin "S" desteklenmeyen boyunun ortasındaki WD
omurga konulacaktır. L>15 m. olduğunda, ayrıca her bir
kesit modülü [cm3] aşağıda verilen değerden az olamaz:
tarafa 1'er adet yan iç omurga konulacaktır. U-şeklindeki 2
WD = k1 ⋅ b ⋅ S ⋅ ko ⋅ p
omurgalarda veya sintine kalkımı ≥ 12° olduğunda, merkez iç omurga konulmayabilir, ancak bu durumda, boyutları normal bir döşeğinkine eşit bir boyuna kirişin
Burada;
konulması tavsiye edilir. k1
= 2,4 (p = p1 kabulünde),
Pervane şaftı kolları, dümen boynuzu ve balast omurga bölgelerinde, boyutları yeterince arttırılmış ilave döşekler
= 1,2 (p = p2 kabulünde),
konulacaktır. b Makina dairesinin dibi, döşek ve kirişlerden oluşan derin
= İncelenen döşeğe komşu olan iki döşeğin arasındaki mesafenin yarısı [m],
döşek sistemi ile takviye edilecektir. Kirişler, makina dairesi
dışındaki
mevcut
kirişlerin
devamı
olarak
S
konulacaktır.
= İki destekleyici eleman (bordalar, iç omurgalar) arasındaki
mesafeye
eşit
olan,
döşeklerin
desteklenmeyen boyu [m]. 2.
Tanımlar ve Semboller U-şeklindeki omurgalarda veya sintine kalkımının ≥ 12°
s
= Normal boyuna ve enine takviyeler arası mesafe [m],
olduğu
durumlarda,
S
desteklenmeyen
boyu,
iç
omurgalar veya bordalar arasındaki mesafe göz önüne alınarak hesaplanacaktır. Bu durumda WD kesit modülü
p
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma basıncı
%40 azaltılabilir.
2
[kN/m ], Eğer, her iki tarafa da, o bölgedeki döşek yüksekliğine ko
= B.3.5.2'de tanımlanan katsayı.
eşit yükseklikte yan iç omurgalar konulmuşsa, kesit modülü ayrıca %10 azaltılabilir.
3. 3.1
Boyuna Sistemde Yapılar 3.3
İç omurgalar
3.3.1
Merkez iç omurga
Dip boyuna postaları 3
Dip boyuna postalarının W kesit modülü [cm ], aşağıda verilen değerden az olamaz:
Döşeklere destek oluşturan merkez iç omurganın WMİO 3
kesit modülü, [cm ], aşağıda verilen değerden az olamaz: 2
W = k1 ⋅ s ⋅ S ⋅ ko ⋅ p WMİO = k1 ⋅ bMİO ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p
4 - 18
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
Burada;
F
Yan iç omurgaların, döşeklere destek oluşturmadığı 3
durumlarda, WYİO kesit modülü [cm ], aşağıda verilen k1
= 3.2'de tanımlanan değer,
bMİO
= Destekleyici iki yan iç omurga arasındaki
değerden az olmayacaktır: WYİO = k1 ⋅ b'YİO ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p
mesafenin yarısı veya destekleyici yan iç omurgalar yoksa B/2 [m], S
= İki
destekleyici
Burada;
eleman
(enine
perdeler,
k1
= 3.1'de tanımlanan değer,
b'YİO
= Komşu iki yan iç omurga arasındaki veya borda
döşekler) arasındaki mesafeye eşit olan, iç omurganın desteklenmeyen boyu [m].
ile ilgili yan iç omurga arasındaki mesafenin yarısı [m],
Merkez iç omurganın, döşeklere destek oluşturmadığı 3
durumlarda, WMİO kesit modülü [cm ] aşağıda verilen değerden az olmayacaktır: 2
WMİO = k1 ⋅ b'MİO ⋅ S ⋅ ko ⋅ p Burada;
S
= Döşekler arası mesafe [m].
4.
