Православна Светлина бр. 29

списание за православна вера, култура и образование издание број 29, година VIII, април 2014

На 24. 03. 2014 година, во Соборниот храм на Повардарската епархија „Св. вмч. Пантелејмон“ во Велес се одржа прв Великопосен концерт на црковниот младински хор „Св. Кирил и Методиј“ од Велес. На овој прекрасен црковен настан присуствуваше Неговото Блаженство, Архиепископот Охридски и Македонски г. г. Стефан, Митрополитот Повардарски г. Агатангел, речиси целото свештенство на Повардарската епархија, како и голем број присутни кои ги проследија велелепните звуци на нашиот младински хор. Во рамките на Великопосниот концерт беа изведени девет композиции, во кои покрај хорот, како солисти настапија Вариса Хајдарпашиќ, Ана Михајлова, свештеникот Мики Миовски, како и диригентката на хорот Веселинска Маџарова Андова. Крајот на овој прв Великопосен концерт, кој ќе се одржува секоја наредна година во понеделникот од Крстопоклоната недела, беше резервиран за уште едeн значаен настан во црковното битисување на нашата Света Црква. Имено, за прв пат во поновата историја на Македонската православна црква, беше испечатена Литургијата за мешан хор на Атанас Бадев, основоположникот на црковното хорско пеење во Македонија. Автор на новиот електронски запис на нотниот текст на Литургијата е диригентката на младинскиот хор, Веселинка Маџарова - Андова. Таа се обрати пред присутната публика, објаснувајќи ги мотивите и текот на 5-месечниот труд, со кои, со благослов на Неговото Високопреосвештенство, Митрополитот Повардарски г. Агатангел, се испечати ова значајно богоугодно дело. На крајот на овој настан пред присутните слово изрече и Митрополитот Агатангел , кој благословувајќи го овој настан, истакна дека ова дело е од непроценливо значење за нас македонските православни верници, но и за македонската духовна музика воопшто и дека благодарение на овој труд, од сега па натаму, сите македонски хорови ќе имаат пред себе прекрасно отпечатена книга со Литургијата на Бадев.

ПРАВОСЛАВНА СВЕТЛИНА

содржина

В Б П К П

† елигденско послание † еседа за крстот, разбојникот, второто доаѓање и за молитвата за непријателите † атот на Крстот † ритика за неинтересот кон догматите † рашања и одговори - Св. Симеон Солунски † рштение - Митрополит Иларион Алфеев † ој е вистината? - Свети Силуан Атонски † а пастирското служење - V дел † остот време за радост - Митрополит Антониј Блум † овекот - литургиско битие - Архим. Георгиј Капсанис † коната - школо за молитва † орба со ѓаволот - Свети Исаак Сириски † а Чарлс Дарвин † алото момче со големо патриотско срце - расказ † редговор на книгата „Старец Јосиф Исихаст“ † редговор на книгата „Пејач на покајанието“ † катист на света Ксенија Петроградска

К К З

П Ч И Б З М П П А

импресум Списание за православна вера, образование и култура; број XXIX, април 2014 Излегува четири пати годишно. Издавач: Повардарска епархија на Македонската Православна Црква, Велес. Главен и одговорен уредник: Митрополит Повардарски г. Агатангел. Уредувачки одбор: Протоѓакон Влатко Стоименов, свештеник Јани Мулев, ѓакон Васил Ристовски, дипл. политиколог Никола Цилаков. Дизајн и компјутерска подготовка: Никола Цилаков. Печати: „Европа'92“ - Кочани www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

†

А Г А Т А Н Г Е Л ПО МИЛОСТА БОЖЈА МИТРОПОЛИТ ПОВАРДАРСКИ, НА СВЕШТЕНОСЛУЖИТЕЛИТЕ, МОНАШТВОТО И ВЕРНИТЕ ЧЕДА НА МАКЕДОНСКАТА ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА, ОДНОСНО ПОВАРДАРСКАТА ЕПАРХИЈА, А ПО ПОВОД ВОСКРЕСЕНИЕТО ХРИСТОВО - ВЕЛИГДЕН, ИМ ИСПРАЌА АРХИПАСТИРСКИ БЛАГОСЛОВ И МИР ОД БОГА Возљубени наши духовни чеда! Македонскиот православен народ денеска зачекори во време исполнето со надумна, божествена и воскресенска радост. Нашата вера и надеж во овоземниот живот е заснована токму на Христовото воскресение. Онака, како што Тој пострада, беше погребан и воскресна, така и сите починати ќе воскреснат за вечноста. За нас христијаните, Воскресението од мртвите е вечната светлина, непобедливата сила Христова. Воскресението е нашата смисла, нашиот живот. Христос со своето славно воскресение покажа дека смртта е немоќна. Победен е најголемиот човеков непријател! Затоа овој ден е ден на радоста. Велигден е празник над празниците и прослава над прославите. Сознанието за овој настан не ги гали и облагородува само срцата на верните. Оваа света радост денес се разлева насекаде и ги зафаќа сите битија, ја опфаќа целата природа, ги исполнува небото и земјата.

4

Број 29, година 8, Април 2014

Трпезата на благодатта за сите е поставена. Со вера и без страв да пристапиме и да вкусиме од овие рајски плодови. Воскреснатиот домаќин е благ и милостив и сите нé повикува да учествуваме во Неговото пасхално радување. Драги браќа и сестри Македонци! Христовото воскресение е гаранција за нашето лично воскресение. Бог нема да дозволи праведникот да види распаѓање. Како што пченичното зрно фрлено во земја умира за да воскресне и да се развие во билка и да донесе повеќе род, така и човечкото тело ќе биде погребано, за да воскресне тело духовно и вечно. Оти по Воскресението Христово распадливото се облекува во нераспадливо, а смртното - во бесмртно. Смртта ја затупува осилката, а пеколот ја губи победата. Драги браќа и сестри! Во учењето Христово, во Неговите величествени и бесмртни начeла, во Неговото долготрпеливо страдање и во Неговото светло Воскресение се наоѓа силата која ќе го победи злото во овој свет. Во Христа се наоѓа благодатниот извор на човековата среќа и задоволство. Победени се пеколот, смртта, злобата, зависта, лукавството и неправдата. Величенствен е денешниот ден за луѓето. Ова е ден на Воскресението на Спасителот, ден на Неговиот божествен и творечки дух, кој создава проповедници на вистината и слободата, кој им влева моќ и ги вдахновува борците за правда и вистина. Воскресението Христово е силата која и денес препородува, моќно и благотворно допира до душите и срцата човечки, а во целата природа предизвикува триумфална радост и веселие. Да се придружиме и ние на Небесната Црква, на ликувањето на ангелите www.povardarska-eparhija.org.mk

5

и на убавата Божја природа. Да ги отвориме своите срца и души за нови благодатни сили, зашто овој ден го создаде Господ да се радуваме и да се веселиме во него. Како што пријатниот мирис во полето е сведок за близината на убавото цвеќе, така нека замириса и нашиот живот, со нашите добри дела. Секоја наша постапка нека биде постојана проповед дека Христос воскресна од мртвите, па да речат оние кои уште не го познале - Еве го Господа, Он живее во срцата и душите на оние кои го носат Неговото име.

Христос воскресна, навистина воскресна!

6

Број 29, година 8, Април 2014

www.povardarska-eparhija.org.mk

7

СВЕТИ ЈОВАН ЗЛАТОУСТ

БЕСЕДА За крстот, разбојникот, второто доаѓање и за молитвата за непријателите

Н

а денешен ден, висеше на крстот, Господ наш Исус Христос и ние тој ден го посветивме на познанието, дека крстот е празник и торжество духовно. Пред тоа, крстот беше име за казна, а сега е предмет на почитување, пред тоа беше знак за осуда, а сега е основа на спасението. Бидејќи тој безброј добра ни направи, од заблудата нѐ избави, оние кои во темнина се наоѓаат, ги просветли, омразените со Бога ги измири, отуѓените ги присвои, оддалечените ближни ги направи. Тој е Оној што ги прекинува кавгите, што го одржува мирот 8

Број 29, година 8, Април 2014

и толку преголеми богатства ни дава. Со Неговото дејство веќе не се заблудуваме по горите, бидејќи вистинскиот пат го спознавме, надвор од царските одаи не стоиме, бидејќи вратата ја најдовме, од распалените ѓаволски стрели не се плашиме, бидејќи источникот го гледаме. А веќе не сме ни бедни бидејќи Младенец добивме, од волкот не се плашиме бидејќи добар Пастир имаме, кој сам за себе вели: „Јас сум добриот пастир“ (Јован 10,11). Закрилени од Него од никого не се ужаснуваме, бидејќи во царска служба се наоѓаме. Па затоа и она што е напишано:

„Затоа да празнуваме не во стариот квасец, ниту во квасецот на злобата, туку во бесквасните лебови на искреноста и вистината“ и што е „и Пасхата наша Христос, се жртвуваше за нас“ (1.Кор. 5, 7-8) ние го празнуваме споменот на крстот, бидејќи каде што има жртва, таму има очистување од гревови, таму има помирување со Бога, и големо празнување. „Пасхата наша Христос, се жртвуваше за нас“. На високиот крст. Новиот жртвеник на оваа жртва, а затоа што и жртвата е нова и необична. Бидејќи Христос и жртва и жрец беше, жртва по тело, а жрец по духот.

Самиот се принесе и по тело принослив беше. А послушај како Павле го означил сето тоа кога рекол: „Зашто секој Првосвештеник, кој од луѓе се избира, за луѓето се поставува на служба Божја, да принесува дарови и жртви за гревовите“ (Евр. 5,1), затоа беше потребно и Тој да има што да принесе (Евр.

8,3). Ете, тука самиот себеси се принесува! Додека на друго место вели: „Така и Христос, откако еднаш се принесе Самиот Себе како жртва, за да ги однесе гревовите на мнозина, втор пат ќе им се јави не веќе како жртва за грев на оние што Го очекуваат, туку за нивно спасение (Евр.

9,28). Гледаш ли како по ова е принесен, а по она како Самиот Себе се принесува. Па сфаќаш ли како Тој Самиот беше и жртва и свештеник, додека крстот претставуваше жртвеник? Но, некој ќе рече, зошто оваа жртва не беше принесена во црква, туку надвор од градските ѕидини?

За да се исполни кажаното преку пророкот: „И меѓу разбојници Го ставија“. А зошто не под покрив, туку на воздигнат крст под отворено небо? За да се исчисти воздухот, затоа на високо и отворено, само со небо покриено место, бидејќи со тоа што овцата е жртвувана на високо и воздухот се исчистил, а и земјата се исчистила, зашто на неа капнала крвта од ребрата. Значи затоа не под некој покрив, ниту во некој јудејски храм, за евреите да не би ја присвоиле жртвата за себе, а и ти да не помислиш дека таа е принесена само за еден народ. Затоа, надвор од градските ѕидини, да сфатиш дека жртвата е општа и принесена за целиот свет, говорам да дознаеш, дека ова е сеопшто очистување, а не делумно како кај Јудејците пред тоа. Бог само на Јудејците, не и на другите народи им заповеда своите жртви и дарови на едно

единствено место да ги принесуваат, но тоа е причината што останатиот дел од земјата со чадот и смрдеата од идолските жртви на незнабожечките народи, кои ги принесувале, била загадена, додека за нас, бидејќи Христос целата вселена ја исчисти, секое место е погодно за молитва. Со оглед на тоа и Павле нѐ советува на секое место да се молиме, велејќи: „Мажите сакам да се молат на секое место, кревајќи чисти раце без гнев и расправии“ (1.Тим.

2,8). Гледаш ли дека сиот свет е исчистен, кога на секое место можеме чисти раце да креваме, бидејќи целата земја е света, па и од внатрешната светиња на светињите станала посвета, бидејќи само во внатрешната светиња се принесувала бесловесна овца, а тука духовна, и колку што оваа жртва е подобра, толку и самото осветување е поголемо, па од таа причина и крстот www.povardarska-eparhija.org.mk

9

денес го празнуваме. Сакаш ли да го дознаеш и другото дејство на крстот? Тој и рајот кој повеќе од пет илјади години беше затворен, на денешен ден ни го отвори. Бидејќи на овој ден и во овој час Бог го воведе разбојникот во него. Две извонредни дела направи. Прво, рајот го отвори, и второ што во него разбојникот го воведе. На денешен ден ни е предадено старото татковство, кое во ист момент е дарувано на целиот свет, денес се вративме во градот на нашиот татко, бидејќи на денешен ден се изговорени зборовите: „Вистина ти велам: денес ќе бидеш со мене во рајот!“ (Лука 23, 43). Што зборуваш? Распнат си на крст, а рај ветуваш? Така е – одговара Тој – за да ја увидиш силата моја и на самиот крст. И токму поради жалната случка, да не гледаш толку на својството на крстот, колку на силата на Распнатиот, затоа тоа чудо на 10

Број 29, година 8, Април 2014

крст го направи, со што е посебно, и со кое ја покажа својата сила и моќ. Бидејќи не тогаш, кога мртви воскреснуваше, ниту кога на морето и на ветерот им заповедаше и бесови изгонуваше, туку кога го распнуваа, приковаа, потсмеваа и плукаа, тогаш го промени изгубеното срце на разбојникот, а со тоа и неговата зголемена сила се покажа. Бидејќи, не само што целата твар ја воздржа, и камењата во распаѓање ги доведе, туку од камен понечувствителната душа на разбојникот ја привлече кон себе и ја почести говорејќи: „Денес ќе бидеш со Мене во рајот“. Навистина, рајот сѐ уште го чуваше херувим, но Христос е Господ и на херувимите, огненото оружје сѐ уште таму се наоѓаше, но Христос има власт и над пламенот и над геената и над животот и над смртта. Ниеден цар не би допуштил покрај себе

разбојник, или било кој друг сличен, да смести и на таков начин во градот да го воведе, но Христос и тоа го направи, па влегувајќи во светата наша татковина и разбојникот со себе го воведе. Ниту со тоа го обесчестил рајот, туку му оддал почит, бидејќи рајот за преголема чест треба да го смета тоа што има таков Господ, Кој и разбојниците со рајско насладување ги удостојува. Тој и цариници и блудници воведуваше во Царството Небесно, но тоа не го правеше да го обесчести Царството Небесно, туку да му придодаде поголема важност, јавувајќи се дека Тој е таков Господ на Царството Небесно, што може и блудниците и цариниците да ги поправи, за и тие со тамошните почести и дарови да се удостојат. И како што ние му се восхитуваме на оној лекар кој ги лекува и оние болести, кои за неизлечиви се сметаат, така праведно е и на Христос да

Му се восхитуваме, бидејќи неизлечивите рани ги лекува, па дури и цариникот и блудницата во таква состојба ги поставува, за небо достојна. А што направил разбојникот, ќе праша некој, што и после крстот можел рајот да го придобие? Сакаш ли и тоа, за кратко време да ти го објаснам? Слушај. Кога Петар се одрече од Христа, разбојникот на крстот Го препозна. Ама не го говорам ова затоа што сакам да го прекорам Петар (Чувај ме, Боже, од тоа! Тоа никако!), ама сакам мажественоста

на разбојникот да ја покажам. Ученикот не можеше заканата на нетолку значајната слугинка да ја поднесе, а разбојнкиот иако со своите очи гледаше како целиот народ против Христа се подигнал, беснее, Му се потсмева, хули, не гледаше на тоа и на состојбата на распнатиот, туку со очите на верата сето тоа го презре, Го позна Господа, и припаѓајќи му рече: „Сети се на мене Господи, кога ќе дојдеш во царството Свое!“ (Лука 23,42). Овој разбојник не треба да остане незабележан од наша страна, ниту

треба да се срамиме за свој учител да го имаме, уште повеќе бидејќи и Господ не се посрами од него и прв го воведе во рајот. Значи, не треба да се срамиме да го имаме за свој учител оној кој пред целиот човечки род се покажа достоен за Царството Небесно, туку треба да испитаме сѐ поопширно за него, за да можеме подобро силата на крстот да ја спознаеме, бидејќи Господ не му рече нему, како што му рече на Петар: „Појдете по Мене и Јас ќе ве направам ловци на луѓе“ (Мат.

4,19), ниту како на дванаесетмината:

www.povardarska-eparhija.org.mk

11

„Вистина ви велам дека вие што врвите по Мене, во новиот свет, кога Синот Човечки ќе седне на престолот на славата Своја, ќе седнете и вие на дванаесет престоли и ќе судите над дванаесетте Израилеви колена“ (Мат. 19, 28), уште повеќе што него не го удостои ниту со еден единствен збор, пред него не покажа никакво чудо, и тој не виде ниеден мртов кого Христос го воскресна, не виде ни како Христос бесови изгонуваше, тој не виде како морето му се покорува, нему Христос ниту му проповедаше за Царството Небесно и за пеколот, но сепак и покрај тоа тој беше првиот кој го исповеда Христа на крстот, и тоа во истиот миг кога другиот разбојник го прекоруваше, бидејќи имаше уште еден разбојник кој беше распнат со Христа, за да се исполни кажаното преку пророкот: „и меѓу разбојници Го ставија“. Очигледно е дека 12

Број 29, година 8, Април 2014

намерата на Јудеите била на секој начин и по секоја цена славата Христова да ја помрачат, па не пропуштале ниедна можност распетието Христово да го омаловажат и навредат. Но вистината насекаде блескала, и со секоја пречка сѐ повеќе се засилувала и растела. Значи другиот разбојник го прекорувал. Ја гледаш ли разликата помеѓу едниот и другиот разбојник? Двајцата распнати на крст, двајцата разбојници, двајцата злосторници, но со различно расположение. Затоа едниот од нив го наследил Царството Небесно, а другиот пеколот. Така беше и вчера. Учениците и ученикот: Јуда и единаесетмината. Единаесетмината прашаа: „Каде сакаш да ти приготвиме да јадеш Пасха?“ (Мат. 26,17), а Јуда предавство спремаше говорејќи: „Што ќе ми дадете, па да ви Го предадам?“ (Мат. 26,15).

Единаесетмината се спремаа за осветување на Божествените тајни, а Јуда за предавство. А како што беше вчера, забележуваме дека така е и денес. Злосторник и злосторник. Но едниот се потсмева, а другиот го слави Господа затворајќи му ја устата на оној што хули со зборовите: „Зар и од Бога не се плашиш, кога си веќе и сам осуден? Ние сме праведно осудени, зашто примивме заслужена казна според нашите дела: но Тој ништо лошо не направил“ (Лука 23, 40-41). Ја гледаш ли надежта на разбојникот, ја гледаш ли дрскоста на крстот? Ја почитуваш ли разумноста при самото мачење и побожноста при самата казна? Кој нема да се восхити на тоа што тој останал при свест и не слегол од умот кога со железо го приковале? Но не само што останал при свест, туку и болките свои заборавајќи ги за другите почнал да се грижи, и бидејќи

учител на крстот се стори, говореше: „Зар и од Бога не се плашиш?“ Исто како да рекол: немој да гледаш на овој земски суд, бидејќи постои и друг невидлив судија и суд кој не може да се поткупи. Не гледај на тоа што Тој е тука осуден, бидејќи небесниот суд не е таков. Овде на земскиот суд често се случува правите и недолжни да се осудуваат како да се виновни, а виновните да се ослободуваат, и виновните се пуштаат на слобода и ги казнуваат правите. Зашто судиите по своја или не по своја волја, многу грешат, што или не познавајќи ги правите дела самите се лажат, или знаејќи ги биваат поткупени со пари, пресудите свои често ги продаваат. На небото ништо такво нема бидејќи само Бог е праведен судија и судот негов е како светлина, во кој нема никаква темнина и незнаење. Значи, за да не помисли оној злосторник дека Христос според

правдата на земјата е осуден и казнет, го сторил на небесниот суд повнимателен, му напоменал за страшниот суд како да говорел: Нагоре гледај, па нема да осудувап ниту со поткупени судии на земјата ќе прикриваш, туку само на оној суд ќе се пофалиш, кој на небото се извршува. Дали ја воочи мудроста на разбојникот? Дали ја сфати разумноста и науката? Ама, затоа тој во тој миг од крстот се преселил на небото. Па уште и со задоволство некому му се заканува, зашто рекол: „Зар ти не се боиш од Бога, кога и самиот си осуден така?“ А што значи: „Кога и самиот си осуден така?“ Тоа значи дека и ние во истата мака се наоѓаме. Зарем не си и ти на крстот и Му се потсмеваш? Та попрво себеси самиот, отколку што Него го навредуваш кога говориш така, како што и оние кои самите тонат во

грев, а ги осудуваат другите поради тоа, најприн тие самите се осудуваат, бидејќи кој во неволја се наоѓа, а на другиот му се потсмева поради слична неволја, тој самиот на себеси се потсмева. „Ние во истата мака се наоѓаме“. Апостолски закон и евангелски зборови се изречени кога вели: „бидејќи и ние во истата мака се наоѓаме“, а кои заповедаат: „Не судете за да не бидете судени“ (Мат. 7,1). Што правиш разбојнику? Во обид да го оправдаш Христа го направи соучесник на разбојник. Никако! Одговара тој. Тој сомнеж, ќе го исправам со следните зборови. За ти да не помислиш, кога вели дека е со него подеднакво осуден, дека и во гревот им е еднаков на нив, ја додаде следната исправка велејќи: „Ние сме праведно осудени, зашто примивме заслужена казна според нашите дела: но Тој ништо лошо www.povardarska-eparhija.org.mk

13

не направил“ (Лука 23,41). Гледаш ли совршена исповед? Гледаш ли како на самиот крст се ослободи од гревовите преку напишаното: „Потсети ме, заедно ќе се судиме; говори, за да се оправдаш (Иса. 43,26). Никој не го принудил, никој не го присилил, туку се прекорил самиот себеси велејќи: „Ние сме праведно осудени, зашто примивме заалужена казна според нашите дела: но Тој ништо лошо не направил“, а потоа додал: „Сети се на мене, Господи, кога ќе дојдеш во царството Свое!“ (Лука 23, 41-42). Значи не се осмелил да каже: „Сети се на мене, Господи, кога ќе дојдеш во царството Свое!“, додека преку исповед не го отфрлил целото бреме од своите сопствени гревови. Сфаќаш ли, колку големо добро е исповедта? Се исповедал, и рајот го отворил, се исповедал и наишол на таква милост, што доаѓајќи од разбојништво, за 14

Број 29, година 8, Април 2014

Царството Небесно смеел да замоли. Гледаш ли колкава добрина крстот ни подарил? За Царство говориш? Добро, што е тоа, што овде те потсетува на царство? Кажи ми. Овде, само железни клинци и крст се гледа. Самиот крст говори, тој е знак на Царството. И јас затоа Цар го нарекувам, бидејќи го гледам распнат, и бидејќи на царот му прилега да го даде животот свој за своите поданици. Тој самиот рече: „Јас сум добриот Пастир. Добриот Пастир си ја полага својата душа за овците“ (Јован 10,11). Дали сфати зошто крстот е знак на Царството? Сакаш ли и на друг начин тоа да го спознаеш? Христос не допушти, крстот да остане на земјата, туку го понесе со себе на небесата. Од каде го знаеме тоа? Затоа што и крстот ќе дојде со Него при второто и славно доаѓање. А за да разбереш дека крстот

е достоен за секоја почит, со славата Своја го повика. Но да видиме како со крстот ќе дојде. Треба доказ на виделина да изнесеме: „И така, ако ви речат: Ете, Тој е во пустината – не излегувајте; или ете во тајна соба е – не верувајте! (Мат. 24,26) - рече Тој самиот. А за своето второ и славно доаѓање ни претскажа поради лажните христоси и пророци, па и поради антихристот, за да не биде измамен никој, бидејќи пред Христос ќе дојде антихристот. Да не се случи, некој барајќи го пастирот да налета на волкот, затоа ти е покажан знакот при доаѓањето на пастирот. Бидејќи првото Негово доаѓање беше во тајност, да не помислиш дека и второто ќе биде такво, ти го објавувам овој знак. Првото доаѓање беше во тајност, бидејќи дојде да го најде изгубеното, второто пак нема да биде такво. Туку какво, кажи: „Како што молњата излегува од

исток и се гледа дури до запад, така ќе биде доаѓањето на Синот Човечки“ (Мат. 24,27). Ќе се јави неочекувано на сите и никој нема да биде во дилема дали Христос е на ова или на некое друго место. Бидејќи кога молњата светнува, не е потребно да се праша дали светнала, така ќе биде и со Христовото доаѓање, нема да биде потребно да прашаме дали дошол. Бидејќи јас моите ветувања не ги заборавив. Слушни ги следните зборови: „И веднаш, по маките на тие дни“ односно во тоа време. А во кое? Кога ќе дојде Синот Човечки „сонцето ќе потемни и месечината нема да ја дава својата светлина“ (Мат.

