Православна Светлина бр. 32

ПРАВОСЛАВНА СВЕТЛИНА  списание за православна вера, култура и образование  издание број 32, година VIII, декември 2014

Тема на нaсловна корица - Обновениот Божји престол во црквата „Св. Спас“ во Велес

ПРАВОСЛАВНА СВЕТЛИНА содржина † Божикно послание † Божикна проповед – св. Филарет Московски † Глад за Бога - II дел † Глупаво е да се чека светлина од онаа страна, каде што заоѓа сонцето † Славете Го Бога со вашите тела † Патишта и грешки на почетниците во верата † Ванѓа и митрополитот Натанаил † Зошто во акатистите постојано се повторува зборот „Алилуја“ † Елеосвештение † Самотија и осаменост † Пастирско правило - Свети Григориј Двоеслов † Свештеникот и проскомидијата † Житие на свети Димитриј Басарабов † Житија на грузиски светители † Проповед на празникот на Свети Климент † За смртта – свети Макариј Оптински † Предговор на книгата „Богородично правило“

импресум

Списание за православна вера, образование и култура; број XXXII, Декември 2014 Излегува четири пати годишно. Издавач: Повардарска епархија на Македонската Православна Црква, Велес. Главен и одговорен уредник: Митрополит Повардарски г. Агатангел. Уредувачки одбор: Протоѓакон Влатко Стоименов, свештеник Јани Мулев, ѓакон Васил Ристовски, дипл. политиколог Никола Цилаков. Дизајн и компјутерска подготовка: Никола Цилаков. Печати: „Европа'92“ - Кочани www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

†

АГАТАНГЕЛ ПО МИЛОСТА БОЖЈА МИТРОПОЛИТ ПОВАРДАРСКИ, ДО СВЕШТЕНОСЛУЖИТЕЛИТЕ, МОНАШТВОТО И ВЕРНИТЕ ЧЕДА НА МАКЕДОНСКАТА ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА, ОДНОСНО ПОВАРДАРСКАТА ЕПАРХИЈА, А ПО ПОВОД РОЖДЕСТВОТО ХРИСТОВО БОЖИК, ИСПРАЌА АРХИПАСТИРСКИ БЛАГОСЛОВ И МИР ОД БОГА

Возљубени наши духовни чеда!

О

на што од дамнини го очекуваа праотците, она за што пророкуваа пророците, и она што посакуваа да го видат праведниците, токму тоа се случи кога се исполни времето и токму тој голем божествен настан денес го славиме. Бог се јави на земјата во тело и живееше меѓу луѓето, ни ги приближи небесата, за да можеме ние духовно преобразени и прочистени да се искачиме во нејзините пазуви. Денес го славиме величието на Промислата Божја, која го надминува секој човечки ум! Да се зарадуваме и развеселиме, возљубени, како што заигра од радост свети Јован Крстител во уторобата на мајка си, при средбата со Господа, да се радуваме со пастирите кои со восхит Го гледаа и Му се поклонија, да Му ги принесеме на Новородениот Младенец нашите срца, како што мудреците му принесоа скапоцени дарови, да Го славиме на земјата, како што го прославија ангелите на небесата, воскликнувајќи со зборовите: Слава му на Бога во височините, а на земјата мир и меѓу луѓето добра волја!

4

Број 32, година 8, Декември 2014

Драги браќа и сестри!

Воплотувањето Божјо е темелот и причината за човековото обожување. Великите оци и учители на Светата Православна Црква велат дека Бог стана човек, за човекот да добие можност да стане бог. Ограничениот човек и недостижниот Бог се разбира дека не можат да се израмнат, но по Божјата голема милост и добрина, со помош на Неговата очистителна и нетварна благодат, смртниот човек може да ја победи смртта и духовно да се усоврши и на Бога да му се уподоби. Човекот не би можел да го достигне обожувањето со сопствени сили, доколку Самиот Бог не се воплоти и преку Воскресението и Вознесението не ја воздигна и прослави човековата природа. Целосното единство со Бога, односно обожувањето, станува можно, само со воплотувањето www.povardarska-eparhija.org.mk

5

на Словото Божјо и затоа денес нашата радост е огромна и нашата благодарност кон Бога неизмерна. Слава му на Твоето снисходување Господи! Слава на Твоето големо човекољубие!

Драги браќа и сестри!

Бог е живот. Одвоеноста од Бога значи одвоеност од изворот на животот. По гревовниот пад на нашите прародители Адам и Ева бил запрен напредокот во обожувањето, била раскината врската на човекот со Бога. На човекот му бил потребен нов посредник, кој ќе засади нов духовен корен. Посредник, кој поврзува и кој кон Бога ја пренасочува слободата човекова. Овој нов посредник е токму Богочовекот Исус Христос, Синот и Словото Божјо, Кој се воплоти за да стане нашиот нов духовен почеток, новиот цврст корен на новото благословено човештво. Со воплотувањето на Словото, се остварува една нова и поинаква заедница на Бога и луѓето, која нема да може повторно да се разуруши, зашто е вброена и зачувана во Личноста Христова, во Богочовекот Христос - духовното прибежиште и надежта на нас христијаните. Сега, човечката природа конечно е соединета со божествената. Христос е вечниот Богочовек, Кој како Бог слегна од небесата и преку благочестивата Своја мајка Марија го прими човековото тело, и како Богочовек по Неговото славно Вознесение, седна од десната страна на Отецот. Природата човечка конечно е закотвена во заливот на Света Троица - нашиот Бог. Никогаш повеќе нема да може човечката природа да се оддели од Бога. После Божик, после воплотувањето Христово, преку искрено и делотворно покајание повторно можеме да се соединеме со Бога, дури и кога како луѓе, заради нашите слабости, свесно или несвесно, знајно или незнајно ќе згрешиме. Ова е нашата најголема духовна придобивка и заради тоа денес, нашите срца и души се украсени со велелепност, духовен сјај и благодарствени песни.

6

Број 32, година 8, Декември 2014

Возљубени наши браќа и сестри Македонци!

Мудреците од Исток, следејќи го блесокот на ѕвездата, поминаа долг пат за да Му се поклонат на новородениот Спасител, Господ Исус Христос. Од нас не се очекува да поминеме илјадници километри, туку е доволно да дадеме само неколку чекори, за да дојдеме до нашата парохиска црква и овде лично, но и соборно на Светата литургија, да Го пронајдеме Господа. Подготвувајќи се со пост и молитва, смирувајќи се како што и Господ се смири заради нас, достојно да се причестиме и да ја примиме благодатта Божја. Само така ќе станеме едно со Црквата, едно со Исуса Христа, едно со нашиот ближен. Градејќи заедница со Богомладенецот Христос, да ја зголемиме радоста на брачната љубов, да ја зацврстиме заедницата на семејството, бидејќи духовно здраво и стабилно семејство, води кон духовно здравје и стабилност на Светата мајка наша - Македонската православна црква и на Светата наша татковина - Република Македонија. Останете бодри во духот и цврсти во доброто. Не заборавајте да ги љубите непријателите свои и да ги благословувате оние кои ве повредуваат или ви чинат зло. Токму ова ќе ве разликува од лицемерните и суетните, кои се со лица светли, но со срца злобни. Лажни пророци, со слаткоречиви пораки и ветувања одбегнувајте и не следете ги. Хранете се со божествената мудрост и проникливост во секој миг и со секоја воздишка и само така ќе бидеме народ свет и осветен - пример за другите народи и залог за идните поколенија.

Христос се роди! Навистина се роди! Нека е среќно и благословено новото лето Господово!

www.povardarska-eparhija.org.mk

7

Свети Филарет Московски (Дроздов)

 Слово на Рождество Христово и на споменот на ослободувањето на Црквата и државата руска од нападите на Галите, 1822 година

 „И одеднаш со ангелот се јави многубројно небесно воинство, кое Го славеше Бога, велејќи: Слава на Бога во висините“ (Лука 2, 13).

С

ега ангелите ви проповедаат вам, христијани, и ангелите покажуваат што треба да правите по нивната проповед, што може да биде подобро од оваа поука и неопходно ли е по ова нешто друго? Ангел се појавува и им проповеда на луѓето: „Еве, ви соопштувам голема радост, која ќе биде за сите луѓе; зашто денеска ви се роди во градот Давидов Спасител“ (Лука 2, 10-11). На оваа радосна вест луѓето би требало да воскликнат: „Амин“ – и да Го прослават Бога за ова благовестие. Но со ангелот-проповедник ангелите се покажуваат и слушатели. И одеднаш, т.е. како што брзо ја кажал тој проповедта за Раѓањето Христово, тие со целото воинство воскликнуваат: „Слава на Бога во висините!“ Воскликнуваат, така што не само горните нивни живеалишта, туку и долниот (земскиот) свет се огласува на нивното славословие. Зошто? Без сомнеж, затоа, за и долниот свет да го следи небесниот, кон ангелското славословие да се присоедини човечкото славословие. И така, да бидеме послушни на ангелската поука. „Дојдете да се возрадуваме во Господа и да воскликнеме кон Бога, Спасителот наш“ (Псал. 94, 1). Слава на Бога во висините! Но, вие веќе и дојдовте да се радувате за раѓањето на Спасителот. Славословието, кое Црквата го позајмила од ангелите, одекнува не само во Божјите храмови, туку и во вашите домови. Ангелската проповед, не гледајќи на тоа што е произнесена пред толку векови, ја покажа и денес својата сила – совршено дело.

8

Број 32, година 8, Декември 2014

Неопходно би било сега за земните служители на словото да замолкнат и да се успокојат, кога дејствуваат небесните проповедници. Но нивната проповед е кратка и многузначна, нивното славословие е ненадејно и несакајќи поттикнува кон восхит, а преку восхит кон испитување и размислување. Притоа доаѓа во умот, дека, кога небесните сили го проповедале и празнувале Раѓањето на нашиот Спасител, освен немногуте овчари, сиот земски свет бил потонат во сон и не ја слушал нивната проповед и славословие. „Зарем“, - ќе речат веројатно некои – „зарем и ние среде јасниот ден Господов можеме да го предремеме великото славословие на Црквата?“ Не укорувајќи со ова никого, јас напомнувам само, дека Давид, кој, несомнено, бил пободар од нас во славословието, наоѓал за неопходно понекогаш да ја буди својата слава: „Разбуди се, славо моја“ (Псал. 56, 8). Да испитуваме и ние преку размислување за славата Божја во раѓањето на нашиот Спасител да ја будиме нашата слава, или поточно, нашата ревност кон славата Божја. „Слава на Бога во висините!“ Пред раѓањето на Исус Христос земјата не го слуша ова ангелско славословие. Зошто не порано? И претходно немал ли Бог слава во висините? www.povardarska-eparhija.org.mk

9

Да! Бог имал највисока слава уште од векови. По кажувањето на еден зеркател на Неговата слава, Он е Бог на славата (Дела 7, 2), т.е. со самото име, со самото негово суштество е соединета славата, така што Он не би бил и Бог, ако не би имал слава. Славата е откровение, јавување, отсјај, облека на внатрешното совршенство. Бог од вечноста откриен Самиот на Себе во вечното раѓање на едносушниот Свој Син и во вечното исходење на Својот Дух, и, на тој начин, Неговото единство во Света Троица блеска со суштинска, незалезна и неизменлива слава. Бог Отец е Отец на славата (Ефес. 1, 17), Синот Божји е светлост на славата (Евр. 1, 3), и Самиот има кај Својот Отец слава, уште пред да настане светот (Јован 17,5), на еднаков начин Духот Божји е Дух на славата (1.Петр. 4,14). Во оваа сопствена, внатрешна, слава живее блажениот Бог над секоја слава, така што нема потреба во неа никакви сведоци и не може да има никакви учесници. Но бидејќи по својата бесконечна добрина и своја љубов Он сака да го пренесе Своето блаженство, да има благодатни причасници на Својата слава, затоа ги придвижува Он Своите бесконечни совршенства, и тие се откриваат во Неговите творби. Неговата слава им се објавува на небесните сили, се одразува во човекот, се облекува во благолепието на видливиот свет. Таа е дарувана од Него, примана е од причасниците, Му се враќа Нему, и во сето, такаречено, кружење на славата Божја, стои блажениот живот и благобитие на созданијата. Така херувимите стојат пред престолот Господов и полнотата на Неговата слава и во слава на Пресвета Троица ја повикуваат еден кон друг трисветата песна: Свет, свет, свет е Господ Саваот; тие ги покриваат своите лица (Иса. 6, 2,3), затоа што вистинската слава Божја е непристапна светлина (1.Тим.

6,16) и за внатрешните созданија. Тие наоколу и внатре се исполнети со очи, затоа што желбата преку созерцание да учествуваат во славата Божја сето нивно битие го прави око. Тие немаат покој ни дење ни ноќе (Откр. 4,8) не затоа, затоа што им е забрането да се одморат, туку затоа што блаженството со кое е преисполнето нивното созерцание и учество во славата Божја, како од преполнет сад, непрестајно се излева во радосно жуборење на славословието, и на тој начин славата, којашто е од единиот Бог (Јован 5,44), се враќа кај Бога. Така човекот во својата првобитна состојба бил образ и слава Божја (1.Кор. 11,7) и без облека не знаел за голотија, бидејќи бил облечен со оваа слава. Така и видливите небеса ја објавуваат славата Божја, ден на денот објавува збор за Неа и ноќ на ноќта знаење открива (Псал. 18,2,3). Но ако на тој начин славата Божја пребива од вековите во Бога и во самите созданија, не само во невидливите, но дури и во видливите,

10

Број 32, година 8, Декември 2014

се возвестува одамна и непрестајно, тогаш зошто при Раѓањето на Исус Христос на нов и неочекуван начин се соопштува од небото на земјата како нешто непознато и нечуено? Христијанину! Овде тебе ти е редот да бидеш око, и особено внатре, застани цврсто и созерцувај – овде е славата и тајната, славата затворена во тајна, тајната откриена во слава. Човекот го напуштил во себе секогаш живото обраќање на славата Божја, одлучувајќи да не Му ја возвраќа на Бога, но да ја присвои за себе со надеж, по ветувањето на измамникот, самиот тој да биде како Бог (1.Мојс. 3,5). Од ова во духовниот човек се случило нешто слично на она, што се случува во чувствениот човек, кога запира протокот на крв. Човекот духовно умира за славата Божја или во крајна линија умртвел така, што во него останале слаби, во споредба со претходната состојба, движења на животот душевен, помрачен, оголен, заболен и распадлив. Бидејќи и во сиот видлив свет славата Божја се распространувала пред сѐ преку човекот, одразувајќи се во него, како во образ Божји, така, сокривајќи се од човекот, таа веќе не толку јасно, како на почетокот, засветлува и во сиот видлив свет. Иако си ги очистил чувствата псалмопејачот и по ова слушал зборови од небесата, кои ја објавуваат славата Божја, и нивниот звук се пренесува низ целата земја (Псал. 19,1), но овој звук, несомнено, веќе не е толку висок и величествен, како што бил на почетокот, бидејќи тогаш се слушале само величествени и сладосни звуци на живот и согласност, а сега кон нив се замешуваат раздорни звуци на страдање и шум на разрушување. Ова мачно затемнување на славата Божја во светот помрачените од грев луѓе го довршиле со тоа што, сите свои желби и помисли потопувајќи ги во созданието, и славата на вечниот Бог ја изменија во облик на смртен човек, на птици, на четвороножни животни и на лазачи (Рим. 1,23). Бог на славата, знаејќи, дека без Неговата слава нема блаженство за Неговите созданија, употребувал, да речеме по човечки, многувидни и необични усилби, за пак да ја пројави во луѓето, но овие усилија долго се покажувале бесплодни и всушност биле само повеќе или помалку оддалечени и одделни подготовки кон вистинско сеопшто единствено можно јавување на славата Негова меѓу оние, кои се лишени од неа, бидејќи сите згрешија (Рим. 3,23). Во најпрвите мигови од оддалечувањето на човекот од славата Божја Бог посакал да го врати кон неа: „Адаме, каде си?“ (1.Мојс. 3,9). Но грешникот не може да го поднесе нејзиното присуство, побегнал и се сокрил од неа. Потоа, за да ја направи достапна на луѓето, Бог ја облекувал некогаш www.povardarska-eparhija.org.mk

11

во појавувањата на своите ангели, но и ова ја ужаснувало човечката природа и не можело да посредува во општењето со славата Божја. „Тешко ми е, Владико Господи, - повикува Гедеон - зашто видов лице на ангел Господов“ (Суд. 6,22). „Бездруго ќе умреме, - повикува Маној - бидејќи Го видовме Бога“ (Суд. 13,22). Народот Израилски, колку и бесплодно по раководството на Самиот Бог преку Мојсеј беше подготвуван кон јавувањето на славата Божја на Синај, дури и стоејќи оддалеку, не го издржал ова јавување и му рекле на Мојсеј: „ Зборувај ни ти, а ние ќе слушаме; но да не ни зборува нам Бог, за да не умреме“ (2.Мојс. 20,19). Што да се каже за оние јавувања на славата Божја, кога Тој по исполнувањето на мерата од човечки беззаконија, на плачот кој се издига кон Бога не можеше Он, без да ја измени Својата светост, да одговори со гласот на љубовта и милосрдието, туку одговараше со страшни и укорувачки судби на Своето правосудие, како што беше, на пример, во осудувањето на Каин, во сесветскиот потоп, во истребувањето на Содом? Бог на славата загрми (Псал. 28,3), земјата се тресеше, човекот исчезнуваше – каде да се радуваш? Кому да славословиш? Конечно, што прави неистоштливиот во средствата за милување и спасение Бог, за да го возврати човекот во надеж на славата? Бидејќи човекот немал храброст да се приближи кон Бога и да учествува во Неговата слава, Бог му се приближува на човека и учествува во неговото понижување. За да не избега грешникот подалеку од присуството Божјо, Синот Божји се појавува во слично на неговото тело од гревот (Рим.