Enine Sistemde Yapılar
4.1
Normal döşekler 3
k1
= 3.1'de tanımlanan değer,
Normal döşeklerin WD kesit modülü [cm ], aşağıda verilen
b'MİO
= Varsa, iki yan iç omurga arasındaki mesafenin
değerden az olamaz: WD = k1 ⋅ s ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p
yarısı, yoksa B/2 [m], S
Burada;
= Döşekler arası mesafe [m].
3.3.2
Yan iç omurgalar
Döşeklere destek oluşturan yan iç omurgaların, WYİO
k1
= 3.1'de tanımlanan değer,
S
= Döşekleri destekleyen elemanlar (iç omurgalar,
3
bordalar)
kesit modülü [cm ] aşağıda verilen değerden az olamaz:
arasındaki
mesafeye
eşit
olan,
döşeklerin desteklenmeyen boyu [m]. 2
WYİO = k1 ⋅ bYİO ⋅ S ⋅ ko ⋅ p 4.2
Merkez iç omurga
Burada;
3
Merkez iç omurganın WMİO kesit modülü [cm ], aşağıda verilen değerden az olamaz:
k1
= 3.2'de tanımlanan değer,
bYİO
= Komşu iki yan iç omurga arasındaki veya borda
2
ile ilgili yan iç omurga arasındaki mesafenin yarısı [m], S
= İki
destekleyici
eleman
(enine
perdeler,
döşekler) arasındaki mesafeye eşit olan, yan iç omurgaların desteklenmeyen boyu [m].
WMİO = k1 ⋅ bMİO ⋅ S ⋅ ko ⋅ p Burada; k1
= 3.2'de tanımlanan değer,
bMİO
= Destekleyici iki yan iç omurga arasındaki mesafenin yarısı, destekleyici yan iç omurgalar yoksa, B/2 [m],
F, G S
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
= İki
destekleyici
döşekler)
eleman
arasındaki
(enine
mesafeye
perdeler, eşit
p
4 - 19
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma basıncı 2
[kN/m ],
olan,
merkez iç omurganın desteklenmeyen boyu [m]. 4.3
ko
= B.3.5.2'de tanımlanan katsayı.
3.
Normal Takviye Elemanları
Yan iç omurgalar
Yan iç omurgaların WYİO kesit modülü [cm3], aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
3.1
WYİO = k1 ⋅ bYİO ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p
Postalar
Postaların Wp kesit modülü [cm3], aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
Burada; Wp = k1 ⋅ s ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p k1
= 3.2'de tanımlanan değer, Burada;
bYİO
= Komşu iki yan iç omurga arasındaki veya borda ile ilgili yan iç omurga arasındaki mesafenin
k1
= 1,75 (p = p1 kabulünde)
yarısı [m], = 1,10 (p = p2 kabulünde) S
= İki
destekleyici
eleman
(enine
perdeler,
döşekler) arasındaki mesafeye eşit olan, yan iç
S
= Destek elemanları arasındaki mesafeye eşit olan, postaların desteklenmeyen boyu [m].
omurgaların desteklenmeyen boyu [m]. Normal
postalar,
kemere
ve
döşeklerden
oluşan
G.
Borda Yapıları
destekleyici elemanlara yeterli şekilde bağlanmalıdır.
1.
Genel
3.2
Bu
Kısım,
yapılarının
enine
veya
takviyelerinin
boyuna
sistemdeki
boyutlandırılması
ile
borda ilgili
Boyuna postalar
Boyuna postaların WP kesit modülü [cm3], aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
kriterleri vermektedir. 2
WP = k1 ⋅ s ⋅ S ⋅ ko ⋅ p Boyuna tip yapılar, derin postalar veya enine perdelerle desteklenen normal boyuna stifnerlerden oluşur.