24,29). Тогаш ќе има толку силна светлина што ќе ги засени и пресветлите ѕвезди. Тогаш: „и ѕвезди ќе паѓаат од небото, и силите небески ќе се разнишаат. И тогаш ќе се јави на небото знакот на Синот Човечки“ (Мат. 24, 2930). Гледаш ли колку е посебен крстот?

Сонцето ќе потемни, и месечината нема да се гледа, а крстот ќе блеска и свети, за да познаеме дека тој е и од сонцето и од месечината посветол. И како што војниците, кога царот влегува во некој град посебни знаци на грбот ставаат, и со тој чин го најавуваат неговото доаѓање, така и на Господ кога ќе слезе од небесата, ќе му претходат ангелски и архангелски армии носејќи го знакот на крстот на своите рамена, и со тоа нам ќе ни го објават Неговото доаѓање. Тогаш и: „силите небески ќе се разнишаат“ Ангелите ќе ги обземе голем страв. А зошто тој суд ќе биде толку страшен, кажи ми? Таму ќе му се суди на целиот човечки род, пред страшниот Судија, сите ќе застанат. Но зошто ангелите се плашат и треперат кога ним нема да им се суди? Како што кога некој кнез суди,

не се плашат само виновниците, туку и чиновниците, кои не се за ништо виновни, се плашат од строгоста на судијата, така ќе биде и кога ќе му се суди на нашиот род, ангелите, немајќи никаква вина во себе, од голем страв кон Судијата, ќе се уплашат. А зошто ќе се јави крстот тогаш, и зошто Христос ќе дојде со него? За оние што го распнаа својата неблагодарност да ја познаат, затоа ќе им покаже знак кој го открива нивниот безобразлук. А дека поради тоа ќе биде покажан, дознаваме и преку пророкот кој вели: „и ќе се расплачат сите земни племиња“ (Мат. 24,30), кога ќе ја спознаат својата грешка. А зошто се чудиш на тоа дека со крстот ќе дојде, кога и самите рани ќе им ги покаже: „ќе погледнат на Оној, Кого тие го прободоа (Зах. 12,10). И како што постапи со Тома во неверието негово, покажувајќи му ги раните и ребрата, www.povardarska-eparhija.org.mk

15

велејќи му: „Дај го прстот свој овде и види ги рацете Мои, дај ја раката своја и стави ја во ребрата Мои, и не биди неверлив туку поверувај!“ (Јован 20,27), „зашто духот нема тело и коски“ (Лука 24,39), така и тогаш раните и крстот ќе ги покаже, за да ги увери сите дека Тој е Оној истиот Кого Го распнаа. „Ако си Син Божји, симни се од крстот, па ќе поверуваме“ (Мат.

27, 40-41). Но Тој не се симна од крстот бидејќи затоа и дојде: да биде распнат за нас.

16

Број 29, година 8, Април 2014

„Симни се од крстот, па ќе поверуваме“ - говореа. Но ова се само празни зборови и оправдување за неверието. Бидејќи многу поголемо чудо е некого од гроб да воскреснеш, отколку да се симнеш од крст, многу поголемо чудо е четири дена мртвиот Лазар од гробот да го подигнеш, отколку од крстот да слезеш. Па затоа и говореа: „ако си Син Божји, спаси се“ меѓутоа Тој и тогаш правеше сѐ за да ги спаси и оние кои Му се потсмеваа, велејќи: „Отче, прости им зашто не знаат што прават“.

Па што ако и гревот им го простил? Тој им прости, уште само тие да сакаа да се покајат. Бидејќи ако не им простеше и Павле апостол немаше да стане, да не им ги отпуштеше гревовите, немаше веднаш потоа три илјади во верата да се преобратат, а потоа и пет илјади и не еднаш по десетици илјади. А дека повеќе пати по десетици илјади Јудејци во христијанство преминувале, сведочат и останатите апостоли кои на Павле му велеа: „Гледаш, брате, колку десетици илјади Јудејци поверуваа“ (Дела 21,20). Да го подрaжаваме и ние Господа во ова и да се молиме за непријателите наши. Јас повторно на старите опоменувања преминувам. Петти ден е веќе, како јас за тоа ви зборувам, но не за да ја осудам вашата непослушност, туку бидејќи на послушност се надевам, и тоа и на оние кои по жестокоста на срцата свои и на гневот свој, се противеа да

се молиме на Бога за непријателите, бидејќи се надевам дека по толку денови ќе се засрамат и малодушноста ќе ја отфрлат. Подржувај го Господа твој, Кој и кога Го распнуваа за оние кои Го распнуваа на Отецот свој Му се молеше. А како може, ќе запраша некој, Бога да го подражаваме? Ако се сака, се може. Бидејќи кога не би можеле на Него слични да станеме, Тој не би говорел: „Земете го Мојот јарем на себе и поучете се од Мене, бидејќи сум кроток и смирен по срце (Мат.

11,29). Ниту Павле би можел да рече: „Угледајте се на мене, како и јас на Христос!“ (1.Кор. 11,1). А ако не сакаш веќе и Господа да го подражаваш, подражавај го на тебе подобниот слуга, односно апостолот Стефан, и тој Господа го подражаваше. И како што Христос, измачуван, не мислеше на Себеси, туку за оние кои го распнуваа на Отецот

Му се молеше. Така и слугата Негов кога го каменуваа од сите страни, болката ја презираше и говореше: „Господи, не примај им го ова за грев!“ (Дала 7,60). Виде ли како говореше Синот? Гледаш ли како слугата се молеше? Синот говореше: „Отче, прости им зашто не знаат што прават“, а Стефан: „Господи, не примај им го ова за грев!“ И да сфатиш дека тој толку внимателно се молел, знај дека додека од сите страни фрлаа камења врз него, не стоеше само, туку „падна на колена, и извика со висок глас: Господи, не примај им го ова за грев!“ Сакаш ли и друг пример да ти наведам, кој пострада многу повеќе од Стефан. Јас овде Павле го подразбирам. Тој самиот за себе вака говореше: „Од Јудејците примив петпати по четириесет без еден удар; три пати сум тепан со стапови, еднаш каменуван, три пати

претрпев бродолом, и ноќ и ден поминав во длабоко море“ (2.Кор.

11,24-25). Па добро, што правел тој? „Зашто повеќе би сакал јас да бидам проклет и одвоен од Христос за браќата свои, моите сродници по тело“ (Рим. 9,3). Сакаш ли и друг пример, и тоа не од Новиот, туку од Стариот Завет? А уште почуден е овој пример, бидејќи и тогаш имало луѓе кои до мудрољубието на апостолите можеле да се воздигнат, а во Стариот Завет не беше заповедано да ги љубиме своите непријатели, туку око за око, заб за заб. Еве што велеше Мојсеј, врз кого Евреите повеќе пати фрлаа камења, и го понижуваа: „Прости им го гревот нивни: ако ли, пак, не, тогаш избриши ме и мене од книгата Твоја, во која си ме запишал“ (2.Мој.

32,32). Доволни би биле и овие примери. Но за да се уверите уште повеќе, ќе се потрудам да ви дадам уште еден www.povardarska-eparhija.org.mk

17

пример. Кроткиот и блажен, Давид, кога неговиот син Авесалом се вооружи и побуни против него, и во својата нечовечност тргна да го убие својот татко, (што не беше по Божја волја), го виде Божјиот ангел кој го поразуваше народот, и што рече? „Ете, јас згрешив, јас пастирот постапив беззаконо, но овие овци што направиле? Затоа Твојата рака нека се сврти против мене и против татковиот ми дом“. Ја гледаш ли добродетелта на ближниот? Сакаш ли уште еден пример, да ти кажам, бидејќи ние имаме и други кои исто така биле големи во своето мудрољубие? Евреите пророкот Самоил го бесчестеле до толкава мера, што и самиот Бог се јавил за да му помогне, и да го утеши со зборовите: „не те отфрлија тебе, туку Ме отфрлија Мене“ (1.Цар. 8,7). А што прави отфрлениот, оној што го презреа, на

кого му се потсмеваа? „Исто така и јас – говореше тој – нема да си дозволам грев пред Господ да престанам да се молам за вас“ (1.Цар. 12,23). Значи сметаше дека е грев да не се моли за непријателите. „Нема да си дозволам грев пред Господ да престанам да се молам за вас“ говореше Самоил. Значи, Христос говореше: „Отче, прости им зашто не знаат што прават“, Стефан извикуваше: „Господи, не примај им го ова за грев!“, Павле исповедаше: „Зашто повеќе би сакал јас да бидам проклет и одвоен од Христос за браќата свои, моите сродници по тело“, Мојсеј: „Прости им го гревот нивни: ако ли, пак, не, тогаш избриши ме и мене од книгата Твоја, во која си ме запишал“, Давид пак велеше: „Ете, јас згрешив, јас пастирот постапив беззаконо, но овие овци што направиле?

Затоа Твојата рака нека се сврти против мене и против татковиот ми дом“, и најпосле Самоил: „Нема да си дозволам грев пред Господ да престанам да се молам за вас“. Па каква прошка ќе најдеме ние, одговори ми сега, ние кои и покрај тоа што Господ преку своите слуги како од Стариот така и од Новиот Завет, на молитва за непријателите нѐ повикува, ако постапуваме спротивно од тоа, па и против непријателите се молиме. Ве молам, браќа, да не го правиме тоа! Бидејќи колку повеќе примери има, толку поголема мака нѐ очекува, ако не ги подражаваме. Туку, да знаете дека поголемо е да се молиме за непријателите отколку за пријателите, бидејќи молитвата за пријателите не ни користи толку, колку таа за непријателите. Напишано е: „Зашто, ако ги сакате оние што

Превод: Јаков Илкоски, дипл. инженер по биологија 18

Број 29, година 8, Април 2014

вас ве сакаат, каква ќе ви биде наградата? Зар не го прават тоа и цариниците?“ (Мат. 5,46). Затоа кога се молиме за пријателите, не сме ништо подобри од незнабошците и цариниците, а кога ќе ги засакаме своите непријатели, тогаш

според човечките можности стануваме подобни на Бога „зашто Тој го остава Своето сонце да грее и над лошите и над добрите, и им праќа дожд и на праведните и на грешните“ (Мат.

5,45). Значи, да станеме подобни на Отецот

наш кој рече: „Бидете подобни на вашиот Отец кој е на небесата“, да се удостоиме за Царството Небесно по благодатта и човекољубието на Господ, Спасителот и Бог наш Исус Христос. Нему слава и власт во вечни векови. Амин.

www.povardarska-eparhija.org.mk

19

Патот на Крстот  Протоереј Николај Лудовикос 

О

вој прекрасен текст ни покажува дека Крстот е патека, пат. Со други зборови, ова е патот, по кој моето себељубие ќе биде изложено на притисок... Тоа ќе биде притискано, притискано, притискано... и од него ќе се појави вистинското значење на љубовта и животот, оттаму јас ќе откријам каков навистина сум и каков навистина Бог сака да станам. Ќе го откријам егзистенционално, ако разбирате што сакам да кажам. Но тоа е она што светот го мрази, светот сака да се оправдуваш и ништо повеќе. Сака да кажеш „браво“ – нели е така? Така може да видите што прават големите политички партии, нели? Тие го мамат светот. Доаѓа едната и вели: „Сите вие отфрлени - часот на отплатата дојде“, потоа другата вели: „Сите отфрлени од отфрлените сега ќе бидат отплатени“. И така, овој пат едни ќе бидат „отплатени“, наредниот пат други ќе бидат „отплатени“, тие доаѓаат на власт и секоја партија предизвикува маса на штети. Нели е така? Така е, зашто тој вид на отплата е безмилосна. Нема љубов во неа. Таа има право да го земе тоа од кое сум лишен. Без оглед дали вие всушност ме лишувате или не, од него, јас верувам дека сум бил лишен од него. Така потоа јас доаѓам на власт и си враќам сѐ, од кое верувам дека сум бил лишен. Со тоа можеме да видиме дека политичките партии и сите останати основано сакаат да го отплатат човекот, но во погрешна смисла. Тие велат: „Нема никакво значење дали ти си подмолен, глупав, нечесен, алчен - добар си таков“. Но доаѓа Христос и му вели: „Види, не е можно оттука па натаму да продолжиш да си таков“. Тешко него, затоа што еден религиозен човек не може да издржи таков вид на разголување! Сум сретнувал многу малку религиозни луѓе, кои претрпеле да бидат разголени така... тие не можат.. од секого се бара „да го поддржува мојот нарцистичен триумф“- духовниот отец, старецот, манастирот - сите тие се повикани да му помогнат на моето нарцистичко его - на тој мој образ...

20

Број 29, година 8, Април 2014

И кога ќе дојде судниот час „друг човек“ секогаш е виновен. Мошне малку луѓе (а тоа е нешто кое духовните отци и луѓето запознаени со овој проблем го знаат), кои ќе се исправат пред тие и ќе кажат „јас сум виновен, јас сум виновен, јас сум виновен“ – и да го мислат навистина, кога го кажуваат, ќе се виновни. Многу малку се такви. Мноштвото христијани – како што кажал еден француски мислител – си наоѓаат мистериозни начини да се чувствуваат удобно на Крстот. Но тоа всушност не е да се распнеш. Да се распнам, претставува точно да ги видам злите елементи внатре во мене, во мене, во мене – тоа кое го негирам. Тоа е тоа кое го негирам. Целата психоанализа (и тоа е од некој, кој вие знаете, дека почнал од таму) е изградена врз тоа... Целата психоанализа е поставена врз тоа одрекување – одрекувањето, кое го вклучува трауматизирањето на мојот нарцизам. Секој заштитен механизам во тој однос се стреми да ја запази таа нарцистична хомеостаза – тој мој нарцистичен баланс. Сите заштитни механизами кои ги познаваме во психологијата се стремат кон тоа. Тоа што означува, дека за човекот е многу важно да биде – тоа е, многу е важно за човек да си постави прашалник на тој нарцизам и да си рече: „Можно е работите да не се такви како што си ги мислам? Дали јас не сум виновен?“ Но не си кажувајте: „Дали јас можеби не сум виновен?“ Зборот „можеби“

е доволен да ме врати одново на патот на искривувањето. И така јас треба навистина да се запрашам: „Виновен ли сум?“ Можеби сте забележале како некои одат по стапките на светителите и велат: „Тој е залутан“... И ќе добијат одговор: „Да, навистина бев залутан. Јас сум залутан“... И гледате толку многу неразбирливи реакции – како авва Јосиф Исихаст, кој земал прачка и започнал да се тепа и велел: „Молчи заблуден човеку! Ти си заблуден!“... (Светиот Дух учи на такви нешта)... Тој правел така, зашто не ја постигнал полнотата на благодатта, а ситуации како оваа се многу возвишени. За другите. Но за нас, нештата се многу полесни, затоа што го имаме крстот, го покажуваме, го исползуваме, каде што има потреба да се изгони злото, но не се качуваме на него. Правиме огромни напори за да се качиме на него. Правото... „Имам право“... Авва Доротеј еднаш кажал: „Ако волјата се соедини со правото, човекот неизбежно станува ѕвер“. Не можете да се справите со сличен тип на луѓе: „Сакам и исто така имам право“... Но ако Христос требаше да каже: „Но Јас исто така имам право да бидам под Крстот“, што ќе се случеше? Тој ќе станеше уште еден воен началник, кој ги дели луѓето на Свои непријатели и пријатели? Непријателите ќе ги убијат пријателите, потоа пријателите ќе ги убијат непријателите, нели? И ќе имавме едно огромно крвопролевање на земјата. Но примајќи да биде искачен на Крстот, Тој е Единствениот, Кој прими да се жртвува, и тоа го направи, „така што во Него сѐ се возобновува“ - Тој ќе ја направи обновата на секого. Разбирате ли? Тој ќе ги возобнови и помири (тоа е она кое се има во предвид кога се вели „возобнови“) сите. „Си ги раширил рацете и си поврзал сѐ, кое пред тоа беше разделено“... Нели е така? Разбирате ли? Тој не направил никакви следбеници, Тој се поврзал со секого. Тој се поврзал со Своите мачители и во часот на смртта вели: „Бидејќи не знаат, што прават...“ Разбирате ли колку е чудно тоа? Да одбие да се оддели од тие, кои го убивале и да им открие дека „тоа е вистинската љубов и таа љубов е спасителна“. Ете зошто може да видите дека универзалноста на таа саможртва е токму големината на христијанството. Христос не направил никакви следбеници на начинот, на којшто направил Мухамед. „Ако Мене ме гонеа и вас ќе ве гонат“. Нели е така? „Ако го запазат Моето слово и вашето ќе го запазат“. Работите се јасни. „Ако одите по Мојот пат, знајте, дека ќе биде така, но тие ќе ви ги направат сите тие нешта заради Моето име, бидејќи не го познаваат Оној, Којшто ме пратил“. Забележете нешто тука: „Тие ќе ви ги направат сите тие нешта (вели Тој), затоа што веруваат, дека Јас сум просто еден обичен човек и не знаат Кој Ме пратил - тие не Го познаваат Отецот Кој стои зад тоа“. Таа тешкотија - гледањето Бог во Христос - е другиот огромен проблем за луѓето. Бог ли е Христос? Се сеќавам како пред да влезам во Црквата 22

Број 29, година 8, Април 2014

немав никаков проблем да Го прифатам Христос како учител, Кој – во ред – кажал некои нешта, можеби претерал во некои случаеви.. фантазирајќи си за Себеси повеќе од можностите, очигледно... како и да е, јас Го гледав така... до Буда, до Мухамед, ајде и Него да го вклучиме таму... (Извадок од предавањето на отец Николај Лудовикос „Вистинско христијанство: патувањето на душата“.) Превод: Свештеник Игор Пармачки

www.povardarska-eparhija.org.mk

23

Критика кон недостатокот од интерес кон догматите помеѓу руските православни верници  Протоереј Георгиј Флоровски 

У

покоениот митрополит Евлогиј го разгледувал оживувањето на религиозноста помеѓу Русите и Русите во прогонство. Очигледен факт било дека таквото будење постои. Причините за тоа биле очигледни: шок од трагични случувања, несигурност и неизвесност, патење и страв. Меѓутоа што е тоа што ги привлекува Русите во Црквата? Догматите, православното учење? Да, говореше митрополитот, така било во минатото, посебно во Византија помеѓу Грците, но никако во Русија. Имаше време кога и лаиците беа длабоко заинтересирани за прашањата од православната вера. Но Русите, тврдеше тој, со исклучок на неколку учени богослови, сѐ уште го немаа достигнато тоа ниво за да се фатат во костец со некои од догматските 24

Број 29, година 8, Април 2014

проблеми, всушност, не ни имале интерес за да се занимаваат со тоа. Можеби, признава митрополитот, за тоа е виновна РПЦ зашто не ја развивала љубовта и интересот за богословието. Според неговото мислење, вистинската причина за недостаток од интерес за догматите помеѓу Русите, е тоа што тие ниту го негувале, ниту го разбирале теоретскиот аспект на остварување и воплотување на црковните идеали во човечкиот живот. Тие над сѐ го чуваат обредниот вид на религиозност, убавината на богослужбите, иконите, пеењето итн. Понатаму митрополитот ја објаснувал психолошката и образовната вредност на обредите, но додавал дека тие, меѓу другото, можеби биле слабо сфатени и дека луѓето не знаат која е правата вистина која се пројавува и симболично се покажува во нив.