8,3). За да не исчезне немоќното создание од славата на семоќниот Создател, Он веќе не се облекува во слава и во велелепие (Псал. 103,1), туку во немоќно и безмолвно детство и во бедни пелени. Како што искусниот лекар, гледајќи, дека болниот се плаши од силно лекарство, го крие ова лекарство под друг вид, и на тој начин лекарството е примено и болниот е спасен, така и Небесниот Лекар на душите и телата, гледајќи, дека човештвото, заразено од смртоносната болест на гревот, се плаши од Божественото, меѓутоа, бидејќи од ништо друго не може да биде излечено, освен од Божественото, го затвора Своето Божество во човечки образ. И на тој начин, човечкиот род, уште пред да дознае, вистински го вкусил Божественото, сеисцелително лекарство на благодатта. Бидејќи Божеството е во човештвото, па така „Неговата божествена сила ни подари сè, што е потребно за животот и побожноста“ (2.Петр. 1,3), и затоа нашата немоќ ќе биде исполнета со силата Божја, нашата неправда ќе биде исправена со вистината Божја, нашата темнина ќе биде просветлена со светлината Божја, нашата смрт ќе

12

Број 32, година 8, Декември 2014

биде испразнета со животот Божји; во самото криење за нас на славата Божја ние добиваме надеж на славата, и кога ќе се открие оваа слава, таа не заслепува, не заплашува, не нѐ разрушува, туку, засветлувајќи во нас, ќе го просветли и целиот свет, во кој ние сме ја помрачиле. Христос е во вас, надеж на славата (2.Кор. 13,5), - нѐ охрабрува апостолот. Ете ја славната тајна и таинствената слава на денешниот ден! Небесните служители на светлината пред нас ја увиделе зората на оваа слава и во тој миг, обраќајќи се кон нас, воскликнале: „Слава на Бога во висините!“ Сега веќе не е зора, туку потполниот ден на оваа слава, да се издигне и нашата слава, да се искачи меѓусебно кон небожителите, да се вознесе во радосен восхит на срцата кон самиот престол на Севишниот: Слава на Бога во висините! Браќа! Помислете, дека ангелите толку торжествено Го прославуваат Бога не за нивното спасение, туку заради нашето. Со каква ревност сме должни ние да Го прославуваме Него заради самите нас! Кој ќе ми даде искра од небесен оган, на ангелската љубов кон Бога, за да можам со неа да ги запалам вашите срца кон ангелско, незамолчливо, недремливо славословие? Бидејќи знам, дека светот веќе се подготвува да го задуши во вашите души ехото на ангелското славословие со вревата на оние кои празнуваат со празни разговори, пеење, кои ја валкаат чистотата на духот, кои ги обременуваат своите срца со прејадување и пијанство (Лука 21,34). Пазете се, нашиот Бог и Спасител, Кого Го прославуваме во храмот, да не Го натажуваме со делата во домот. „Зашто Јас ќе ги прославам оние, кои Мене Ме прославуваат, -вели Он - а оние, што Ме понижуваат, ќе бидат посрамени“ (1.Цар.2,30). Зарем не го искусивме неодамна ова бесчестие со тежок опит, така што Господ не само што нашите домови ги предаде на грабање и оган, но и Своите храмови ги уништи? Инаку за што, ако не поради тоа, што ние со животот, недостоен за Неговата слава, Го пониживме во нашите домови и со неработливоста во побожноста Го пониживме во храмовите? Но сепак, Он пак нѐ помилува и нѐ прослави – да Го прославиме и ние, за повторно да не го предизвикаме врз себе Неговото негодување, со кое толку необично бунтот на природата веќе ни се заканува. Дадете Му слава на Бога! (Псал. 67,35) Прославете Го Бога во вашите тела и души! (1.Кор. 6,20). Амин. Превод од руски јазик: Свештеник Јани Мулев

www.povardarska-eparhija.org.mk

13

По список од правила не може да Го спознаеш

Продолжение на проповедта „Глад за Бога“

К

ога човек ќе посака одново да се изгради себеси, тој допушта една грешка, која ја правеа во минатото дури во богословските кругови и неделните училишта, проповедајќи морализам. Со други зборови, кога некој се доближуваше до црквата тие христијани му велеа: „Внимавај да не правиш лоши дела, не оди на лоши места, не изговарај лоши зборови“ - со тоа се занимаваа. Целиот тој морализам е болен, тој е едно недобронамерно неправославно разбирање, пуританизам, пиетизам, кој гледа само на привиден резултат на работите. Во Црквата отците не се занимавале со слични работи, туку гледале во длабочината. Кога некој човек со многу проблеми и гревови ќе отидел кај нив, тие не започнувале да му зборуваат само за надворешните работи - и за нив, се разбира, но главно за врската со Бог. Затоа во Евангелието Христос вели, дека првата и најважна Божја заповед не е да не крадеш или да не прељубодејствуваш - тие се последни работи, туку врската со Бог, т.е да Го возљубиш Бог. Ако Го возљубиш Бог и имаш здрава и жива љубов кон Него, тогаш останатите работи доаѓаат однатре. Инаку можеш да ги правиш сите други работи, без да напредуваш во врската со Бог. На тој начин навистина ќе станеш добар човек, дури и исклучителен човек, но воопшто не и човек, кој има врска со Бог. Затоа современите христијани или тие на мојата возраст, се чудат и не разбираат основни работи во Црквата. Велат: „Не ли е доволно, што ги правам сите тие работи? Што уште сакаш?“ тие не можат да го разберат современиот свет, не можат да го разберат, на пример, монаштвото, ти велат: „Зошто да си монах? Не можеш ли да отидеш во

14

Број 32, година 8, Декември 2014

рајот, подвизувајќи се во светот?“ Одговорот е, се разбира дека можеш да отидеш во рајот. Ама не стануваме монаси, за да отидеме во рајот. Ќе отидеме ли во рајот? Можно ли е? Ќе останеме ли надвор? Имаше еден старец на Света Гора – старец Арсениј од Кавказ, простодушен човек, кој не зборуваше многу грчки, а знаеше повеќе турски јазик. Кога имаше 75 години, се жалеше дека старец Јосиф не го прибрал кај себе и велеше, дека старецот му ветил, а тој не го прибрал. Му реков: - Дедо, не ли се плашиш, кога ќе умреш?

- Не, не се плашам.

- Добро, а ако отидеш во адот?

- Та не сум глупав да отидам во адот! Со други зборови, тоа зависеше од него. Нашата врска со Бог е прашање на љубов. Не е прашање на долг - да одам во врква, да ги пазам тие раоти, да ги исполнувам заповедите и да бидам добар човек. Врската со Бог не е врска со обврска, туку врска на љубов. Кога вљубениот нема разум, зема една гитара и оди пред домот на саканата... во минатото правеа така... и пее цела ноќ, за да му помине љубовната мака, таа пак го мава со саксии -е такви работи, кои ги гледавме по филмовите. Сега не знам што прават - испраќаат мејлови... Се променија тие работи, денес сѐ е конзерва. Дури и однесувањето на луѓето. Врската со Бог е љубовна врска, во која љубовта нема граници. Таа не влегува во шеми, ниту во програми, ниту може да сопре. Таа е оган, пламен кој се разгорува во суштината на човекот, се распламтува и тој не може да влезе во шеми, за да ја изрази љубовта. Тој не зависи од надворешните работи, дури не ги погледнува. Оној кој ги гледа надворешните работи, сигурно го прави тоа и во семејните односи и го разрушува семејството, затоа што вели: „Не сум ли добар сопруг? Како не сум? Откако ти давам пари? Секој ден ти давам 10 лири да пазаруваш од продавницата! Не си ли доѓам секој ден дома 30 минути по завршувањето на работата и поминувам ли во кафеана? Немам врски со други жени! Зар те нажалив и тепам? Не те ли водам на одмор секое лето? Не те ли водам на викенд?“ Со други зборови, еден список од неколку работи, и доколку ги правиш значи си добар. И на крајот, кога откријат, во еден момент домот им се руши, едниот е игнориран од другиот, или половината отспротива има друга врска, тогаш тие луѓе се скрушуваат и се прашуваат: „Ама зошто?“ Не разбираат, дека тие врски не се земаат на рецепта од лекар или од аптека. Ниту, пак, со некаков список ако ги правиш тие работи, значи дека си добар. Може сите да ги направиш, и пак да си бесполезен. Како фарисејот кој исполнувал сѐ што пишува во законот, но бил отфрлен од Бога, а митникот, кој www.povardarska-eparhija.org.mk

15

не направил ништо, кое го пишува во законот, бил примен од Бога. Поради тоа, прашањето е како човекот врви кон Бог, со каков ум стои пред Бога, и дали постои таа жива врска, која ги надминува законот и надворешните работи. Некој може да рече: „Ако сакаш да одиш по Бога, треба да го правиш тоа и тоа“. И слушаме работи од кои ни се тресат коските, ги кажуваат особено на младите: „Црковен човек, Божји човек, добар човек, треба секоја недела да одиш на црква, да не правиш неправилности, да не го правиш тоа и тоа, да се причестуваш 3-4 пати во годината и да се исповедаш исто толку пати“. И со тоа се завршува. Не стојат така работите. Тоа е грешка. Треба да ја откриеме врската на нашето битие со Бога, која треба да е жива врска, да го сакаш другиот човек без шема, без помисли и рецепти. Како што врската меѓу тебе и другиот човек е жива, така се случува и при врската со Бог. Само на тој начин можеш вистински да ја почувствуваш таа полнота, за која се зборува во Евангелието. Затоа претходно рековме, дека не ги гледаме само надворешните работи, проникнуваме подлабоко, за да ја видиме причината за тие работи и за празнината внатре во нас. Зошто имаме потреба од останатите работи? Кога ќе ја откриеме причината, најмалку имаме некакво смирение, затоа што ако навистина го сакаме Бог толку многу, нема да имаме потреба, за да ни помине маката, да отидеме да испиеме едно шише вино. Кога човек го знае тоа, барем гледа правилно на работите и започнува да се исцелува во зависност од проблемот кој го има. Не знам дали тие работи ве изморуваат. Понекогаш се прашувам дали тоа, кое го зборувам навистина ве интересира. Верувам и мислам, дека тоа се основни работи и не ми се допаѓа во Црквата или од црковни луѓе да слушаме други работи, кои понекогаш се неопходни, на пр., да слушаме за клонирањето, за глобализацијата. Сите тие работи се неопходни и треба да се слуша мислењето на Црквата, но вие ги слушате тие работи секој ден и ги знаете подобро од мене. Од нас и од Црквата треба да го слушнете тоа, коешто не можете да го слушнете на друго место. Веднаш по блаженството „блажени се гладните и жедните за правда затоа што тие ќе се наситат“ (Мат.5,6), Христос се искачува уште едно скалило и зборува за милостивиот човек: „Блажени се милостивите, затоа што ќе бидат помилувани“ (Мат.5,7). Кога ќе кажеме милостив, на ум ни доаѓа милостина. Доаѓа некој и ти бара една лира, ти му даваш две – тоа, се разбира, е милостина. Исто и учествувајќи во различни социјални дела, како и олеснување на

16

Број 32, година 8, Декември 2014

болката на сиромашните. Сето тоа е добро и неопходно за поддржување на социјалниот живот. Тука Христос не зборува само за тоа, затоа што видовме во сите Евангелија, во Христовите зборови има длабочина Он не останува на површното, надворешно спознавање на работите. Кога го слушаме зборот милостив, умот ни се насочува кон Самиот Бог. Како велиме во Црквата: „Зашто си милостив и човекољубив Бог...“. Самиот Христос, кога зборува за Себе во Стариот Завет, се нарекува милостив, велиме: „Господи Исусе Христе, помилуј ме“, како и „Помилуј ме Боже, поради големата Твоја милост“. Бог е милостив и семилостив. Затоа милостив е епитет за Бог, а човекот е милостив по ликот на милостивиот Бог. Кај свети Исаак Сириски има едно убаво место за таа милост на човекот. Тој е сириски подвижник, кој живеел во V век, кога Сиријците не биле Арапи, туку Ромеи, кои потоа станале заробеници на Арапите, го загубиле јазикот и зборуваат арапски, но се православни. Муслиманите имаат поголем историски спомен и затоа ги нарекуваат рум-ортодокс, а ние ги нарекуваме муслимани. Авва Исаак Сириски има напишано чудесна книга – многу убави „Подвижнички слова“, во кои вели: „Што е милостиво срце? Горње на срцето на човекот за целото создание, за сите луѓе, за птиците, за животните, за демоните, и за секоја твар, тој човек кога ги гледа или си спомнува за нив, од очите му бликаат солзи“. Зошто е така? Зашто е Бог таков. Бог ги сака сите без разлика и без исклучок на еден и ист начин - тоа е основна вистина на Црквата – нема ни најмала промена во љубовта на Бог кон која и да е твар. Како што нѐ сака нас Он ги сака и демоните. Го сака 100% човекот, ја сака 100% света Богородица и 100% ѓаволот, на еден и ист начин, без да го сака некого повеќе, а друг помалку. Затоа што, ако Бог го сака некој помалку, а друг повеќе значи дека Он има мера во љубовта, има страсти, има промена во Себеси, не е совршен, не е апсолутен. Она што се случува е, дека ние сме тие кои Бога не Го сакаме на еден и ист начин. Ѓаволот воопшто не Го сака Бог, а света Богородица Го сака целосно. Еден од нас Го сака 10%, друг 20%, трети 100% и така нашата врска со Бог има различна мера во зависност од човекот, а не од Бог. Тоа е основното нешто кое треба да го знаеме за да не ги припишуваме обвиненијата на Бог, дека Тој другиот го сака повеќе, а мене помалку или дека Бог се разгневил на некого, а на друг помалку. Затоа кога знаеме кој е нашиот Првообраз – Бог, тогаш ќе можеме да го разбереме и човекот. Ќе научиме, дека во крајна линија не можеме да сакаме еден повеќе, а друг помалку, како и дека не треба да се изразуваме грубо за луѓе кои на пример се претстапници, или се во отежната положба. www.povardarska-eparhija.org.mk

17

Не можеме. Не може во душата да имаме лошо расположение. Тоа има одраз во општествениот живот. Доколку сме општествени битија, има одраз. Треба да ја чувствуваш таа љубов кон сите без исклучок. Се разбира, ја поседуваме ли таа мера за совршена љубов? Не. Стоиме пониско. Секој со својата мера. Ако бевме оние големи свети Отци – тогаш е добро. Можевме да имаме совршена љубов. Имаме помала љубов, но зборуваме за совршенство, за да видиме до каде треба да стигнеме. Совршенство е, кога се однесуваш кон човек со апсолутна љубов. Љубовта не претставува задоволување на сопствените желби, ниту да бидеш глупав. Не претставува дека сум глупав или како да сум заспал, дека не знам што се случува, и сѐ гледам розово. Не. Божјиот човек не е безумен, ниту малоумен. Како што во минатото велеа, дека, ако си во Црква - си малоумен. Сега како велат – дека си заостанат. Не е така. Што всушност се случува? Едноставно од душата на човекот се провлекува страста, тој ги гледа работите, ги знае, го знае злото, ја знае лукавоста, ја гледа, ги гледа сите сплетки, ги разбира многу добро, едноставно не се движи со страст кон другите луѓе. Може да ги поправи работите на еден мирен, бестрасен начин, доколку тоа е возможно. Зошто? Затоа што човекот има апсолутна љубов. Тоа е многу важно, зашто, ако ја немаме таа љубов, во животот ќе се растегнуваме, ќе се растегнуваме многу, бидејќи секој ден среќаваме и гледаме човечка злоба, тешкотии, и ние стануваме лоши кон другите, независно дали ги сакаме или не. Тоа е човечкото несовршенство. Ако не си великодушен кон тие работи и ти ќе станеш истиот, ќе влезеш во истата мелница и ти ќе мелеш, и тебе ќе те сомелат, нема да можеш да понесеш ниту една животна тежина ни од најсаканите лица – кога ќе дојде часот може да те предаде и најсаканиот, или нема да си во состојба да одговориш на тоа на кое ти го сакаш, нема да можеш да одговориш 100%. Или ќе дојде часот кога нема да го има. Така е во животот. Е, тогаш како се однесуваме кон сето тоа, главно кон тоа, кое се случува не по наша желба? Ако немаме милостиво срце, тогаш и ние ќе влеземе во таа мелница, која ќе нѐ сомеле меѓу бремињата, разочарувањето, горчината, зашто срцето не ни е научено да го има тоа духовно благородство, кое се предизвикува од состраданието на милостивото срце кон секој човек. Зашто, само кога ќе го почувствуваш другиот човек, тогаш можеш да го разбереш. До толкав степен треба да е чувствително твоето срце: чувствително во смисла, да ги чувствува мислите и движењата на другите луѓе. Како ќе ги сфатиш кога имаш закоравено срце? Кога срцето е скаменето од страстите, гревот и користољубието, не разбираш ништо од тоа, или правиш

18

Број 32, година 8, Декември 2014

уште полоши работи: може да убиеш и да се смееш. Да гледаш како другите убиваат и да не те интересира. Човекот е од железо и од памук. Огромно растојание ги дели двете работи. Има луѓе, кои се радуваат, кога го измачуваат другиот, има и други, кои тагуваат само затоа што помислиле или слушнале нешто. Немам привид на болни работи, туку на онаа едноставност и чувствителност на срцето, која се раѓа од духовен труд на човекот, која нема ништо општо со депресијата. Тоа не е депресија, не е никаква болна безнадежност, туку великодушно сознание за случувањата околу нас, такви како што сѐ. Човекот започнува од прости работи. На кој начин му зборуваш на другиот, на кој начин ќе му помогнеш, и таа милостина, која ја даваме - да дадеш на некого една лира, што означува? Зошто Христос ни рекол да бидеме милостиви? За да ги направи бедните богати, или богатите бедни? Не, се разбира, за да општиме еден со друг. Причината за милостината во Евангелието не е социјална, туку духовна - да те натера да општиш со брата си, со тежината на брата си, со неговата потреба, да се научиш да се лишуваш, за да постои другиот, ти да умреш, за да живее другиот. Според силите се разбира. Како што умре Самиот Христос за живееме ние. Превод од бугарски јазик: Свештеник Игор Пармачки

www.povardarska-eparhija.org.mk

19

Глупаво е да чекаш светлина од онаа страна, каде што заоѓа сонцето Фотиј Кондоглу

Православните црковни уметности – тоа се богословски уметности. И делата, кои од нив се раѓаат, го пренесуваат низ себе словото Божјо. Овие уметности ја изразуваат таинствената суштина на нашата вера и насочени се кон нашите сетила. Химнографијата и музиката – кон слухот, архитектурата, иконописот и другите уметности, кои го сочинуваат црковниот амбиент, одеждите и др. се обраќаат кон видот. Третото сетило – мирисот – го возвишува и осветува кадењето од темјанот. Четвртото и петтото сетило, односно вкусот и допирот, како најматеријални, остануваат зад вратите на оваа духовна трпеза. Две најблагородни сетила се – видот и слухот. Главно, тие се хранат со духовни изобразби и химни и од нив се осветуваат. Па така, делата на црковните уметности, како што беше речено погоре, го пренесуваат во себе словото Божјо. Она што молитвениот човек го гледа и слуша во храмот, предизвикува во неговиот ум и срце таинствени верски претстави. Сѐ што се гледа во храмот има таква форма, која го вознесува човекот во таинствениот свет на духовна радост и блаженство: самата градба на храмот, светите икони, иконостасот, балдахинот, рипидите, свештениот путир, ламбадите, многуте кандила, амвонот, свештеничките одежди, кориците на богослужбените книги, купелот, 20

Број 32, година 8, Декември 2014

архиерејскиот трон и местото на хорот – имаат своја смирена аскетска форма. Истото се случува и со звуците, кои човекот ги слуша во храмот: песнопеењата, каде што се соединети во едно словото и музиката, молитвите, умилително произнесувани, возгласите и свештената проповед. Меѓутоа, проповедта не треба да има световен карактер, не треба да биде празна, која ги забавува луѓето со својата елоквентност, „побожно празнословие“, според зборовите на еден архиереј. Таа, колку што е можно, треба да се приближува кон литургиски хармоничното слово, затоа што само во тој случај ќе биде умесна и нема да ја нарушува хармонијата на песнопеењето и на службата во целост. Сите слова, напишани од светите отци, се литургиски хармонични, затоа светоотечката проповед е прекрасно дополнување на Литургијата, што не може да се каже за мноштвото проповеди произнесувани денес од амвонот, кои ја нарушуваат хармонијата на службата, прекинувајќи и оладувајќи го духовниот пламен, умилителната состојба, коja се предизвикува кај луѓето од свештените изобразби и песнопеења. Зарем мноштвото произнесувани проповеди од денешните проповедници не е ништо друго, туку најпрозаично, досадно и бесмислено дрдорење, „благочестиво (а можеби и нечестиво) празнословие“. Црковните уметности по својата природа се богослужбени, литургиски, духовни, кои воздигнуваат, а не световни, т.е. не се материјални, сетилни и суетни, чија што цел е насладување на чувствата. Древните елини говореле: „Уметноста е наслада“, затоа што нивната религија била едноставно „убава лага“. Всушност духовниот елемент му бил туѓ на древниот свет. Сите православни уметности (т.е. уметностите на Едната, Света, Соборна и Апостолска, неподложна на промени Црква) изразуваат едни и исти духовни вистини – секоја со различни средства. Така, на пример, делата на иконописот ги изразуваат со таинствените ликови и боја апсолутно истите духовни мисли, кои ги изразуваат со гласовите од музиката или свештениот слог богослужебните текстови. Сето тоа е само во Православната Црква. Кај протестантите едноставно не постојат црковни уметности, а во папската црква тие се искривени, и од црковни се претвориле во профани и световни. Протестантизмот посакал да ги испразни чувствата, уништувајќи го тоа што е обратено кон чувствата, но со самото тоа тој ја оголел религијата, лишувајќи ја од нејзиниот литургиски покров на богослужение и обред, претворајќи ја во некоја неопределена и бездушна твар, во некаков матен теизам. Додека, пак, Православието го сочувало во обредот она, што го добило од древната Црква, која се стреми не кон испразнување www.povardarska-eparhija.org.mk