Burada;
Enine tip yapılar, derin stringerler, güverteler, platformlar
k1
= 1,9 (p = p1 kabulünde)
veya dip yapılarıyla desteklenen düşey yerleştirilmiş normal takviye elemanlarından (postalar) oluşur. Yelkenli
teknelerin
direkleri
ve
balast
omurgaları
bölgelerinde, ayrıca makina dairelerinde ve genel olarak
= 1,0 (p = p2 kabulünde) S
lerden oluşan destek elemanları arasındaki
açık güvertedeki büyük açıklıklar civarında derin postalar
mesafeye
gereklidir. 2. s
Tanımlar ve Semboller = Boyuna ve enine normal takviyeler arası mesafe [m],
= Genel olarak, derin postalar veya enine perdeeşit
olan,
boyuna
postaların
desteklenmeyen boyu [m]. 4.
Derin Elemanlar
4.1
Derin postalar
Derin postaların WDP kesit modülü [cm3], aşağıda verilen
4 - 20
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
değerden daha az olamaz: WDP = k1 ⋅ KDP ⋅ s ⋅ S2 ⋅ ko ⋅ p Burada;
H.
Güverteler
1.
Genel
G, H
Bu Kısımda, güvertelerin, kaplamasının ve takviyelerinin veya destek yapılarının, boyutlandırılması ile ilgili kriterler
k1
= 1,0 (p = p1 kabulünde)
ve formüller verilmektedir.
= 0,7 (p = p2 kabulünde)
Güvertelerin takviye ve destek yapıları; punteller veya enine veya boyuna perdeler tarafından desteklenen,
KDP
= 2,5
normal boyuna elemanları veya derin stringeri destekleyen derin postalar için,
kirişler ve/veya derin kemerelerden oluşan sistemle desteklenen, boyuna veya enine doğrultuda konulan normal takviyeler, kemereler veya boyuna kemerelerden
= 1,1
normal
boyuna
elemanları
destek-
ibarettir.
lemeyen derin postalar için, Yelkenli teknelerin direkleri civarına, derin postalarla s
= Derin postalar arası mesafe veya derin postalar
birlikte bulunan derin kemereler konulacaktır.
ile, ilgili derin postaya komşu enine perde arası mesafenin yarısı [m],
Güverteleri veya güverte evleri üzerinde direk bulunan yelkenli teknelerde, direk tabanı bölgesine bir puntel veya
S
= Derin postayı destekleyen elemanlar arasındaki
perde konulacaktır.
mesafeye eşit olan, desteklenmeyen boy [m]. 2. 4.2
Tanımlar ve Semboller
Derin stringerler pdc 3
= Hesaplama güvertesi
Derin stringerlerin WDS kesit modülü [cm ], aşağıda
En az 0,6 L boyunca devam eden ve bordadaki
verilen değerden daha az olamaz:
yapısal elemanlara etkili bir mesnet oluşturan, en derin yüklü su hattı üzerindeki ilk güverte.
2
WDS = k1 ⋅ KDS ⋅ s ⋅ S ⋅ ko ⋅ p Bu güverte, ideal olarak, tüm gemi boyunca Burada; k1
devam etmelidir,
= 4.1'de verilen değer,
s
= Normal enine veya boyuna takviyeler arası mesafe [m],
KDS
= 2,5
normal
düşey
stifnerleri
(postaları)
destekleyen derin stringerler için,
h
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma yüksekliği değeri [m],
= 1,1
normal düşey stifnerleri desteklemeyen ko, kof = B.3.5.2'de tanımlanan katsayılar.
derin stringerler için, s
= Derin stringerler arası mesafe veya başka
3.
Güverte Kaplaması
3.1
Açık güverte
stringer veya güverte olmaması durumunda; 0,5 H [m], S
derin
Aynı zamanda mukavemet güvertesi olduğu da dikkate
postalardan oluşan, stringer destek elemanları
alınarak, açık güverte kaplamasının kalınlığı t [mm],
arasındaki mesafeye eşit olan, desteklenmeyen
aşağıda verilenden daha az olamaz:
= Genel
boy [m].