Сепак, тврдел тој, обредите сами по себе допираат, возвишуваат и вдахнoвуваат, без оглед на своето значење. Може да се посомнева во исправноста на овој опис како Русите го доживуваат Христијанството, но ставот кој го изнел митрополитот е типичен приказ на некои појави во Руската Црква. Разни писатели тврдат дека Русите не го учат Христијанството од Светото Писмо, туку од Житијата на светителите. Исто така се докажува дека за православните Христијанството не преставува „учење“, туку „живот“. Православните не се занимаваат со „догматски системи“, туку со самиот „живот“. Тие не стигнуваат до Вистината со умствено промислување, туку преку созерцување на срцето, аскетски. Православното учење не би требало да се бара во некакви системи, туку во символите, обредите и иконите. Сѐ оди дотаму, што се тврди дека во Православниот Исток нема „теорија на христијанството“, туку постојат светители, икони, поезија итн. Нема православен или, пак, римокатолик кој би се откажал од големото значење на свештените обреди и житијата на светителите. Но она што збунува во погоре наведените ставови е нивната исклучителност, нивното пренагласување на формата „не, туку...“. Треба да се запраша зошто „доктринарните системи“

и „интелектуалното разбирање“ толку многу се зaгушувани, со презир обезвредувани и на крај, сосема елиминирани. Се чини дека рамнотежата е нарушена. Во секој случај, ова пренагласување на „уметничкиот“ вид на обредите не е во склад со самото исконско предание на православната уметност. Зашто ако може да се учи од православната химнографија и од иконите, тоа е затоа што во нив е воплотена и искажана одредена „теорија на христијанството“. А „теорија“ пред сѐ значи „созерцување“, тоа е согледување и гледање, поетско согледување и интелектуална визија. Според православното духовно предание, умот е владетелската сила на внатрешниот живот, то хегемоникон. Традиционалната источна химнографија, која Русите ја наследиле од Грците, не е само лирика, таа не е одбележана со чувствителност, туку со трезвеност. Таа навистина е висока поезија, но тоа е „метафизичка“ или попрво богословска поезија, која без колебање понекогаш ја користи сложената богословска терминологија. Всушност, некои од најубавите песни на источната Црква се едноставни парафрази на догматските дефиниции: „Синот, без мајка роден од Отецот пред сите векови, Кој не претрпел промени, ниту мешање, ниту раздвојување, но својствата на двете природи во потполност ги www.povardarska-eparhija.org.mk

25

зачувал“ (Догматик на 3 глас). Ова всушност е Халкидонски термин, кој бара богословско разбирање. Убаво е кажано дека иконите всушност се „догматски споменици“ (В.В. Болотов). Иконите ја сведочат истата Вистина која е дефинирана со догматите, а според Седмиот Вселенски собор, тие треба да бидат плод на јасни и исправни догмати. Накратко овде нема место за разделување од типот „не, туку“. Навистина, догматите треба да бидат живеани, а не само разгледувани со апстрактно мислење, поради таа причина настојувањето на ставот „не учење, туку живот“ претставува измама. Оваа навика на разделување и раздвојување е изопачување на самиот „живот“. Не може да се раздвои „духовноста“ од „богословието“ на свети Јован Дамаскин или свети Григориј Назијанзин. Самата срж на духовноста на свети Јован Кронштатски исчезнува кога таа смислено се одвојува од неговото богословско согледување. Во православното предание светоста секогаш е богословски толкувана, не во категорија на естетска чувствителност или восхитеност, туку со духовна трезвеност и урамнотеженост со верноста на Вистината. Многу збунува големиот недостиг на инерес за „догматските системи“, за догматите на Црквата, во различни кругови на современото православно друштво, како и тоа што често „побожноста“ 26

Број 29, година 8, Април 2014

одлучно се одвојува од „верата“ (во смисла на „теоретско“ познавање). Преголем е интересот за садот, а премал за Богатството кое тој сад го чини толку вреден. Символите и обредите се средства на Вистината, а доколку не успеат да ја изразат, едноставно ја губат својата улога. За жал многу често се нагласува ставот декa „занимавањето со догматите“ е нешто прилично архаично и повеќе грчко отколку руско (повторно „не, туку“). Но, постои само едно православно предание, кое ги надминува сите национални бариери. Неделата на православието, која верно ја прославуваме во првата недела на Великиот пост, во суштина е богословски празник. Наследството од Светите Отци е сржта на православното Предание, а тоа наследство е богословско. Учењето на Отците е извор на православниот живот. Оправдано може да се утврди дека нашата модерна конфузија произлегува од современото занемарување на „исправната доктрина“, од недостаток на „исправно учење“ за работите на верата. Православието се темели на сопствените вредности од Вселенските Собор. Но, често се заборава дека тие собори се занимавале токму со формулирање на христијанските догмати и подетално излагање на „догматските системи“. Дали претставува чекор понапред, тоа што сега не сме поттикнати или пак вдахновени со догматското

учење на оние великани, кои своите животи ги посветиле на востановување на вистинската вера, Православието? Ние ги славиме Трите Ерарси, кои над сѐ биле вселенски учители, учители на вистинската вера, но необично сме рамнодушни кон нивниот траен придонес за животот на Црквата, односно кон нивното учење, нивното богословие, нивното толкување на христијанската Вистина со „зборови на разумот“. Зарем нам, во оваа доба на интелектуална конфузија, пред сѐ не ни е потребно нашиот ум да биде просветлен со „Светлината на Разумот“ (т.е со Светлината на богопознанието, од тропарот на Рождество Христово)? Без трезвено раководење и без постојаност на исправното учење, нашите чувства ќе бидат искривени, а нашите срца

измамени. Сегашното религиозно оживување, будењето на срцето, би требало да го прифатиме како дар на благодатта, како знак на Божјата милост, но исто така и како јасен повик за проучување и разбирање, за спознавање на Вистината која го опфаќа целиот наш живот. Постои несреќна предрасуда, чиј извор не е во Православието, дека „учењето“ претставува апстракција, а богословието само обичен интелектуализам. Но, нашиот Господ и Исцелител е Логосот и Тој ги просветува луѓето, а Светиот Дух, Животворецот е Дух на Вистината. „Емоциите“ се човечки , но Вистината е Божествена. Да ги разубавуваме садовите, но да не заборавиме дека тие се од земја. Во нив е скриено Вечното Богатство: Логосот на Животот.

Превод: Благоја Трајкоски, дипломиран теолог

www.povardarska-eparhija.org.mk

27

 Свети Симеон Солунски 

230. Зошто монашкиот образ се нарекува ангелски?

Н

екој можеби ќе рече: зошто образот на покајанието се нарекува ангелски кога ангелите не паѓаат, бидејќи паѓањето не е во нивната природа? Тој не знае дека непроменливоста и неможноста за паѓање е својствена единствено за Бог, Кој отсекогаш постои и останува непроменлив; а сите кои своето постоење го добиле како создадени битија, за нив променливоста е својствена. Познато е дека некои ангели паднаа; но да се биде ангел значи да се пази на себе, смирен и послушен на Бога, чист служител Негов и исполнител на Неговата волја, како што е напишано. Бидејќи ангелот е предвесник Божји. Така и монахот, иако е склон на паѓање поради човечката природа, сепак според ревноста, добива сила да стапнува на змии и скорпии, и на секаква демонска сила, и ништо нема да му наштети. Понатаму оддалечувајќи се од грижите од овој свет и оставајќи го светот, роднините, жена, деца, браќата он го подражува ангелското житие. Бидејќи тие не се врзани за она што е долу и немаат телесно потомство. А и заветот, на рамењата да се земе крстот Христов, да се оди по Неговите стапки, да Му се биде послушен, тоа одрекување од светот и неисполнување на сопствената волја е ангелско дело. Благословувајте Го Господа - сите ангели Негови, вие крепки по сила, кои го изврашувате Неговиот збор, слушајќи го гласот од зборот Негов, вели Светото Писмо (Пс.102,20). Гледате ли? Ете подобие на ангелскиот образ, па дури и самиот Христос, молејќи се на Отца вели: не мојата војла, но нека биде Твојата! (Лука 22,42). Затоа Дионисиј и вели дека тој образ е почист и од животот на епископот кој живее во светот.

28

Број 29, година 8, Април 2014

231. Зошто денес оние кои ги ракополагаат во епископи првин се монаси?

Ц

рквата Христова поголемиот дел од оние што ги хиротонисува за епископи, претходно се украсуваат со божествен образ, па дури потоа ги поставува за епископи, штитејќи го така она големото „светиња над светињите“ со тој сесвет и свештен образ. Но да погледнеме како се врши во Христа божественото свештенодејство во монашкиот образ.

232. За монашкото посветување

О

ној кој сака да биде монах доаѓа доброволно, и бидејќи ветува дека ќе живее според Божјите заповеди, обидувајќи се одреден период како послушник (искушеник), па кога ќе ја докаже својата вера преку живот самиот бара да биде посветен во монашкиот образ, да не изгледа дека тоа го прави под притисок или на сила - се доведува во храмот, затоа што самиот се оддалечил од сѐ, тој се принесува како дар. Застанува пред дверите бидејќи уште не припаѓа на агелите и луѓето рамни на ангелите, но како покајник стои пред рајот и небото молејќи таму да влезе. И штом почне Светата Литургија, по првото влегување во светињата, кое укажува на доведување на нашата природа пред возвишениот свет, се доведува и тој – како најдената изгубена овца, примена и донесена на рамењата Господови.

233. Зошто тој што се потстрижува е бос, гол и гологлав?

А

, зошто е соблечен од световната облека, бос и гологлав? Прво затоа што од себе го исфрлил сето она што е вишок и световно; а второ затоа што е сиромашен и понизен, како оној кој разбојниците го ограбиле, целиот облиен во рани, оставен да лежи полумртов, и притоа лишен од имотот од лоши луѓе... страден беше да го наполни својот стомак со рокчиња,што ги јадеа свињите (Лука 15,13-16).

234. Што значи доведувањето од некои кои го држат во прегратка, поклоните и останатото?

Т

ие што го водат оној кој се потстрижува се слуги Божји, подобни на ангелите бидејќи водат живот рамноангелски, громогласно се пее: „Поитај да ми ја отвориш татковската прегратка“ и се палат свеќи кои ја претставуваат даруваната благодат и просветление и радост небесна. Оној кој ќе се потстрижува три пати се поклонува во чест на Светата Троица сведочејќи така за својата одлучност да биде доведен, и исто така трипати станува во знак на станувањето по падот. Приоѓајќи кон светите двери како кон небото тој паѓа ничкум пред настојателот како пред Отецот небесен и радосно бива приман како блудниот син. Потоа станува и се поклонува кон братот молејќи го за простување и како постариот син да не се гневи на него (Лука 15,12) што ги навредил со својот бесловесен живот, па заедно со него се обраќа кон Отецот небесен. www.povardarska-eparhija.org.mk

29

235. Зошто заветите се нудат во облик на прашања и одговори кога тие се предмет на добра волја?

П

отоа му се наредува да ги отвори ушите и устата, па нелицемерно и без присила искрено да исповеда вистинско покајание. На прашањето: „Зошто си дошол“ - тој одговара: затоа што сака живот подвижнички и да биде вброен меѓу монасите, да пристапи по своја добра волја, а не по принуда ветува дека ќе се чува во девственост, целомудрие и воздржание, до смртта ќе ја чува послушноста кон настојателот трпејќи секаква неволја и маки заради Царството Небесно, и дека во манастирот и подвижништвото ќе остане до последниот здив. Кога изговара такви завети пред Бог и луѓето се изјаснува како оној кој на Творецот му принел доброволна жртва, жива и словесна. Архиерејот му го објаснува образот на совршениот живот и мора да трпи глад, жед и навреди заради Христа, Кој тоа за нас го претрпел, да трпи навреди, потсмев, гонење и сѐ заради Него, а притоа да се радува што сѐ претрпел заради Христа (бидејќи тоа е најголем дар.) Тогаш тој прима второ крштение, очистувајќи се од гревовите и станува син на светлината, и Господ наш му се радува заедно со своите ангели, жртвувајќи за него теле угоено кое е тело и крв Негова. Архиерејот му советува да се држи настрана од спротивставување, непослушност, возгордејување и од сите други порочни склоности, да напредува во смирението, покорноста, братољубието, должната ревност, почитувајќи го Божјиот збор, чувањето на срцето од лоши помисли, со тоа уште и надворешниот труд според силата и во исповедање на страстите во срцето, како што советуваат светите и божествени завети. Одовде се гледа колку добро е кажано дека светиот образ се состои од покајанието.

236. Што симболизира потстрижувањето на косата?

П

онатаму, кога тој сето тоа го исповеда положувајќи ја надежта во силата Христова, и одлучил во тоа да пребива до крајот на својот живот, бидејќи доброволно се посветува себеси на Христа, на неговата глава крстовидно се потстрижува косата во името на Светата Троица. Со Светата Троица се осветува, а со посредство на крстот станува мртов за светот и го претставува распетието Господово. Низ повторно поклонување и со потстрижена коса тој се принесува на Господа, како жртва со сите земни желби на своето тело, зашто целиот себе се принесува и посветува на Христа, отфрлувајќи сѐ што е непотребно и световно.

237. Во што е силата на молитвата која се чита при потстрижување на косата?

П

ред потстригот на косата, по изговорените завети, над потстрижениот архиерејот чита свети молитви. И како прво, архиерејот се моли Сештедриот Бог да го прими в прегратки како блудниот син, и да го заштити 30

Број 29, година 8, Април 2014

од постојано војување со ѓаволот па да биде секаде со него, веселејќи се и насладувајќи го срцето негово со утехата на Божествениот Дух, удостојувајќи го во делот на преподобните, во чиј образ се облекува, па заедно со нив да го наследи Царството Небесно во Самиот Христос. Архиерејот го благословува заедно со Отецот и Духот, затоа што таквото призивање ги дава сите Божествени дарови и го осветува оној којшто се посветува. Потоа осенувајќи го крстовидно и свртувајќи го кон исток, архиерејот ги изговара најсовршените молитви додека посветениот лежи на земјата: Ти кој си, Владико Господи, со Живото и Ипостасно Слово Твое и од Тебе исходениот Дух на вистината и пред Кого и Серафимите вознесуваат песнопенија, стојат, сведочејќи дека Он е вистинска Светлина која просветува и осветува сѐ и секого, на Него да се моли сета небесна Црква и првородените на небесата. Тој се моли, Господ да погледне на смирението на посветениот, кој пред народот исповеда свечени завети, па преку тој ангелоподобен образ да се присоедини со дадениот во Светото Крштение дар на синовство. Потстрижениот да се сочува во него и закрепи за борба против невидлвиот непријател. Силата на Духот да ги надвладее движењата на телото, та да го соблече стариот човек и да се облече во нов, се моли тој да се утврди во сѐ и преку патот на молитвата да стекне сила за живот во преподобие и вистина и да постави оружје Божјо, да се удостои за Царството Небесно. Потоа возгласувајќи вознесува славословие на Светата Троица, од Која го добиваме секој совршен дар. Кога архиерејот свечено возгласува: „Мир на сите“, како и: „Главите наши да ги приклониме пред Господа“ - сите ги приклонуваат во знак на потчинување заедно со потстрижаниот монах над кого, за време на читањето на светите молитви, архирејот не ја држи положена раката, бидејќи тој не прима хиротонија, туку на неговата глава е положен само молитвословот. Понатаму, архиерејот додава друга молитва: „Свет Господи на силите, Отче на нашиот Господ Исус Христос, прими го твојот слуга (името)“, и трипати го благословува крстовидно во знак на посветување и во слава на Светата Троица. Осенувајќи го со крсниот знак, изговорајќи го преостанатиот дел од молитвата, архиерејот кажува возглас, па обраќајќи му се на потстриженикот кој лежи, го подига, покажувајќи со тоа дека тој станал од гревовите и добил простување, Отецот го примил повторно во посиновување, враќајќи му го претходното руво на чистота, присоединувајќи го кон ангелите. Со тоа, земајќи го за десната рака и укажувајќи му на Евангелието како на Спасителот, архиерејот му заповеда да го целива, со што се симболизира дека дошол во татковата прегратка и дека го целива Отецот. Потоа архиерејот говори: „Гледај, овде Христос невидливо претстои“ и го заветува да се чува од падови, зашто никој не го принудува да оди против својата волја, туку тој доаѓа сам по сопствена волја. Потстрижаникот тоа го исповеда – „да доаѓам по слободна волја“. Потоа архиерејот пак говори: „Гледај, овде Христос невидливо присуствува, www.povardarska-eparhija.org.mk

31

пази, кон Кого пристапуваш“, т.е. Христос, со Кого се соединуваш,т.е. со самиот Христос, и од кого се одрекуваш т.е. од светот и она што е во светот. И давајќи му ги ножиците, архиерејот говори: „Земи ги ножиците и подај ми ги“, - така потстриженикот ја покажува својата волја. И ако архиерејот кој го потстрижува воедно е и кум, тој самиот ги зема ножиците од потстриженикот кој претходно ги целива. Ако, пак, ги земе кумот, тој самиот ги дава во рацете на архиерејот. И архиерејот повторно ги дава на потстриженикот, кој, пак, ги целива и ги дава на кумот, а тој, пак, на архиерејот. Тоа се повторува трипати, во чест на Светата Троица, и сите да се уверат во чинот. Подавајќи ги третиот пат архиерејот говори: „Ете, од рацете Христови ги примаш!“ Зборови страшни кои оние што ги слушаат ги доведуваат до трепет. Потоа, земајќи ги ножиците додава: „Нека е Благословен Бог, кој сака сите луѓе да се спасат и да дојдат до познавање на вистината“ и др... Бидејќи треба да заблагодари на Бог за сите спасоносни дела. Архиерејот го потстрижува во име на Светата Троица крстовидно одозгора и ја става косата на жртвеникот, изразувајќи со тоа дека таа е дар на Бога и знак на одрекување од сите земни, телесни желби, како што посветениот целиот себе се принесува и претставува жива и богоугодна жртва. Потоа архерејот му дава на потстриженикот и монашка облека благословувајќи го секој дел со крсен знак и вели: Брате наш, облечи се, или опашај ги бедрата свои, или: покриј ја главата своја, или - во името на Отецот и Синот и Светиот Дух: да речеме сите за него: Господи помилуј - што секој и изговара, секој пат по три пати, во знак на тоа дека посветениот стекнува заштита од Светата Троица и на него е милоста Божија и таа молитва најмногу му приличи на монахот, бидејќи измолува милост од Исус Христос.

238. Што означува облеката на свештениот монашки образ?

„Б

рате наш“, вели архиерејот пред сите, „облечи се во риза на правда и радување, наместо онаа на голотија и срам и трулежност, смрт и јадови кои се проследени заради непослушноста и гревот, кои и покрај покајанието те оддалечуваат од светиот монашки образ“. Потоа во мандија на великиот образ, во облека, продолжува архиерејот, на непропадливост и чистота како знак на Божјото покровителство, кое се дарува за свет живот на оној кој го прима Неговиот вечен живот и во знак на божествена облека, која благодатниот Дух ја дава во замена за кожната облека. Потоа во куколот (куколот се носел во древноста) на незлобливоста, шлем на спасението и непосрамливо зауздување заради осенување со благодатта и победа на владеачките сили (т.е. умот), во посредство на смиреномудрието и незлобливоста својствени за невините деца, во знак на заштита Божја и осенета глава со сите чувства. Тој кукол се обесува напред и назад, на градите – поради силата мисловна и срдечна, и отстрана, и опшиен е наоколу со црвени крстови, за со тоа страшно и 32

Број 29, година 8, Април 2014

царско знамение да ги одгонуваме непријателите, кои нѐ напаѓаат и однапред и одназад. Потоа - параман сошиен од животинска кожа во знак на смрт за светот, кој и напред и назад од рамењата образува крстовиден знак на крст или подобро речено го претставува крстот. Архиерејот говори: земи го крстот свој на рамењата и оди со Владиката, како што исповеда посветениот. Потоа врз тие наметки прима кожен појас и вели архиерејот, „се опашуваат бедрата твои за умртвување на телото и обновување на духот, заради целомудрие и чистота и за умртвување на телесните похоти и за закрепнување против страстите и за утврдување во исполнување на заповедите“. Потоа – сандали, за подготвеност (вели архиерејот) за благовестување на мирот, за да не ги повреди духовните нозе на душата и од мисловните змии да не биде каснат за петата на помислите, туку да настапнува на нив и да гази на лав и змија, како и невидливи и погубни ѕверови злобни, без свртување да оди по евангелскиот пат, непрестајно да се стреми нагоре, каде што ни е подготвен живот небесен. На крај се облекува во мандија, која цел го облекува, притоа архиерејот громогласно говори: Братот наш, (името) прима велик и ангелски образ, во името на Отецот и Синот и Светиот Дух - бидејќи мандијата одозгора е совршена која го покрива целиот човек и претставува заштитничка сила на промислата Божја, како и строгост, смирение на монашкиот живот и пребивање во стравопочит, така што кај монахот ни рацете, ни други делови не се живи ни слободни за световни работи, туку се мртви. Слободна е само главата која гледа кон Бог - Главата на сѐ, која мисли за божественото и се стреми кон Бог, но таа е покриена со кукол, поради смиреномудрие и нема откриени органи за чувства кои на неа се наоѓаат.