21

на сетилата (бидејќи живееме во материјален свет и имаме тело, тоа е бесмислено), туку кон нивно осветување преку црковните уметности, што ги прави самите сетила органи за општење на верникот со Царството Божјо. Преку црковните уметности ние го чувствуваме тоа царство, „како во огледало“. Папската црква допуштила искривувања на црковните уметности (и на обредот во целост, претворајќи го во некоја театарска претстава), принесувајќи ги нив на жртва на своите световни интереси. Се чини дека Црквата, имајќи авторитет среде своите следбеници и приврзаници, всушност се раководи според расположението на својата паства, која ѝ ги наметнува своите искривени претстави за обредот. Во тоа се состои причината на тие искривувања, кои ги претрпеле црковните уметности на Запад. Тој процес започнал пред 600-700 години и го достигна својот врв во епохата на италијанската ренесанса, која го зафати целиот Запад. Световниот дух со неговата слободна импровизација го замени духот богослужбен и литургиски. Уметностите во папската Римокатоличка црква постепено се лишувале од својот литургиски карактер, претворајќи се во световни, т.е. материјални. На Запад нема повеќе иконопис – има само живопис (т.е уметност која репродуцира определена тема, како, на пример, таканаречениот историски живопис). Нема псалмопеење, но има музика – творба на световни композитори. Доколку, како што беше кажано погоре, црковните уметности се повикани кон тоа, да го одразат во себе словото Божјо, да предизвикаат во душите на верните умиление, а не плотска наслада и желба, тогаш може да си замислиме, какво умиление доживува човекот, кој се моли пред иконите, на кои е изобразен плотски лик. На пример, мадоните, насликани со платени сликарски модели, лицемерни жени, љубовници на расипани уметници, кои ги сликале своите дела со песни и хистерични крици на патувачки комедијанти. Ако е тоа молитва, тогаш молитва може да се нарече и тоа, што го извршуваат пред своите идоли, направени во вид на голи црни жени, дивите африкански племиња, кои танцуваат, буквално како демонизирани, под звуците на барабанот (тамтам). „Роденото од плот е плот, и роденото од Духот е дух“. Значи, само во Православната Црква дури до ден денес постојат црковни уметности, кои духовно изградуваат „за осветување на сетилата“. Но тоа не им е познато ни на мнозинството наши клирици, ни на богословите, чија што задача е, да ја доведат до свеста на сите православни луѓе таа мисла, која скришно живее во нивните срца, како свештен залог, кој се сочувал до денес благодарение на православната 22

Број 32, година 8, Декември 2014

традиција, но која постепено исчезнува под ударите на глупавите демагошки зборови на полуобразованите проповедници, кои повикуваат од амвонот за неопходноста од црковно „обновување“. Излегува дека обновата се состои во тоа, да се украсиме себеси со преземени од Запад лажни ѓердани, отфрлајќи го од себе украсениот со автентични дијаманти и бисери скапоцен ѓердан на иконописот и таинствената музика. Запад – тоа е место на утилитарен дух, затоа таму е толку развиена науката. Но за верата – глупаво е да се чека светлина од онаа страна, каде што заоѓа сонцето. Сонцето изгрева на Исток, и духовното Сонце, Господ нашиот Исус Христос, „станувајќи пример за нас“, дојде од Исток, т.е. оттаму, каде што ние со вас живееме. Преку светиот убрус, подарен на царот Авгар, преку песнопеењата, кои за време на Тајната Вечера Господ ги испеал заедно со учениците, Он ни предал пример за црковни уметности. Да ги сочуваме неискривени овие беспрекорни првообрази. Превод од руски јазик: Свештеник Јани Мулев Изворник: Фотис Кондоглу, Глупо ждать света с той стороны, где солнце заходит. http://www.pravoslavie.ru/smi/59482.htm

www.povardarska-eparhija.org.mk

23

 Славете го Бога со вашите тела  Молитвено Собрание на Православното Братство на Мирот,април 1999/прво предавање на Епископот Калистос

С

ветата тајна на Исцеление: Во април, 1999 година, на крајот на Светлата недела, Епископот Диоклејски Калист организирал молитвено Собрание за членови на Православното Братство на Мирот. Наш домаќин беше парохијата на „Св. Стефан и Св. Герман“ во селото Везле, Франција. Ова е првото од шест предавања. Епископот Калистос е професор по Источно Православни студии на Универзитетот Оксфорд и ја раководи грчката парохија во истиот град. Неговите книги се „Православната Црква“ и „Православниот Пат“. Најпрво дозволете ми да се извинам за тоа што доцнам. Го пропуштив мојот воз кај станицата Гер де Лион и потоа се качив на погрешен воз, кој не застанува на станицата Ла Рош Мигенс. Застанаа на Ла Рош Мигенс специјално заради мене. Високо го ценам францускиот железнички сообраќај. Не можам да замислам во Британија воз да направи непланирано застанување. Тема на нашето дружење овде во Везле е Светата тајна на Исцелението. Ве молам да размислите за зборовите света тајна и што значат тие. Свети Никола Кавасила вели: „Светите тајни го сочинуваат нашиот живот во Христа“. Ајде да ги всадиме нашите мисли во светите тајни овој викенд. Свети Никола Кавасила исто така ги нарекол светите тајни „прозорци во овој мрачен свет“. Да, мрачен е светот. Сигурен сум дека нашата прослава на Велигден за сите овде присутни беше засенета од огромната човечка трагедија на Косово. Се сеќавам како започна бомбардирањето 24

Број 32, година 8, Декември 2014

на празникот Благовештение, според новиот календар. Продолжи за време на Страсната Седмица и Велигден и немаше знаци дека ќе престане. Размислуваме за сите бегалци. Колку човечки животи целосно беа уништени? Но, иако живееме во мрачен свет, има прозорци во него. Да се сетиме на грчкиот збор за света тајна – mysterion (мистерија, таинственост, таинство, тајна). Ова има целосен опсег на асоцијации кои латинскиот збор sacramentum ги нема. Тајната, во вистинска религиозна смисла, не е само енигма, необјаснив проблем. Тајната е нешто кое е откриено заради нашето разбирање, но сепак никогаш не е целосно откриена бидејќи достигнува до бескрајноста на Бог. Тајната над сите тајни е Христовото воплотување; затоа сите други свети тајни на Црквата се засноваат на тоа. Вториот збор во мојот наслов на кој ќе обрнеме внимание за време на овие денови е исцелението – Тајната на Исцелението. Исцелението значи полнота. Јас сум скршен и поделен. Исцелението значи враќање на единството. Секој од нас нека помисли дека јас не можам да донесам мир и единство во светот ако немам мир и единство со самиот себе. „Здобијте се со духот на мирот“, - вели Свети Серафим Саровски, - „и илјадници околу вас ќе најдат спасение“. Ако во мене го немам духот на мирот, ако внатре сум поделен, ќе ја пренесам таа поделба на другите околу мене. Големите поделби во светот помеѓу народите и државите изникнуваат од многуте поделби во човековите срца кај секој еден од нас. Вечерва сакам да започнам со човековата личност. Како јас да го разберам моето единство како личност? Кои примери ги имам кога размислувам за исцеление на целото мое Јас? Сакам да споделам со вас патристички модел, модел којшто постојано се појавува кај Светите Отци, којшто може да се опфати со зборовите микрокосмос и посредување. Луѓето се сложено единство. Мојата личносност е единствено цело, но цело кое опфаќа многу страни. Како луѓе ние сме во центарот и на раскрсница на создавањето. Свети Јован Златоуст ја гледа човековата личност како мост и поврзување. Во еден суфиски израз цитиран од Пико дела Мирандола, човековата личност е „свадбената песна на светот“. Секој од нас е мал универзум, микрокосмос, секој од нас е imago mundi - образ на светот. Секој внатре во него или во неа ја отсликува многубројната разновидност на создадениот поредок. Оваа тема била честа кај различни пагански автори и преземена од раните Отци. „Разберете“, вели Ориген, „дека во самите вас во мал размер имате втор универзум. Во вас има сонце, има месечина, има и www.povardarska-eparhija.org.mk

25

ѕвезди“. Оваа тема е разработена во еден прославен извадок од свети Григориј Богослов. Во неговата 38-ма Проповед, тој разликува две главни нивоа на создадениот поредок. Од една страна, тука е духовниот или невидливиот поредок, од друга, тука е материјалниот или физичкиот поредок. Ангелите му припаѓаат само на првиот поредок. Тие се бестелесни, духовни битија. Животните, според свети Григориј, му припаѓаат на вториот поредок - матријалниот и физичкиот. Вие, единствено во Божјото создание, постоите во двата поредока наеднаш. Само антропос, човекот, човековата личност, има двојна природа, и материјална и духовна. Свети Григориј зборува за нас како земни, а сепак небесни, привремени, а сепак бесмртни, видливи, а сепак разбирливи, на средина помеѓу величественост и понизност, едно исто битие, а сепак и дух и тело. Со желба да создаде едно суштество со две нивоа на создавање и од видлива и невидлива природа, Создателот Словото ја замислил човековата личност, вели свети Григориј. Земајќи тело од материјата која Он претходно ја создал и ја поставил во здивот на животот кој доаѓа од Него Самиот, кое Писмото го означува како разумна душа и образ Божји, Он го создал човекот, човечката личност како втор универзум – голем универзум во еден мал. Сега бидејќи ние вака стоиме на крстопатот на создавањето, бидејќи секој од нас, според зборовите на свети Максим Исповедник, е лабораторија или работилница која содржи сѐ на еден најразбирлив начин, ние имаме особен призив, а тоа е да посредуваме и да обединуваме. Стоејќи на крстопат, земни, а сепак небесни, тело, а сепак душа, нашиот човечки призив е да помируваме и да ги усогласуваме различните нивоа на реалност во кои учествуваме. Нашиот призив е да го продуховиме материјалното, без притоа да го дематеријализираме. Поради тоа помирувањето и мирот се такви неопходни делови од нашата личносност. Но, бидејќи веќе кажавме дека луѓето се микрокосмички образ на светот, сѐ уште не сме го кажале најважното нешто. Најважното нешто за нашата личносност е дека ние не сме образ на светот, туку сме создадени според образот Божји. Ние сме создадени како изразување на бескрајното и несоздадено Божјо себеизразување. Навистина, свети Григориј Ниски дури и ја презрел помислата дека човековото битие е образ на светот, микрокосмос. Тој вели, ова е за да се возвеличаат луѓето со особеностите на комарецот и болвата. Не, вели тој, нашата вистинска слава е тоа дека ние сме во Божјиот образ, дека ние сме огледало на божественото. Свети Максим Исповедник го разработил ова со тоа што рекол, дека ние не само 26

Број 32, година 8, Декември 2014

Митрополит Калистос Вер

што сме повикани да ги обединиме различните нивоа на создадениот поредок, туку ние исто така сме повикани да ги споиме земјата и небесата и да ги обединиме создаденото и несоздаденото. Така, создадени во божествен образ секој од нас не е само микрокосмос (мал свет, свет во мало), туку и микротеос (мал бог), израз употребен од Николај Бердјаев. Ние не сме само образ на светот (imago mundi) туку и imago dei - образ на Бог. Ова се нашите два призива - не само да го соединиме создаденото, но и да го вратиме создаденото на Бог. Како цар и свештеник на создавањето, создадена по образ Божји, човековата личност го враќа светот назад кон Бог и со тоа го преобразува. Сега, можеби забележавте дека кога го цитирав свети Григориј Богослов, реков дека Бог ја создал човековата личност како втор универзум, голем универзум внатре во мал. Но можеби помисливте: „Погреши овој човек кој ги убеди француските железници да направат непланирано застанување. Таа победа над железниците му удри во глава“. Но всушност, токму тоа го кажал свети Григориј. Големиот универзум не е светот околу нас, галаксијата која е светлосни години далеку од нас. Големиот универзум е внатрешниот простор на срцето. www.povardarska-eparhija.org.mk

27

Ова е тоа што го кажал свети Григориј. Ние не сме толку микрокосмос колку што сме голем космос (megalocosmos). Неспоредливо поголема, во споредба со надворешниот свет, е длабочината во секое човеково срце. Нашиот призив не е само да соединуваме, туку како мали богови (microtheos), како образ Божји, наша задача е да го направиме светот отворен – проѕирен, или поточно Богопроѕирен – преку него да засвети Божјото присуство. Сега ако го имаме тој вид на идеална човечка личносност, какви се практичните последици од тоа? На внатрешната логика на моделот кој ние го истражувавме сигурно ѝ треба целовит поглед на човековата личност. Ние не можеме да го исполниме нашиот призив како градители на мостови, како обединувачи, како вселенски свештеници ако не се видиме самите себе како едно неделиво цело. Поконкретно, ние може да дејствуваме како поврзаност и посредници внатре во созданието, правејќи ја материјата духовна, само ако го видиме нашето тело како клучен дел од самите нас, само ако ја видеме нашата личносност како неделива целина на телото и душата. Ако ги пресечеме нашите врски со материјалната околина ќе престанеме да созерцуваме. Овде конечно ги гледаме сериозните духовни последици од сегашново загадување на околината, што ние луѓето му ги правиме на вселенскиот храм кој Бог ни го дал за да живееме во него. Фактот дека ние го деградираме светот околу нас на застрашувачки начин покажува сериозен неуспех во тоа да го разбереме нашиот призив како посредници. Затоа треба, ако сакаме да бидеме навистина човечни, да се усогласиме со нашето тело – со неговиот ритам, неговите тајни, неговите соништа – и преку нашето тело да се усогласиме со материјалниот свет. Да размислиме малку за начините на кои можеме и на кои треба да го користиме нашето тело и да размислиме како ги користиме нашите тела при богослужението. Христијанството е литургиска религија. Богослужението доаѓа прво, потоа доктрините и моралните правила. Една од силните страни на нашата Православна Црква е секако тоа што сѐ уште даваме огромно значење на симболичните дејствија кои ги опфаќаат нашите тела и материјалните нешта. Сѐ почесто и почесто луѓето во западниот свет ја губат моќта на симболичното размислување – не сосема, но многу често. Тоа е секако големо осиромашување. Би замолил, како Православни Христијани, не треба да си 28

Број 32, година 8, Декември 2014

дозволиме да ја намалиме вредноста на симболите или да ја изгубиме употребата на нашите тела при богослужението. Тажно е што се наоѓаат примери на такво губење. Јас бев во САД минатиот месец и многу уживав во таа посета, но се натажив кога видов дека многу Православни цркви се заземени од клупите. Сте размислувале ли за ужасниот ефект кој го имаат клупите врз богослужението? Луѓето кои седат не можат повеќе да прават метании или длабоки поклони. Тие само си стојат или си седат и така стануваат публика наместо активни учесници. На клупата не е толку лесно да се направи правилен крстен знак со длабок поклон. Сега може да кажете дека ова не е толку важно и дека клупите се таму поради удобност и дека луѓето денес не можат долго да стојат. Но традиционално Црквата обезбедила седишта и клупи по страните или по некое столче. Тие што мораат да седат можат да се наведнат и да направат метанија. Но нашата традиција не е некоја која има уредни редови. Исто така да внимаваме да не ја намалиме нашата Православна традиција на пост. Постот е еден начин на кој телото учествува во молитвата. Постот не е просто следење на одредени строги правила и диетални ограничувања. Вистинската цел на постот е обновувањето на молитвата и нашата личносна врска со Бог и со другите луѓе. Да се пости и просто да се стане нетрпелив, нервозен, ја поразува целта на постоењето. „Која е целта на тоа да не се јаде месо“, прашува свети Василиј Велики, „ако го проголтнете вашиот брат или сестра“? Преку постот, преку навикнувањето да не се јадат некои јадења кои ги земате здраво за готово, преку поскромно јадење, ние го обновуваме учеството на нашите тела. Телото е гласник на душата. Целта на постот е да ни даде слобода за молење. Постот е училиште на слободата, дел од годината кој нѐ ослободува од зависноста од физичка сила. Навистина, преку постот можеме да ја видиме убавината и чудесата на храната која ја јадеме. Постот ни помага да не ја земаме храната „здраво за готово“. Земето ја предвид и физичката страна на Крштението, потопувањето во вода. Да не ја намалиме материјалноста на овој светотаинствен чин. Крштението треба да го вклучува целото тело. Треба да претставува потопување – „радосно, посветено накиснување“, според зборовите на Филип Ларкин. И да не го потцениме фактот дека користиме леб и вино во Евхаристијата. Да си го обновиме разбирањето на светотаинската вредност на маслото во сооднос со исцелението. Ова може да биде тешко за оние кои доаѓаат од култури во кои маслиновото масло не е дел од www.povardarska-eparhija.org.mk

29

секојдневниот живот, наспроти оние кои живеат на Медитеранот. Кога патувам надолу во Франција и го гледам првото маслиново дрво, ми се развеселува духот! Ми се допаѓа употребата на масло во нашите вечерни богослужби во сабота. Ниту едно поклоничко патување не е целосно ако не сте помазан со масло од кандилата во светото место. Секако би требало болните да ги помазуваме со масло повеќе од само еднаш во годината, за време на Страсната седмица. Многу го вреднувам чинот на полагање на рацете. Ова го гледаме при ракополагање но и во нашата Православна пракса на исповедта. Свештеникот дава опростување не од далеку, туку со положување на неговиот епитрахил над покајникот и потоа ги полага рацете врз главата на покајникот. Ова е стар чин поврзан со исцеление кој често го наоѓаме во Новиот Завет. Во раниот период, во VII и VIII век, имаме докази дека овој чин се правел обратно. Во моментот на разрешувањето, човекот кој се исповедал ги ставал неговите раце на вратот на свештеникот, симболизирајќи дека бремето е оставено и сега друг го носи на раменици. Свештеникот го земал на себе. Многу сериозна работа е да се слушаат исповедите на луѓето! Па на сите овие начини и на многу други, да им ја дадеме целата вредност на нашите материјални тела и нивниот удел во богослужението. „Телото се обожува зедно со душата“, вели свети Максим Исповедник. „И телото се преобразува“, вели свети Григориј Палама. „Се издигнува во висините заедно со душата и заедно со душата го ужива соединувањето со Бог станувајќи негов дом и негово место на престојување“. „Во идниот век“, додава Палама, „телото ќе ги дели неизмерливите блаженства со душата“. Нормално, телото треба да има дел од тие блаженства и сега и овде, колку што е тоа можно. За големиот нео-платонистички философ Плотин се вели од страна на неговиот биограф Порфириј дека тој „се срамел од тоа да е во тело и не сакал никој да го слави неговиот роденден“. Тоа што се родил во овој свет во тело за него било повод за жалење, а не за радост. На никој не му давал да му нацрта портрет. „Мојот изглед не е важен“, велел тој. Но ова не е христијанско однесување. Јас сум моето тело и моето тело е јас. Телото ќе биде преобразено заедно со душата. Божествената милост ќе биде покажана во и преку нашите тела. На Универзитетот во Лондон имаше еден професор по философија на религијата, Х.Г. Луис, да не се помешува со Ц.С. Луис, кој често беше наклонет, на платонистички начин, да ја нагласува 30