olarak,
enine
perde
veya
H
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler 0,5
t = 0,15 ⋅ ka ⋅ s ⋅ kof ⋅ L1
4.2
4 - 21
Derin takviyeler
L>20 m. olan teknelerde, genişliği [mm] 25 L'den ve
Kirişlerin ve derin kemerelerin WDT kesit modülü [cm3],
kalınlığı aşağıda verilen değerden az olmayan, bir
aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
stringer levhası konulur: 2
WDT = 15 ⋅ b ⋅ S ⋅ h ⋅ ko 0,5
t = 0,2 ⋅ ka ⋅ s ⋅ kof ⋅ L1
Burada; Burada; b ka
= E.6'da tanımlanan değer,
L1
= 15 m. den az alınamayacak olan, boyut-
= Kemere üzerinde yer alan güverte şeridinin ortalama genişliği [m]. b'nin hesaplanmasında olası açıklıklar dikkate alınmayacaktır.
landırma boyudur [m].
S
= İki destek elemanı (punteller, diğer derin takviyeler, perdeler) arasındaki mesafeye eşit
3.2
Alt güverteler
olan, derin takviyelerin desteklenmeyen boyu [m].
Açık güverte altında yer alan ve yaşama mahallini oluşturan güvertelerin kalınlığı t [mm], aşağıda verilen
4.3
Punteller
değerden az olamaz: Punteller, genel olarak, malzemesi çelik veya alüminyum t = 0,13 ⋅ ka ⋅ s ⋅ kof ⋅
0,5 L1
alaşımı olan borulardan yapılacak ve tekneye cıvata ile bağlanma olanağı sağlayan dablinlere, her iki ucundan
ka
= E.6'da verilen değerdir.
da bağlanacaktır. 2
Alt güverte bir tank üstünü oluşturuyorsa, bu güvertenin
Puntellerin Ap kesit alanı [cm ], aşağıda verilen değerden
kalınlığı, I.3'de tank perdelerinin hesaplanması için verilen
daha az olamaz:
formüldeki değerden hiçbir surette az olamaz. Ap =
4.
Güvertelerin
Takviye
ve
Q ⋅C 12,5 − 0,045 λ
Destekleme
Elemanları
Burada;
4.1
C
Normal takviyeler
= 1,0 çelik punteller için, = 1,6 alüminyum alaşımlı punteller için,
Boyuna ve enine (kemereler) yönde konulan normal 3
takviye elemanlarının WNT kesit modülü [cm ], aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
Q
= Aşağıdaki formüle göre hesaplanan, puntel yükü [kN]:
2
WNT = 14 ⋅ s ⋅ S ⋅ h ⋅ kof ⋅ C1 Q = 6,87 ⋅ A ⋅ h Burada; Burada; C1
= 1,0
açık güverte boyuna kemereleri için, A
= 0,63
alt güverte boyuna kemereleri için,
= 0,56
enine kemereler için.
= puntele etki eden güverte sahası alanı 2
[m ]
4 - 22
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
I.
Perdeler
4.
Stifnerler
1.
Genel
4.1
Normal stifnerler
I
Su geçirmez perdelerin adedi ve konumu, genel olarak,
Normal stifnerlerin W kesit modülü [cm3], aşağıda verilen
Bölüm 2, A'da belirtilenlere uygun olacaktır.
değerden az olamaz: W = 13,5 ⋅ s ⋅ S2 ⋅ h ⋅ c ⋅ ko
Bu Kısım'da belirtilen boyutlandırmalar, tekil tabakalı veya sandviç tipindeki takviyeli plastikten yapılmış perdelere
c katsayısı değerleri ile, h boyutlandırma yüksekliği Tablo
uygulanır.