239. За тоа како монахот со изгледот ја подражува смртта Христова

М

онахот се нарекува мртов за световниот живот, како веќе да пребива во гроб, мандијата е како гроб, а погребна внатрешна опрема е долната риза и останатите одежди. Параманот и останатите одежди го претставуваат страдањето на крстот затоа што монахот е распнат за светот и дал завет за тоа. Куколот е господар на главата, и воопшто целиот монах се уподобува со Распнатиот за нас, та распнувајќи се со Него, за световниот живот е умртвен, заедно со Него и станат, се вознел и станал сонаследник на Царството на Неговиот Отец, сопственик на оние блага кои за нас се подготвени уште пред создавањето на светот. За тоа над нив се моли архиерејот, веднаш по примањето на светиот образ. Тогаш тој ја дополнува молитвата и се моли добриот Бог, верен во своите ветувања и непоколеблив во дарувањето да му подари на новопотстрижаниот примерен живот, живеење во добродетели и благочестиво да поживее и свето и да го сочува образот во кој се облече. Архиерејот ги набројува силата и значењето на секоја наметка. Со хитонот се облекува во божествена www.povardarska-eparhija.org.mk

33

правда, наместо во престапи, заедно со појасот се обвиткал себеси за умртвување на телото и целомудреност: се опашал околу бедрата за да биде мртов за телесните желби и силен во добродетелите. Со куколот на себе го ставил спасоносното целомудрие, за со владејачката сила т.е. умот, да пребива во смиреноумие и добро управување со чувствата: поради тоа тој што го врши потстрижувањето куколот го нарекува шлем на спасението. Со параманот - вели архерејот - се украсил со крст и вера: бидејќи параманот има облик на крст, со кој се сведочи за верата во Христос и умртвеноста. Со облекување и носење на омофорот и мандијата се облекува во одежда на непропадливост како во цврст оклоп, и наместо во кожена облека украсен е и осветен во божествена благодат. Со сандалите добива сила да оди по патот кој води кон спасението и мирот, а во иднина според Евангелието должен е да оди и по потешки патеки на мирот, да благовестува за мирот затоа што е ученик Христов, кој оставил сѐ и тргнал по Него; а мирот наш, патот кон Отецот и вистината, живот и светлина е Христос, и оној кој оди по Неговите стапки ќе добие светлина во животот и ќе стекне вечен живот. Освен тоа, монахот во молитвата се нарекува и подражавател на свети Илија и свети Јован Крстител како началници на пустинскиот живот. Се вели дека он ќе се облече во ангелска непропадливост и ќе се удостои да седне од десната страна на Христос и ќе го чуе блажениот глас Негов: Елате благословени од Мојот Отец (Мат. 25,34) за што архиерејот се моли сите да се удостојат. Возгласувајќи го изговара вообичаеното славословие кон Светата Троица велејќи: „мир на сите“, и заповедајќи да ги приклонат главите пред Господа како Негови слуги за да добијат благодат одозгора. Тој пак се моли Бог да го воведе потстрижаниот во својот божествен и духовен двор, т.е. да го направи причесник свој, да го вброи кон своите пријатели и својот збор да го направи чист и повозвишен од сите негови животни помисли, за непрестајно да се сеќава на идните добра подготвени за оние кои се распнаа себеси за овој свет и заради Христа. И пак возгласува и Го прославува Бог во Троица како Пастир и пазител на нашите души: затоа што Он нас нѐ води кон добро и со својата промисла нѐ раководи. Потоа архиерејот го зема од ѓаконот светото Евангелие и вели: „Ако некој сака да врви по Мене, нека се одрече од себе, нека го земе крстот свој и нека оди по Мене!“ (Лука 9,23). Му предложува да го земе крстот ако е просветен, а ако не е, му го подава. А тој земајќи го се поклонува и го целива, покажувајќи со тоа дека Го следи Христос и на себе ја зема должноста да Го следи. Потоа архиерејот му дава свеќа, како симбол на светлината која посветениот ја добива и во знак дека е должен да води чист живот. Затоа архиерејот му ги кажува зборовите на Спасителот: „Така треба да свети пред луѓето и вашата светлина...“ (Мат.

5,16). Па го носи пред светите двери како оној кој се помирува со Господ, а посветениот држи Евангелие и запалена свеќа, бидејќи е должен да живее според Евангелието и чисто во слава на Бога, Кој го повикал во чудесната 34

Број 29, година 8, Април 2014

светлина Своја. Тогаш целивајќи го новопотстрижаниот заради љубовта и единството во Христа и во знак на целив на Отецот Небесен, Кој силно се радува наоѓајќи ја изгубената овца - архиерејот застанува покрај него бидејќи станал близок на Бога. Сите браќа заедно со отецот (игуменот), држејќи во рацете свеќи во знак на радост и благодат Божја и за радост на ангелите, одат еден по еден, целивајќи го Евангелието и архиерејот, кој ја носи иконата Христова и крстот Негов, како и оној кој примил образ монашки, и пејат со весело срце: „Ја познаваме браќа тајната сила. Во што е таа сила? Во тоа што преблагиот Отец, излегувајќи во пресрет го љуби блудниот син кој во гревови оди кон татковиот дом и враќајќи му го претходното достоинство се радува и ликува со сета сила, жртвувајќи угоено теле“. Превод: Свештеник Игор Пармачки

www.povardarska-eparhija.org.mk

35

 Митрополит Иларион (Алфеев) 

КРШТЕНИЕ С

ветата Тајна Крштение претставува врата за влез во Црквата како благодатно Царство – со неа започнува христијанскиот живот. Крштението е границата која ги одделува членовите на телото Христово од останатите луѓе, кои се наоѓаат надвор од тоа тело. Со Крштението човекот се облекува во Христа, по зборовите на апостолот Павле, кои се пеат за време на трикратното кружење на оној кој се крштева околу купелот: „Елици во Христа крестистесја, во Христа облекостесја (Галат. 3,27: Вие кои во Христа се крстивте, во Христа се облековте.) Преку крштението човекот умира за своите гревови и воскреснува во нов духовен живот: „Зар не знаете дека сите ние што се крстивме во Исуса Христа, во Неговата смрт се крстивме. И така, ние се погребавме со Него преку крштавањето во смртта, та, како што Христос воскресна од мртвите преку славата на Отецот, така и ние да одиме во обновен живот. Зашто, ако сме сраснати со Него во еднаква смрт, ќе бидеме соучесници и во воскресението; знаејќи дека нашиот стар човек е распнат со Него, за да биде уништено гревовното тело, па да не бидеме веќе робови на гревот; бидејќи, кој умрел, тој се ослободил од гревот. А ако сме умреле со Христа, веруваме дека со Него и ќе живееме, знаејќи оти Христос, откако воскресна од мртвите, нема веќе да умира: смртта нема веќе власт над Него. Зашто ако умре Он, умрел еднаш за гревот, а што живее, за Бога живее. Па така и вие сметајте се мртви за гревот, и живи за Бога во Христа Исуса, нашиот Господ“ (Рим. 6, 3-11). Праслика на новозаветното крштение претставува Јовановото „покајно крштение за простување на гревовите“ кое тој го извршувал во водите Јордански. Водата е еден од најдревните религиски симболи. Во Библијата водата е симбол на животот (спореди Иса. 35,6-7; 58,11), благодат Божја, духовна и морална чистота на човекот (Иса. 1,16). Кај древните Евреи вообичаени биле честите миења, кои, исто како ни жртвената крв, не можеле да го измијат првородниот грев и да го ослободат човекот од власта на ѓаволот. Крштението Јованово било слично по форма на тоа ритуално измивање, а по смисла претставувало подготовка за средба 36

Број 29, година 8, Април 2014

со Христа: „Подгответе го патот Господов, порамнете ги патеките Негови“ (Марко 1,3). Христос не дошол кај Јован да се крсти за да се измие, затоа што бил безгрешен и чист, туку преку Своето влегување во Јордан да ги освети водите на реката, дарувајќи им ја Својата енергија и сила, и правејќи ги животворни и живоносни. Во Светата Тајна Крштение исто така се осветуваат водите, затоа и се читаат молитвите со призивање на Светиот Дух. Светата Тајна Крштение ја заповедал Самиот Христос: „Одете и научете ги сите народи, крштевајќи ги во името на Отецот и Синот и Светиот Дух“ (Мат. 28,19). Заповедта Христова ги содржи основните елементи во чинодејствието на Светата Тајна: претходно поучување, без кое верата нема да биде свесна, потопување во вода, и формулата: „Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух“. Во првобитната Црква Крштението се извршувало со потопување во вода (спореди Дела 8, 38) затоа и во најраната епоха крштевале во „вода жива“, односно истечна, речна, а не мирна езерска вода. Сепак многу рано во храмовите почнале да градат крстилници со специјален базен, купел во кој се потопувале крстените. Праксата на полевање и попрскување е од понов период. Меѓутоа и во древната Црква се допуштало со полевање во исклучителни околности, на пример, во случај на болест на оној кој се крштева. Во „Духовна Ливада“ е опишан еден случал на крштение на човек не со вода, туку со песок: патниците се наоѓале во длабока пустина и им се заканувала смртта, а вода во близина немало. Во епохата на Константин Велики било прифатено првенствено да се крштеваат возрасни, зашто поголема важност му се предавало на свесното примање на Светата Тајна. Па некои, знаејќи дека преку Крштението се простуваат гревовите, ја одлагале Светата Тајна до последниот ден од животот. Самиот император Константин се крстил пред смртта. Светиот Григориј Богослов бил син на епископ, а се крстил во зрела возраст, светиот Василиј Велики и свети Јован Златоуст исто така се крстиле по завршувањето на високата школа. Сепак праксата на крштевање на деца не е помалку дрвна - апостолите крштевале цели семејства во кои имало и деца (Дела 10,48). Свети Иринеј Лионски (II век) вели: „Христос дошол да ги спаси оние кои преку Него се преродуваат во Бога: доенчиња, деца, младенци, постари“. Ориген го нарекува обичајот на крштевање на www.povardarska-eparhija.org.mk

37

доенчиња „апостолско предание“. Сто дваесет и четвртото Картагинско правило содржи анатема против оние кои ја отфрлаат неопходноста од крштевањето на доенчињата и новородените деца, кои, иако не згрешиле сами, треба да се ослободат од првородениот грев. Што се однесува до верата како главен услов во делотворноста на Светата Тајна („Кој поверува и се крсти ќе биде спасен, а кој не, ќе биде осуден“ - Марко 16,16) во случај на крштевање на дете исповедањето на верата ќе го изговараат кумовите, односно родителите, со самото тоа се обврзуваат дека ќе го воспитаат детето во верата и со тоа ќе го осмислат Крштението. Малото дете, примајќи ја Светата Тајна не може логички да разбере што се случува со него, но неговата душа е способна да ја прими благодатта на Светиот Дух. „Верувам, - пишува свети Симеон Нов Богослов, - дека крстените мали деца се осветуваат и чуваат под покровот на Сесветиот Дух и дека тие се овци на духовното стадо Христово и избрани јагниња, зашто се запечатени со знаменување на животворниот Крст и совршено ослободени од ѓаволската тиранија“. Меѓутоа на малите деца благодатта Божја им се дава како залог на нивната идна вера, како семе кое се фрла на земја. Но за од семето да израсне дрво и да донесе плод, потребни се напори и од кумовите и од самите крстени, според мерата на нивниот раст. Во древната Црква Крштението не се извршувало секојдневно, согласно потребите на оние кои сакаат да се крстат, како што се практикува денес, но само на големите празници, особено на Велигден. На Крштението му претходеле долги месеци, а понекогаш и години на огласување, кога кандидатите за примање на Светата Тајна доаѓале во храмот и ја слушале беседата на епископот или свештеникот преку која им ја откривале смислата на христијанскиот живот. Огласените, односно кандидатите за Крштение, претставувале посебна категорија во древната Црква: ним им се дозволувало да присуствуваат на богослуженијата, но за време на Литургијата, по читањето на Евангелието и проповедта, биле должни да се оддалечат (оттогаш е сочуван литургискиот возглас „огласени излезете, вие кои сте огласени излезете“) зашто во Светата Тајна Евхаристија можеле да учествуваат само верните, кои се причестувале со Телото и Крвта Христови. Беседите за огласените завршувале во текот на Страсната седмица. На Велики Петок, по правило, се извршувало одрекувањето од сатаната и исповедањето на верата, а на Велика Сабота, по вечерната Литургија се извршувало самото Крштение. Сѐ до сега Пасхалното богослужение во Православните Цркви носи во себе траги од првобитната пракса на извршувањето на Крштението: ноќниот опход (Литијата) околу храмот некогаш била поворка на новокрстените, кои облечени во бели облеки, држејќи запалени свеќи, влегувале во црквата, 38

Број 29, година 8, Април 2014

каде ги дочекувало радосното „Христос Воскресе!“. Иако во наше време веќе подолго огласувањето не се практикува, неговата неопходност, посебно кога станува збор за крштение на возрасни, е очигледна: пред крштение неопходно е да се поучи. Во пракса свештеникот пред почетокот на Светата Тајна одржува кратка беседа, изложувајќи ги основите на вистинската вера. Во чинот на крштението сочувани се молитвите за огласените и изгонувањата на ѓаволот (егзорцизмот), по кое се одвива свеченото одрекување на крштеваниот од ѓаволот и исповедањето на верата во Христа. Потоа следи осветувањето на водата, помазувањето со елејот и трикратното потопување во водата со изговарањето на зборовите: „Се крштева слугата Божји (името) ... во името на Отца, - амин, и Сина - амин, и Светиот Дух - амин“. Непосредно после потопувањето во водата следи Светата Тајна Миропомазание, по што се врши трикратно вртење околу купелот со пеењето на „Елици во Христа крестистесја“. Чинот на крштение се завршува со читање на Апостолот и Евангелието, симболичкото потстрижување на коса и воцрковување (машките деца се внесуваат во олтарот). Веднаш по крштевањето и наредните денови новокрстените, независно од возраста, пристапуваат кон причестување со Светите Тајни. За разлика од Римската Црква, каде миропомазанието и првата причест не се вршат на дете пред да наполни седум години, Православната Црква им ја овозможува на децата оваа Света Тајна од нивна најрана возраст, за да не ги лиши од живата, иако не сосема свесна, врска со Христа. Светата Тајна Крштение се извршува еднаш во животот. Со Крштението човекот добива ослободување од првородниот грев и простување на сите негови гревови. Но тоа е само првиот чекор на воздигнувањето на душата кон Бога, и ако по него не следи обновување на целокупниот живот, духовна преродба, одлучно одрекување од делата на „стариот човек“, тоа не би донело плод. Благодата Божја, добиена во Крштението, како залог, како семе, ќе израсне во човекот и разновидно ќе се пројавува во текот на целиот негов живот, но ако се стреми кон Христа, живее црковно и ги исполнува заповедите. Ако Крштението е само формалност, од традиција или мода, а човекот продолжи да живее како незнабожец и неверник, тогаш се лишува од сите плодови на Светите Тајни, се одвојува себеси од Христа и се оддалечува од Црквата.

Превод: Свештеник Драги Гаштарски

www.povardarska-eparhija.org.mk

39

Кој е Вистината? Човековата лична врска со личниот Бог

М

у рече Господ на Пилата: Дојдов во светот за да сведочам за вистината, на што Пилат скептично одговори: Што е вистината?, и убеден дека на тоа нема одговор, тој не ни побара, дури ни од Христос, па отиде кај Евреите. Пилат беше во право. Нема одговор на прашањето: ШТО е Свети Силуан Атонски вистината, ако ја имаме на ум крајната вистина во коренот на целото постоење на светот. Но, ако Пилат ја имал на ум Основната или Аксиоматската вистина, ќе го формулирал прашањето онака како што требало да биде формулирано, ако прашал КОЈ е вистината? - ќе му бил даден одговор, кој малку порано, Христос, предвидувајќи го прашањето на Пилат, им го дал на своите возљубени ученици на Последната вечера и преку нив на целиот свет: Јас сум вистината. Науката и философијата си го поставуваат прашањето: ШТО е вистината, додека христијанскиот религиски поглед секогаш ја сметал вистината за КОЈ. Научниците и философите неретко ги сметаат Христијаните за неразумни мечтатели, додека пак, тие самите стојат цврсто на земја и се окарактеризираат како позитивисти. На интересен начин тие не ја сфаќаат целата негативност на вистината како „ШТО“. Тие не разбираат дека автентичната Вистина, апсолутната Вистина, може да биде само „КОЈ“, никогаш „ШТО“, затоа што вистината не е некоја апстрактна формула, некоја апстрактна идеа, туку самиот живот. Всушност, што може да биде поапстрактно, понегативно од вистината како „ШТО“? И го забележуваме овој огромен парадокс низ историјата на човечкиот род, почнувајќи од падот на Адам. Замаен од неговиот логички ум, човекот живее затруено на тој начин што не само „позитивните“ наука и философија, исто како Пилат, го поставуваат прашањето „ШТО“ е вистината, 40

Број 29, година 8, Април 2014

туку и во религискиот живот на човекот ја наоѓаме истата голема заблуда, кога луѓето ја бараат вистината како „ШТО“. Тие размислуваат дека ако стигнат до вистината што ја бараат како „ШТО“, ќе бидат обземени од магична моќ и ќе станат незадржливи господари на битието. Ако во неговиот религиски живот, човекот го прифати патот на рационалното истражување, неговиот пристап кон светот неизбежно би бил пантеистички. Секој пат кога теологизирачкиот ум со својата сопствена сила се обидува да испитува за да ја дознае вистината за Бог, без разлика дали разбира или не, фатално паѓа во истата грешка во која се пропаднати и науката и философијата и пантеизмот - разбирањето на вистината како „ШТО“. Преку разумот никогаш не може да се стигне до вистината како „КОЈ“. Бог како „КОЈ“, може само да се познае преку заедница во битието - т.е само преку Светиот Дух. Старецот Силуан постојано го потенцираше ова. Самиот Бог зборува за ова: - Кој не Ме љуби, не го запазува словото Мое; а словото, што го слушате, не е Мое, туку на Мојот Отец, Кој Ме прати. Ова ви го реков, бидејќи сум со вас... А Утешителот, пак, Духот Свети, Кого што Отецот ќе Го испрати во Мое име, Он ќе ве научи на сè и ќе ви напомни за сè што сум ви зборувал. Искуството на православните подвижници го отфрла патот на апстрактното созерцание. Оној којшто го ограничува своето размислување за Бог кон апстрактно созерцание на Доброто, Убавината, Вечноста, Љубовта итн., е на погрешниот пат. Оној кој само ги отфрлил од себе сите емпириски форми и концепти, исто така не го нашол вистинскиот пат. Православното созерцание за Бог не е апстрактно созерцание за Доброто, Љубовта и слично. Ниту, пак, е просто извлекување на умот од сите емпириски форми и концепти. Вистинското созерцание е дадено од Бог преку Неговото влегување во душата. Тогаш душата се созерцува со Бог и гледа дека Он љуби, Он е добар, величествен, вечен, Го гледа како божествен, неопислив. Но во апстрактното ништо не може да биде созерцано. Фантазијата нема никаков удел во вистинскиот духовен живот, кој е целосно конкретен и позитивен. Вистинско заедничарење со Бога треба да се бара само преку лична молитва кон Личниот Бог. Вистинското духовно христијанско искуство е заедница со Бог, апсолутно слободна, и не зависи само од човечките напори и волја, како што е кај нехристијанското (пантеистичкото) искуство. Превод од англиски јазик: Петар Кабранов Изворник: Свети Силуан Атонски - Архимандрит Софрониј, весник на Светивладимировата Семинарија, стр. 111-113 www.povardarska-eparhija.org.mk

41

Св. Григориј Двоеслов

за пастирското служење Глава 11 Кој не треба да пристапува кон пастирското служење, а уште повеќе да прима висока управна власт во истото служење

Т

и, кој пристапуваш кон пастирското служење, а и уште повеќе примаш началствено управување во истото, треба беспристрасно да разгледаш, да не има во тебе некои предосудителни недостатоци, и дури и пороци, кои ја претставуваат твојата нечистотија и гревовност; зашто, повторувам, секој кој не се очистил од своите сопствени гревови, не смее да помисли да проси прошка и да се застапува за гревовите на другите. Затоа и на Мојсеј му била дадена таква заповед: „Кажи му на Арона: никој од твоето семе во сите родови, кој има телесен недостаток, да не пристапува да Му принесува дар на својот Бог“; и веднаш потоа детално ги набројува самите недостатоци или пороци, коишто не им се допуштале на свештениците, т.е: „ни слеп човек, ниту хром, ниту, пак, со крив нос, или со рецкано уво, ниту таков кому му е раката скршена или ногата скршена, ниту грбав, ниту гурелав, ниту со перде на очите, а ни крастав или со лишај, ниту килав“ (Лев. 21, 17-20). „Слеп“, во духовна смисла, е оној, на кого не му е позната светлината на највисокото созерцание, кој е потонат во мракот на сегашниот живот, и иако ја гледа светлината која го осветлува, не љубејќи ја истата, не знае во кој правец да ја насочи својата дејност. Затоа Ана, мајката на Самуил, посветувајќи го својот првенец на Господ, со пророчки дух воскликнала: „Он ги оправдува чекорите на праведниците, а злочестивите ќе замолкнат во мракот и незнаењето“ (1.Цар.). „Хром“ е оној, кој иако и знае во кој правец треба да се стреми, но поради мекоста на умот и волјата не може секогаш да се држи до правиот пат, кого го гледа; затоа, додека не се надмине променливоста на карактерите и обичаите и да се утврдиме во постојана добродетел, до тогаш нашите чекори не можат постојано да ја следат добрата желба. Имајќи го предвид тоа, апостолот Павле говори: „Затоа ,исправете ги премалените раце и ослабените коленаʻ, и со нозете свои „направете си прави патекиʻ та, она што е хромо, да не се отклони, туку поскоро да се исцели“ (Евр. 12, 12-13). „Човек со крив нос“ можеме да го 42