Број 32, година 8, Декември 2014

спротивноста помеѓу телото и душата. Неговите студенти за него велеле дека „тој не се шетал, туку го шетал телото“. Ова не е правилниот христијански поглед. Ние не сме дух во машина, туку напротив, ние сме повикани да Го славиме Бога со нашето тело. „Вашето тело е храм на Светиот Дух“, пишува свети апостол Павле (1.Кор 6,19-20). Во Посланието до Римјаните, 12-та глава, тој вели: „Подајте ги телата ваши во жртва жива, света и благоугодна на Бога“. Според зборовите на големиот пророк Вилијам Блејк: „Човекот нема тело кое е различно од неговата душа, бидејќи она што е наречено „тело“ е делот од душата кој е распознатлив од петте сетила“. Да додадам уште еден коментар. Нашата човечка личносност е тајна. Не се разбираме самите себеси целосно. Софокле во Антигона забележал: „Има многу чудни работи и ниту една не е почудна од човечката личност“. Ни треба апофатична димензија не само во нашата теологија, туку и во нашата антропологија. Свети Григориј Ниски дава конкретна причина за фактот дека ние не се разбираме себеси. Тој го поврзува тоа со вистината дека човечкото битие е направено според образ и подобие Божјо и тој вели, образот е вистинит само доколку ги изразува особините на архетипот. Една од особеностите на Господ е да биде надвор од нашето разбирање според својата суштина. Човековата личност е создаден образ на несоздадениот Бог и бидејќи Бог е несфатлив, таква е и човечката личност. Затоа, барам од вас оваа вечер во вашите срца да го обновите чувството на восхит пред тајната на вашата личносност. Како што се вели во 138-ми псалм: „Те прославувам затоа што сум чудесно создаден. Прекрасни се Твоите дела; душата моја тоа добро го сознава“. (продолжува...) Превод од англиски јазик: Петар Кабранов, апсолвент на факултетот за англиски јазик и студент на Теологија

www.povardarska-eparhija.org.mk

31

 Патиштата и грешките на почетниците во верата 

Егласи: „Кога во

дна Јапонска изрека

семејството се раѓа дете, цело семејство се учи да зборува“. Парафразирајќи ја оваа источна мудрост, за жал може да се каже: „Кога во семејството се јавува христијанин, сите негови ближни постануваат маченици“. Ако сега овие редови ги чита некој од твоите ближни, мислам дека ќе се сложи со мене. Ако ги чита еден од таквите христијани тогаш не сакам да добијам титула помала од клеветник. Не сакам да се сочувствувам со првите – на мачениците не им е потребно сочувство, исто така не сакам да се оправдувам ни пред другите (тоа е потполно некорисно дури и повеќе безопасно). Просто сакам да споделам со вас размислувања, кои се собрале со текот на моето „христијанство“. Оние кои се чудат поради што зборот христијанство го ставив под наводници, ќе им кажам дека оној без наводници им прилега на светите, и нека не ме обвинуваат поради смиренословието. Но пред сè за термините. Сите тие духовни болести, за кои покасно 32

Број 32, година 8, Декември 2014

ќе се зборува, се именуваат под едно име: „неофитство“. Може тоа е неправилно – обединување на болести, кои имаат различен тек и потекло. Веројатно тоа е ненаучно. Но моето излагање не е научен трактат, туку реакција на жив организам, на болка. Во Црквата се формирала традиција, според која се смета дека неофит – е човек, кој не е во Црквата помалку од десет години. Но работата не е толку во времето. Тој период може и да се скрати. Може ли да се заобиколи? Не знам. Не сум уверен. Во крајна мера, сите мои познаници, и јас, во прв ред, сме поминале низ тој временски период, кога некому сме му изгледале така возвишени и преубави. Преубави, поради тоа што Господ на новокрстениот воцрковен човек, според зборовите на Макариј Велики, му дава залог на Светиот Дух. Но на луѓето кои нè опкружуваат нас во тој период на нашата духовна младост, им се стемнило пред очи од поуки, фарисејски поуки и од насоките во православието. Не може да се нарече нормален човек оној кој изјавува: тоа

наводно се помолиле старците да немаме телевизија, бидејќи истата ја осквернува душата, и ете Остакинската кула изгорела! Тоа што притоа живи изгореле тројца луѓе, очигледно било резултат на нивните млаки молитви. Или на пример ваков извадок. Жена, која можеби не го прочитала до крај Новиот Завет, но го научила на памет „Добротољубието“, ги остава малолетните деца, мажот и сета светска суета и заминaлa (често по благослов на младостарец) да се спасува во манастир. Доволно е да се сетите на неодамнешната хистерија која се разви околу бар-кодовите. По тоа прашање е објавена поставката на Светиот Синод. Но одлуката на Синодот за нашите православни не е указ. Веднаш се засилува гласината (нормално таа никогаш не престанала) за тоа дека нашите епископи се екуменисти, еретици, зарем можеме да ги слушаме нив? Таа настроеност секако ја шират и поддржуваат таканаречените старци по манастирите во светот. Архимандритот Јован Крестјакин кој е познат на сиот руски народ, и кого со полно право можеме да го наречеме старец, пишува: „Денес тие документи во твојот вид не претставуваат опасност за нас. Запамети ја и разјасни ја во себе волјата Божја: „Синко дај ми го твоето срце, не личната документација, ниту пензиското признание, туку срцето! Сиот тој

смут, ѓубре, настануваат поради тоа што нема жива вера во Бога“. Но за неофитите ништожно е мислењето и за таквиот човек како што е отец Јован. Зборувајќи воопштено, неофитството постои уште од постоењето и на Црквата. Уште може и да се рече – неофитството е старо исто колку и светот. Историјата нам ни носи многу реченици кои сведочат за неумерено восхитени христијани, кои си прават штета на себе и на другите. Ќе наведам еден пример, кој на сите им е познат. Некој старец имал ученик, кој страшно сакал мачеништво. Попусто го разубедувал старецот: „Времето на мачеништво е поминато, Бог те повикува на други подвизи. Ти научи само да Го разбираш“. Ученикот не сакал ни да слушне. Благослови ми мачеништво, па што сака нека биде! Изнудувајќи благослов од старецот, ученикот заминал во пустина, наишол на Сарацени и не издржувајќи ги искушенијата, се одрекол од Христа. Восхитеноста сама по себе не е лоша. Но во духовниот живот таа може да биде страшна. Неверојатна работа! Се кажало дека восхитеноста треба да сведочи за мекоста на човечката душа. Восхитениот човек, по мое мислење е – големо дете. Светот за него е неверојатен и посакуван, како подарок, и затоа предизвикува восхит кон него. Но душата на неофитот е крепка како гранит, глува како гроб. www.povardarska-eparhija.org.mk

33

Англискиот писател Честертон за некого рекол: „Тој бил душевно здрав, затоа што знаел за неволјите. Тој не знае ниту за жалост, ниту за мислост. Тој ист Честертон на друго место пак напишал: „Не е тешко да одредиш здрава душа: таквиот човек има трагедија во срцето и комедија во умот“. Кај неофитите не само што нема трагедија во срцето, туку веќе тој нема ни свое срце. Тој за сите случаеви во животот има додатни правила, а за секоја човечка болка – пропишани вистини. Но неговата вистина убива, а не оживотворува, воведува во ропство, а не прави слобода. Самиот неофит е храбар и оптимистичен. Вистина, неговиот оптимизам е на сметка на другите. Неговиот оптимизам е човекојадец. Тој од обредите и законите изградил висок замок и од него гледа на црвите кои се кријат. Попусто понекогаш неофитите се споредуваат со фарисеите. Фарисеите тоа не го заслужиле. Ако му верувате на светиот Јован Златоуст, тие дури и се способни за покајание. Тој всушност така го разбира пристапувањето на фарисеите кон Јован Крстителот. Кога кај Христос ја донеле жената која била фатена во прељуба, Него го опкружувале голема толпа на фарисеи. И знаеме дека ниту еден камен не бил фрлен кон несреќницата. Но да го опкружувале Христос неофити, 34

Број 32, година 8, Декември 2014

на жената би биле фрлени камења од еден цел разрушен град. Фарисеите ги знаеле своите сопствени гревови, и зборовите на Спасителот ги засрамувале. Неофитите немаат грев. Не знам зошто тие со саати се каат на исповедите. Од нивната уста не престануваат зборовите: простете ми мене грешниот, јас сум бездна од гревови. Но кога ќе дознаат дека некој од нивните ближни, не прави нешто што не се вклопува со нивната благочестивост, тие се претвораат во истиот тој должник, кој е подготвен и да загуши некого, за своите сто динари. „Како! Па ти чуваш куче во домот? Кучето е осквернето животно! Ти не смееш да се причестуваш! Светејшиот Патријарх знаел кој во домот има не само едно, туку две животни, и истиот не смеел да се причестува! Ти си непрестајно болен, очигледно имаш многу гревови. Треба да се покаеш“. Јас сум целосно подготвен да претпоставам дека тие не ја читале книгата за Јов, ниту слушнале за пријателите на Јов. Но би требало да знаат за руските православни светители кои биле болни цел нивни живот и од слабост не можеле ни раката да ја поместат. По нивната логика, Амвросиј Оптински и Игнатиј Брјанчанинов се најозлогласените грешници. Свети Јован Златоуст во првата беседа за статуите наведува осум причини, поради кои христијаните боледуваат. Не ќе биде лошо да се запознаеме

со нив. Било какво поранешно пријателство и да ве поврзува со некој неофит, ако е само неофитот воопшто способен за пријателство, сè се руши во еден момент, кога тој ќе дознае нешто за вас, од носењето на фустан со отворени раменици, до гледањето телевизија. Тогаш вашето пријателство ништо нема да го спаси. Дали некој грев може да го насочи неофитот кон чувството за покајание? Моето лично искуство од општење со луѓе од таков тип покажува дека, дури паѓаат и во отворени, груби гревови, како што е блудот, човекот со слично настроена душа на некој недостижен начин се умудрува да го напушти правото да осудува, дури и да ја има Исусовата молитва која му тече сама од себе. Таквиот човек е бодар и весел. Во првите денови на своето христијанство тој поседува благочестив сленг, како „Ангел на трпезата!“ или „Спаси Господи!“ Се сеќавам на една девојка која седејќи на масата го замолила соседот: „Благословете го чајникот!“ По многу години ја слушнав фразата, која би можела да биде одговор на истата: „Се благословува и осветува овој чајник!“ Неофитот е заљубен сам во себе. Тој ја обожува својата праведност. Да, да, тој ја знае Божјата волја! Тоа светиите го смирувале своето тело, за да се разбуди во нив духот, и ја

намалувале својата волја, за да ја спознаат волјата Божја. За неофитите сè е многу едноставно. Волјата Божја е тоа што го прави тој самиот. Тој никогаш нема да рече: прости, многу те збунив поради своето невнимание. Не - тоа беше Божјата волја јас да се успијам, и затоа не сум успешен, затоа задоцнив на работниот состанок, и затоа никако не можам да ти помогнам. Човекот, кога при вакви ситуации ќе остане во неволја, мисли дека Бог го оставил. Не е потребно многу вера за да се разбере дека не нè оставил Бог, туку рамнодушниот неофит. Сите други останати за неофитите (освен ако не се свештеници) се битија од ниска класа. А ако тој некој друг не е христијанин, тогаш тој воопшто не е ни човек, туку веќе некоја нечистотија. Се сеќавам на една приказна од „Патерикот“ за тоа, како еднаш Макариј Велики заминал со ученикот во пустина. Ученикот го престигнал Макариј, и сретнал по патот еден жрец од локалниот пагански храм кој носел стап во рацете. Во главата на ученикот сè било во најдобар ред, и затоа тој се обратил со зборовите: „Каде одиш демоне?“ - Поради што и бил многу натепан. Кога пристигнал Макариј учтиво се поздравил со жрецот, а овој се зачудил и го прашал: „Поради што мене ти, кој си христијанин, ме поздрави? Овде пред тебе помина еден човек, исто така христијанин. Тој почна да ме www.povardarska-eparhija.org.mk

35

навредува, а јас го претепав до смрт“. „Јас гледам дека ти си добар човек и добро се трудиш, само не знаеш поради што го правиш тоа“, - одговорил Макариј Велики. По овие зборови жрецот се крстил и станал христијанин. Но во животот почесто наидуваме на примерот од ученикот, отколку на Макариј. Кога човекот знае да прави нешто многу добро, нему му е лесно да се погордее. Дури и кога човекот просто многу знае, тој не е секогаш слободен од гревот на превознесување. Но тоа е и зачудувачки што неофитот просто ја поддржува својата неписменост. Ако треба нешто да се знае, свештениците ќе ни го кажат тоа што е потребно. „Ние без нашиот отец сме како слепи мачки“, - кажува неофитот и потполно е задоволен со тоа. Како што претходно ви реков, неофититот сака да игра со послушанието. Монашките книги за послушанието се затрупани во сите црковни продавници. Понесен од својот брз успех во црковниот живот, христијанинот сака да слета во „вонредна област“. Нахранувајќи се со слична литература, која во минатото во манастирите старецот-духовник не ја давал на секој монах, подвижникот се зафаќа своеволно да го уреди својот сопствен Атон. Намесникот на еден манастир, тогашниот игумен, отец Н., еднаш забележал како младите деца-послушници почнале да се креваат во облаци 36

Број 32, година 8, Декември 2014

со читањето на „Добротољубие“. Тие денови една позната сликарка – полиграфистка му го подарила нејзиниото последно дело: илустрации за „Вини Пу“. „Еве, прочитајте го ова“. Децата се вџашиле. „И до кое место да читаме?“ - Го прашале мислејќи дека тоа е лотарија. „До фаќање на слонопотамот. Тоа е сосема доволно. Средството се покажало точно – покривот се вратил на место. Во дадениот случај послушанието ја одиграло својата добра улога. Но не се сите духовници. За жал, ниту долгата бела брада, ниту годините поминати во Црквата не се гаранција за духовна безопасност. Но тоа е тема за посебен разговор. Црковните болести се тешки. Луѓето, кои се болни од нив, им носат многу неволји на луѓето кои ги опкружуваат, и во прв ред на своите ближни. Луѓето, кои се оддалечени од Црквата, го отежнуваат патот кон неа. Човек, кој искрено се интересира за религиозниот живот, гледајќи го таквиот човек, по истиот ќе донесе заклучок за целата Црква. Се разбира, него долго може да му се објаснува (тоа многу уверливо го прави ѓаконот Андреј Кураев), како не смее да се суди за поп музика по поп шлагери, и за иконопис по стрип графика, така и за христијанството треба да судиме по христијанските светители, а не по првиот парохјанин кого сме го сретнале. Може да му се зборува

за тоа дека историјата на Црквата е убава само во лошите книги, а во животот дека е сè многу сложено. Или напротив, поедноставно. Но има такви средби со збунети христијански пионери, од кои раните не зараснуваат брзо. Еден познат сликар зборуваше како пред дванаесет години недалеку од својата куќа сликал една црква. Благочестивите „бабички“ ја искинале неговата скица и грубо го исфрлиле од црковните порти. Следниот пат мојот пријател дојде во црквата дури по пет години - толку голем беше неговиот страв. Но, слава на Бога, стравот поминал. А колку луѓе, кои се соочуваат со душевната закоравеност на православните христијани, заминуваат кај баптисти, јеховисти, пентекосталци итн. Или просто изведуваат заклучок дека христијанството, како и сите останати религии е едно – помрачување, мрак. Јас не сакам читателот да стекне слично чувство врз основа на моето излагање. Да, повторувам, црковните болести се многу тешки. Но веројатно сите треба нив да ги преболат. Знам еден град, каде благодарение на тамошниот свештеник има многу добра духовна клима. Човекот прележува неофитска болест во доста благ облик и брзо оздравува. Дали е тоа добро или лошо? Не мислам дека е тоа многу добро. Христијанинот таму личи на антарктички пингвин, кој нема

имунитет, зашто на Антарктикот нема вируси. Што ќе биде со тој човек, кога тој ќе се соочи со неофитството (а не може да не се соочи) во сета негова велелепност? Христијанинот кој пораснал во топли услови е неотпорен на мраз. Важно е да помине низ неофитството, но да не се задржува на него. Честертон дава светоотечки опис на еден праведник: праведникот е строг кон себеси и снисходлив кон другите. Ние тоа не можеме секогаш да го разбираме во време на духовната младост. И затоа неофитството од една страна е малку привлечно. Но сите треба да го преболиме. Од него не може да се побегне. Тоа во минатите векови во некоја смисла било едноставно. Црковното Предание, живо и активно, го оградувало човекот од излишните ригорозности. Восхитеноста, во најголема мера, не преминала во секташтво, а благочестивоста – во фанатизам. Но во нашата трагична историја се случило така да тенкиот мицелиум на Црковното Предание по револоцијата да биде прекинат. Таквите кои се со чудо сочувани, се обновуваат многу споро и со тешкотија. Превод: Маја Цаневска, дипл. проф. по македонски јазик

www.povardarska-eparhija.org.mk

37

Ванѓа и Неврокопскиот митрополит Натанаил! Александар Дворкин

„После Христос секој пророк е магаре“ – древна грчка поговорка

Б

олестите, страдањата, проблемите не се новост во светот. Порано луѓето знаеја дека сѐ е од Господ, дека сѐ се случува по Божја промисла, и прифаќаа сѐ што им доаѓа во животот. Денес тој менталитет го нема. Губејќи ја верата во Бога, блискоста со Светата Црква, го изгубивме и нашето духовно здравје и здраво расудување. Секоја болест, страдање, проблем го гледаме како товар, од кој сакаме да се ослободиме по секоја цена, по можност, без да трпиме, без подвизи, без да вложиме било каков напор или труд за поднесување на тоа искушение, и бараме најлесен начин да се ослободиме, начесто магиски, одејќи кај разни демонизирани бајачи, гатачи, јасновидци, „пророци“ итн. Страдањата, болестите, проблемите ни ги допушта Бог, за да научиме нешто, да пораснеме, да созрееме, а некогаш и како воспитна мерка за да се покаеме, да ги оставиме гревовите. Оние кои одат кај таквите демонски слуги добиваат краткорочно привидно решение, но остануваат далеку од Бога, тонејќи во калта од сопствените гревови, додавајќи грев врз грев. Од примерот кој следи подолу, станува повеќе од јасно дека таа е соработник на ѓаволот, дека нема ништо заедничко со Бог, со Црквата, со светителите, и секој кој верува во неа, секој кој ја почитува, кој оди во нејзиниот т.н. манастир, ја отфрла благодатта на крштението, ја погазува својата православна вера, и таквите не смеат ни да се причестуваат, ниту да се сметаат повеќе за православни христијани, не затоа што Светата Црква ги отфрла, туку затоа што самите си пресудиле да отпаднат далеку од Бога, да станат незнабошци. Мислам дека „нема поранешни атонски монаси“. Ако човек живеел во 38

Број 32, година 8, Декември 2014

манастир на Света Гора, ако таму примил монашки потстриг, тој засекогаш останува светогорец, без разлика каде и да го носи послушанието – во Солун, како свети Григориј Палама, во далечната Русија, како преподобен Максим Грк, во Молдавија, како преподобниот Пајсиј Величковски, или во Бугарија – херојот во мојот текст – Неврокопскиот митрополит Натанаил – човек со строг монашки живот, аскет, подвижник и вистински пастир, кој си го сакаше стадото и беше подготвен да го даде животот за него (тој бил учител на епископот Саратовски и Волски, Лонгин). Иако голем по чин, владиката беше многу скромен во комуникација и беше физички подготвен да помогне на секој човек. Никогаш нема да заборавам, кога ми даде да му го придржам епископскиот жезал, а тој се поткачи по стрмниот рид да набере мајчина душица, за да направи чај за бронхитот кој го имав. Во Неврокопската епархија, чиј што претстојател беше владиката Натанаил, живееше и надалеку познатата „пророчица и гледачка“ Ванѓа. И до ден денеска многу луѓе ја ставаат Ванѓа во редот на православните и велат за неа дека е гледачка со благослов и согласност на свештениците. Имено, за тие луѓе е наменет и овој расказ. Еднаш, не многу пред нејзината смрт, кај митрополитот Натанаил дојдоа пратеници пратени од неа и му пренесоа молба, да отиде кај неа. Ванѓа им рекла да му пренесат дека ѝ треба совет од него и смирено го замолува да дојде во нејзината куќа. Владиката се надевал, дека можеби таа сака да се покае и ветил дека ќе дојде, што е потполно добро морална постапка за добар пастир, кој се грижи за стадото свое, а уште повеќе за заблудените. По неколку денови владиката отиде и влезе во собата на Ванѓа, а во раката држеше крст со честица од Чесниот и Животворен Крст Господов. (Тоа е непогрешлив метод за проверка на народот, дали се опседнати од бесови! А, исто и за проверка на вистинитоста на свети предмети и мошти на светители!) Во собата имаше многу народ, Ванѓа беше на крајот од просторијата и му гаташе на некој, нешто, па не можеше да слушне дека влегол уште еден човек или поточно не знаела кој влегол. Одеднаш таа ги прекина зборовите па ја промени бојата на гласот и со низок и рапав глас и со голем напор проговорила: „Некој влезе. Веднаш нека го фрли на подот ТОА!“ – Што е тоа? – ја запрашаа Ванѓа изненадените посетители. И потоа, таа извика со бесен глас: „ТОА! Тој го држи во раката! Тоа ми пречи во говорот! И од него не гледам ништо! Не го сакам ТОА во мојот дом! – викаше бабичката, на која ѝ се испреплеткаа нозете и почна да се ниша, владиката се заврте и излезе, се качи во кола и си замина. Превод од бугарски јазик: ѓакон Бобан Ѓорѓиевски Изворник: http://grigorsimov.blog.bg/politika/2014/06/16/vanga-inevrokopskiiat-mitropolit-natanail-a-dvorkin.1273582

www.povardarska-eparhija.org.mk

39

Зошто во акатистите постојано се повторува зборот

„радувај се“? Јеромонах Јов Гумеров

К

ако жанр на христијанската химнографија акатистот (од грчкиот збор акатистос, каде што а - е негативна честичка, и катизо - седам; буквално значи неседален, односно, химни кои ги кажуваме стоејќи, без седење) се одликува не само по структурата, туку и по особеното радосно расположение. Тоа се објаснува со оние реални околности, при кои бил создаден првиот акатист. Тој бил составен во чест на Мајката Божја и се пеел цела ноќ стоејќи во саботата од петтата седмица на Великиот пост, по победата над Персијците и Аварите, кои го зафатиле Цариград на чело со војсководецот на Хозрој - Сарвар во 626 година. Престолнината била обиколена и од кај морето, и од копното. Состојбата била безнадежна. Мајката Божја покажала чудесна помош, и градот бил спасен („Тебе Богородице Војвотко, ние слугите твои откако од зло се избавивме, песна пофална ти воспеваме...“). Како благодарност за тоа застапништво бил востановен празникот Пофалба на Пресвета Богородица (акатистната сабота). Повторуваниот многу пати збор „радувај се“ е земен од Светото Евангелие. Така ја поздравил архангелот Гавриил Мајката Божја, донесувајќи ѝ вест за идното раѓање на Месијата од Неа: „Радувај се, Благодатна! Господ е со Тебе; благословена си Ти меѓу жените“ (Лука 1,28). Во акатистите, посветени на светите угодници, кои се создадоа по урнекот на првиот акатист, исто така се содржи повикот „радувај се“. Основа за тоа исто така дава Евангелието. Светителите со подвигот на верата и животот се удостоија со таа награда, за која зборува Спасителот во заповедите на блаженствата: „Радувајте се и веселете се, зашто голема е вашата награда на небесата“ (Мат. 5,12).