4.6'da verilmiştir. Tanklar hariç olmak üzere, ahşaptan yapılmış perdelerde, tip onaylı kontrplak kullanılacak ve boyutları Bölüm 3'de
4.2
Derin takviyeler
belirtilenden daha az olmayacaktır. Normal düşey stifnerli perdelerin stringerlerinin ve normal 2.
yatay stifnerli perdelerin derin stifnerlerinin W kesit
Semboller
3
modülü [cm ], aşağıdaki formüle göre hesaplanır: s
= Stifnerler arası mesafe [m], W = C1 ⋅ b ⋅ S2 ⋅ h ⋅ ko
S
= İlgili stifneri destekleyen elemanlar arasındaki mesafeye eşit olan desteklenmeyen boy [m],
hs,hB = Bölüm 2, E'de tanımlanan değerler,
Burada; C1
ko, kof = B.3.5.2'de tanımlanan değerler. 3.
= 10,7 bölmeleme perdeleri için, = 18,0 tank perdeleri için,
Perde Levhaları
b
= Derin stringer veya derin stifnerin desteklendiği perde bölgesinin genişliği [m],
Perde levhası kalınlığı tp [mm], aşağıda verilen değerden daha az olamaz:
h
= Tablo 4.6'da belirtilen boyutlandırma yüksekliği.
tp = k1 ⋅ s ⋅ kof ⋅ h0,5
Tablo 4.6
k1 katsayısı ve boyutlandırma yüksekliği Tablo 4.5'de verilmiştir. Tablo 4.5
Perdeler
k1
h [m]
Çatışma perdesi
5,8
hB
Bölmeleme perdesi
5,0
hB
Tank perdesi
5,3
hS
Stifnerler
h [m]
c
Çatışma perdesinde
hB
0,78
Bölmeleme perdesinde
hB
0,63
Tank perdesinde
hS
1,00
5.
Sıvı Taşınan Tanklar
Bu maddedeki "tank" ifadesi, teknenin bir parçasını oluşturan ve sıvı taşınmasında kullanılan (su, yakıt veya yağlama yağı) bünye tankları anlamındadır.
I, J
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
Parlama noktası ≤ 55°C olan yakıtların taşınması için, Bölüm
2,
D'ye
göre,
bağımsız
metalik
h
4 - 23
= Tablo 4.7'de verilen boyutlandırma yüksekliği
tankların
[m],
kullanılması gereklidir. = B.3.5.2'de verilen katsayı.
kof Yakıt veya yağlama yağı taşınması amaçlanan tanklar,
Tablo 4.7
tekil tabakalı yapılardan yapılacaktır. Sandviç tip yapılar, TL'nun belirleyeceği koşullara göre
Perde tipi
h [m]
kabul edilebilir. Ancak, sıvı ile temasta bulunan iç cidarın kalınlığı 8 mm. den daha az olamaz. Yakıt veya yağlama yağı taşınacak tanklar, ilgili TL isteklerine göre, tabakanın yangın testine tabi tutulması
1. sıra cephe perdesi
3
2. sıra cephe perdesi
1,5
Herhangi bir konumdaki diğer perdeler
1,2
koşulu ile, kullanılabilir. 3.
Stifnerler
Bahis konusu testler, tabaka kalınlığının 10 mm. den az olmaması ve tankın iç cidarının hidrokarbidlere dayanımlı
Dış duvar perdelerinin stifinerlerinin W kesit modülü
reçine ile ve dış cidarının da kendinden söner tip reçine
[cm ], aşağıda verilen değerden az olamaz:
3
ile kaplı olması koşuluyla, yapılmayabilir. 2
W = 5,5 ⋅ s ⋅ S ⋅ h ⋅ ko Tabaka örnekleri, yakıt içine daldırma işleminden sonra, ilgili TL isteklerine göre, mekanik testlere tabi tutulacaktır.
Burada; h
J.
Üst Yapılar
1.
Genel
İlk sıra üst yapılar veya güverte evleri, en üst devamlı
= Tablo 4.7'de verilen boyutlandırma yüksekliği [m],
ko
= B.3.5.2'de verilen katsayı,
s
= Stifnerler arası mesafe [m],
S
= İlgili stifneri destekleyen elemanlar arasındaki
açık güvertenin üzerinde, ikinci sıra, ilk sıranın üstünde ve diğerleri de aynı şekilde devam etmek üzere kabul
mesafeye eşit olan, stifnerlerin desteklenmeyen
edilecektir.
boyu [m]. Alttaki ara güvertelere, üst yapı ve güverte evinin içinden giriş yoksa, TL'nun kararına bağlı olarak, bu kısımda
4.