Број 29, година 8, Април 2014

наречеме оној, кој не е способен и не умее да разликува добро од зло, исто како што кога ни е повреден носот не можеме да разликуваме пријатен мирис од смрдеа. Затоа и во Песна над Песните, како пофалба за невестата – Црквата Христова, се говори: „носот твој – Ливанска кула“ (Песна над песните. 7, 4); затоа што таа од далеку ги гледа искушенијата кои идат кон неа, и уште претходно знае од кои околности ѝ се заканува опасност. Во оваа група може да се стават и оние, коишто не сакајќи да изгледаат глупави, поради својата гордост, не ретко влегуваат во излишни и непотребни истражувања кои ги превишуваат нивните сили, и заради тоа паѓаат во заблуда. Таквата неумерена концентрираност во распознавањето на вистината од лагата и доброто од злото, што повеќе се засилува, толку повеќе оддалечува од вистинскиот и прав пат и приведува кон хаос во целата дејност. Под таков „кому му е раката скршена или ногата скршена“, се подразбира оној кој воопшто не е во состојба да оди по Божјиот пат и кој совршено не е способен за добри дела; истиот дури не може да се држи како хромиот, кој иако нестабилно и со отстапување од вистинскиот правец, сепак се движи и се стреми напред, а тој со скршени раце и нозе нема никаков успех во себеусовршувањето. „Грбав“ ќе го наречеме оној, кој се наведнал под тежината на земните грижи до тој степен, што не може да го подигне својот поглед нагоре, а постојано го насочува погледот само кон тие предмети кои ги гази со своите нозе. Таквиот човек иако некогаш и слуша нешто добро за небесната татковина, но, под бремето на превратните навики, не се вознесува со своето срце кон небото, затоа што нема сила да го измени начинот и видот на своите мисли, на коишто животната суета им дала несреќен правец. Затоа Псалмопевецот за таквите вели дека постојано тагуваат: „Цел ден натажен одам“ (Псал. 37, 7), говори пророкот Давид во нивно име; а самата Вистина произнесува осуда против нив во следните зборови: „тоа, пак, што падна меѓу трње, се оние, што го слушаат словото, но кога отидат, се подаваат на грижи, богатства и наслади од овој живот и не донесуваат плод;“ (Лука 8, 14). Под „гурелави“ (се мисли на болеста конјуктивитис, или народно кажано – очобол), се подразбираат оние чиј ум иако се пробива до познавање на вистината, набрзо се помрачува со плотските дела. Познато е дека кај „гурелавите“ зениците се здрави, но поради честото течење на секрет ослабуваат, а самите трепавици отежнуваат и се залепуваат. Нешто слично се случува и во однос на духовноста на тие луѓе, кај коишто добрите духовни чувства загинуваат од плотската нечистотија, и коишто со својот ум би можеле да ја постигнат секоја вистина, но со нечистите дела се доведуваат себеси до совршено помрачување. И така, „гурелав“ е оној, кој има добро и остро сетило (чувство) од природата, но кое е расипано од лошото поведение. На таквиот човек Господ преку ангел му дава благ совет: „Со очна маст намачкај ги очите твои, за да гледаш“ (Откр. 3, 18), т.е., излечи го својот ум со www.povardarska-eparhija.org.mk

43

добродетелен живот, за ти подобро да ја здогледаш и познаеш вистинската духовна светлина, исто како што со очна маст ги мачкаат очите за подобро да ја гледаат тварната светлина. Поимот „човек со перде на очите“ укажува на оној кому гордоста и прелеста од лажната мудрост и праведност му попречуваат да ја види светлината на вистината. Кој нема перде на очите, тој лесно ги забележува и црните дамки, а тој кој има перде, ништо не може да види. Така и во духовна смисла: добро гледа и се знае себеси, оној кој стигнал до тој степен, дека е грешник; а кој си препишува себеси непостоечки блесок на праведност или мудрост, тој е далечен од вистинското себепознавање, и така сè повеќе се оддалечува од вистинската светлина, и како повеќе мечтае за себе, како што е забележано за некои во Светото Писмо: „Наречувајќи се себе мудри, тие обезумија“ (Рим. 1, 22). Човекот којшто на телото има „краста“, без сомнеж е оној кој целосно е подвластен и како слуга ја исполнува секоја похот на плотта; зашто, како што кај човекот кој е болен од краста, целата внатрешна нечистотија излегува надвор, така и кај човекот кој ѝ угодува на плотта. Тој само малку да го почувствува и најмалото искушение во своето срце, во истиот момент тоа искушение ќе премине во дејство, не сретнувајќи во човекот никакво зауздување на мислата. Затоа апостол Павле, предпазувајќи ги од ова, им говорел на Коринтјаните: „Друго искушение вас не ве постигна, освен човечкото“ (1.Кор. 10, 13), т.е како да говорел така: на човекот му е својствено да има искушение во срцето; но да се предава на искушението не издржувајќи ја борбата, е својствено само на ѓаволот. А на кој му е телото покриено со „лишаи“, тоа е лаком човек: и како што лишаите ако не се истребат на самиот почеток се умножуваат без мера, покривајќи и изобличувајќи го телото, и тој што е болен од нив не чувствува при тоа никаква болка; така и лакомоста ќе ја изобличи убавината на душата, иако тие кои се предаваат на лакомството истовремено и се насладуваат, земајќи една по друга добивка и се восхитуваат на истите. И како што од таа телесна болест можат да се разболат сите органи, така и од порокот лакомост може да погинат сите душевни добродетели, и целиот состав на човекот да се изобличи и во неговата душа да израснат сите видови гревови, како што за тоа ни сведочи апостол Павле: „Зашто коренот на сите зла е среброљубието“ (1.Тим. 6, 10). Под „килав“ се подразбира оној, кој всушност, не прави срамни дела на плотоугодие (поради својата неспособност), но незауздано се насладува со нечисти помисли и противприродни дејствија во своите страсти. Тој порок главно се состои во тоа, кога насилно предизвиканите внатрешни телесни течности се насочуваат кон половите органи, кои се разбира, од тоа се надувуваат и отежнуваат со срамна болка и беспокојство. И таквите луѓе, според сведоштвото на апостолот: „Бог, според желбите на срцата нивни, ги 44

Број 29, година 8, Април 2014

предаде на нечистотата, за да се бесчестат телата нивни во самите себе“ (Рим. 1, 24). Топејќи се со целата своја помисла од похотливото сладострастие, тие „оставајќи го природното зближувањсе со женскиот пол“, покажувајќи се неспособни за тоа, „се распалија со желби еден кон друг“ (Рим. 1,26,27), и поради тоа крајно и незаконско истоштување на своите сили, стануваат целосно неспособни кон правилното и законско употребување на своите органи, предавајќи се „на изопачен ум – да го прават она, што не прилега;“ (Рим. 1, 28). И така, кој има било каков од горенаведените пороци, нека не се дрзнува да принесува дарови на Бога и да не пристапува кон олтарот: зашто не може да ги очистува туѓите гревови оној кој не се исчистил од сопствените. Откако е покажано во кратки црти што значи достојно да се пристапува кон пастирското служење, и колку е опасно недостојни да се здобиваат со него, сега ќе разгледаме, каков треба да биде животот на оној кој достојно пристапува кон ова служење. Превод од руски јазик: Александар Ѓорѓиевски, студент на Теологија Изворник: Свт. Григорій Двоесловъ († 604 г.), Правило пастырское или о пастырскомъ служеніи, Кіевъ 1872.

www.povardarska-eparhija.org.mk

45

ljyfasldfjhguyp dboifykh време на радост ygПостот kjdfhphd– f ;kghp;ed tyoifd us;oiuy;oiudf;uy ;ioty  Митрополит Антониј Сурошки 

Р

азлично од тоа коешто мнозина мислат и чувствуваат, периодот на духовен напор (на пример Великиот пост или воопшто постењето) е време за радост, бидејќи е време за седење дома, време, во кое имаме прилика да оживееме. Тоа е период во кој го отфрламе сето она што е старо и мртво од себеси, за одново да ја придобиеме способноста да живееме - да живееме со целата длабочина, ширина и интезивност, кон коешто сме назначени и повикани. До тогаш кога тој момент на радост останува недостапен, неразбирливо за нас, ние постојано ќе паѓаме во вчудовидена и осквернувачка пародија: сакаме во името Божјо да го претвораме нашиот живот во тотално мачење како за нас самите, така впрочем и за оние, кои треба да платат за бесплодните наши напори да станеме свети. Зборувањето за радост може да изгледа чудно заедно со одреденото напрегање, подвигот, воздражанието, вистинската борба, но и покрај сѐ радостта ни поминува низ целиот духовен живот, низ црковниот и евангелски живот, зашто Царството Божјо со сила се зема. Тоа не им се „принесува на дискос“ на луѓето, кои безгрижно и мрзливо го чекаат да дојде. Тие кои така го очекуваат, Царството Божјо ќе дојде: ќе дојде ноќе, ќе дојде како Божји суд, како крадец, ќе се протне без да го видат, како младоженец, одеднаш ќе дојде, дури неразумните девојки спијат. Така не треба да го очекуваме Царството и Судот. Треба да се задржиме на состојбата која обично не можеме да ја извадиме од длабочините на душата - колку и да ни е туѓа состојбата на радосното очекување на Денот Господов, макар што сигурно знаеме дека тој Ден ќе биде ден за Суд. Чудесно е да слушаш во храмовите како го проповедаме Евангелието, благовестувањето за Судниот Ден и објавуваме дека Денот Господов не 46

Број 29, година 8, Април 2014

е страв, туку надеж и заедно со Светиот Дух Црквата може да рече: Дојди Господи, Дојди што поскоро! Додека да започнеме да мислиме во тие категории, ќе имаме огромен недостаток од христијанска свест. Што и да зборуваме во таа состојба ние остануваме јазичници, дотерани во евангелска облека. За нас Бог е сѐ уште нешто далечно, а Неговото доаѓање -мрак и ужас, Судот Негов - не искупување, туку осудување, а средбата со Него - страшен настан, а не миг кон кој сме насочени и заради кој живееме. Грижите, немирите, стравовите и желбите нѐ опкружуваат од сите страни и такво неспокојство царува во нашите души, што не живееме во себеси - живееме надвор од себеси. До толку сме побркани и збунети, што е неопходна непосредна Божја интервенција или промислена дисциплина, за да се свртиме кон себеси и да тргнеме по патот навнатре кој минува во нас, на патот кон Самиот Бог. Бог постојано нѐ повикува. Тој се обидува да ги отвори дверите на внатрешноста. Неговата љубов - толку мудра и далекувидна, понекогаш ни изгледа сурова. Ангелот чувар му вели на Ерм: „Не плаши се, Ерм, нема да те остави Бог додека не ти го скрши или срцето или коските“. Бог ни испраќа одеднаш болест или несреќен случај, но наместо да се вразумиме дека дошло времето да се опаметиме, замислиме и обновиме ние се стремиме колку што можеме побрзо да се вратиме во старата состојба, занемарувајќи и игнорирајќи го дарот Божји сокриен во промислата. Способноста да ги исползуваме подарените ни од Бога околности бара внатрешна и надворешна дисциплина и просветена вера, способна да ги препознава Божјите патишта. Треба да си спомнуваме дека дисциплината не е дресура. Зборот „дисциплина“ е поврзан со зборот „discipulus“, ученик. Дисциплината е состојба на ученикот, негово однесување кон учителот и кон тоа што го изучува. Сличен таков начин на учење никогаш не се дава на дар, тоа е процес на постепено надминување на секоја себичност, заради растење во единство со нешто поголемо од нашето „јас“, нешто кое во www.povardarska-eparhija.org.mk

47

крајна сметка ќе нѐ издигне над нашата осаменост и ќе стане сѐ во нашиот живот. Дисциплината во највисока смисла на зборот е внатрешното исполнување на волјата Божја. Тоа е пробниот камен за нашата предаденост и верност кон Христос. Само преку усрдност во секоја стапка, и со сите сили, колку што можеме посовршено, со целиот морал, повикувајќи го на помош умот, волјата, способностите, опитот, постепено да се научиме да бидеме решително послушни на Бога. Во спротивен случај целиот таков начин на учење е илузија, а дисциплината на животот која се претвора во зборник од самоволно востановени правила, кои нѐ прават горди и самозадоволни, е безполезна, бидејќи најважниот момент од учењето е способноста во процесот на безмолвното послушание да се откажеш од своето „јас“ и да му дозволиш на Христос да стане твојот ум, твојата волја и твоето срце. Додека не се насочиме кон тоа што светиот апостол Павле го кажал „не живеам јас, но Христос живее во мене“, никогаш нема да се научиме на дисциплина и нема да станеме ученици. Често сме склони кон мислењето дека нашата цел е возвишен, длабок, мистичен живот. Но не треба кон тоа да се стремиме. Мистичниот живот е дар Божји, сам по себе тој не е по наша заслуга, уште помалку е израз на нашата предаденост кон Бога. Треба да се стремиме кон одговор на Божјата љубов, јавена преку Христос, да станеме вистински ученици, посветувајќи се на жртва пред Бога, имено подвигот највистински ќе ја изрази нашата лојалност, верност и љубов. Тоа е она што можеме да го принесеме пред Бога, а Тој, како што ни ветил, ќе го исполни сето останато: Сине Мој, дај ми го срцето, Јас ќе го исполнам сето останато... Ние одиме по пат, отворен низ вековите од христијанските поклоненија. Кон крајот на нашето патешествие треба до тој степен да заборавиме на себеси, та да можеме да го стекнеме определеното спознание. Тоа е патот кон потполна доверба која единствено може да нѐ приближи до вистинско прогледување, до обраќање кон Бог, до нов, личен однос со Него, до враќање дома. Превод од бугарски јазик: Свештеник Игор Пармачки Изворник: http://dveri.bg/3uyw

48

Број 29, година 8, Април 2014

www.povardarska-eparhija.org.mk

49

ЧОВЕКОТ - ЛИТУРГИСКО БИТИЕ Архимандрит Георгиј Капсанис, Кат-игумен на манастирот Григоријат на Света Гора

Обично го окарактеризуваме човекот како словесно (логичко) и слободно битие. Овие обележија се точни, но тие не ја одржуваат во потполност човековата природа. Од литургиското искуство чувствуваме дека човекот пред сѐ е литургиско битие. Створен е да литургисува, самиот да се принесува и да го принесува сиот свет на Бога со благодарност, славословие и служење. Створен е во ова непрестајно принесување на жртва - литургиска, да се соединува со Бога, да се осветува, да живее. Совесноста, слободата и останатите основни својства на човекот всушност му се дадени за да може да се најде во литургиска врска со Троичниот Бог. Во ова литургиско принесување човекот дејствува како битие кое е создадено по икона Божја и кое се воздигнува во подобие Божјо. Човековиот живот во Рајот бил Божја литургија. Со ангелите ѝ сослужувал на Светата Троица. Со падот во егоцентричност ја изгубил можноста да се принесува себе и во благодарност да го принесува светот на Бога, да има учество во Со-литургот Рајски. Сам себе изгонувајќи се од рајската Литургија, останал на земјата како нелитургиско битие. Тоа што го имал како икона Божја не дејствувало. Во него останале само искри од литургичноста која ја имал пред падот. Тоа го потикнувало да прави жртвеници, и да принесува служба на Бога. Во најдобар случај неговото служење било само делче, сенка, образец, затоа што не го принесувал во совршена заедница и единство со Бога. Оваа служење не му го дарувало Светиот Дух, не го спасувало од смртта. Меѓутоа, тоа му ја развивала желбата за вистинската Месијанска Литургија. Оваа желба и оваа видување му давале надеж на човекот кој седел во темнината и сенката на смртта.

50

Број 29, година 8, Април 2014

Љубовта на Небесниот Отец на можела да го остави човекот како нелитургиско битие. На планот на Икономијата остварено е Воплотувањето на Логосот. Со Исус Христос, Великиот Архиереј, започнало сослужувањето на Новиот Завет. Служењето на Новиот Завет и можело да го започне единствено Исус Христос, затоа што само Он можел да се принесе потполно Себеси и целиот свет на Троичниот Бог. Приносители на жртви постоеле и во Стариот Завет. Жртви, пак, не постоеле. Исус Христос бил совршена жртва и истовремено совршен приносител на жртва. Бил беспрекорна жртва. Јагне Божјо кое ги зема гревовите на светот... Нелитургискиот човек и нелитургискиот свет како такви потпаднале под власта на ѓаволот и смртта. Исус Христос со својата Крсна смрт и со Воскресението го искупил човекот од тоа ропство, го ослободил и му дал можност да учествува во сослужувањето на Новиот Завет... Му дал можност да се принесува себеси на Бога, да Му благодари на Бога и да Го прославува Бога. Принесувајќи се себе и принесувајќи Му со Христа сѐ на Бога, човекот дејствува како битие по икона Божја. Вистински постанува човек. Литургијата на Новиот Завет е на многу повисок степен од Литургијата во Рајот. Сега е Првосвештеник Самиот Син Божји. Богородица и светиите, заедно со ангелите, сослужуваат и славословат, „со непрестајни гласови и немолчливо славословие“ на Светата Троица. Во оваа сослужение има удел секој крстен православен христијанин кој умира за да живее. Во него човекот ја наоѓа својата вистинска природа и вистински одмор, во вистинската икона Божја како што е создаен. Надвор од оваа сослужување човекот може да биде homo sapiens и homo economicus социјалистичка или капиталистичка заедница, но не цар на севкупните твари, посредник помеѓу створениот и нестворениот свет, битие по икона Божја. Божестваната Литургија на Новиот Завет започнала со Воплотувањето на Логосот и продолжува непрестајно од страна на Великиот Архиереј. Секоја Божествена Литургија која се извршува на световните жртвеници е, овде во времето, учество во надвремената вечна Литургија. „Со овие блажени Сили и ние човекољупче Владико, извикуваме и се молиме: Свет си и Пресвет...“ Секој архиереј и секој ереј кој служи на жртвениците земски „ја служи светињата Христова во Црквата“ (Канон од Картагинскиот Собор). Нема посебно лично свештенство. Се учествува во единственото Христово свештенство. Најголемиот наш грев денес е тој што не служиме, што не го принесуваме светот и себе на Бога и ближните. www.povardarska-eparhija.org.mk

51

Порано се сметало за срам ако некој се окарактеризира како нелитургиско битие. Денес, наспроти тоа, заради неверувањето и скаменетоста на срцето, ова се смета за природно и нормално, а неприродно и чудно се смета човекот да служи. И кога современиот човек оди во Црква, симптоматично е дали навистина литургисува (служи), дали има удел во Соборната Тајна на Евхаристијата и Црквата. Значи, тој не треба да ја замислува Светата Евхаристија како една религиозна и општествена обврска, туку како принос и жртва на сѐ кон Бога, во Христа. Но, може некој и како ереј да врши Света Литургија, а суштински да остане нелитургиско битие, ако себе не се принесува и сѐ не принесува на Бога. Нелитургиските христијани, кои се во чин или лаици, суштински не живеат. По зборовите на Откровението: „Носиш име дека си жив, а си мртов“ (Откр. 3,1) Вистински и угодно на Бога служат оние кои принесуваат „Твои од Твоите за сите и за сѐ“. Тоа се оние кои признаваат дека сѐ што имаат е дар од Бога. Веруваат дека немаат ништо свое да принесат. Сѐ Му припаѓа на Бога и она што го примаат на Бога го принесуваат, заедно со самите себе и со светот свој и сите врски со нив. Не чуваат ништо егоистички за самите себе и принесуваат сѐ несебично. Даваат сѐ за да примат сѐ. Умираат за да живеат. И се принесуваат во Христа и за Христа. За сите (секогаш) и за сѐ (за сите дарови Божји). Така живејќи, сиот човеков живот (и по Божествената Литургија и во самата Црква) постанува литургија, принос, воздигнување, жртва, заедница, благодарење. Животот се осветува и преобразува во богочовечки живот. Двочасовната неделна Литургија станува двесетичетиричасовна Литургија. Зборувајќи како православни за литургискиот живот, го немаме во вид само времето поминато во Литургијата, туку сиот наш живот кој, тргнувајќи од литургиските дејанија во црквата, постанува во целост литургиски и богослужбен. Православниот христијанин не е схизофреничен. Не живее во црквата литургичен, а надвор од неа нелитургичен живот. Живее што е можно повеќе часови во црквата (литургија, служби) за да може да живее и надвор од црквата, што е возможно со поблизок дух, клима и етос до Божествената Литургија. Во црковното богослужение животот се калеми на богочовечкиот живот и овој живот може потоа да ги преобразува сите области од човечкиот живот. Литургискиот христијанин живее во единството на верата и животот, Божји и човечки, створен и нестворен, жив и упокоен, и во сегашниот и во идниот век, на својата личност и на другите личности.

52

Број 29, година 8, Април 2014

Во оваа единство живеел нашиот православен народ кога имал нагласен црковен живот. Во нашата благословена татковина уште се сочувале луѓе од преданието и заедници кои го живеат тоа единство. Центар на целокупниот преданиски живот на православните населби била парохиската Црква, како што е Соборната во манастирите. Раѓањето, смртта, крштението, бракот, училиштето, работата, меѓусебните односи, радостите и жалостите, сите манифестации на социјалниот живот поминуваат преку Литургијата и Црквата. Колку повеќе нашиот народ се оддалечува од православните корени, од живоносното православно свое предание, толку повеќе и различните служби во неговиот живот престануваат да бидат врзани за Светата Евхаристија и заради тоа престануваат да функционираат правилно, да го обединуваат човекот и да му помагаат да дејствува како битие кое е по икона Божија. Различните дејанија надвор од Светата Евхаристија ја расчленуваат човековата личност, што посебно се гледа во неговата основна животна функција- генеративната. Оваа функција во Светата Литургија и во Црквата Преобразува, облагодатува, така што придонесува во потполнувањето на човековата личност. Надвор од Евхаристијата и Црквата таа води во ропството на егоизмот, ја разорува личноста и ги мачи луѓето. Современиот човек има горко искуство со овие работи. Православните општожителски манастири се обрасци на правилно функционирање на човекот и неговите заедници. Центар е Соборната Црква и сѐ околу неа се организира (конаците, послушанието). Почетна точка на зеадничкиот живот е секојдневното извршување на Светата Евхаристија. Цел е служењето на Бога и принесување на целиот живот на Христа. Заради тоа животот и може да биде заеднички, верата и љубовта соборни и смртта да се победува, сѐ ново да се твори и да се обновува во чудесна и велелепна промена. Кога православниот се накалемува на општожителскиот литургиски дух, кој што е литургиски дух на православието, се спасуваат од јаките и разорните струи на секуларноста. Посветовувањето во суштина е обид за организирање на живот надвор од Литургијата и Црквата. Христијанинот не е православен ако не живее литургиски. Светата Литургија и Богослужението не се просто само „прилика“, нешто што е во програмата на неговиот живот, туку живоносен калем на кој се калеми и кој го преобразува целокупниот негов живот, средина, основа, почеток и крај. Само внатре во „Твои од Твоите“ во Светата Евхаристија, човекот постанува вистински човек, значи, битие кое е по икона Божија. Превод: Свештеник Драги Гаштарски

www.povardarska-eparhija.org.mk

53

Иконата – школо за молитва  Протоереј Николај Озолин 

Протоерејот Николај Озолин е роден е на 26 мај 1942 година во емиграција. Во 1959 година се запишал на Свето-сергиевскиот православен богословски институт во Париз и во иконописниот клас на Леонид Успенски. Во 1964 година го завршил институтот. Во 1966 година примил ѓаконски чин, во 1968 е ракоположен во свештенички чин од страна на архиепископот Василиј Кривошеин. Предавал на Лајденскиот универзитет (Холандија) и Свето-владимирската духовна семинарија (САД). Завршил Московска духовна академија (1968). Бил секретар на Патријаршискиот егзархат во Париз при митрополитот Антониј Сурошки (1971). Во 1985 ја одбранил докторската дисертација во Сорбона на тема: „Православната иконографија на Педесетница“. Од 1986 година е професор по православна иконологија, омилитика и пасторско богословие во Свето-сергиевиот богословски институт во Париз. 