40

Број 32, година 8, Декември 2014

Составувањето на акатистот на Божјата Мајка преданието му го припишува на ѓаконот на великата Константинополска Црква на Свети Георгиј Писидиски. На почетокот службата се извршувала само во Влахернската црква во Константинопол, каде што се наоѓала чудотворната икона на Мајката Божја „Одигитрија“, а исто така и ризата и појасот на Богомајката. Но во IX век празникот Пофалба на Пресвета Богородица бил внесен во типикот на манастирите - Студитскиот и на преподобниот Сава Освештен, а потоа и во Посниот триод. Така тој посебен празник стана сеопшт во цела Православна Црква. Освен саботата од петтата недела на Великиот пост акатистите во чест на Спасителот, Божјата Мајка и светителите прифатено е да се читаат и надвор од постите, во кое време христијаните се должни засилено да се молат за простување на своите гревови. Акатистите најчесто ги читаме при особена радост и благодарствено расположение или кога е неопходно да измолиме од Господ и од Мајката Божја помош во тешки околности. Превод од руски јазик: Свештеник Јани Мулев

www.povardarska-eparhija.org.mk

41

Е лео с в е ш тен и е Т

аинството на Елеосвештение (Маслосвет) е предвидено за тешко болните. Во него болниот се помачкува со елеј и добива од Бога благодат на исцеление од душевните и телесни болести. Тоа треба да се извршува од 7 свештеници, но во крајна потреба може да се изврши и од еден. За тоа таинство зборува светиот апостол Јаков: „Болен ли е некој меѓу вас, нека ги повика свештениците црковни, та да се помолат над него, и нека го помажат со елеј во името Господово. И молитвата со вера ќе го исцели болниот, и Господ ќе го крене; и гревови, ако направил, ќе му се простат“. Видливата страна на таинството се состои во помазување на болниот со осветен елеј при искажување на предвидените молитви. Помачкувањето се одвива 7 пати. При ова таинство се читаат 7 извадоци од Апостолот и 7 од Евангелието. Невидливо над болниот верник дејствува Божјата благодат, која ја исцелува болеста, дава прошка на гревовите и успокојување на совеста. На Велики четврток ова таинство се извршува во храмот за сите христијани, кои имаат потреба од Божја помош за своите телесни и душевни болки. Од пракса знаеме, дека тоа таинство помага според верата на болниот. Некои по извршувањето на елеосвештението добиваат времено олеснување и благодатна поткрепа да ја носат со трпение и благодарност својата болест, која при безропотно поднесување и при покајно настроение е спасителна за душата. Други, пак, по елеосвештението добиваат брзо оздравување. Со таинството на Елеосвештение ние го завршуваме десеттиот член од Символот на верата. Тој ни го открива, како што видовме, духовното богатство на таинствата. Светата Православна црква има во 42

Број 32, година 8, Декември 2014

таинствата цела неисцрпна ризница од Божјата благодат, предназначена за духовниот живот на човекот. Од нас се бара да веруваме и да сакаме да ги користиме тие духовни богатства. Ако ние се поткрепуваме преку примање на светите таинства со Божјата благодат, никаков непријател на душата не би можел да ни попречи да живееме на земјата христијански и да го достигнеме по смртта посакуваното спасение во царството небесно. (Макариополски епископ д-р Николај и архимандрит д-р Серафим, од книгата „Нашата вера“.)

Маслосвет (Елеосвештение)

„Болен ли е некој меѓу вас, нека ги повика свештениците црковни, та да се помолат над него, и нека го помажат со елеј во името Господово. И молитвата со вера ќе го исцели болниот, и Господ ќе го крене; и гревови, ако направил, ќе му се простат“ (Јаков 5, 14-15) Речиси да не постојат луѓе кои не знаат што е тоа болест. Дури и оние, кои како млади имале крепко здравје, постепено со текот на годините почнуваат да го губат, за на крајот сите да умрат. Такви се законите на нашиот свет, во кој гревот го разградува животот. А неизбежна последица на гревот е болеста и смртта. Бесполезно е да го лекуваме телото, ако душата ни е болна. Порано или подоцна телото ќе се претвори во прав, од кој е и создадено, а духот ќе замине кај Бога, за да Му даде одговор за сѐ, направено во земниот живот – и лошо и добро. Затоа, стремејќи се да го излекуваме телото, не треба да забораваме на душата. Дури и за нашето тело да се грижат опитни лекари, исцелението доаѓа од Бог. Ако Он не благоволи, тогаш сите усилби на лекарот ќе бидат попусти. И обратно, Господ е силен да го излекува секој човек според неговата вера, да даде исцеление на сѐ – и на душата, и на телото, дури и без до да се допрел болниот ниту еден лекар. Затоа и во Црквата постои Таинството на Елеосвештение: за да може човекот, започнувајќи да го лекува телото, да не заборави за душата и за причината на болеста – гревот. Во Требникот пишува, дека таинството се извршува „над тешко болни“, но мнозина по совет на своите духовни наставници земаат учество во таинството секоја година. Бидејќи Таинството се извршува не само за исцеление на телото, туку и на душата, па дури и најмногу за душата. Се разбира, извршувањето на таинството не значи дека можеме да го прекратиме примањето на лекарства, или да престанеме да примаме помош од лекар, бидејќи иако исцелението се извршува преку лекари, тоа е од Бога. www.povardarska-eparhija.org.mk

43

Елеосвештението е таинство, при што преку молитвено помазување на различните делови од телото со осветен елеј (масло) се измолува над болниот да дојде Божествената благодат, која лекува телесни болести и душевни немоќи. Уште јудеите со елеј ги помазувале болните. Во библиско време со елеј биле помазувани царевите, свештениците, пророците и свештените предмети. Елејот е образ на Божјата милост, љубов и сострадание (да си спомнеме на параболата за милосрдниот самарјанин). Во Светото Писмо не е посочено точно кога Господ Исус Христос го востановил ова таинство. Најверојатно Господ Исус Христос дал заповед за ова по Своето воскресение, кога им зборувал на Своите ученици за лекувањето на болни преку полагање на раце (Марко 16, 18). Но уште во времето на апостолите наместо полагање на раце поради исцеление на болни се практикувало помазување со елеј. Евангелието ни раскажува дека апостолите отидоа и проповедаа покајание; изгонуваа многу бесови, и мнозина болни помазуваа со елеј и ги исцелуваа (Марко 5, 7-13). Најцелосно суштината на ова Божјо таинство е разоткриена од светиот апостол Јаков во неговото Соборно послание: „Болен ли е некој меѓу вас, нека ги повика свештениците црковни, та да се помолат над него, и нека го помажат со елеј во името Господово“ (Јаков 5, 14). Очигледно е дека Црквата од апостолско време па до денес не престанувала да се моли за телесно и духовно здравје на Своите чеда. Заповедта на апостол Јаков се реализира токму во Таинството на Елеосвештение. Од дамнешни времиња таинството на исцеление е поврзано со исповедта и причестувањето и често се соединува со нив. Кога болниот е на смртна постела, се извршува прво исповед и причестување, а потоа и елеосвештение. А во обичните случаи, кога не му се заканува смрт на болниот, христијанинот се исповеда па се помазува со елеј. Кон елеосвештението, како и кон другите црковни таинства, не треба да се однесуваме како кон магиски обред или лекарство, примано „за секој случај“. Кон него треба да пристапуваме со вера и со страв Божји. Само тогаш може да ни донесе вистинска полза. Бидејќи токму усрдната молитва го исцелува болниот, кога е придружена од силна вера. Не е неопходно болеста да биде смртоносна или човекот да се наоѓа во беспомошна состојба. Не треба да забораваме, дека за христијанинот и душевното страдање е болест. Затоа, ако душата ни страда од смртта на блиските луѓе, од мака, ако имаме потреба од благодатен „бран“, за да собереме сили и да го симнеме од себе очајанието – тогаш можеме да прибегнеме кон Елеосвештението – тоа таинство на исцелението.

44

Број 32, година 8, Декември 2014

Но како и при телесна болест не треба да се надеваме само на лекарот, кој е само орудие на Божјата Промисла; неопходно е да се обраќаме кон Бога со молитва. Освен исцеление, елеосвештението ни дарува и простување на заборавените гревови (но не и на свесно скриените). Поради слабото памтење може да се случи човек да ги исповеда не сите гревови пред свештеникот. Древен обичај е исто христијаните да се помазуваат со елеј „за здравје“. Затоа освен при болест или немоќ, елеосвештение се извршува и при осветување на нов дом и при имендени, и на црковни празници. При желба и потреба свештениците извршуваат и општ маслосвет во било кој период од годината, но најчесто тоа е во Великиот пост. Еднаш годишно во текот на Велигденскиот пост, на Велики четврток, Црквата извршува голем Маслосвет. Пожелно е таинството да се изврши од неколку (според Требникот – седум) свештеници. Затоа на руски јазк таинството се нарекува „Соборование“, т.е. „собор“ од свештеници. Најчесто и потполно допустливо е да биде извршувањето само од еден, особено ако Таинството се извршува во домот на болниот. Обично таинството се извршува во домот на христијанинот, до постелата на болниот. Кога се извршува во храмот, во централниот дел на наосот се поставува маса, на која се положени Евангелие, Крст, сад со пченица (или брашно), а среде се поставува кандилото со елеј. Наоколу се забодуваат седум стапчиња, обвиткани со памук, со кои се помазува болниот. При маслосвет по други поводи се става само едно стапче со памук. Свештениците и човекот, над кој се извршува обредот, застануваат околу масата, а присутните стојат во близина – побожно, држејќи запалени свеќи. Ако таинството се извршува кај болен, над главата му се читаат седум евангелски четива. Ако болниот оздрави, осветениот елеј се става во домашното кандило. Ако умре – се излева врз него пред да се покрие со капакот на ковчегот. Таинството Елеосвештение се извршува од свештеници и архиереи (но не од ѓакони). За да нема губење на време, добро е пред да започне обредот сѐ да биде подготвено. Голем грев е осветениот елеј да се истура на нечисто место. На многу места има обичај со брашното од маслосвет да се месат просфори за Света Литургија – тоа е осветен леб за Причест и нафора. Свештеник Александар Лашков, од книгата „Пат кон храмот“, кн. 2. Изд. „Нов човек“, Софија, 2002. www.povardarska-eparhija.org.mk

45

Четири видови помазанија со елеј

„Зема од кандилото и го помачкува немоќниот“. Учењето на верата, базирано врз Светото Писмо, и преданијата примени од древните, и секојдневната употреба на Црквата – докажуваат дека над болните се извршува не само едно таинствено елеопомазание (маслосвет, елеосвештение). Првото најпознато елеопомазание е она, кое се извршува со помош на елеј, осветен од седум свештеници: тоа, како таинствено, со силата на своето дејство, му дава на болниот благодатна полза и лекување на сите немоќи. Второто се дава со елеј, како оној кој се зема од кандилата поставени пред гробовите на мачениците и пред иконите на некои светии, како и она, кое заедно со лебовите се осветува на сеноќното бдение. Третото се извршува со крстообразно, т.е. со знакот на крстот со обичен и неосветен елеј, и со кажување на зборовите од достопочитуваното име Божјо: „Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух“. Тоа помазание го востановил самиот Христос Господ, кога им дарувал на Своите ученици власт да исцелуваат секаква болест и секаква рана, како што се вели: „и многумина болни помазуваа со елеј, и лекуваа“ (Марко 6, 13). Впрочем, ползата од ова последно помазание не зависи непосредно од самиот обред, но произлегува или од заслугите на вршителот, или од верата на оној врз кого се врши: бидејќи во овој случај иако дејствува и свештеникот, но дејствува со обичен елеј, неосветен со посебна молитва. Тоа елеопомазание може да се врши и врз неверници. Барониј (во 193 год.) пишува: „Императорот Север е милостив кон христијаните; тој имаше во својот дворец еден христијанин Прокул, кој го исцели него со свет елеј од тешка болест и беше при него до својата смрт“. Помазание со обичен елеј извршувале понекогаш и непосветени луѓе, како на пример, Симеон Столпник и други слични на него, кои немале свештенички чин, како што се спомнува во житијата на светиите. Најпосле, четвртото елеопомазание се извршува со помош на оној елеј или миро, кое чудесно истекува од моштите или гробот на некој светител чудотворец, познат под името мироточив. Помазанието на разни немоќни делови од телото со тоа миро дава брзо и чудесно исцеление од болестите. Изворник: Архиепископ Вениамин (Румовский), Новая Скрижаль, Москва 1999, стр. 275.

46

Број 32, година 8, Декември 2014

Светата тајна Маслосвет не е замена за тајната на покајанието-исповедта

Таинството на Маслосвет се извршува за здравје на душата и телото. Маслосветот се извршува во случај на болест, или за време на големите црковни периоди кога верните треба да ги примат светите Тело и Крв Христови. Нормално, како што нагласивме на Маслосветот треба да му претходи таинството на исповед – покајание, затоа што маслосветот не ја заменува тајната на покајанието. Некои имаат лажни чувства (халуцинации)дека со извршувањето на Маслосветот им се простуваат нивните гревови, колку и да имаат сторено, и потоа пристапуваат кон божествената Евхаристија, за да ги примат пречистите таинства. Тоа не е точно. Тоа е прелест. Согласно со светиот Симеон Солунски, првин се извршува таинството на исповедта, потоа маслосветот, па на крај светата Причест. Тоа е отечката траса, и никој не смее поинаку да прави. (Кај нас Маслосвет се извршува на Велики Четврток, и по потреба за болен човек) Извадок од книгата „Свештениот Маслосвет“ (Το Ιερόν Ευχέλαιον) на презвитер Темистокле Христодулу, издание на Омологија. Од сајтот „Агиоритико вима“

Подготвил и превел: Свештеник Јани Мулев

www.povardarska-eparhija.org.mk

47

САМОТИЈА И ОСАМЕНОСТ Проф. д-р Владета Јеротиќ

В

еројатно никогаш во минатото проблемот со самотијата и осаменоста не е поставуван пред човечкиот дух со повеќе острина и непосредна конкретност, отколку што е денес. Некогаш поединците биле дел од големо семејство, потоа уште поширока, црковна или државна организација и не се чувствувале осамено, живееле и умирале со некого и покрај некого, во еден, помалку или повеќе, затворен систем. Грчките мудреци и римските философи ја истакнувале гносеолошката вредност на самотијата, средновековното христијанство аскетските идеали на осаменоста.