Üst Yapı Güverteleri
verilenlere göre azaltılmış boyutlar kabul edilebilir. Üst yapı güverte kaplaması kalınlığı t [mm], aşağıdaki 2.
Dış Duvar Kaplaması
formüle göre hesaplanacaktır: 0,5
t = 3,7 ⋅ s ⋅ kof ⋅ h
Dış duvar kaplaması kalınlığı t [mm], aşağıdaki formüle göre hesaplanır: t = 3,7 ⋅ s ⋅ kof ⋅ h0,5 Burada; s
= Stifnerler arası mesafe
Burada; s
= Stifnerler arası mesafe [m],
kof
= B.3.5.2'de verilen katsayı,
h
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma yüksekliği [m].
4 - 24 5.
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler Güverte Takviyeleri
J, K
dokümanların sağlanması koşulu ile, eşdeğerlilik kriterine göre,
Boyuna ve enine güverte kemerelerinin W kesit modülü
her
durum
için
ayrı
ayrı
olmak
üzere
değerlendirilecektir.
[cm3], aşağıda verilen değerden az olamaz: 2.
Genel
2
W = 5,5 ⋅ s ⋅ S ⋅ h ⋅ ko Genel olarak, iç ve dış cidarlar; tabaka oluşumu, direnç Burada; S
ve elastisite özellikleri bakımından eşdeğerdedir.
= Destekleyici elemanlar arasındaki mesafeye eşit olan, stifnerlerin desteklenmeyen boyu [m],
s, h
Özellikle, balast omurgalı yelkenli teknelerde olmak üzere, omurga bölgesinde, tekne eklentilerinin yer aldığı bölgelerde (pervane şaftı kolları ve dümen boynuzu
= 4'de tanımlanan değerler.
bölgeleri), üst güverteye bağlantı bölgesinde ve genelde
Derin kemere ve kirişler ile normal punteller, H'ye göre boyutlandırılacaktır.
cıvatalı bağlantı yapılacak yerlerde, kural olarak tek cidarlı tabaka kullanılacaktır. Bu
K.
Sandviç Konstrüksiyonlu Tekne Yapılarının
Boyutlandırılması 1.
bölgelerde,
sandviç
tabakaların
kullanımı;
öz
malzemesinin özellikleri ile, saplama ve cıvataların geçtiği deliklerden su sızıntısını önleyici önlemleri göz önünde tutarak. TL tarafından özel olarak değerlendirilecektir.
Giriş Bünyesel yakıt tankları bölgesinde sandviç tabakaların
Bu Kısım'da incelenen sandviç tip tabakalar, düşük
kullanılması tavsiye edilmez. Bu tip bir kullanım, I'da
yoğunluklu ve mekanik özellikli bir öz tabakasına bağlı,
belirtildiği üzere, sıvı ile temas eden cidarın kalınlığının
takviyeli
arttırılması ile kabul edilebilir.
plastikten
yapılmış
iki
ince
tabakadan
oluşmuştur. 3.
Semboller
Öz malzemesi, genel olarak, balsa ağacı, çeşitli özgül ağırlıktaki plastik köpük veya bal peteği yapısındaki vb.