З

начајниот богослов, иконописец и основач на иконописната школа Леонид Успенски, го објаснувал иконописниот канон на следниот начин: еднаш „го штипнал“ еден од своите ученици за образ и му рекол: „Оваа дебелина ја нема на иконите, ме разбираш“. Тој ученик бил идниот професор по православна иконологија, омилитика и пастирско богословие во Свето-Сергиевиот богословски институт во Париз, протоерејот Николај Озолин. Во јуни отец Николај беше избран за декан на институтот за двете наредни академски години.

- Отец Николај, што е тоа икона и може ли секоја слика да се нарекува икона?

- Иконата – е православен литургиски образ, кој го покажува учењето на Црквата за содржината на дадената слика, со други зборови: како Црквата го разбира Влегувањето Господово во Ерусалим, Благовештението, Преображението, Богојавлението, Педесетницата, самиот портрет на Спасителот, Мајката Божја, светителите. Обично, јас ги прашувам своите студенти на крајот на првата учебна година: што е општо кај сите икони? И 54

Број 29, година 8, Април 2014

очекувам од нив, да ми одговорат: светоста. Светоста, во смисла, дека на иконите ги изобразуваме светите и спасителни настани од Свештената историја. Нашето учење за светоста – е многу оригинално и воопшто не е така сеопшто, како што мислат некои. На пример, кај протестантите воопшто нема почитување на светители. Кај католиците има, но во некоја смисла поларно на нашето: кај нив не е предвидено и не се забележува допирање на Божественото и создаденото. Неодамна, се враќав од работа на телевизија и во колата слушав католичко радио. Имаше проповед за познатото евангелско четиво за богатиот, и беше речено, „да се богатиш во Бога“ – значи да бидеш добар, мил, „етичен“, но за тоа, дека може „во Бога да се богати“ според нашето разбирање, како што би рекол преп. Серафим, стекнување на Светиот Дух – ни збор. За нас, пак, светоста е достапна, реална, и таа светост треба да се покаже на иконите. Кога тоа успева, тогаш сè е добро, било да е тоа во кападокиска пештера, во Русија, или било каде, каде што се наоѓа Православната Црква. Нешто многу важно се губи, кога Христос се изобразува несторијански или аријански, или како што прекрасно и префинето напишал францускиот писател Андре Малро, „духовноста се заменува со чувственост“. Тоа често се случувало на Запад. Земете го барокот, каде што духовноста се предавала преку фантазии.

- Објаснете ни ве молиме, како може светоста да се изобрази на икона? Светоста присуствува на било која канонска икона, на пример, преко тоа, што човечкото тело станува извор на светлина. Не паѓа на ликот на светителот светлина од некоја страна, а самиот лик на светителот сјае, самата плот станува светлоносна. Тоа го гледаме на иконите. Од друга страна, од нас е сокриена „дебелината“, тленоста на плотта. Еднаш, Л. А. Успенски, ме штипна за образот и ми рече: „Е оваа дебелина ја нема на иконите, ме разбра? Таа „дебелина“ се сликала уште од времето на доцната готика до импресионистите. Таа и била предмет на сиот тој религиозен живопис, кој секако, од уметничка гледна точка, е висока уметност, но нема ништо заедничко со православната вера, и затоа нејзе не ѝ е местото во www.povardarska-eparhija.org.mk

55

православен храм. Во иконата треба да се чувствува молитвата. Често ме прашуваат: „А зошто Мајката Божја и светителите на иконите не се смеат?“ Некои дури гледаат и „суровост“ во изразите на нивните ликови. Всушност, тоа е молитвена сконцентрираност. И со неа е поврзана втората страна од определувањето на иконите, а имено – дека иконата е православен литургиски образ. На молитвата ѝ пречат нехармонични бои, остри движења, гримаси, определени содржини. Бесовите, кои ги изобразуваат на иконите на Запад, не се содржина на икона! Не смее да се сликаат на икона ни подвизите на светителите (на пример, св. Антониј) затоа што содржина на иконата – е состојба на извојувана победа, т.е. светоста. Вистинската икона – е школа за молитва. Тоа не е прашање на вкус, зашто вкусот кај луѓето се воспитува. Сите ние сме воспитани во различни вкусови. Но постојат објективни еклисиолошки мерки во црковната уметност, било да е тоа пеење или сликање. Во која смисла еклисиолошки? Станува збор за молитвата, и не само лична, но по можност и соборна. Обрнете внимание, дека за разлика од западниот живопис, иконописецот не ги потпишува иконите со своето име. Неговото дело – е литургиско дело, кое е принципиелно и уште од самиот почеток пошироко од нечиј личен вкус или нечие „јас мислам дека…“ кое ни пред Господ ни пред лицето на Црквата не менува ништо. Самата идеја за вкусот треба да се отфрли тука! Вкус може да постои само во рамките на вистинската црковна уметност. Таквиот сезнајко ќе рече: „А мене особено ми се допаѓаат кападокиските пештерни фрески“. Одлично! Така што, вкусот секако има свое место, но во рамките на традициите, примени од Црквата. И така, иконата го покажува православното поимање на светоста и тоа, што енергиите на Светиот Дух го менуваат и преобразуваат во светот. Во тоа е суштината. Ако таа не е изразена, тогаш пред нас стои – безблагодатна творба. Тоа не е болест на некоја помесна Црква, туку несреќа која постои насекаде. Во западната уметност искривувањата започнале во почетокот на XIII век, т.е., со појавата на повеќето готски храмови наоколу и во Париз.

- Преминот од романика кон готика? Да, токму тоа време. Додека имало единство во верата, имало и единство во уметноста. Содржината на уметноста била иста и на Белото море, и кај Коптите, и на Кавказ, и во Бургундија и во Шпанија. Поимањето на светоста, и покрај схоластиката која била во зародиш, било општо. Ќе забележам, дека тоа не го исклучува, а дури напротив, ја претпоставува особеноста на Помесните Цркви. Колку стареам, толку повеќе ме поразува еклисиолошката димензија на црковната уметност. Знаеме за постоењето на разни литургиски семејства: ерусалимско, александриско, антиохиско, константинополско, галско. На тие литургиски семејства им биле соодветни живописни школи од христијанската уметност. Притоа, на пример, светогорската уметност изненадувачки е слична на некои фрески во Новгород. Очигледно, дека заедничка им е содржината и за сите главно – светоста на образот.

56

Број 29, година 8, Април 2014

И тој образ не можел да исчезне наеднаш заради тоа, што некој патријарх се скарал со некој кардинал. Тоа е посложен процес: додека верата била една, и суштината била една, а постепено, кога во прашањата за верата почнале да се појавуваат разногласија, тоа се одразило и на уметноста. Ние зборуваме со патос за епохата „крштение на уметноста“ во која бил создаден специфичниот образ. Тој не паднал од небото, а бил создаден од Црквата. А што е спротивно на крштението? Отстапништвото – апостасија! И тоа отстапништво се случило: земете ја Сикстинската капела во Ватикан. Западот се развивал кон научно точно, оптичко, живописно претставување на видливоста на емпирискиот свет. А што е тоа емпириски свет? Тоа е тој свет, којшто чека спасение. Имено тој стал предмет на иконите, и Самиот Спасител, Мајката Божја, светителите, апостолите – сите почнале да живеат во тој паднат свет, кој многу брзо го определил и тоа, како ќе се изобразуваат. А се изобразувале од одреден момент како обични луѓе. Не случајно во западната уметност се толку важни предикатите. Кај апостол Петар – клучевите во рацете (ако некој не познае дека тоа е Петар, ќе разбере по клучевите), кај Павле – меч, итн. Кај секој познат и важен светител – свој атрибут за препознавање. Ете тоа се случило со западната европска уметност. Еднаш, Л. А. Успенски и В. Н. Лоски заминале во Шартр. И Леонид Александрович му рекол на Владимир Николаевич, покажувајќи на „нимбовите“ на светителите изобразени таму: „Ова не се венци, ова се чинии“. И тој му одговорил: Лоња, ти си гениј! Тукушто го определи томизмот“. Тоа го потцртувал и Булгаков, нарекувајќи ја благодатта во схоластиката „дамка, слична на перика“: паѓањето во грев се случило, периката исчезнала, а човекот останал ист. За нас, пак, од корен, космично, се изменило сè.

- Значи, отстапувањето од иконописниот образ одело паралелно со развивањето на католичките догмати?

- Тоа е – огледало. На пример, постои статуа на Божјата Мајка, каде што седи на Престол со Христос на колена. Таа се отвора, и внатре – распетие: Бог – Отец (на Неговата глава – папска митра) со Својот здив испраќа на Распнатиот на крст Син Гулаб. И таа Троица, од неразјаснети причини се наоѓа во утробата на Мајката Божја. Сè станува возможно, а уметничките фантазии немаат крај. И освен тоа, таа уметност најмногу се сконцентрирува на бесовскиот свет. Загубата на Божествената неописливост во западната уметност е една од темелните разлики со теоријата на специфичниот христијански образ.

- Иконите на запад преминуваат на платна за сликање?

- Не преминува иконата, а содржината преминува врз слика во рамки на сеопфатната и серазрушливата емпирика. Според прецизната определба на Л. А. Успенски, почитувањето на уметноста го заменило иконопочитувањето. Отците од Седмиот Вселенски Собор говореле: „Ние нашата вера ја проповедаме и со слово, и со образ“. Значи, иконата ја проповеда нашата www.povardarska-eparhija.org.mk

57

вера. Сликите на религиозните содржини проповедаат било што, само не нашата вера. ­- Со други зборови, вие сметате, дека иконата на Запад совршено исчезнала?

- Од некој момент, несомнено, затоа што икона е возможна само во православието. За неа е потребен литургиски контекст, потребна е светлината на православната антропологија. Многу интересна тема е – длабоката жед за христијански образ во современиот Запад. Влезете денеска во било која католичка црква во Париз, а и секаде во Западна Европа, ќе најдете агол, каде што има или репродукција, или колку-толку успешно нацртана православна икона. Имено пред нив богомолците-католици застануваат на колена и ги читаат своите молитви. И таму се излева жива молитва! А тоа не е иницијатива на католичките свештеници, туку на народот. Тоа нешто значи! Затоа јас секогаш им велам на католиците: погледнете на своето минато. Одете во Бургундија и погледнете на фреските. Тие, суштински, се исти како нашите. ­- А што според Вас, е првоикона?

- Ќе ви одговорам на неочекуван начин. Тоа е второстепено прашање, излегувајќи од поимот „крштение на уметноста“. Иконата не паднала од небо, што и да зборуваат, и во Витлеемската пештера не лежел мозаикот од Дафне од XI век, туку Младенецот. И задачата на уметноста се состоела во тоа, да се покаже дека тој Младенец е Бог. За тоа биле потребни векови. Се смета, дека најдревните сочувани споменици – тоа се фреските во катакомбите во Рим. Најстарите од нив датираат приближно околу 200-та година. Можеби кога-тогаш ќе се појават и постари.

- Не ретко сме го слушнале прашањето: а зошто се потребни иконите? Ние му се молиме на Бога, а не на иконата – велат некои луѓе.

-Да, велат. Тоа е поврзано, веројатно со тоа, што тие мили луѓе никогаш во својот живот не виделе вистински икони! Секако, може да се молиме и без икони, кога сме во шума, во планина, во метро, каде што нема икони. Зарем не смее таму да се молиме? Молете се постојано! Но кога некој од нашите роднини не е видливо со нас, и кога во некој момент ќе најдеме негова фотографија во аголот од нашата куќа, Господи, зарем тоа не е радост?

- Како се соединуваат слободата на творештвото и канонот во иконописот?

- Мојот учител Л.А. Успенски, например, живеел во постојана потрага. Од една страна, во врска со самото цртање на иконите, а од друга – во врска со нејзиното словесно објаснување. Како да се даде правилна формула – што е тоа иконописен канон или канонска икона? Тој неколку пати ми зборуваше за тоа, но така и не успеа да формулира дефиниција. Можеби тоа 58

Број 29, година 8, Април 2014

и не е случајно, затоа што иконописот – е живо дело. Тоа е живот на Црквата. Слободата на творештвото е неотстранлив дел од иконописот, и се пројавува во преданието и каноните.

- Вие често доаѓате во Русија. Во современите обиди за преродување на иконописот во нашата земја, според вас, има ли каноничност?

- Јас сум уверен дека, постои грижа за тоа. Повеќето ја разбираат потребата за создавање на канонски образи и заедно да се цртаат живи икони. Сложноста е во тоа, што поголемиот број современи икони – се еден вид точни копии. Леонид Александрович не допушташе да се употребуваат хартии за копирање во иконописот, со чија помош се добива не фотографија, туку некакво механичко произведување на линиите, кои се на оригиналот. Тој принудуваше, и тоа беше прекрасно, многу долго да се црта сè, вклучувајќи го и ликот, на хартија со молив, за да се набие раката, да се почувствува системот на линии, одеждите итн. Сметаше дека треба да се црта брзо, не задржувајќи се на деталите, туку колку што е можно позбиено да се создава општата структура и содржината на образот. На пример, има три-четири луѓе, пред нив – образ. Секој од нив го гледа по свое. Многу древни списоци многу се разликувале од оригиналот, немало механичко копирање. И од копирањето во процесот на обука, неопходно е да се направи чекор кон својата икона. Кај талентираните луѓе со текот на времето неизбежно се пројавува нивниот стил. Тоа не се посебни потраги, туку едноставно изразување на личноста на иконописецот. Иконописецот во никој случај не смее да си поставува цел – создавање на нешто свое, туку напротив, да слика со увереност, дека го слика потребниот резултат. Тогаш таа икона од некој момент ќе стане негово лично и неповторливо дело. Интервјуто го водеше Александра Никифорова.

10 декември 2012 г. Црковен весник

Изворник: http://www.art-sobor.ru/archives/5335#more-5335 Превод од руски јазик: Златко Дивјаковски, дипл. Теолог

www.povardarska-eparhija.org.mk

59

 Свети Исаак Сириски 

Подвигот во нашиот живот

Борба со ѓаволот

К

ога непријателот на нашата душа, ѓаволот, не може да ја постигне својата цел на друг начин, он прибегнува кон следново: го стимулира во човекот природниот инстикт. На пример, често се помрачува подвижничкиот ум гледајќи убави лица. И тогаш ѓаволот прави сѐ што може за да побуди лоши и нечисти помисли. Така тој со сатанска лукавост, не ги напаѓа христијаните директно (отворено), бидејќи така ќе добие соодветен одговор, туку индиректно. И кога ќе го совлада човекот на почетокот и овој ќе се согласи со гревот, подоцна го наведува на лоши и нечисти дела. Потребно е големо внимание, бидејќи така може да падне и некој кој достигнал високо во добродетелта. Женската убавина, облеката, накитот, па дури и безгрижното и безобразно нивно однесување, може да предизвика пад на подвижникот. Според тоа, потребна е голема претпазливост. Телесната страст и телесното искушение се оган со кои не треба да се игра, бидејќи сигурно ќе изгориме. Она што е потребно во случај на оваа борба, е да не обрнуваме внимание. Затоа што колку повеќе значење им даваме на искушенијата, толку повеќе сатаната нѐ искушува. Без сомнеж, оние кои храбро се соочуваат со предизвиците се „богољубци“. Злоупотребите, често се исцрпени од жестината на телесните искушенија, но не отстапуваат поради љубовта Божја и спасението на своите души. Не наседнуваат на ласкањата и лагите ѓаволски. Тие многу добро знаат дека сите овие мамки сатанската умешност ги става на својата јадица „лукаво“ да ги фати душите и да ги одведе во пропаст и очајание. Оние, пак, кои се искушани и не отстапуваат, не се познати само на Бога, туку и на ѓаволот кој има голема желба да го искушува Божјиот народ, како праведниот Јов. Бог никогаш не го остава подвижникот, но има моменти кога се оддалечува, за да ја види неговата вера. И не го остава никогаш ѓаволот да нападне повеќе отколку што може да поднесе. Не колку сака ѓаволот, туку колку сака Бог. Тоа е мерка на искушение. Затоа што Бог сака 60

Број 29, година 8, Април 2014

да се искушуваат вистинските и верни борци. Кој се бори непоколебливо против искушенијата, не се грижи за ништо, отфрла сè и единствено што го интересира е да Му угоди на Бога. Добриот борец сета радост и светска слава ја смета за ѓубре во споредба со љубовта Божја. И колку подвижникот напредува во добродетелта, толку повеќе се одржува и сета слава му ја оддава на Бога, Кој му помага и е причина за неговите победи. Во часот кога нас ќе нѐ заробат искушенијата, да се помолиме на Бога говорејќи: „Само Ти си, Господи, силен, и нашата борба првин е твоја борба. Во Твоите раце се предаваме. Војувај, и победи со нас“. Така се испитуваат добрите војници како што златото се лие во оган, чистејќи се од непотребните состојки и излегува прочистено. Без оган не можеш да го препознаеш, затоа што е измешано со други некорисни материјали. Без искушенија христијанинот не може да се очисти од нечистотијата на душата која не му дозволува да се доближи до Бога. Лажните христијани лесно се премислуваат кога ќе се најдат во огнената печка на искушението, и така се оддалечуваат од Бога. А се премислуваат бидејќи ја отвориле душевната врата на ѓаволот со невнимателност и гордост. Така Божјата благодат ги напушта, а сатаната се радува на својата победа. Овие студени христијани се лажни и ја губат духовната сила до тој степен што се чувствуваат празно. Паѓаат, бидејќи сметаат дека падот е сладок и не прават никаков обид да ја издржат тешкотијата на борбите. Оние кои се душевно ранливи, не се плашат само од големите искушенија. Тие затреперуваат и се вознемируваат и од вревата која ја создава шушкањето на лисјата. Стануваат малодушни за ситници и не можат да издржат малку глад или некоја мала болест. Големите подвижници ги победуваат похотите на телото и гладта, се бодрат самите во воздржување и подвиг. Тие наоѓаат смисла да ја скротат својата природа, бидејќи знаат дека телото се спротивставува на духот. Се обидуваат да стекнат доблест и храбро да ги издржат искушенијата, бидејќи знаат дека од нив стануваат совршени, поради што и Бог се радува. Со благодарност го поднесуваат напорот, болката и жртвата за љубовта Божја. Искушенијата и ѓаволските лукавства херојски ги поднесуваат и со голема мудрост. Така го победуваат сатаната и напредуваат во добродетелта, поради што се радува небесниот Отец, Кој ќе има даде на денот на судот победнички венец. Превод: Бобан Ѓорѓиевски, студент на теологија

www.povardarska-eparhija.org.mk

61

 ПРОТОЕРЕЈ-СТАВРОФОР АНДРЕЈ ФИЛИПС 

ЗА ЧАРЛС ДАРВИН Вовед Само неколку километри одовде, близу Пеглшам (Paglesham) на Ривер Кроуч (River Crouch), во напуштеното мочуриште Есекс (Essex), се наоѓаат остатоците на „Бигл“ („The Beagle“). Тоа беше бродот на кој Чарлс Дарвин пловел до Галапагос, каде што потоа го напиша своето дело. Денес, 12-ти февруари 2009 година, овој свет (и навистина мислам „овој свет“) прославува двеста години од раѓањето на авторот на делото „Потекло на видовите“. Во врска со вредностите на неговата теорија за еволуцијата по пат на „природна селекција“ и понатаму дискутираат римокатолиците, а посебно протестантите. Некои од овие последните споменати, пред неколку години ја обликуваа креационистичката теорија – спротивна на онаа која се нарекува „дарвинизам“ – а која држи до креационистичкиот концепт т.н. „интелигентно создавање“. Православните христијани не учествуваат особено во оваа дебата затоа што таа се одвива надвор од Православната Црква. Како Православието гледа на теоријата на еволуцијата и на теоријата за креационизмот? Теорија на еволуцијата Прво, мораме да знаеме дека ова е теорија и ништо повеќе. Таму каде што не се спротивставува на нашата вера, нема ни проблеми, таму каде што е спротивно на нашата вера, станува неприфатливо. Одамна е речено дека таму каде што постои конфликт помеѓу науката и религијата, тоа е или заради лоша наука, или заради лоша религија, или заради тоа што и едната и другата се лоши. Зборот „наука“ (scientia – латински) значи „знаење“, а ние сме свесни дека нашето познавање за светот е сиромашно и дека никогаш нема да биде целосно. Така и нашето познание за верата, кое е познание на Бога, е сиромашно и никогаш нема да биде многу големо. Од ова можеме да заклучиме дека постои голема веројатност дека може нешто погрешно да сфатиме. Второ, мораме да напоменеме дека Дарвин бил набљудувач на создаденото, аристотеловец, кој ги воочувал природните феномени 62