48

Број 32, година 8, Декември 2014

Дури новото време и нашиот век, со наглото унапредување на процесот на урбанизација, индивидуализација (но со умножување на населението и со спротивен процес на масовност и анонимност на живеење), како и со егзистенцијално философските теории за „фрленост во светот“, „безграничната отвореност“ кон светот во кој се закануваат досадата и очајот, го поставиле на драматичен начин вечниот човечки проблем на самотијата и осаменоста. Прв пат остро разликувајќи ги овие два поима. Додека во минатото во свеста на обичниот човек поимите самотија и осаменост незабележливо преминувале

еден во друг, и помалку изедначувајќи се, се претопувале. Денес сме повеќе во состојба овие два поима да ги раздвоиме. Самотијата сега ја сфаќаме како иманентна црта на животот која може, но и не мора, да стане човечка прилика, додека осаменоста станува принудна и патолошка црта на личноста против која човекот или сѐ уште може да се бори со внатрешните и надворешните расположливи средства или таа осаменост станува кобна за поединецот. Кој не ја почувствувал благодатта на самотијата ако и малку постанал индивидуа и научил да ја цени индивидуалноста! Не може да се замисли ниеден креативен човек, а да не зборуваме за некој од значајните уметници и научници, кој свесно и намерно не барал самотија за во мир и усогласеност со себе да ги поведе неопходните и плодни дијалози со себе, да се обиде од релативна оддалеченост пообјективно да се набљудува себеси и општеството, и себеси во општеството, и над сѐ, кога е во прашање творештвото, да оствари слободна комуникација на свесното и несвесното битие. Во самотијата на човекот му се отвора патот кон сопствената

длабочина, и ако тој успее да се симне во неа без страв и аверзија, ќе се врати збогатен на површината и дури тогаш, кога го открил своето Јас, ќе има отворен и прав пат кон ближниот, кон Ти. Гете ова го изразил со едноставните зборови: „Ако само еднаш би можел да бидам на вистински начин сам, тогаш нема веќе да бидам осамен“. Да обратиме сега внимание на неколку критични животни фази во кои самотијата и осаменоста се допираат и може да доведат до опасно меѓусебно заплеткување, или до плодно користење на самотијата во изградувањето на сопствената и автентична личност. Веќе самиот акт на породување означува тотално раздвојување на детето од мајката кое во детето создава негативно чувство на напуштеност во туѓ свет, често пати засилено со тешкото породување. Според Штирнман, негативната реакција на новороденчето при доаѓањето на свет спрема позитивната стои во однос 70:30. Малото дете уште пред истекот на првата година мора да научи да биде повремено и накратко само и оваа прва самотија, природна и непредизвикана, www.povardarska-eparhija.org.mk

49

добро да ја поднесе. Секое дете кое во најдлабокото свое битие чувствува дека е сакано, сигурно, душевно и телесно нахрането, ќе ја поднесе без тешкотии и компликации оваа самотија. А зарем не е ли така и со возрасните во текот на целиот живот? Првиот страв од самотија, кој подоцна може да премине во повремена паника, или озбилна долготрајна невроза, веќе е сигнал дека на детето нешто важно му недостасува. Што може друго да биде ова важново, освен љубов! Пубертетот е друг критичен период кога самотијата станува потреба и предизвик за младиот човек. Разбудената нагонска активност неизбежно предизвикува конфликти кај младиот човек во прв ред со самиот себе, со родителите, со наставниците. Овие конфликти неизбежно наизменично доведуваат до силни потреби кај младиот човек за дружење, за разбирање и да биде прифатен од блиските луѓе во околината, а потоа до остра и сурова осаменост, одвојување, повлекување. Веќе имаме безброј невротичари и душевно болни, но и идни големи творци, кои во пубертетот од својата 50

Број 32, година 8, Декември 2014

самотија направиле доживотен мрак или отскочна даска за лет во бескрајноста. Средниот период од животот, доколку немало поголем сериозен застој во развојот, чии корени се, по правило, во детството или пубертетот, е период на најголеми психички и физички активности кога се заканува опасност, всушност од недостиг на повремено повлекување во себе, некритичното примање на своите успеси, недоволната потреба за понатамошо усовршување, пред сѐ на своето внатрешно битие – накратко: барањето на самотија е императив за сите оние премногу активни луѓе кои забораваат дека нивната Персона (маска) со која се прикажуваат пред светот не е нивното вистинско лице. Најпосле, климактериумот и женскиот и машкиот, и потоа особено староста е последната критична фаза кога самотијата се става на одлучна проба. Човекот во целиот свој дотогашен живот – или потполно осмислен, или само делумно исполнет, или во објективен биланс проценет како промашен и празен – сега влегува во можна самотија и подготовка за смртта, и тоа смирено и ведро,

или, пак, својата осаменост ја доживува како најголемо проклетство на светот. Веќе напоменавме дека недостатокот на љубов, пред сѐ од родителите, онаа прва одлучна алка во низата подоцнежни, основно детерминирани настани во човечкиот живот, која самотијата ја претвара во осаменост, а медитативната загледаност во себе - во невротичен страв од самиот себе. Доколку постои и некоја наследна склоност кон развој на одредена структура на личноста, тогаш во комбинација со саканите, а многу почесто со несаканите пропусти на родителите при одгледувањето на детето, возрасната личност ќе покаже, според германскиот психолог Анелиса Хајгл (Аnnеlisa Неigl), неколку типични патолошки ставови во бракот и надвор од него, во однос на проблемот со самотијата и осаменоста. Така шизоидно структуираната личност кон лицата од својата најблиска околина ќе го има следниот став: другите треба целосно да ме сакаат, без оглед колку сум непријатен; депресивната личност бара: другиот треба да ми овозможи во него да влезам

без остаток; хистеричната личност очекува: другиот треба да ми биде благодарен што може да ме сака и да ми се восхитува, а опсесивната личност вели во себе: другиот треба да се управува целосно според мене, тој секогаш треба да биде подготвен да ми служи. Очигледно е дека во сите напоменати случаи на невротичен развој на личноста наместо индивидуализација била изградена себична индивидуалност, наместо плодна самотија, израснала потолошка осаменост полна со барања и забелешки кон околината. Но ова е само едната страна на проблемот, и тоа онаа психопатолошката, во која внатрешните случувања имаат одлучна улога. Другата страна има социјална природа и доаѓа од општеството, неговиот став, неговите неусогласености и патологии. Без оглед на тоа што и општеството се состои од збир на поединечни единки, со нивна одредена психологија и патологија, постојат и некои општи закони во современиот развој на цивилизацијата, кои многу неповолно делуваат на реагирањето на личноста за себе, кога таа се поставува www.povardarska-eparhija.org.mk

51

пред голема задача да владее со своето слободно време и со самотијата во тоа време. Општото тежнеење кон автоматизација на животот, различните специјализации, потоа брзото темпо на живот, сѐ побрзото отуѓување од природата, семејството и рамодушната околина, бирократскиот и суров начин на однесување со луѓето, а во тоталитарните режими уште и погубното издвојување и бојкотирање од страна на колективот на оној поединец кој не одговара на востановената, крута и догматска идеологија со шематизиран начин на однесување, ги води луѓето, кои не мораат да бидат сами по себе невротични, во страв и осаменост. Недостигот на чувство на основна сигурност и загриженост, загрозеноста на самиот материјален и психички опстанок ги принудува луѓето да побегнат од самотијата, која би можела за нив да претставува и нешто позитивно, и тоа: или во конформизмот на лажното вклопување во колективот, со оној вид на евтини забави кои со помош на алкохолот и другите дроги му создаваат на човекот илузија на прилагоденост, или во 52

Број 32, година 8, Декември 2014

бегство од себеси и самотијата, изведено во оној вид на делумна или потполна осаменост во која лесно се станува плен на разните телесни или душевни болести. Човекот, значи може принудно да биде изолиран од другите луѓе и турнат, против својата волја, во осаменост, но може и самиот себеси да се изолира поради празна суета, повредено себељубие и скратени замислени права. Ако е тешко и претешко да се исправува таа сѐ поанонимна апстракција, која се нарекува општество, и уште полошо таа опасна зачмаеност, која се нарекува современа цивилизација, тогаш сигурно сме во подобра положба кога треба да се исправуваме самите себеси. Оттаму добро доаѓа Јунговото писмо до неговата познаничка, која се жали на осаменост: „Ако сте осамени, тоа е поради тоа што самите себеси сте се изолирале, ако сте доволно скромни никогаш нема да останете осамени. Ништо повеќе не нѐ изолира од моќта и престижот. Обидете се да слезете, научете се на скромност и никогаш повеќе нема да бидете сами“. Превод: Јаков Илкоски, дипл. инженер по биологија и хемија

www.povardarska-eparhija.org.mk

53

 Пастирско правило Свети Григориј Двоеслов Глава IV

Духовниот пастир, како раководител на својата паства треба да биде благоразумен и во своето молчење и во зборовите

П

астирот, кој раководи со Христовото духовно стадо, треба да биде благоразумен и во молчењето и во зборовите: да не говори за она, за што треба да се молчи, и да не молчи за тоа, за што треба да се говори. Зашто, како што непромислениот збор може да ги воведе слушателите во заблуда, исто така тоа го може и неумесното молчење; додека и во едниот и во другиот случај, при благоразумност на пастирот, слушателите би можеле да се избават од заблудата. Меѓу другото, често се случува неблагоразумните пастири, поради стравот да не ја изгубат добрата волја на својата паства, се плашат и не се одлучуваат слободно да ја кажат вистината: но тие веќе не се „добри пастири“, кои „ја полагаат својата душа за овците“ по зборовите на самата Вистина (Јован 10,11-13), а „наемници“ кога се скриваат под наметката на молчењето, како да „бегаат кога ќе го видат волкот“. Господ ги прекорува таквите пастири: „сите тие се неми пци, кои не можат да лаат“ (Иса. 56, 10); и на друго место: „Во пролом и вие не влегувате и не го оградувате со ѕид домот Израилев за да биде цврст при битката во денот Господен“ (Езек. 13, 5). „Во пролом не влегувате“, е критика кон бездејноста на тогашното свештенство, и таа критика значи дека треба слободно и без страв да се заштитува духовното стадо од секакви напади и притеснувања од страна на силните од овој свет. „При битката во денот Господов“ значи да се води борба со секој грешник (поттикната) од љубовта кон вистината, без разлика кој е тој, не гледајќи на тоа какви спротивставувања и противодејствија ќе има од негова страна. А стравот да се каже вистината, без разлика поради која причина, и да се прикрива со молчење – не е ли тоа за пастирот, исто како за военоначалникот да избега од полето на битката без никаква борба? Ако пастирот застане со цврст став, тогаш тој му става преграда на непријателот и ограда на стадото на домот израилев. За 54

Број 32, година 8, Декември 2014

таквите недостојни пастири се зборува и кај пророкот Еремија, кога тој ја оплакува бедната состојба на израилскиот народ во ропство: „Пророците твои ти кажуваат работи неостварливи и лажни, не го откриваа твоето беззаконие, за да те одвратат од твоето ропство“ (Плач 2, 14) и „Свештениците не рекоа: ,каде е Господ?ʻ И учителите на законот не Ме познаа, и пастирите се одметнаа од Мене, и пророците пророкуваа во името на Ваала и одеа по оние, кои не помагаат“ (Ерем. 2, 8). Во Светото Писмо некогаш и учителите се нарекуваат пророци, и пророштвото на тие учители се ограничува со тоа што тие ја покажуваат тленоста на сегашноста, и даваат надеж на иднината. Божјото Слово ги прекорува за суетноста на народот, која тие јасно ја гледаат, но не сакаат или се плашат да им ја укажат на самите грешници, заспивајќи ја нивната совест со своето ласкање. Тие не се одлучуваат да ги разобличат своите потчинети, за и самите да не се разобличат себеси, истовремено кога пастирското разобличување служи како најсилно средство за вразумување и исправување и на најзакоравените грешници; зашто, слушајќи ги благоразумните укори на својот духовен отец, којшто ги укорува со својата пастирска власт, тие со скрушено срце и покајание ги осознаваат своите гревови, дури и тие гревови кои за нив самите биле тајна. Еве зошто апостол Павле бара од духовниот пастир тој „да биде силен и да поучува во здравото учење, и да ги изобличува оние, кои се противат“ (Тит 1, 9). Затоа Господ и кај пророкот Малахија говори: „Оти устата на свештеникот треба да располага со знаење, и Законот го бараат од устата негова, бидејќи тој е гласник на Господа Саваот“ (Mалах. 2,7); и преку Исаија им заповеда на пастирите: „Викај со сиот глас, не се воздржувај; крени го гласот како труба, укажи му на народот Мој на беззаконието негово“ (Иса. 58,1). И навистина, секој, кој стапува на пастирска служба, ја прима на себе одговорноста да биде духовен гласник и да настапува пред народот со громогласна труба, за да го подготви него за средбата со Врховниот Судија во денот на Страшниот Суд. Но ако пастирот не е силен со збор, и пред паствата останува безгласен; тогаш како може безгласен да биде гласник на славата Божја? Поради ова, на нашите први христијански пастири (апостоли) слегол Светиот Дух во вид на „огнени јазици;“ и тукушто тие се „исполнија со Дух Свети“ во истиот момент почнаа да „проповедаат“ (Дела. 2,2-4). И во древниот Мојсеев закон било напишано, дека на свештените одежди на првосвештеникот, кога тој требало да влезе во светилиштето, им се пришивале „ѕвончиња“ (Исх. 28,33), поради истото, т.е. непрестајно да се разнесува од него гласот на благовестието, за да не го натажи Господа со своето потполно молчење, зашто веднаш потоа е напишано: www.povardarska-eparhija.org.mk

55

„Неа ќе ја носи Арон, кога ќе служи, за да се слуша гласот од неа кога ќе влегува во светилиштето пред лицето на Господа, а и кога излегува, та да не умре“ (Исх. 28,35). Зашто ако од Божјиот свештеник не се слуша глас, тој веќе станува мртов; затоа што тој го возбудува гневот на Небесниот Судија, појавувајќи се без благовестие. На тој начин, самото соединување на ѕвончињата со одеждата на првосвештеникот и воопшто на свештениците (Исх. 28,1; 28,41; 28,43) ни служи нам како поучна лекција, која ни кажува дека на свештените одежди треба да гледаме како на знак на правилноста на нивните дела, или, како што вели псалмопевецот: „твоите свештеници нека се облечат во правда“ (Псал. 131,9), и како пастирите, така и нивните началници се должни на својата паства со збор и со пример да ѝ го покажуваат патот на животот. Но пастирот, подготвувајќи се кон проповедта е должен внимателно и претпазливо да расудува за тоа какви теми ќе им предложи на своите слушатели, за да не се случи да ги збуни и да ја навреди нивната совест со некоја неправославна мисла или претенциозен збор; во спротивен случај, обидувајќи се да се постави како помудар од другите, тој само ќе го раскине сојузот на единството меѓу себе и своите слушатели и со тоа уште повеќе ќе го покаже своето неразумие. Затоа и Спасителот им говори на своите ученици: „Имајте сол во себе, и мир имајте помеѓу себе!“ (Марко 9,50). Овие зборови ја означуваат мудроста во словото. Затоа, кој сака да зборува мудро, тој е должен внимателно да пази со своето слово да не го наруши единството на љубовта и мирот кај слушателите, или како што говори светиот апостол Павле: „На секого од вас му кажувам да не мисли повеќе, отколку што треба да мисли; туку мислете скромно според делот на верата“ (Рим. 12,3). И на одеждата на првосвештеникот, според словото Божјо, покрај ѕвончињата се пришивале и калинки (Исх. 28,23). А со тие калинки што друго ќе се изрази, ако не единството на верата? Зашто како што во калинката со надворешната кора се оградува мноштвото зрна, така и во Светата Црква со единството на верата и надворешните обреди се опфаќаат и сочувуваат многу народи, кои според својот состав и устројство се различни меѓу себе. И така, за да ги предупреди пастирите од непромислени зборови, Господ Исус Христос Самиот од себе ги поучува Своите ученици: „Имајте сол во себе, и мир имајте помеѓу себе!“ (Марко 9,50). Исто така, пастирите мораат да се грижат и за тоа, не само да не зборуваат нешто неразумно, но и за доброто да не зборуваат без мера и разбирливост: зашто често проповедта ја губи својата сила и дејствие, кога во срцата на слушателите остануваат само безсодржински 56

Број 32, година 8, Декември 2014

зборови – производ на разговорчивоста на проповедникот, и самата таа неразбирлива разговорчивост го понижува свештеникот во очите на слушателите и му смета да биде полезен. Во однос на ова, добро е кажано во третата книга Мојсеева: „Ако некој маж има излив од телото свое, неговиот излив е нечист“ (Лев. 15,2-4). Зашто во умот на слушателите семето кое ја раѓа мислата зависи од својството на зборовите на проповедникот, затоа што какво слово се прима со слухот, таква мисла се раѓа во умот. Затоа и мудреците од овој свет (епикурејците и стоиците) го нарекле светиот апостол Павле „празнословец“ (Дела 17,18). На тој начин и пастирот кој им го предлага на своите слушатели своето семе (проповед, слово) излиено на неприроден начин, станува нечист, и тие кои го слушаат него се осквернуваат; затоа што, впуштајќи се во излишна и несообразна говорливост, тој се осквернува и самиот себеси и другите; и како што тој, ако го посее своето семе на природен начин и со такт, може да роди чисти и вистински мисли во срцата на слушателите; така, тој со својата невнимателност и противприроден такт само ги расточува даровите на својот призив, но не плодотвори, исфрлувајќи го своето семе за осквернување. Во однос на оваа тема, не ја сметаме како излишна и следната поука на светиот апостол Павле, која тој му ја предал на својот ученик Тимотеј во однос на упорноста на проповедта на Божјото слово: „И така, те заколнувам пред Бога и нашиот Господ Исус Христос, Кој ќе им суди на живите и мртвите, кога ќе дојде Он и Неговото царство: проповедај го словото, настојувај во погодно време и во невреме...“ (2.Тим. 4,1-2). Апостолот не без причина зборовите „во погодно време“ ги поставува пред зборот „невреме“, затоа што проповедникот би го смалил своето достоинство во очите на слушателите, ако тој би почнал да проповеда неблаговремено, не знаејќи однапред, што е тоа благовремена проповед, и не посветувајќи внимание на нејзината полезност. Глава 5 Духовниот пастир, како раководител на својата паства, должен е да сочувствува во состраданието кон секого, повеќе од другите, и повеќе од сите да се задлабочува во осаменичкото созерцание

П

астирот, кој духовно раководи со Христовото стадо, е должен живо да учествува во состраданието кон секого, и неговото учество да биде поголемо од другите. Истовремено, тој треба повеќе од сите да се осамува во созерцувачко размислување. На таков начин, тој од една страна, со својата љубов ќе ја олеснува немоќта на своите чеда и ќе ги бодри; а од друга страна и самиот ќе се издигнува преку www.povardarska-eparhija.org.mk

57

созерцанието на невидливото на небесната висина. Стремејќи се кон висините, тој нема да ги остави и своите ближни кои се под притисок на нивните немоќи и имаат потреба од неговата помош; а примајќи учество во состраданието кон нивните потреби, тој нема да престане да се стреми и кон небесната висина. Така и апостолот Павле се вознесува со духот во рајот, созерцувајќи ги тајните на третото небо (2.Кор. 12,24), и помеѓу сите тие таинствени созерцанија тој прима живо учество во слабостите на плотските луѓе, грижејќи се дури и за тоа, како тие да ги победат своите страсти. „Но, за да се избегне блудството“, говори тој кон Коринтјаните „секој нека си има своја жена, и секоја жена свој маж. Мажот да ја има спрема жената својата должна љубов, а исто така и жената – спрема мажот“, и после тоа, „не одделувајте се еден од друг – освен по договор за некое време, за да постите и да Му се молите на Бога; и пак состанете се, за да не ве искуша сатаната, поради вашето невоздржување“ (1.Кор. 7,2-6). Еве на каков начин можат да бидат соединети и највисоката созерцателна духовност и најдлабокото грижливо сострадание кон плотските слабости! Со својот возвишен ум апостолот се вознесува до тајните на невидливиот ангелски свет; а со жалосно срдечно сочувство снисходи кон човечките слабости и тајните на сопружничката постела. Тој ги поминува небесата со созерцание и не ги остава без грижа и земнородните околу нивната постела; затоа што по меѓусебниот сојуз на љубовта и кон возвишеното и кон земното тој се внесува со силата на мислата во самиот себе и во областа на духовните предмети и заедно со нив се изнемоштува со сострадалната срдечна болка кон ближните. „Кој ослаби“, вели тој за себе во своето обраќање кон Коринтјаните „и јас да не ослабам? Кој се соблазни, и јас да не се распалам?“ (2.Кор. 11,29), или: „На Јудејците им бев како Јудеец“ (1.Кор. 9,20). Се разбира, тој се јавува таков не изневерувајќи и изменувајќи ја верата. Тој со тоа ја раширува својата љубов и сведочи за неа. Сето ова, светиот апостол Павле го прави за да може да се стави на нивно место, т.е да се почувствува како еден од неверниците, за самиот според сопственото искуство да разбере до кој степен неверниците се достојни за сострадание, и потоа да прави сè за нив, што би посакал некој да направи за него. Еве уште: „Ако сме претерале во пофалбите свои, тоа е заради Бога; ако сме умерени, тоа е поради вас“ (2.Кор.