S
diğer malzemelerden yapılır. Bu malzemeler, basınç veya
= Sandviç yapıyı destekleyen elemanlar (perdeler, derin postalar) arasındaki mininum mesafeye
çekme gerilmeleriyle kolaylıkla şekil değiştirmelerine
eşit olan, sandviç yapı şeridinin desteklenmeyen
karşın, kesme gerilmelerine karşı iyi direnç gösterirler.
boyu [m],
Özün kalınlığı yanında, dış iki tabakanın kalınlığı ihmal edilebilir
düzeydedir. Buna
karşın
öz
p
= Bölüm
2,
E'de
tanımlanan
boyutlandırma
2
malzemenin
basıncı [kN/m ],
elastisite modülü, dış tabakalarınkine göre ihmal edilebilir. h Dik doğrultudaki kuvvetler ve eğme momentleri sadece dış
yüzeyler,
kesme
kuvvetleri
ise,
öz
= Bölüm 2, E'de verilen boyutlandırma yüksekliği [m],
malzeme
tarafından karşılanır. Aşağıdaki maddelerde verilen
Rto
= Dış cidarın maksimum çekme mukavemeti 2
boyutlandırma değerleri, yukarıda belirtilen varsayımlara
[N/mm ],
göre değerlendirilecektir. Rti
= İç
cidarın
maksimum
çekme
mukavemeti
2
Sandviç yapıların farklı yöntemlerle boyutlandırılması
[N/mm ],
ve/veya yukarıda belirtilen özelliklere uymayan öz malzemeleri ile dış cidarların olması halinde, kullanılan malzemelerin ve yapılan tüm testlere ait tüm teknik
Rco
= Dış cidarın maksimum eğilme mukavemeti [N/mm2],
K Rci
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler = İç
cidarın
maksimum
eğilme
mukavemeti
EA
= Öz malzemesinin basma elastisite modülü
2
2
[N/mm ], τ
[N/mm ],
= Sandviç öz malzemesinin maksimum kesme
GA
= Öz malzemesinin kesme elastisite modülü
2
[N/mm2],
gerilmesi [N/mm ], ha
4 - 25
= Sandviç öz malzemesinin net yüksekliği [mm].
σC
= İlgili cidara etki eden etkin basma gerilmesi [N/mm2],
4.
Cidarların Minimum Kalınlığı ν
= İlgili cidar tabakasının Poisson katsayısı.
Cidar tabakalarının kalınlığı, aşağıdaki maddelerde verilen kesit modüllerini sağlayacak şekilde olacak, ayrıca,
aşağıda
verilen
formüllerle
elde
5.
Dip
edilen
değerlerden daha az olmayacaktır [mm]:
1 cm. genişliğindeki dip sandviç tabaka şeridinin dış ve iç 3
cidarlarının WSo ve WSi kesit modülleri [cm ], aşağıdaki a)
formüllerde verilen değerlerden az olamaz:
Dip için
b)
to = 0,50 ⋅ (2,2 + 0,25 L)
WSo = k1 ⋅ p ⋅ S 2 ⋅ 1 R co
ti = 0,40 ⋅ (2,2 + 0,25 L)
WSi = k1 ⋅ p ⋅ S 2 ⋅ 1 R ti
Borda ve açık güverte için
Burada;
to = 0,45 ⋅ (2,2 + 0,25 L)
k1
ti = 0,35 ⋅ (2,2 + 0,25 L)
= 1,6 (p = p1 kabulünde) = 0,4 (p = p2 kabulünde)
1 cm. genişliğinde sandviç tabaka şeridinin IS atalet
Burada;
momenti [cm4], aşağıdaki değerden az olamaz: to
= Sandviç yapının dış tabakasının kalınlığı,
ti
= Sandviç yapının iç tabakasının kalınlığı.
IS = 40 ⋅ S ⋅ W ⋅ R
ES
Burada; Esnek dengenin bozulmasına dayanımla ilgili olarak kalınlığın yeterli olması koşuluyla, yukarıda verilen
R
= İki cidarın maksimum basma mukavemetinin 2
büyük olanı [N/mm ],
minimum kalınlıklardan daha az kalınlıklar da kabul edilebilir.
ES
= İki
cidarın
basma
ve
kesme
elastisite 2
modüllerinin 4 değerinin ortalaması [N/mm ], Öz malzemesi balsa ağacı veya poliüretan köpük ve diğer benzeri ürünlerden oluşan sandviç yapıların,
W
3
= WSo ve WSi değerlerinden büyük olanı [cm ].