Број 29, година 8, Април 2014

на паднатиот свет не проникнувајќи во суштината на нештата, во она што стои позади создаденото, туку само перципирајќи поедини детали од паднатиот свет онакви какви што се. Ова самото по себе ги ограничува и вредноста и релевантноста на она што го постигнал. Дарвин намерно го исклучил Творецот од своите анализи. Нему му била туѓа идеата за постоење на Промислата, за Бог на љубовта, Кој интервенира во создадениот свет и го води со Својата рака. Според него, создаденото се развило без Бога. Дарвиновиот интелект бил безбожен, без разлика на тоа какво, можеби, било неговото срце. Заради ова, за оние кои преку Адам и Ева во Рајот верата знаат дека таков Бог постои, неговата теорија има ограничено значење, затоа што го исклучува клучниот дел од мозаикот. Фактот што Дарвиновата теорија се бави со прашањето „како“, но не и со прашањето „кој“. Доколку сме свесни за ова ограничување, тогаш ќе можеме подобро да ги разбереме вистинските вредности и недостатоци на оваа теорија. Трето, Дарвиновата теорија за еволуцијата на видовите го негира црковното сведоштво за создавањето на светот кое го содржи Светото Писмо (Битие 1, 21, 24 и 25). Тука е сосема јасно кажано дека првите созданија биле оние кои живеат во вода, дека потоа дошле оние кои летаат, а потоа и оние кои живеат на земја. Сите се создавани сукцесивно и „според Создавање на Адам своите видови“. Со други зборови, немало еволуција на видовите, туку создавања на многу видови, што значи дека ајкулата не се претворила во орел и орелот не се претворил во слон. Секој род („вид“) бил различен. Како и да е, исто така е јасно дека ова објаснување во никој случај не го исклучува процесот на прилагодување (ако толку сакате „еволуцијата“) во рамките на видовите, каде што на пример, птиците ги менуваат боите или обликот на клунот, па дури и повеќе од тоа, прилагодувајќи се на околината. Можеби тука би можело да помогне откритието за ДНК-а во разрешувањето на овој процес на адаптација кој Дарвин го набљудувал на Галапагос. И конечно, врз основа на горенаведеното, она во што никако не www.povardarska-eparhija.org.mk

63

можеме да се сложиме со дарвинизмот, е екплицитното тврдење дека човекот настанал од мајмун. Доволно е јасно од црковното сведоштво дека човековото тело е направено од „прав земен“ (хемиски елементи од земјата), и дека Бог му вдахнал „дух животен“ (Битие 2, 7). Исто така, од книгата на создавањето 1, 26 се гледа дека создавањето на човекот било одвоено од создавањето на животните. Заради тоа Црквата знае и верува дека човекот има бесмртна и вечна душа (Битие 2, 7), затоа што е создаден „според образот и подобието Божји“ (Битие 1, 26). Поинаку кажано, човечките суштества се различни од животинските токму како што растенијата се различни од животните (Битие 1, 11-12). Мора да се почитуваат различните фази на создавање, поредокот на создавањето, тоа е нешто за што сите научници се придржуваат. Креационизам Прво треба да се знае дека креационизмот е само теорија и ништо повеќе. Како што веќе напоменавме, таму каде што теоријата не е во спор со нашата вера, нема ни потешкотии, а таму каде што има, таа за нас е неприфатлива. Проблемот со креационизмот е тоа што во многу работи не е заснован на набљудување на феномени. Како што и претходно истакнавме, нашето познавање на верата, кое е спознавање на Бога, е мало и никогаш нема да биде големо. Од ова можеме да заклучиме дека е голема можноста нешто погрешно да разбереме. Второ, забележуваме дека креационистите се во извесна смисла платоничари: тие започнуваат од вера во Творецот, со што се сложуваме, но затоа исто така тврдат дека знаат и како Творецот создавал. Овој рационалистички пристап делува арогантно затоа што ние едноставно не знаеме како Он тоа го правел. Ние никогаш не можеме да Го разбереме Создателот, затоа што сме само дел од Неговото создавање. Добро е да се има општа слика (Бог како Создател), но имаме и видливи факти кои треба да се земат во предвид. Во најдобар случај ние можеме само да теоретизираме и погодуваме, што е крајно неважно за нашата основна грижа за спасението на нашата душа. Затоа можеме да донесеме заклучок дека креационистичката теорија се занимава само со прашањето „кој“ а не и „како“. Ако ова добро го разбереме, тогаш можеме да имаме и претстава за вредностите и границите на оваа теорија. Сигурно, Бог е Создател, но тоа како Он создал сѐ, но како сето тоа Он го создал - засекогаш останува надвор од нашето 64

Број 29, година 8, Април 2014

достигнување. Згора на тоа, било која религиозна теорија која се бави со тоа, всушност ја промашува поентата со своите бесплодни и недокажани шпекулации. Секој креационист е подобен да стане жртва на истото она теоретизирање кое го користат и дарвинистите. Трето, во настојувањето да го претворат Бога во некаков магепсник, креационизмот ја занемарува сличноста за создавањето. Рибите, птиците, животните и човечките суштества - сите тие имаат многу заедничко. Повеќето имаат слични очи, уши, носеви, уста и внатрешни органи. Колку е видот „посовршен“, сличностите се поголеми. Така, луѓето и шимпанзата немаат само слични тела, четири екстремитети, надворешни и внатрешни органи, нагони, туку и одредено ниво на интелигенција и по некои приближни реакции. И покрај сѐ, за Православието ова не значи дека човекот еволуирал од шимпанзо. Едноставно тоа значи дека човековото тело е создадено според примерот на шимпанзото. Но за оние кои веруваат во Бога и во вечна бесмртна душа, човековото тело не е исто што и човековата личност. И конечно, сѐ што е кажано претходно укажува на тоа дека нѐ создал ист Творец. Во сличностите на приматите и луѓето, каде што научнициатеисти ќе видат можност да ја негираат Божјата рака, ние повторно согледуваме евидентни примери на постоење на Божји дела. Нема потреба да се порекнува очигледна сличност помеѓу животинско и човеково тело. Всушност, разликата помеѓу човековото тело и телото на шимпанзо не е голема, и научниците кажуваат дека дури 98% од ДНК-а на шимпанзо и човек се исти (и тоа ниту малку не нѐ чуди). Разликата е во тоа што човекот има вечна и бесмртна душа, а животните немаат. Поинаку речено, разликата не е ниту телесна, ниту ментална, туку духовна, не е во она што е надворешно, туку она што е внатре во нас. Заклучок: Дарвин е обвинет за манџата која ја зготвил. Така денес, Галап пол (Gallup poll) објавува резултати дека земјите од Западна Европа се помеѓу земјите со најголем процент на атеисти во светот, со само 14% Естонци кои изјавуваат дека им е важна верата, 17% Швеѓани, 18% Данци, 20% Норвежани, 21% Чеси, 25% Французи и така со ред. Нема сомнеж дека за ова може да се обвини Дарвин. Тој е веќе обвинет за издигнувањето на еден Хитлер, кој одлучил некои човекови раси да бидат над останатите, и затоа овие „инфериорните“ може да бидат заклани како да се работи за www.povardarska-eparhija.org.mk

65

добиток. Сето тоа за Хитлер било дел од „природната селекција“. Што да се каже за ова? Иако самиот Дарвин ја изгубил својата вера, не би требало директно да се обвинува за ниту едно од она што е наведено. Пред сѐ за тоа би требало да се обвини дарвинизмот. Самиот Дарвин бил само претставник на своето сопствено неверничко и човеко-обожувачко општество и култура. Да живеел во општество кое верува во Бога, а не во хуманистичко општество, кое го отфрлало Бога, во чие што општество паднатиот човек бил поставен за идол, а неговиот сомнителен „напредок“ и „разум“ биле обожувани, веројатно не би дошол до своите теоретски ставови. Дарвин, како и Хитлер и Ленин по него, биле само производ на еволуционистичкиот процес кој во тоа време веќе 800 години траел. Тоа било еволуција на западниот рационализам, кој се потпирал само на паднатиот и лукав човечки разум. Дарвин ја изгубил својата вера, но ние се прашуваме дали таа воопшто некогаш постоела. Да ја имал сигурно би го согледал создаденото, кое го проучувал целиот живот, во потполно поинакво светло. Тоа е и неговата трагедија - Дарвин бил жртва на западната еволуција - еволуција на атеизмот. Подобро би направил да исчекорил наназад од невоцрковеното општество и култура во кои израснал и да се врател во општеството и културата на Црквата, следејќи ги трите големи научници и луѓе на науката кои ги прославуваме денес. Превод: Дејан Петровски, дипл. машински инженер

66

Број 29, година 8, Април 2014

www.povardarska-eparhija.org.mk

67

МАЛО МОМЧЕ СО ГОЛЕМО ПАТРИОТСКО СРЦЕ На 14 годишна возраст ме поставија стражар да го чувам заробениот бугарски полковник Љубен Апостолов, командант на 56-от пешадиски полк. Тој беше обвинет за масакрирањето на 12-те Ваташки младинци во текот на НОВ 1943 година. Гледајќи ме „милно“, како да сакаше да се исповеда, ми рече: - Маленки, ас с`м как тебе – Македонец, од Кратово, не с`м Б`лгарин. Иселен бех в Б`лгарија!

П

ензионерот Ристо Давчевски, или попознат во Велес како Бате Риле, потекнува од патриотско и слободољубиво семејство. Неговиот татко Коце, уште како работник, активно се вклучил во синдикалното движење, борејќи се за социјални и национални права. Тој има споменица 1941 за соработка и учество во ослободителните борби. Неговата мајка Нада, пак, исто така, учествувала во повеќе демонстрации против монархистичкиот режим на Кралска Југославија. Таа имаше, како и Коце, признат боречки стаж од 1941 година. По фашистичката окупација во 1941 година, а со појавата на првите илегалци во ослободителното движење, неговите родители доброволно ја понудиле нивната куќа за илегално скривалиште, на левиот брег на Вардар, ризикувајќи ја личната слобода и животот на нивните три деца. Покрај многуте познати првоборци кои се засолнувале во нивната куќа, биле и хероите Страшо Пинџур, Мирче Ацев, Вера Ацева, Никола Минчев, Лазо Аџи Поповски, па велешките првоборци Ѓоре Органџиев, Јовче 68

Број 29, година 8, Април 2014

Чучук, М. Карбева, Павле Секула, Љубо Зафир, Борис Љубовиќ, познатиот „голооточанец“ Јордан Цвајот, кој ја дочека слободата „помешана со мирис на северна хегемонија...“, како што самиот велеше во длабоката старост, додавајќи: „Ако загинев, можеби „другариве“ ќе ме прогласеа за народен херој?!“ Биографијата на Бате Риле е пример на дете-патриот. Го замоливме да нѝ каже позначајни настани од неговите искуства во ослободителните дејствија.

- Ќе Ви раскажам нешто што би требало да ги заинтересира денешниве млади деца на 12-13 годишна возраст. Покрај организираните борци, имаше многу лица – поддржувачи на движењето, кои беа поттикнати од патриотски и слободољубиви чувства. Полскиот чувар, полјакот (падар) Богдан Панов извршуваше известувачки задачи. Откако бил откриен од агентите за соработката, тој дојде кај нас, доцна во ноќта, велејќи и на мајка ми: - Надо, те молам пушти го Ристе твој да ме изведе од градов, одам во партизани! Овие кучиња – агенти ме открија. Речено – сторено. Ристе го зел во десната рака наполнетиот зембел (сламена торба) со бомби, а врз нив една пушка, завиткана во вреќа. Тргнале од кај Црна Џамија, преку Стар Мост кон Којник.

- Слушај Ристе, еве ти во левата рака 50 лева, за да се гледаат. Тоа ќе остави впечаток дека си амалче и дека за пари ми пренесуваш стока од пазар. Но, ако бидеме запрени од стражарот на почетокот на мостот, јас со ножов ќе го убијам, а ти ќе бегаш во камбанаријата во црквата „Св. Спас“. Ако се случи тоа на излезот од мостот, бегај во камбанаријата на црквата „Св. Пантелејмон“! Таму ќе се најдеме – му рекол храбриот Богдан на уште похраброто дете Ристе. За среќа, не се случило ништо од црните предвидувања, па Богдан им се приклучил на ослободителните единици.

- Никогаш нема да го заборавам прославувањето на Стара Нова година, продолжи да раскажува Бате Риле.

- Беше 13 Јануари 1943 година. Јас немав ниту полни 13 години. На таванот над дневната соба се наоѓаше илегалецот и првоборец Павле Секула. Него, кај нас дома, го криевме 14 дена. Случајно, на тој ден дојде контрачетникот Борис Петкановски од Бистрица, чичко нa првоборецот Трајче Петкановски. Тој беше придружуван од еден бугарски полицаец. Како што е редот, беа почестени со ручек и со пијалок, зашто, иако на различни „бранови должини“, сепак со татко ми останале пријатели, бидејќи биле војнички другари во кралската (српската) војска пред војната. За да ја зголемат веселбата, „милите ни гости“ ги грабнаа пиштолите со намера да пукаат во таванот!

- Аман, рипна татко ми, на таванот чувам зимница (тегли со пиперки и домати), како ќе ја минеме зимава со овие дечиња. Ќе се качам да ги www.povardarska-eparhija.org.mk

69

преместам теглите, па потоа пукајте – рече татко ми. Татко ми се качи на таванот, се растропа, давајќи му до знаење на илегалецот Секула да се залепи до ѕидот, за да не биде ранет или убиен, ни раскажува Бате Риле, продолжувајќи: - Штом им кажа дека теглите се на сигурно, тие почнаа да пукаат. Истрелаа 7 куршуми, но илегалецот Секула остана жив и неоткриен. Значи десна рака на родителите во прибирањето и криењето на илегалците биле Ристе и неговата помала сестра Бисерка. Ристе го крстосувал градот вршејќи курирски активности, носејќи писма во чевлите.

- По курирската цивилна активност, на 5 септември 1944 година отидов со партизаните, борејќи се против окупаторите, го продолжи евоцирањето на своите спомени Бате Риле. – Во селото Лисиче, Велешко, ме прими Данчо Данаилов, командант на партизанската единица и комесарот Кире Попадичето. Ме наоружаа со куса италијанска пушка, реденик со 30 куршуми и ме облекоа во војничка униформа. Официјално бев назначен за курир на единицата во позадина, давајќи ми партизанско име „болшевик“. Тој прекар ме асоцираше на болва, значи мал како болва?!

- Не, не сакам така да ме викате, им реков, не сум мал, јас сум голем како сите борци!

- Добро Ристе, ми рекоа тие. Сепак, ти си мал со години и ќе те викаме „Мали“, односно Ристе малиот.

- Јас го прифатив тој прекар. До ослободувањето во ноември, продолжува Бате Риле, јас извршував курирски задачи, носејќи, пред сѐ, лекови од село Лисиче во Горно Врановци, во партизанската болница што беше сместена во селската џамија. На 7 ноември, командантот ми заповеда да го викнам главниот готвач. Нему му беше наредено да подготви храна – оброци за една бригада борци и јадењето да биде готово до 11 часот. Таа бригада беше Кумановската. А за во 14 часот беше подготвено јадење за Велешката бригада. Од нивните разговори, ни вели Ристе, разбрав дека се подготвува ослободување на Велес. Тоа се случи по ден и половина, на 9 ноември во 4 часот утрото кога од запад на градот нападна Велешката бригада, а од север Третата кумановска бригада. Јас влегов во Велес како најмладо вооружено момче – член на ослободителните единици. Како „искусен“ борец, ме поставија стражар, кој оди и во ноќни смени за да ја чува Општинската зграда. Како стражар стекнав доверба кај безбедносните служби. По неколку дена бев повикан од еден висок функционер на ОЗНА, Ниче Гогов. Тој ми рече дека ќе го доведат тука командантот на 56-от бугарски полк. Тој се викаше Љубен Апостолов. Го внесоа во дворот на една куќа до Општината со наметнат шинел без 70

Број 29, година 8, Април 2014

копчиња и еполети. Јас требаше да чувам стража додека тој ручаше. Тој повеќе размислуваше отколку што јадеше. Во еден миг ја крена главата со „мил“ поглед (како покајнички) кон мене и ми рече: Маленки, ас с`м как тебе – Македонец, од Кратово, не с`м Б`лгарин. Иселен бех в Б`лгарија! По еден час го качија во камион и заминаа кон југ. Разбрав дека го однеле во Кавадарци да му судат за масакрирањето на Ваташките младинци во 1943 година. Наредбата за стрелањето ја издал „Б`лгарскиот Македонец“, со солзи во очите го заврши своето раскажување Бате Риле, жалејќи за своите тогашни врсници од Ваташа, но и за својата младост и детство, исполнети со тешкотија, но и со достоинство и патротизам.

Денес, Ристо Давчевски има 85 години и живее во Велес. По завршувањето на НОВ, тој го довршува основното и средното образование во Велес, а дипломирал на Економскиот факултет во Скопје. Црквата „Св. Спас“ во Велес, која се наоѓала во близина на неговиот дом, била негово одредиште уште од најмала возраст. Најпрво, како место каде ги поминувале деновите со маалските другари, а потоа и како место каде што ги спремал испитите за завршување на факултетот. Црквата, и покрај примедбите од комунистичкиот систем во кој членувал во тоа време, повторно била центар на негов интерес и тоа преку возобновувањето на конаците на манастирот „Св. Спас“ во село Мокрени со благослов на Неговото Блаженство, Архиепископот Охридски и Македонски г. г. Гаврил, каде што до ден денешен, со благослов на Митрополитот Повардарски г. Агатангел, тој е домаќин и се грижи за благосостојбата на манастирот. Авторот на овој текст, Веле Алексоски, е професор по француски јазик и доктор на историски науки. Работел како главен и одговорен уредник на неделникот „Македонско сонце“ од неговото основање сé до 1999 година.

www.povardarska-eparhija.org.mk

71

издавачка дејност „св. ѓорѓи полошки“

Предговор на книгата „Старец Јосиф Исихаст“

Е

ден од најголемите старци од дваесеттиот век, кој остави длабоки траги во опитот на Црквата, и кој слободно може да се нарече обновител на исихастичкото предание, е токму старецот Јосиф, за кого е и оваа книга. Тој потекнува од островот Парос, и уште во детска возраст останува без татко, па затоа бил принуден да работи многу за да се прехрани семејството. По завршувањето на воениот рок започнува да ги чита делата на Светите Отци и напојувајќи се од тој благодатен извор на чиста вода, од која оние кои пијат, никогаш не ожеднуваат, добива силен копнеж по монашки живот. Уште во детска возраст тој се трудел да живее подвижнички, одел на Света Гора каде што запознал многу свети духовници, и со сето срце копнеел да остане и тој таму, до последен здив, да се бори до крв, за да прими дух. На Света Гора заминува и се запознава со младиот Арсениј, кој штотуку се вратил од Светата земја, каде што со помош на младиот јероѓакон Василиј (подоцнежниот старец Јероним Егински) навлегува во длабочините на умносрдечната молитва. Со ист стремеж и желба за молитва и подвижнички живот, тие стануваат послушници кај познатиот исихаст старец Калиник. Потоа се запознаваат со старците Јосиф и Ефрем – родени браќа по потекло од Албанија, а од рацете на старецот Ефрем, младиот Франциско прима монашки постриг и ново име – Јосиф. По смртта на нивните старци, овие двајца млади монаси ќе сменат повеќе скитови. Во тој период, како пчели околу благомирисни цветови, 72

Број 29, година 8, Април 2014

ќе се соберат и повеќе млади послушници околу нив, меѓу кои се старците Харалампиј Дионисијатски, Ефрем Катунакиски, Ефрем Филотејски, Јосиф Ватопедски и други духовници, кои ќе влијаат на преродбата на Светогорските манастири, но и надвор од Света Гора, па дури и во дијаспората. Во оваа книга, која всушност претставува зборник од неговите писма, испраќани до повеќе личности – клирици, монаси и лаици, на различни места и периоди, ќе најдеме драгоцени поуки за молитвата, за благодатта, за средбата со Бога – а сите овие поуки се всушност лично искуство, личен опит на старецот, стекнат преку долгогодишни борби „до крв“, преку многу искушенија и многу маки. Од сето ова тој извлекувал поуки кои подоцна, како жив и личносен опит, им ги пренесол на своите духовни чеда, а и на сите нас. Во текот на својот монашки живот, непрестајното повторување на Исусовата молитва станало негово дишење, а секојдневното Причестување со Телото и Крвта Христови – негова храна, храна која не се распаѓа, туку води кон вечен живот. Од овие подвизи, како и од многу други, за кои знае само Бог, неговата душа станала поблескава и од најскапоцен камен. И покрај неговиот свет живот, ни тој не бил лишен од оговарања, клевети и осудувања. И за него, како и за речиси сите светители, имало двојни толкувања, сомнежи, обвинувања за прелест и за други гревови, но неговиот преподобен крај, а особено делата кои сведочат за него и по неговата смрт, ги затворија устите на завидливите, злочестивите и лекоумните. Пред неполни два месеца бевме израдувани од веста за канонизацијата на старецот Порфириј, а беше најавено и наскоро прославување на уште неколку свети духовници, меѓу кои е и старецот Јосиф Исихаст. Со чинот на канонизација на светителот не му се додава ништо, што тој претходно го немал, туку само се официјализира она што било и дотогаш очигледно, односно, се признава неговата светост, и се одредува ден за празнување на неговиот свет спомен. Да нѐ удостои Господ наскоро да го видиме и денот кога овој свет старец ќе биде вброен во диптихот на светителите, а по неговите свети молитви Бог да ги благослови сите оние кои се хранат од неговите поуки, но и кои се трудат да живеат според нив. Амин! Митрополит Повардарски † Агатангел

www.povardarska-eparhija.org.mk

73

издавачка дејност „св. ѓорѓи полошки“

Предговор на книгата „Пејач на покајанието“

Н

ајубав и најдинамичен период во црковната година е Велигденскиот пост. Во него сѐ се менува: распоредот на богослуженијата, бојата на свештеничките одежди, празнично-покајничкиот карактер на богослужбите, камбаната се заменува со клепало, светлите бои се заменуваат со темни, мрсните продукти на трпезата со посни. Во тој период сиот амбиент во храмот е поинаков, сѐ нѐ потсетува на промена, на очекување нешто да се случи. Така е пред секој голем настан во Светото Писмо и во животот на Светата Црква. Секогаш големите очекувања, големите настани се проследени со пост и молитва. Така е во Црквата, веќе со векови, пред големите празници да се подготвуваме со пост и молитва. Велигденскиот пост е најдревен и најзначаен во духовниот живот на Црквата. Преку него огласените се подготвувале за Светото Крштение, а христијаните се подготвувале за дочекување на Воскресението Христово, очистени преку постот, молитвата и покајанието, да можат да се причестат со Телото и Крвта Христови. Покрај постот и молитвата, покајанието е најнагласено во текот на 74