5,13), т.е тој умеел да го возвишува духот кон Бога, а истовремено со чувство на кротост и снисходење да ги привлекува слушателите кон себе. На тоа укажувала и старозаветната лествица, која ја видел Јаков, која со едниот крај се утврдувала (потпирала) на земјата, а со другиот крај достигнувала до Божјиот престол на небесата, и по таа лествица се качувале и спуштале Божји ангели (Бит. 28,12); на истиот 58

Број 32, година 8, Декември 2014

начин и вистинските проповедници не само што се вознесуваат кон небесните висини, мислено созерцувајќи ја Божествената Глава на Црквата, т.е. Самиот Господ, но и се осврнуваат и кон земните дела, каде што со болка во срцето сострадуваат со немоќните членови на Црквата. На тоа укажувал и Мојсеј, кој често влегувал и излегувал од светилиштето. Тој влегувал во светилиштето за да се задлабочува во богомислието и излегувал оттаму за да ги реши делата на Божјиот народ, поткрепувајќи ги со збор и пример сите изнемоштени од истиот тој народ. Таму размислува за таинствените патишта на Божјиот домострој, а овде го зема на себе бремето на туѓите плотски немоќи. И ако тој во сите проблематични ситуации прибегнувал во светилиштето и пред ковчегот на заветот се обраќал кон Господ, за Он да му даде совет; тогаш, со ова тој им дал пример и на пастирите, за и тие кога во надворешните дела ќе имаат дилема за било што, да се обраќаат со својот ум кон Црквата, како кон свое светилиште, и раководејќи се со Светото Писмо, како пред ковчегот на заветот, молитвено да просат совет и вразумување од Господа. Така и самиот Господ наш Исус Христос – Вистината која се воплоти и ни се јави нам преку примањето на нашата човечка природа, и се моли на Небесниот Отец, а истовремено и прави чуда во градовите, и со тоа Самиот дава пример на добрите пастири дека, колку и тие да сакаат да се задлабочуваат во созерцанието, тие не се должни да се оттргнуваат од состраданието и благотворителноста кон слабите и немоќните; затоа што љубовта што повеќе се возвишува кон небесното, толку повеќе таа се раширува во состраданието и милосрдието кон земното (луѓето) и ние стануваме поспособни да се вознесуваме кон Бога во пропорционален однос со тоа колку ние стануваме покорисни за ближните. Такви треба да бидат и пастирите и пастироначалниците пред својата паства и потчинети, за паствата да не се плаши и срами да им ги доверува своите несреќи, за во сите искушенија, какви и да биле тие, паствата да прибегнува кон нив, како младенци во мајчината прегратка, во однос на тоа, дека во случај на осквернување на својата совест со гревовни нечистотии, тие можат да се измијат себеси со солзи и покајание пред свештениците, и од нив да добијат прошка и утеха. Така пред вратите на Соломоновиот храм, за миење на рацете на секој кој влегува во него, се наоѓало „излеано од бронза море“ кое било потпрено на „дванаесет вола“ на кои им бил виден само предниот дел, „а задната страна му беше свртена навнатре под него“ (3.Цар. 7,23 и 25). За тие кои влегуваат во храмот, не е ли тоа море (потпрено на дванаесет вола) како очистување на совеста преку миењето на рацете, не е ли тоа символ или образ на чинот на пастирите, на кои од Самиот www.povardarska-eparhija.org.mk

59

Господ им е дадена власта да ги врзуваат и разврзуваат гревовите на својата паства (Мат. 18,18; Јован 20,23)? На тој символизам јасно укажува и апостолот Павле, расудувајќи за апостолското служење, кога ги цитира зборовите од Мојсеевиот закон: „Не врзувај ја устата на вол, што врши“; и тука дава појаснување: „Зар Бог се грижи за воловите? Или го вели тоа, главно, за нас?“ т.е. тие кои служат на олтарот од олтарот и да се хранат и проповедницте на благовестието од благовестието и да живеат (1.Кор. 9,10,13,14; 5.Мојс. 25, 4; 1.Тим. 5,18). И како што била видлива предната страна на воловите кои го потпирале морето, може да се каже дека така и ние ги гледаме пастирите од надвор (од нивната предна страна) т.е. нивното надворешно благочестие; а тоа со што тие ќе се појават на Божјиот Суд, за нас останува тајна. И тие кога благодарение на состраданието и снисходливоста кон ближните им ги разрешуваат нивните гревови, како да држат умивалник пред вратите на храмот за очистување на совеста на покајниците, за секој кој сака да влезе во Царството Небесно, да може да се исповеда кај пастирите, и да ги очистат своите прегрешенија и да ја измијат својата душевна нечистотија. Се разбира, неретко се случува пастирот, снисходително слушајќи ги туѓите прегрешенија, и самиот да паѓа под нивната тежина; и со него произлегува истото, што произлегува и со водата во умивалникот, која станува матна, кога во неа многумина се измиваат; примајќи ја на себе нечистотијата на другите, тој како да ја помрачува и светлоста на својата чистота. Но тоа не треба да го плаши пастирот, а нека се надева на помошта од Бога, со којашто ќе има поголема веројатност да се избави и од своите гревови, ако со поголемо сострадание ги стави на своето бреме туѓите гревови.

Превод од руски јазик: Александар Ѓорѓиевски, дипл. Теолог Изворник: Свт. Григорій Двоесловъ († 604 г.), Правило пастырское или о пастырскомъ служеніи, Кіевъ 1872.

60

Број 32, година 8, Декември 2014

www.povardarska-eparhija.org.mk

61

Свештеникот и

п р о с ко м и д и ј ата (Овој настан ми го раскажа блажениот старец Гавриил, којшто многу години беше игумен на свештениот манастир Дионисијат на Света Гора.)

В

о еден манастир живееше еден благочестив свештеник. Не беше многу писмен, но беше клирик со силна вера, голема добродетел и многу духовни борби. Со часови стоеше пред проскомидијата, и покрај тоа што му имаа пукнато вени на нозете и му течеше крв. Често пати се појавуваше крвта што течеше на подот од многу долго стоење на нозе за да ги спомне многуте имиња. До последен здив беше човек кој се жртвува и на крајот, се разбира, се упокои веднаш по Божествената Литургија. Бидејќи не беше учен, поради некој несфатлив начин, не ги редеше правилно честичките на светиот дискос. Кога ја поставуваме честичката за Пресвета Богородица врз светиот дискос, велиме: „Застана Царицата од Твојата десна страна“. Стариот свештеник мислеше дека, штом се вели „од Твојата десна страна“, треба да ја постави честичката за Пресвета Богородица од десната страна на Агнецот (според нашето гледање на дискосот), така што ги поставуваше честичките обратно. Еднаш го посети манастирот владиката кој требаше да ракоположи некој ѓакон. На „Хвалитните стихири“ влегува архиерејот во светиот олтар, се облекува и потоа оди кај проскомидијата, којашто веќе беше подготвена до честичката за архиерејот, од каде што продолжува архиерејот прв со спомнувањата. Забележа архиерејот дека свештеникот обратно ги поставил честичките. „Не си ги ставил добро честичките, отче. Честичката за Пресвета Богородица се става на оваа страна, а за чиновите на другата страна. Никој ли не ти кажа, никој ли не те има видено како правиш проскомидија? „Да, Преосветен Владико, одговори свештеникот. Секој ден кога служам литургија (бидејќи немаше ден а да не служи), ме гледа 62

Број 32, година 8, Декември 2014

ангелот мојот прислужник, но ништо не ми има речено. Простете, бидејќи како неук направив таква грешка. Отсега па натаму ќе внимавам. „Кој? Кој рече дека ти служи тука? – праша епископот. Не ти прислужува монах?“ „Не, му рече свештеникот, ангел Господов“. Епископот занеме, што да рече! Остана вчудовиден и сфати дека пред себе има еден осветен клирик. Попладнето, по трпезата, епископот се поздрави со игуменот и со останатите монаси и си замина. Наредниот ден, уште беше ноќ, кога отиде како и секогаш стариот свештеник во светиот олтар, за да направи проскомидија, слезе ангелот Господов. Додека правеше проскомидија, ангелот забележа дека свештеникот правилно ги постави честичките. „Убаво, отче – му рече. Сега ги постави правилно!“ „Да, а ти ја знаеше мојата грешка, што ја правев толку години! И зошто не ми го кажа тоа, зошто не ме поправи?“ – го праша. „Гледав, ама јас немам такво право. Не сум достоен да поправам свештеник. Јас, - продолжи ангелот – имам заповед од Бога да служам и да му прислужувам на свештеникот“. Превод од грчки јазик: Свештеник Јани Мулев

www.povardarska-eparhija.org.mk

63

Житие на свети Димитриј Нови Басарабов

П

реподобниот Димитриј е роден во селото Басарабово, кое се наоѓа на 8-9 километри од градот Русе во Бугарија. Според некои извори живеел во XIII век, а според други се упокоил во 1685

година. Според верзијата на преп. Пајсиј Хиландарски тој бил обичен верник. Живеел едноставен живот. Засадил малку лозје до една река. Таму си направил малечка колиба. Целиот живот го поминал сам. Со својот свет живот Му угодил на Бога. На истото место умрел и таму бил погребан. Подоцна Бог на некои луѓе им ги открил неговите мошти, кои потоа биле пренесени во селото Басарабово, Русенско. Од нив настанале многу чудесни исцеленија. Според романската верзија на неговото житие тој бил селски овчар. Имал чувствителна совест и страв Божји. Еднаш, кога ги водел животните во полето, од невнимание нагазил едно птичје гнездо со пилиња. Тој настан му повлијаел, така што си поставил епитимија, три години ни зимо, ни лето да не обува чевeл на таа нога, со која ги згазил пилињата. Трето предание говори дека тој бил женет, но немале деца во бракот. По смртта на неговата жена се замонашил во пештерскиот манастир до неговото родно село. Таму се подвизувал усрдно. Растел во добродетелите како вистински монах. Бог му го открил денот на неговата смрт, па излегол од манастирот, легнал помеѓу два камења на брегот од реката Лом и таму ја прeдал својата душа на Господа. По некое време паднал пороен дожд, водата ги повлекла двата камења заедно со светите мошти во реката. Моштите извесно време лежеле во реката. Преподобниот Димитриј ѝ се јавил на една демонизирана девојка од селото Басарабово и ѝ кажал, дека ќе ја излекува од болеста, ако таа ги извади неговите мошти од реката. Моштите биле извадени и положени во селската црква. Демонизираната девојка била излечена, а исцеленија добиле и многумина кои ги целивале неговите свети мошти. Две богољубиви сестри од блиското село Црвена вода побожно го почитувале преподобниот. Посакале тајно да украдат парче од неговите мошти за новоизградениот храм што тие го изградиле. Но колата не можела да тргне, додека не се покајале и не го вратиле украденото парче. Трновскиот митрополит Никифор дошол да се поклони на моштите со група свештеници и монаси. Во таа група бил и монахот Лаврентиј кој во моментот кога ги целивал моштите се обидел да одгриза дел. Но устата му останала отворена сѐ до моментот кога со солзи во очите се покајал. Преславскиот митрополит Јоаникиј тешко се разболел. Посакал да го однесат кај преподобниот Димитриј. Го положиле кај ковлегот, и откако била отслужена Литургија, тој потполно оздравел.

64

Број 32, година 8, Декември 2014

Еден Турчин решил една ноќ да ја ограби црквата на преподобниот. Се допрел до сребрените кандила и нозете му се вкочаниле. Утредента верниците го изнеле на раце од црквата. Тој човек до крајот на животот ползел по улиците на градот Русе и просел милостина. Романците инсистирале да ги поседуваат моштите, и помеѓу 1769 и 1774 година, во текот на војната помеѓу Русија и Отоманската империја, моштите биле донесени во Романија, со намера да бидат однесени во Русија. Меѓутоа, еден трговец од Македонско-влашко потекло, по име Хаџи Димитриј, и митрополитот Григориј на Влахија, инсистирале дека тие треба да му бидат дадени на романскиот народ како дар поради страдањата што ги поднеле во текот на војната. Моштите биле однесени со голема почит и почести и до денес се чуваат во Патријаршиската катедрала во Букурешт. Десната рака на светителот била сепак испратена во Киев, каде што се чува и до денес. Светиот Синод на Романската православна црква, оддавајќи му огромна почит на светиот Димитриј Нов (Басарабов), особено во Букурешт, одлучи во 1950 година да ја прошири неговата почит насекаде и го прогласи за светител заштитник на главниот град на Романија. Романската православна црква го слави неговиот свет спомен на 27 октомври/9 ноември, додека, пак, во другите цркви се слави претходниот ден, на 26/8 ноември, заедно со светиот великомаченик Димитриј Солунски. По неговите свети молитви, Господ да нѐ помилува и спаси од сите болести и неволји. Амин. www.povardarska-eparhija.org.mk

65

Потресно чудо на свети Димитриј Басарабов, закрилникот на Букурешт

Е

дно чудо на преподобниот Димитриј, за кое сведочи Алексиј И. (53 години), специјалист хирург и гинеколог, и ја објаснува чудесната интервенција на светителот во неговиот живот. „Јас сум хирург-гинеколог околу две децении и голем дел од мојот живот го поминав мирно и богато! Од 1999 година мојот живот одеднаш тргна во поинаква насока и потполно се измени... Една ноќ сонував мноштво новороденчиња. Новороденчињата како да се бањаа под вода, во еден џиновски аквариум, кој се наоѓаше пред мене и ми се чинеше дека се дават, бидејќи го фаќаа безнадежно стаклениот ѕид на аквариумот, барајќи излез. Никогаш нема да ги заборавам тие очајни и големи очи кои гледаа кон мене! Од следниот ден во мојот живот влезе голема грижа, која ме доведе до голем очај. На мојата сопруга ѝ беше диагностициран рак во градите и беше подложена на операција којашто ја беше обележала за цел живот без никаква гаранција дека ќе преживее. По некое време мојот син, кој тогаш беше во гимназија, ми призна на еден чуден начин дека должи многу пари на некого и дека неговиот живот може да биде во опасност ако не го врати неговиот долг. Наскоро по ова дознав дека станал зависен од наркотици и позајмувал пари уште повеќе, бидејќи не му стасувале за да си ги исполни дневните дози. Не помина ни една недела и ми го украдоа автомобилот (потполно нов Пасат фолксваген), којшто не успеав ни да го осигурам од кражби. Сета оваа црна слика се дополни со еден пожар кој ја зафати внатрешноста на нашата викенд-куќа. Бев потполно истоштен! Бидејќи бев христијанин, без да се црквувам често, одеднаш ми дојде мисла да се искачам до Патријаршијата, бидејќи границите на моето очајание се совпаднаа со 27 октомври, денот во кој се слави празникот на свети Димитриј, и кога се поклонуваме на неговите мошти. Додека чекав ред за да се поклонам на моштите на светителот, тивко се молев на светителот, прашувајќи го пред неговиот ковчег пред кој требаше да клекнам, каде сум згрешил та одеднаш да ми дојдат толку несреќи врз мене и што да правам сега. Кога се најдов пред кивотот со неговите свети мошти, не можев ниту да помислам што... Ми дојде да плачам и не можев да престанам сѐ дури не се симнав од височинката на Патријаршијата. Сега верувајте ми дека уште наредната ноќ свети Димитриј Новиот (Басарабов) ми се појави во сон и ми проговори со многу љубов и добрина, претставувајќи ми ја вистината која ја имав потполно заборавено, бидејќи бев неблагочестив! Ми кажа дека оние новороденчиња кои ги сонував во мојот сон се оние 187 дека кои не успејаа да дојдат во овој свет, бидејќи јас им 66

Број 32, година 8, Декември 2014

направив киретажа на нивните мајки, кога тие го бараа тоа од мене и добивав огромна сума од пари од нив како награда за тие злодела, пари кои не ги заслужив. Светителот продолжи да ме просветлува со истата добрина, велејќи ми дека ако треба да продолжам така, да извршувам толку детеубиства, несреќите кои ќе доаѓаат врз мене ќе бидат поголеми. Понатаму побара од мене да крстам толку деца, колку што имам убиено неродени со моите раце, велејќи ми: „Ќе видиш каков резултат ќе имаш ако до крајот од животот правиш такво добро дело! И не греши повеќе...“ Од тој ден немам правено ниту една киретажа и живеев само од лекарските испитувања, бремености или хируршки интервенции кои им помагаа на некои деца да дојдат во овој свет. За брзо време тргнавме со мојата сопруга во детските домови заедно со нашиот парохиски свештеник, крштевајќи барем едно дете во месецот. Ви признавам дека, без да бидам свесен работите зедоа сосема поинаква насока во мојот живот. Денес, после 5 години, мојата сопруга се чувствува добро, и покрај тоа што ја изгуби едната града, и мојот син, откако заврши средно образование, ме замоли да го однесам во една клиника за наркозависници. Сега е потполно излечен. Испитувањата на мојата сопруга покажуваат дека опасноста од ракот помина. Домот ни се прероди со тешкотија, но добро е, за еден грешник како што сум јас. Нашите приходи не се намалија и покрај тоа што не правев киретажи. Јас станав навистина верник, којшто се освести барем во 13от час, дека во животот сѐ се плаќа согласно лошите или добрите дела кои ги вршиме. Гледате како дејствува Бог преку Неговите светители! Преподобниот Димитриј Басарабов не ми направи едно „вообичаено“ чудо, не ми го спаси животот на еден посебен начин, на пример, од една сообраќајка, но ми го отвори умот и ми помогна да се спасам, преку моите дела!“ Преподобниот Димитриј има извршено многу чудеса, кои не се запишани овде. За жал, поголемиот број чудеса не се запишани од страна на отците од храмот. Се надеваме дека понатаму отците кои служат во храмот на свети Димитриј ќе ги запишуваат чудесата кои се случуваат кај моштите на светителот, за укрепување на оние кои немаат толку силна вера. Превод од грчки јазик: Свештеник Јани Мулев Изворник: Π. Βικεντίου Κουρελάρου, „Βίος και θαύματα του Οσίου Πατρός ημών Δημητρίου του Νέου, πολιούχου Βουκουρεστίου“, έκδοση Ιεράς Μητρόπολης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, Θεσσαλονίκη 2009. www.povardarska-eparhija.org.mk

67

житија на грузиски светители СПОМЕН НА ПРЕПОДОБНИОТ ЈОВАН ЗЕДАЗЕНСКИ И НЕГОВИТЕ 12 УЧЕНИЦИ: ЕПИСКОПОТ НЕКРЕСКИ АВИВ, АНТОНИЈ МАРТКОБСКИ, ДАВИД ГАРЕЏИСКИ, ЗЕНОН ИКАЛТСКИ, ТАДЕЈ СТЕПАНЦМИНДСКИ, МИХАИЛ УЛУМБИСКИ, ПИР БРЕТСКИ, ЕПИСКОПОТ ЦИЛКАНСКИ ИСА, ЕПИСКОПОТ АЛАВЕРДСКИ ЈОСИФ, ИСИДОР САМТАВИСКИ, СТЕФАН ХИРСКИ И ШИО МГВИМСКИ, ЧИЈ СПОМЕН ПРАВОСЛАВНАТА ЦРКВА ГО ПРАЗНУВА НА 7 МАЈ

П

реподобниот Јован Зедазенски и неговите 12 ученици се сириски (кападокиски) подвижници, основачи на грузиското монаштво, кои од Кападокија во Грузија пристигнале во средината на VI век. Овие 13 свети кападокиски отци најверојатно биле Грузијци, кои своето духовно образование го стекнале во прочуената Лавра на свети Симеон Столпник, но и во другите манастири низ Сирија и Месопотамија, со цел да се вратат во родната земја и да се потрудат во делото на нејзиното христијанско просветување. Свети Јован Зедазенски, водачот на овие подвижници, своето духовно образование го стекнал во Антиохија. За местото на неговото раѓање, како и податоци за неговите родители, нема ништо сочувано. Уште како младо момче примил монаштво и почнал да живее осаменички аскетски живот, стекнувајќи восхитувачка кротост, смирение и дар на чудотворство. Славата за неговите духовни подвизи привлекла кон него мноштво на ученици, од кои преподобниот избрал 12 ученици, па исполнувајќи ја заповедта на Божјата Мајка, заминал со нив во Грузија. По патот тие добиле благослов од свети Симеон Столпник, а во Мцхет, преминувајќи ја по чуден начин реката Кура, без да ги изводенат нозете, радосно биле пречекани од народот, од царот Парсман (542-557) и од Католикос Архиепископот Евлавиј (552-560). Хроничарите сведочат дека, светите кападокиски отци им се обратиле на присутните на грузиски јазик, а откако влегле во соборниот храм Светицховели и клекнале на колена пред Животворниот Столб, Го 68