2
aşağıdaki formülle verilen σCR [N/mm ] kritik gerilmesi, Öz malzemesinin net yüksekliği ha [mm], aşağıdaki
1,3 σC'den daha az olamaz:
⎛ E ⋅E ⋅ G σCR = 0,4 ⋅ ⎜ F A 2 A ⎜ 1− v ⎝ EF
1/ 3
⎞ ⎟ ⎟ ⎠
= İlgili cidar tabakasının basma elastisite modülü [N/mm2],
formülde verilen değerden daha az olamaz: ha =
k1 ⋅ p ⋅ S τ
Burada; k1
= 0,5 (p = p1 kabulünde)
4 - 26
Bölüm 4 – Tekne Konstrüksiyonu – Elyaf Takviyeli Plastik Tekneler
= 0,2 (p = p2 kabulünde)
6.
Ancak, WSo kesit modülünün, aynı S değeri için, 6'da borda için verilen değerden büyük alınması gerekmez:
Borda
1 cm. genişliğindeki borda sandviç tabaka şeridinin dış ve iç cidarlarının WSo ve WSi kesit modülleri [cm3], aşağıdaki formüllerde verilen değerlerden az olamaz:
WSi = k 1 ⋅ p ⋅ S 2 ⋅ 1 R ti
1 cm. genişliğinde güverte sandviç tabaka şeridinin IS atalet momenti [cm4], aşağıdaki değerden az olamaz:
IS = 40 ⋅ S ⋅ W ⋅ R
WSo = k1 ⋅ p ⋅ S 2 ⋅ 1 R co WSi = k 1 ⋅ p ⋅ S 2 ⋅ 1 R ti
ES
W, R, ES değerleri 5 'de tanımlanmıştır. Öz malzemesinin net yüksekliği ha [mm], aşağıdaki formülde verilen değerden daha az olamaz:
Burada; k1
K
= 1,6 (p = p1 kabulünde) = 0,4 (p = p2 kabulünde)
1 cm. genişliğinde sandviç tabaka şeridinin (borda) IS 4
atalet momenti [cm ], aşağıdaki değerden az olamaz:
IS = 40 ⋅ S ⋅ W ⋅ R
ES
Burada; R, ES ve W 5'de tanımlanan değerlerdir.
ha =
7 ⋅h ⋅S τ
8. Su Geçirmez Perdeler ve Üst Yapıların Dış Duvarları Bu maddede verilen boyutlandırmalar, perdeleri ile, tank perdelerine uygulanır.
bölmeleme
"h" değerini J'de belirtilen ilgili değer kabul etmek suretiyle, söz konusu boyutlandırma üst yapı dış duvarlarına da uygulanır.
Öz malzemesinin net yüksekliği ha [mm], aşağıdaki formülde verilen değerden daha az olamaz:
ha =
k1 ⋅ p ⋅ S τ
1 cm. genişliğindeki perde sandviç tabaka şeridinin WS kesit modülü [cm3] ve IS atalet momenti [cm4], aşağıdaki değerlerden az olamaz: WS = 15 ⋅ h ⋅ S ⋅ 1 R
Burada; k1
= 0,2 (p = p2 kabulünde)
7.
IS = 40 ⋅ S ⋅ W ⋅ R
= 0,5 (p = p1 kabulünde)
Güverteler
1 cm. genişliğinde güverte sandviç tabakası şeridinin dış ve iç cidarlarının WSo ve WSi kesit modülleri [cm3], aşağıdaki formüllerde verilen değerlerden az olamaz: WSo = 15 ⋅ h ⋅ S 2 ⋅ 1 R co
ES
Burada; R
= İki cidarın maksimum basma mukavemetinin büyük olanı [N/mm2],
ES
= İki cidarın basma ve kesme elastisite 2 modüllerinin ortalama değeri [N/mm ].
Öz malzemesinin net yüksekliği ha [mm], aşağıdaki formülde verilen değerden daha az olamaz:
ha =
7 ⋅h ⋅S τ