Број 29, година 8, Април 2014

Велигденскиот пост. Светиот и богоглаголив Андреј Критски напишал прекрасно богословско дело, во стихови, во кое преку библиски метафори и алузии нѐ насочува кон длабочините на душата, кон најскриените, најмрачните, најболните места во кои треба да се симнеме, и да Го повикаме Господ Исус Христос да дојде и да нѐ очисти, да нѐ исцели и да нѐ спаси од гревот и од неговата последица – смртта. Канонот на свети Андреј се чита во првата седмица од Великиот пост, во првите четири дена по еден дел, и на крајот, во четвртокот од петтата седмица се чита цел. Покрај канонот на свети Андреј Критски, особено место во великопосните богослужби зазема и молитвата на свети Ефрем Сириски „Господи и Владико на мојот живот“, која секојдневно се чита по неколку пати, за да ни ја нагласи потребата од нашето покајание и промена, оставање на гревовите и стекнување на добродетели. Многумина наши браќа и сестри присуствуваат на овие богослужби, но не можат да навлезат во нивната длабочина и смисла затоа што не ги разбираат доволно, не го знаат нивното значење. Токму затоа, гледајќи ја пастирската потреба од ваква книга, и за да им ја доближиме убавината и длабочината на овој период со сите негови елементи на сите наши браќа и сестри православни христијани, ја преведовме и објавуваме оваа книга со великопосни проповеди, насловена како „Пејач на покајанието“. Досега многупати се објавувани проповеди за евангелските читања, а во оваа книга, за првпат во историјата на нашата Света Македонска Православна Црква се објавуваат проповеди кои се базираат на апостолските читања. Во неа се опфатени неделите од Велигденскиот пост, почнувајќи од неделата на Митникот и Фарисејот, потоа голем број проповеди за Канонот на свети Андреј, кои всушност претставуваат централна тема на оваа книга, и проповеди за Великата или Страдална седмица, кои завршуваат со проповедта на Велика Сабота. На сите кои сакаат да ја разберат убавината на Великиот пост и свесно да учествуваат во великопосните богослужби, од длабочината на моето срце им ја препорачувам оваа книга, можеби не многу голема по бројот на страни, но огромна според своето значење. Бог да ги благослови сите кои читаат и се поучуваат во верата, и се трудат да растат во животот според Христа и во Христа. Амин. Митрополит Повардарски † Агатангел

АКАТИСТ НА СВЕТАТА И БЛАЖЕНА КСЕНИЈА ПЕТРОГРАДСКА

Кондак 1. Избрана угодничке и јуродива заради Христа, света блажена мајко Ксенија, која си избрала подвиг на трпење и страдање, пофална песна ти принесуваме, почитувајќи го твојот свет спомен. Ти, пак, заштити нѐ од видливи и невидливи непријатели, за да ти повикуваме: Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Икос1. Рамноангелски живот си сакала, блажена мајко, по смртта на својот маж си ја отфрлила убавината на овој свет и сѐ што е во него, желбите на очите, желбите на телото и гордоста секојдневна, и преку јуродство ум Христов си стекнала. Заради тоа услиши ја пофалбата што ти ја принесуваме: Радувај се, ти која со животот свој еднаква си на Андреј, јуродивиот заради Христа! Радувај се, ти која од името свое си се одрекла и мртва себе си се нарекла! Радувај се, зашто во јуродството името на твојот маж Андреј си го примила! Радувај се, зашто имотот свој, на добрите и сиромашни луѓе си го раздала! Радувај се, зашто доброволно, заради Христа, сиромаштвото си го прифатила! Радувај се, ти која со јуродството твое, нѐ научи од суетната мудрост на овој свет да се оттргнеме! Радувај се, блага утешителке на сите кои молитвено ти се обраќаат! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 2. Гледајќи го твојот необичен живот, зашто си ги презрела домот свој и секое земно богатство, роднините по тело за безумна те сметаа, а луѓето од Петроград, гледајќи го смирението твое, страдањата и доброволната сиромаштија, на Бога му воспеваа: Алилуја!

76

Број 29, година 8, Април 2014

Икос 2. Разумот од Бога даден, во привидно безумие си го сокрила; во суетата на големиот град како пустиножителка си живеела, своите молитви кон Бога непрестајно си ги принесувала. Ние, кои се восхитуваме на таквиот живот твој, пофално ти воскликнуваме: Радувај се, ти која тешкиот крст на јуродството, од Бога даден, на плеќите свои си го понела! Радувај се, ти која со привидното безумие, сјајот на благодатта си ги сокривала! Радувај се, ти која дарот на прозорливост со крајно смирение и молитвен подвиг си го стекнала! Радувај се, зашто својот дар за полза и спасение на страдалните си ги покажала! Радувај се, зашто страдањата човечки прозорливо, во далечините непрегледни си ги гледала! Радувај се, зашто на добрата жена раѓање на син си ѝ прорекла! Радувај се, зашто на жената, од Бога, чедо си ѝ испросила! Радувај се, зашто секој си го научила на Бога молитвено да Му се обраќа! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 3. Со сила одозгора, од Бога дарувана, жештината и студот храбро си ги поднела, распнувајќи го телото свое против страстите и похотите. Затоа просветлена со Духот Свет воскликнуваш непрестајно кон Бога: Алилуја! Икос 3. Имајќи ги, блажена, небото за покрив свој и земјата за постела своја, заради Царството Божјо си се одрекла од секакво угодување на телото. Гледајќи го таквиот живот твој, со умиление те призиваме: Радувај се, зашто земниот дом свој на луѓето си им го отстапила! Радувај се, зашто небесно засолниште си сакала и си примила! Радувај се, зашто, немајќи земни блага, во сѐ духовно си се збогатила! Радувај се, зашто со животот свој на трпение си нѐ научила! Радувај се, зашто љубовта Божја на луѓето си им ја покажала! Радувај се, украсена со плодови на благочестивост! Радувај се, зашто трпение и незлобивост на светот си му покажала! Радувај се, љубезна заштитничке наша пред Престолот на Севишниот! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 4. Животната бура разбеснета во градот на Петар, со кротост и незлобивост си ја победила, мајко блажена, и бестрастие кон распадливиот свет си стекнала. Затоа на Бога Му пееме: Алилуја. Икос 4. Слушајќи за тебе како страдаш заради Христа, натажените утешувајќи ги, немоќните крепејќи ги, заблудените на вистинскиот пат изведувајќи ги, страдалниот народ притекнува кон твојата помош, славејќи те: Радувај се, ти која патот Христов со сето срце си го засакала! Радувај се, ти која крстот Христов радосно си го понела! www.povardarska-eparhija.org.mk

77

Радувај се, ти која секој срам на светот, телото и ѓаволот си го претрпела! Радувај се, зашто со даровите Божји си исполнета! Радувај се, зашто љубов кон ближните се покажала! Радувај се, зашто на страдалните утеха си им пружила! Радувај се, зашто солзите на расплаканите си ги избришала! Радувај се, зашто од благодатта на Светиот Дух си загрејана! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 5. Како боговодена ѕвезда се покажа твојата светост, Ксенијо блажена, која го осветлуваше хоризонтот на петровиот град. Зашто на луѓето кои во безумието на гревот гинеа им го објави патот на спасението и сите кон покајание ги повика, за да Му воскликнуваат на Бога: Алилуја! Икос 5. Гледајќи ги подвизите твои во молитвите, трпењето на студот и жештината, благочестивите луѓе сакаа да ти ги намалат страдањата твои, па облека и храна ти донесуваа. Ти, пак, сѐ на сиромасите им раздаваше, сакајќи подвигот свој да си го сочуваш. Ние, пак, восхитувајќи се на доброволното милосрдие твое, ти вокликнуваме вака: Радувај се, зашто жештината и студот, заради Христа доброволно си ги поднела! Радувај се, зашто во молитва непрестајно си пребивала! Радувај се, зашто Петроград со сеноќно бдение од несреќа си го оградила! Радувај се, зашто гневот Божји многу пати од него си го одвратила! Радувај се, зашто секој ден во годината ноќе во полињата си се молела! Радувај се, зашто сладоста рајска во сиромаштвото на духот си ја вкусила! Радувај се, зашто во таа сладост, сѐ земско си оставила! Радувај се, зашто сета во Бога пребиваш! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 6. Ја проповедаат светоста на животот твој, Богоблажена, сите излечени од тебе од многуте болести, неволји и жалост: богати и сиромашни, стари и млади. Затоа и ние, славејќи те, Му воспеваме на Бога: Алилуја! Икос 6. Заблеска славата на подвизите твои, блажена мајко, кога ноќе на градителите на црквата Смоленска, тајно камења си им носела, олеснувајќи им го напорот на ѕидарите црковни. Од тебе водени, и ние грешните ти воскликнуваме вака: Радувај се, зашто си не научила добрини тајно да правиме! Радувај се, зашто на подвигот на благочестието сите си ги повикала! Радувај се, помошничке на градителите на храмот Божји! Радувај се, зашто светоста црковна си ја засакала! Радувај се, зашто трудот наш на патот на спасението ни го олеснуваш! Радувај се, брза помошничке на оние кои кон тебе прибегнуваат! Радувај се, блага утешителко на сите ожалостени! Радувај се, небесна застапничке на Петроград!

78

Број 29, година 8, Април 2014

Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 7. Сакајќи да го избавиш од жалост расплаканиот лекар кој жена си ја погребал, си ѝ заповедала на некоја девојка на Охта да побегне и таму маж за себе да си најде и да се утеши. И биднало онака како што ти си прорекла. Тие, пак, во радост на Бога му воскликнуваа: Алилуја! Икос 7. Ново чудо со молитвите свои си покажала, блажена мајко, кога на благочестивата жена си ѝ рекла: Земи ја оваа копејка-„угасителка“. Со тоа си прорекла пожар во домот нејзин. И по молитвите твои, пламенот на огнот се изгаси. А ние, водени со тебе, пофално ти воскликнуваме: Радувај се, ублажителко на жалоста човечка! Радувај се, зашто смелост пред Бога за страдање си покажала! Радувај се, свеќо неизгаслива која во молитвата кон Бога силно гориш! Радувај се, застапничке во бедите и несреќите наши! Радувај се, спасителко од погибел на оние кои се обземени од страстите! Радувај се, зашто благочестивата девојка од брак неверен си ја одвратила! Радувај се, зашто наклеветените од очајание ги избавуваш! Раду је, брза заштитничке на судот на неправедните! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 8. Патничке бездомна, си го поминала животниот пат твој во престолниот град на нашата татковина во големо трпение, неволји и поднесување навреди. Сега, пак, во горниот Ерусалим пребивајќи, радосно му пееш на Бога: Алилуја! Икос 8. На секого си му била сѐ, блажена Ксенија: на оние во неволја – утеха, на слабите - покров и заштита, на тажните - радост, на сиромашните - облека, на болните исцеление. Заради тоа ти воскликнуваме: Радувај се, ти која во горните живеалишта пребиваш! Радувај се, ти која за нас грешните таму се молиш! Радувај се, ти која добриот лик од служењето на Бога го објавуваш! Радувај се, покровителке на понижените и прогонуваните! Радувај се, ти која со молитвите свои Православието го застапуваш! Радувај се, заштитничке на навредените и на оние кои ти се молат! Радувај се, укрепителко на повредените! Радувај се, ти која неверниците и подбивачите ги посрамуваш! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 9. Секакви болести си претрпела, блажена мајко, сиромаштија, глад и жед, и навреди од луѓе безбожни кои мислеле дека си безумна. Ти, пак, се молиш на Господа упорно воскликнувајќи му: Алилуја! Икос 9. Учените говорници не можат да разберат како ти со безумието свое, безумието www.povardarska-eparhija.org.mk

79

на целиот свет си го разобличила и со немоќта своја силните и мудрите си ги посрамила, не гледајќи ја во тебе силата и премудроста Божја. Ние, пак, кои ја примаме твојата помош, ти пееме вака: Радувај се, носителке на духот Божји! Радувај се, зашто во немоќта своја со апостолот Павле се фалиш! Радувај се, зашто со привидното безумие твое светот го разобличуваш! Радувај се, зашто убавината на овој свет заради спасението ја отфрлуваш! Радувај се, зашто небесните блага со сето срце ги љубиш! Радувај се, зашто нас кон патот на спасението нѐ призиваш! Радувај се, зашто страшните гревови на пијанството ги разоткриваш! Радувај се, зашто бесплатен и милостив лекар на сите си им била! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 10. Сакајќи да ја спасиш душата, телото свое со страсти и похоти си го распнала и неповратно од себе си ги отфлила, крстот свој на плеќите си го положила и Христа со сето срце си го следела, пеејќи Му: Алилуја! Икос 10. Цврст бедем си и засолниште неуништливо си на оние кои ти се молат, мати Ксенија. Заради тоа заштити нѐ и нас од непријателите видливи и невидливи со молитвите свои, па да ти воскликнуваме: Радувај се, ти која нас на подвиг духовен нѐ поттикнуваш! Радувај се, ти која нас од проклети замки нѐ избавуваш! Радувај се, темјану распален, кој пред Бога си принесен! Радувај се, ти која мирот Божји во срцата човечки го донесуваш! Радувај се, ти која духот на злобата, во срцата на озлобените го умртвуваш! Радувај се, ти која на кротките деца благослов им даруваш! Радувај се, зашто нив со тајна молитва од болести ги исцелуваш! Радувај се, зашто на светот озлобен милоста Божја му ја покажуваш! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 11. Пофална песна ти принесуваат, блажена Ксенија, оние кои со твоите молитви се спасени од неволји, жалости и секаква напаст, и заедно со тебе радосно на Бога Му воскликнуваат: Алилуја! Икос 11. Животот твој, света мајко, се покажал како озарувачка светлина која во мракот во овој живот луѓето ги осветлува. Ти, паднатите во провалијата на гревот, си ги избавила и кон светлоста Христова си го насочила патот нивни. Затоа и ти воскликнуваме: Радувај се, зашто православните со Божјата светлост ги просветлуваш! Радувај се, зашто во светот небесно си живеела! Радувај се, зашто во многуте маки голема благодат си стекнала! Радувај се, зашто во темнината на гревот со благодатта Божја сјаеш! Радувај се, зашто на очајните рака за помош на патот на спасението им пружаш!

80

Број 29, година 8, Април 2014

Радувај се, зашто слабите во верата ги закрепнуваш! Радувај се, зашто духот на злобата го посрамуваш! Радувај се, ти која со животот свој ангелите ги восхитуваш! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 12. Благодат обилна излеваш, блажена Ксенија, на оние кои го почитуваат споменот твој и прибегнуваат кон покровот твој. Заради тоа и за нас кои тебе ти се молиме, измоли од Бога река на исцеление, па да му вокликнуваме: Алилуја! Икос 12. Воспевајќи ги многуте чудеса твои, блажена мајко, те славиме и сесрдно те молиме: Не оставај не нас грешните во жалост, но измоли од Господа сила да не отпаднеме од верата наша православна, но во неа преку тебе да се утврдиме и да ти воскликнуваме: Радувај се, зашто на сострадање со страдалниците си нѐ научила! Радувај се, зашто немоќта наша сесрдно си ја примила! Радувај се, зашто на распнување на телото со страстите и похотите си нѐ научила! Радувај се, покровителке и посредничке на оние кои го почитуваат споменот твој! Радувај се, зашто патот полн со неволји си го поминала! Радувај се, зашто со тоа вечното спасение си го разубавила! Радувај се, зашто ги тешиш оние кои на гробот твој се поклонуваат! Радувај се, зашто за спасение на татковината наша непрестајно се застапуваш! Радувај се, блажена Ксенија, молитвеничке за душите наши! Кондак 13. О, света блажена мајко Ксенија, во животот твој крст тежок си понела. Прими ги од нас грешните, молењата кои тебе ти ги принесуваме. Заштити нѐ со молитвите твои од замките на духовите на темнината и од сите оние кои зло ни мислат. Моли Го Бога Седржителот да ни даде сила и храброст за секој од нас да го земе крстот свој и да појде по Христа пеејќи Му со тебе: Алилуја! (Овој кондак се чита трипати, а потоа пак се чита икос 1 и кондак 1.) МОЛИТВА КОН СВЕТАТА И БЛАЖЕНА КСЕНИЈА ПЕТРОГРАДСКА О, света блажена мајко Ксенија! Под закрила на Севишниот си живеела, пратена и закрепнувана од Богомајката. Глад и жед, студ и жега, навреди и гонења си претрпела, дар на прозорливост и чудотворство од Бога си добила и под заштитата на Семоќниот спокој си нашла. Светата Црква сега како благомиризлив цвет те прославува. Стоејќи на местото на твоето погребение, пред твојот свет лик, како на жива, тебе која си со нас, ти се молиме: прими ги молитвите наши и принеси ги на Престолот на милосрдниот Отец Небесен, и имајќи смелост пред Него, испроси вечно спасение за оние кои кон тебе прибегнуваат, дарежлив благослов за добрите дела и намери наши и избавување од секакви неволји и жалости. Застапи се за нас, грешните и недостојните, со твоите молитви пред претстолот на Семилостивиот Спасител наш. Помогни, света блажена Мајко Ксенија, дечињата со светлоста на Светото Крштение да се озарат и со печатот на Светиот Дух да се запечатат, www.povardarska-eparhija.org.mk

81

момците и девојките во вера, чистота, и богобојазливо воспитување да живеат и успех во учењето да имаат. Болните и слабите да оздрават и испрати им семејна љубов и слога. Монасите да се удостојат со добар подвиг да се подвизуваат и од навреди сочувај ги! Пастирите во силата на Светиот Дух зацврсти ги, сочувај го народот и земјата наша во мир и спокојство и сожали се на оние кои на смртниот час се лишени од причестувањето со Светите Тајни Христови. Ти си наша надеж и потпора, брзо услишување и избавување, тебе благодарност ти принесуваме и со тебе го славиме Отецот и Синот и Светиот Дух, сега и секогаш и во сите векови. Амин. МОЛИТВА ВТОРА КОН СВЕТА КСЕНИЈА ПЕТРОГРАДСКА Блажена мајко Ксенија, прими ја оваа пофална песна од нас недостојните, подобни не на тебе, туку на мажот твој Андреј во сѐ, во развратот, пијанството, среброљубието, негрижата за вечно спасение и бесчувствителност кон Божјото предупредување и добрина. И како што твојот маж по смртта не си го осудила и презрела, туку знаејќи каков подвиг е потребен за да се молиш за таквата душа, подвиг на јуродство си зела, и облекувајќи го оделото негово, себе за мртва си се нарекла, а него за жив, па барем така со милоста Божја да го удостоиш. Така и нас, несебична, погледни нѐ и чуј ги зборовите наши: недостојни за небото и земјата и целите потчинети на гревот, кои не ни прилега да помислиме на Престолот Божји, незаштитени од ангелите кои од нас отстапуваат, ти, сочувствителна Ксенија, од дното на очајанието нѐ подигаш, надеж наша, да го направиме она што сѐ уште можеме, зашто поучени од оние кои копејка ти дадоа, со благодат им се врати, го направивме овој мал спомен на тебе од вишокот наш, сакајќи и со другите да го поделиме. Смилувај се на нас, ништожните во секој поглед, милостива, со молитвите твои дај ни олеснување на товарот од согрешенијата наши и смело најпрво да бараме трезвеност за себе. Даруј ни, подвижничке и помисли на смрт, суд и осуда, и страв Божји вкорени во нас. Од вртлогот на страстите, уживањето и секаква светска опседнатост подигни нѐ. Чудотворко, направи и ние, непотребните, од лево да тргнеме кон десно и заедно со нашите православни браќа и сестри да доживееме делче на озареност од оние кои се повикани на Божествената Тајна Вечера. Откако слушнавме за големата милост твоја, ние, нескромните, ти се молиме и за сите наши пријатели и за сите души кои во овој свет се изгубиле и се предале себеси на заборавот на светските соблазни: демонска музика, дрога, мода и непотребни науки и лажни учители и идеологии, политика и секакви идоли. Не наоѓај им вина, за сите заблудени побарај и измоли од Добриот Пастир наш и под застапништвото на Себлагословената Владичица наша Богородица, да ја почувствуваат радоста на новиот живот. И сите нас, сесмирена, научи нѐ на подвигот на себезаборав и незнаење. Зашто вистинити се зборовите на Господа дека благослов од Отецот примаат и наследници на Царството стануваат само оние кои себеси се забораваат и кои не знаат кога добро и за пофалба нешто направиле. Знаеме дека нема да ја отфрлиш надежта што во тебе ја полагаме, туку ќе се преумножи твоето застапништво, па и многу други со тебе во сите денови на својот живот да Го слават Отецот и Синот и Светиот Дух, сега секогаш и во вечни векови. Амин! Превод: Презвитера Ксенија Пармачки

82

Број 29, година 8, Април 2014

Голем вход - Недела на Свети Григориј Палама Црква „Св. Кирил и Методиј“ Гевгелија