Број 32, година 8, Декември 2014

славеле и благодареле на Бога. Со благослов на Католикосот Евлавиј, свети Јован со своите ученици се населил на планината Зедазени, каде што некогаш имало јазичнички храм и бил подигнат идол. Тука подвижниците живееле во колиби, се хранеле со тревки и корени, постојано пребивајќи во молитва и созерцание. Кај нив доаѓале мноштво болни, кои добивале исцеленија по нивните молитвени застапништва. По изборот на светите Авив и Иса за епископи, на свети Јован му се јавила во сон Божјата Мајка и му наредила да ги испрати своите ученици на разни места низ Грузија за да го проповедаат Божјото Слово и да го поучуваат народот. Откако ги слушнале духовните совети на преподобниот, едни ученици заминале за Кахетија (Зенон, а подоцна и Стефан) а други за Карталина (Пир, Михаил, Тадеј и Исидор). „И сите тие... го учеа народот, го воведуваа во верата, уништувајќи го мракот на суеверието и истребувајќи ги идолските светилишта по планините, а на нивно место го издигнувале светиот крст и граделе свети храмови...“ Свети Зенон, „столбот на слаткото послушание“, откако завршил со проповедта во планините на горна Кахетија, основал манастир во Икалто, каде што по големите подвизи, бил погребан во соборниот храм во чест на Неракотворниот Христов Лик. Свети Тадеј (на грузиски – Тате) во почетокот останал во Мцхет, каде што по заповед на свети Јован основал манастир во подножјето на планината Зедазени, каде што се собирале верните Грузијци. По смртта на свети Јован, свети Тадеј проповедал во Карталина, каде што основал многу цркви, меѓу кои и храмот во чест на Свети Архиѓакон и Првомаченик Стефан во градот Урбниси. Подоцна се населил во пештерата на планината Цлеви, во близина на градот Каспи, на чиј врв исто така изградил храм во чест на првомаченикот. Во таа пештера биле погребани земните останки на свети Тадеј, „образецот на чиста правда и вера“. Свети Исидор, „градината на добродетелите“, по долгите апостолски подвизи го основал манастирот во Самтависи во чест на Неракотворниот Христов Лик, каде што и почиваат неговите мошти. Свети Михаил многу се трудел во зацврстувањето на христијанството во планинските краеви на Карталина и Осетија. Во близина на местото Улумби тој основал поголема манастирска заедница. Во соборниот храм на манастирот, кој во XIX век бил претворен во парохиска црква, почиваат неговите свети мошти. Свети Пир, „божествениот образ на плачот“, основал манастир на левиот брег на реката Дванисцхали, во близина на местото Брети. Во тој храм се положени неговите свети мошти. www.povardarska-eparhija.org.mk

69

Свети Стефан, „венчаниот со сила и знаење“, по долги апостолски подвизи во долна Кахетија, основал манастир во близината на местото Хирса. Тој бил погребан во соборниот храм во чест на Светиот Првомаченик Стефан, во левата страна на олтарот, кај Жртвеникот. Откако ги испратил своите ученици, свети Јован Зедазенски го оставил при себе ѓаконот Илија и ги зголемиле молитвените подвизи. Свети Јован умеел да им се спротивстави на лукавствата на злите духови, кои ги прогонувал од пределите на Мцхет со Христовото Име. По молитвите на свети Јован, на планината Заден се појавил извор на исцелителна вода. Откако добил откровение за својата смрт, преподобниот Јован ги повикал при себе учениците, светиот ѓакон Илија и светиот Тадеј Степанцминдски, на кои им дал завештание да го погребаат неговото тело во тесната пештера на планината, на местото на неговите подвизи. Откако се причестил со Светите Тајни, преподобниот Јован го видел небото отворено и војска од небесните Сили со мноштво свети. Во такво духовно торжество тој ја предал својата праведна душа на Господа. Смртта на свети Јован се случила меѓу 557-560 година, во времето на Католикос Макариј (553-569). Неговите ученици, не почитувајќи го завештанието на преподобниот, во придружба на голем број на духовништво, го пренесле телото на светиот во манастирот во подножјето на планината Заден и го положиле во посебен гроб. Но, земјата околу гробницата почнала да се тресе и потресите не престанувале, сѐ додека телото на преподобниот не било положено во пештерата при врвот на планината, како што посакувал преподобниот. Во Х век, во времето на Католикос Архиепископ Климент (908-923), на јужната страна на пештерата, била изградена црква во чест на Свети Јован Крстител, така што светите мошти на Јован Зедазенски се нашле во црквата, и тоа кај Жртвеникот. Неговите мошти се прославиле со многу чудеса, пројавени од милоста Господова. СПОМЕН НА ПРЕПОДОБНИОТ ОТЕЦ ШИО МГВИМСКИ, ЧИЈ СПОМЕН ПРАВОСЛАВНАТА ЦРКВА ГО ПРАЗНУВА НА 9 МАЈ

П

реподобниот Шио (Симеон) Мгвимски е роден во Антиохија Сириска. Неговите родители биле христијани и својот син го воспитувале како вистински наследник. Младото момче стекнало одлично образование и го изучил Светото Писмо. Љубовта кон Словото Божјо толку длабоко се вгнездила во срцето на младиот Шио, така што тој постојано во својот ум ги имал евангелските зборови, а со себе секогаш го носел Светото Евангелие. Иако млад, тој поседувал Божја 70

Број 32, година 8, Декември 2014

дарба правилно да го толкува Светото Писмо. Откако слушнал за светиот подвижник Јован Зедазенски, Шио тајно го напуштил родителскиот дом и се упатил кон преподобниот. Свети Јован го вратил младото момче при родителите, претскажувајќи им дека и тие еден ден ќе станат монаси. И претскажувањето навистина наскоро се исполнило. Шио ги убедил остатокот од својот живот да го поминат во монаштво, а самиот тој, откако го разделил имотот по сиромашни и манастири, се населил при преподобниот Јован, кој во тоа време бил големо светило во Антиохија, па откако примил од него монашки потстриг, станал негов ученик. По 20 години подвижнички живот, преподобниот Шио, заедно со 12 други избрани ученици на свети Јован, заминал во Иверија (Грузија), за таму да го проповеда Божјото Слово. Откако со успех ја завршил апостолската мисија, преподобниот посакал да живее отшелнички живот. Со благослов на Католикосот Евлалиј и на својот учител, Шио го започнал својот пат на запад од Мцхет, кон непреодните и пусти предели. Тука, во пустински услови, заштитен со голи карпи од човечките погледи, Шио се населил во една тесна пештера, која самиот ја исекол во една тешко достапна карпа, за да може да се скрие тука и да живее подвижнички. И за својот суров аскетски подвиг, Шио бил удостоен за чудесни виденија. Во карпата се појавил извор, од кој преподобниот ги задоволувал своите потреби за вода, а храна на чудесен начин му носел гулаб. Токму тој гулаб, по Божја промисла, им открил на луѓето каде живее големиот светилник, за да не свети под капак. Некој Евагриј, кој бил прочуен жител во царскиот двор, вообичаено ловел по реката Кура, па го забележал гулабот како ја носи храната до пештерата. Така, одејќи по гулабот, тој стигнал до пештерата на преподобниот и го пронашол задлабочен во молитва. Евагриј бил толку поразен од средбата со преподобниот, па така восхитен, почнал да го моли прекрасниот отшелник да го земе под негово раководство за да се подвизува во пештерата, сецело предавајќи се на Бога. Оттогаш за преподобниот се слушнало надалеку, па така, луѓето што живееле во близина, вчудовидени од неговите подвизи, почнале да се населуваат во негова близина и за брзо време се собрале 25 доброволни пустиножители. По Божјо откровение, било одредено место за градба на црква, па така ја подигнале скромната црква во чест на Свети Јован Крстител. Гласот за светиот подвижник се раширил уште надалеку, па местото на неговиот осаменички живот постанало манастир. Кога царот Парсман VI слушнал дека неговиот пријател Евагриј се населил во монашката пустина, почнал со благоговение да www.povardarska-eparhija.org.mk

71

се однесува кон Шио и му подарил земја под манастирот, заветувајќи и поголема сума на пари за градба на нови цркви. Така, за соборна црква била изградена онаа во чест на Успението на Божјата Мајка, а втората по значење била во чест на Раѓањето на Свети Јован Крстител, каде што подоцна почивале и земните останки на преподобниот Шио. Сите цркви биле осветени од Католикосот Макариј. На таков начин, преподобниот основал манастир во кој се подвизувале мноштво монаси и бил наречен Мгвимски манастир, а се наоѓал во близина на местото Тифлис. Еднаш манастирот бил посетен и од неговиот поранешен учител, преподобниот Јован Зедазенски, па откако пребивал тука три дни, со уверил во високиот степен на духовно совршенство на новите монаси. Но, стремежот за целосна осаменост надвладеал во душата на Шио. Тој го напуштил основаниот манастир, се простил од браќата со поучно слово, им оставил во аманет 160 пишани душеспасителни поуки, па откако ја раскинал секоја врска со светот, се предал на затворенички живот во темната и длабока пештера. Тука преподобниот добивал храна со јаже. И кој може да ги достигне и да ги изброи неискажливите подвизи на овој ангел во човечко тело!? Откако во откровение му било кажано за смртниот час, преподобниот се причестил со Христовите Тајни и на 9 мај го завршил својот земен живот. Телото на светиот затвореник било погребано во манастирот, кој тој го основал. Неговите мошти и ден-денес се заштита на манастирот, кој е еден од ретките непострадани манастири среде големите пустоши во Грузија. СПОМЕН НА СВЕТИОТ МАЧЕНИК КОНСТАНТИН, КНЕЗОТ ГРУЗИСКИ, ЧИЈ СПОМЕН ПРАВОСЛАВНАТА ЦРКВА ГО СЛАВИ НА 10 НОЕМВРИ

С

вети Константин бил богат и моќен велможа во Грузиското царство за време на византиската императорка света Теодора, која владеела во периодот од 842-856 година. Неговите добродетели, благочестивост, љубов кон бедните и сострадателност кон грешниците направиле да биде еден од најпрочуените луѓе во Царството. Константин имал 85 години кога во Грузија навлегле Арапите, почнале да ги убиваат христијаните, а потоа почнале и да ги бркаат од родната грутка. Свети Константин, заедно со својот син, застанале како водачи на грузиската војска. За време на битката кај градот Гори, тој бил заробен и одведен во Тбилиси. Трпејќи ги со радост маките во затворската самица, напишал едно послание до монасите, во кое ги замолил да се молат за него, но не за да му биде подарена слобода, 72

Број 32, година 8, Декември 2014

туку за да може храбро и мажествено да ги поднесува страдањата. Кога Константин бил изведен пред арапскиот полковник Буге, кој постојано се кител со своите победи, светиот кнез му рекол дека тие победи, кои тој ги извојувал, не му биле испратени од Бога како награда, туку многу повеќе како казна и опомена на христијаните за нивните гревови. По неколку дена окован во тешки окови, светиот кнез бил изведен пред калифот Ал-Мутавакили во Самара, престолнината на Абасидите. Калифот му предложил да се откаже од својата вера, а за возврат му ветил многу почести и продолжување на животот. Но, светиот му одговорил на калифот дека попусти се сите негови убедувања и дека тој има власт над телото, но не може да ѝ направи ништо на душата, која е посветена на Владиката на небото и на земјата, Кој има власт над животот и смртта. Константин, исто така, го кажал и своето мислење за верата на Арапите: „Синовите на Агара сакале земно знаење... но патот на премудроста не го познале и не тргнале по нејзиниот пат“. Кога ги слушнал овие зборови, калифот паднал во тежок гнев и наредил светиот кнез пак да биде фрлен во затворот. По некое време, управникот испратил кај кнезот двајца грузиски воени началници, кои во една битка биле заробени, па се одрекле од својата вера, а од калифот подоцна биле пофалени и наградени со високи чинови. Тие се обиделе да го натераат кнезот да попушти во своите убедувања. Светиот кнез се разгневил кога ги слушнал нивните зборови, ги избркал од кај себе, говорејќи им дека до крајот на својот живот ќе ги запазува Божјите заповеди. Потоа ги подигнал рацете кон небото и се молел на Господа да му биде подадена Неговата помош, и колку што тој Го исповедал Бога пред луѓето, така и Христос да сведочи за него пред Небесниот Отец. Свети Константин ја завршил својата молитва со молитвени песнопеења и псалми, не обрнувајќи внимание на ироничните потсмевнувања на вероотстапниците. Така, тие се упатиле кон калифот со рапорт за својата постапка, но тој им порачал тие лично да го казнат кнезот. Отстапниците се покажале неспособни за ваквото дело, па светиот Константин бил обезглавен од еден од слугите на управникот на 10 ноември 853 година. Џелатот ја донесол главата на светиот кнез во една чинија, исто како што било направено и со главата на светиот Претеча. Оние, кои присуствувале на овој грозоморен чин, избезумени биле сведоци како ангелите ја вознесувале душата на Константин на небесата, во местото на спокојот. Кога императорката Теодора дознала за маченичката смрт на светиот кнез, испратила послание до неговите деца, советувајќи ги да ги подражуваат доблестите и храброста на славниот Константин. www.povardarska-eparhija.org.mk

73

СПОМЕН НА СВЕТИОТ МАЧЕНИК, БЛАГОВЕРНИОТ ЦАР ГРУЗИСКИ ЛУАРСАБ II, ЧИЈ СПОМЕН ПРАВОСЛАВНАТА ЦРКВА ГО ПРАЗНУВА НА 21 ЈУНИ

С

ветиот маченик и благоверен цар грузиски Луарсаб II е роден во 1587 година. Тој бил син на Георгиј Х (1600-1603), кој бил убиен од персискиот шах Абас I (1584-1628). По смртта на својот татко, Луарсаб останал да живее со своите две сестри – Хорешан и Елена. Уште како мало дете се одликувал со разумност и благочестивост и, без разлика што бил толку мал, бил крунисан на Карталинското царство со името Луарсаб II. Во 1609 година Грузија била подложена на напади од турската војска под водство на Дели Мамад Хан, младиот цар започнал решителна битка против Турците во близина на селото Квенадкоци (меѓу Гори и Сурами). Спроти големата битка, 14-илјадната грузиска војска ја поминала цела ноќ во будност и молитва, а утрината, по божестената Литургија и причестувањето со Светите Тајни, во една херојска битка, грузиската војска успеала да ја натера во бегство 60-илјадната противничка армија. Персискиот шах Абас I, кој се вознемирил од оваа победа на грузиската војска, се исполнил со завист и злоба кон Луарсаб II, почнал да кова секакви планови за да го погуби благочестивиот цар. Светиот Луарсаб бил принуден, спасувајќи го местото Картли во централна Грузија од разорување, да ја даде својата сестра Елена за сопруга на муслиманскиот шах Абас I. Но, ни тоа не го задоволило шахот. По некое време, тој навлегол во Грузија со голема војска. Тогаш благоверниот цар, заедно со кахетинскиот цар Тејмураз I и многу феудалци, биле принудени при крајот на 1615 година да се оддалечат во Имертија (западна Грузија), при Имертинскиот цар Георгиј III (1605-1639). Шахот Абас I ја разурнал Кахетија и заканувајќи се со разурнување на Картли, почнал да го бара Луарсаб II да дојде при него, ветувајќи дека, ако дојде при него, ќе склучат конечен мир. Благоверниот цар, обидувајќи се да ги сочува храмовите во Картли од пустош, тргнал во средба со шахот Абас со зборовите: „Ја полагам сета своја надеж на Христа, па што и да ме очекува мене таму, живот или смрт, нека биде благословен Господ Бог“. Шахот Абас I го дочекал светиот Луарсаб II и речиси бил подготвен да го исполни своето ветување. По еден заеднички лов, шахот го поканил царот во Мазандаран, но за време на заедничкиот ручек, Луарсаб одбил да јаде риба, бидејќи било време на Велигденскиот пост, и покрај убедувањата на шахот да се послужи. Тогаш разгневениот шах почнал да го убедува грузискиот цар да го прими муслиманството и почнал да му ветува дека со големи ризници на богатство ќе го испрати 74

Број 32, година 8, Декември 2014

за Картли, а доколку не се согласи на ова, почнал да му се заканува со маченичка смрт. Благочестивиот цар, кој уште од детски години го почитувал и се придржувал до строгиот пост и молитвите, без двоумење ги отфрлил понудите на шахот. Тогаш царот го врзале и го затвориле во непристапната тврдина Гулаб-кале, во близина на Шираз. Мровелскиот епископ Николај сведочи дека грузискиот цар седум години се наоѓал во затворот во окови, поднесувајќи ужасни измачувања и тепања и постојано бил принудуван да го прими муслиманството. Но, светиот исповедник останал верен на Светата Христова Црква и примил маченичка смрт во 1622 година, во 35-тата година од својот живот. Заедно со него маченички биле убиени и неговите двајца служители. Телата на светите маченици биле фрлени во темната ноќ без погребение, на следниот ден христијаните ги погребале по својот обичај во една заедничка гробница. Подготвил: Протоереј Златко Ангелески

www.povardarska-eparhija.org.mk

75

Проповед на празникот на

Свети Климент Охридски Протоѓакон Влатко Стоименов

Ваше Високопреосвештенство, Почитувани отци свештенослужители на Повардарската епархија, Драги браќа и сестри православни христијани,

В

ечерва, се собравме на ова свето место, за да го одбележиме споменот на нашиот патрон и закрилник, за достојно да го прославиме празникот на најголемиот и најзначаен светител на нашата Света Македонска Православна Црква, а тоа се разбира е светиот Климент, Охридскиот просветител и чудотворец. За раниот живот на св. Климент, поточно за неговото семејство и неговото детство не се знае ништо. Единствено што со сигурност може да се потврди е дека тој по потекло е Македонец, роден во македонската земја, како што пишува во неговото кратко житие Архиепископот Охридски Димитриј Хоматијан. Св. Климент бил воспитан во евангелски дух, и уште од младоста, имајќи ги за примери и учители во духовниот живот, светите Методиј и Кирил, го прегрнува монашкиот живот во сета негова полнота. Од неговите учители стекнал одлично образование, кое во тој временски период било вистинска привилегија, со која, за жал, се стекнувале малкумина. Св. Климент исто така бил и на мисија со Светите браќа во Хазарија, а голема е веројатноста и самиот да учествувал во создавањето на старомакедонската азбука - глаголицата и во преводот на најзначајните дела од старогрчки на старомакедонски јазик, како што се: Светата Литургија, Светото Писмо и Богослужбените книги. Св. Климент, заедно со другите ученици, ги придружувал

76

Број 32, година 8, Декември 2014

Светите браќа и на патувањето во Рим во 868 година, кога сите биле ракоположени во свештенички чин и кога светиот Методиј бил хиротонисан за Архиепископ на Панонија.

Моравската мисија, чиј активен чинител бил и св. Климент ја карактеризира зачетокот и појавата на повеќе латински ереси, но и непотребната политизација на оваа благородна мисија од страна на нејзините противници. Во нерамната борба со латинското свештенство, светите Петточисленици, меѓу кои бил и самиот св. Климент најпрво биле фрлени во затвор, а потоа и биле прогонети од Моравија. Во 886 година св. Климент заедно со своите собраќа конечно пристигнува во својата родна татковина - Македонија, каде активно и уште попосветено работи на духовното просветување на срцата и душите на

www.povardarska-eparhija.org.mk

77

своите сонародници. Некои историски извори укажуваат дека св. Климент најпрво бил епископ Тивериополски до 906 година, а потоа до крајот на својот живот останал да биде епископ Велички. св. Климент се упокоил во 916 година, на своја 80-годишна возраст. Неговата пастирска дејност била претежно во Охридскиот крај, каде што и живеел во од него изградениот манастир, посветен на Свети великомаченик Пантелејмон, каде што самиот си го ископал гробот, и во кој манастир и ден денес се чуваат неговите свети и чудотворни мошти. И по телесното упокојување на св. Климент, тој, како жив пред Бога, сè уште духовно дејствува во Охрид и во цела Македонија, и насекаде каде што верниот народ го почитува и ги проси неговите свети молитви и застапништво. Светиот Климент меѓу Македонскиот православен народ е познат како епископ, просветител, проповедник, вероучител, учител на идните свештеници и монаси, преведувач, пастир и обновител на Црквата во Македонија, која била втемелена уште во апостолскиот период од страна на Светиот апостол Павле. За сите овие аспекти од неговиот живот би можеле да говориме одделно, но овде би сакал да се задржиме само на еден аспект од неговата богата просветителско-преведувачка дејност. Тој како веќе искусен во духовниот живот, како човек кој уште сега и овде бил близок и вдахновен од Бога, кој бил осветен и просветлен преку личните секојдневни подвизи и преку активното учество во светата Евхаристија, примајќи Го Христа – Светлината на светот, и самиот тој станал светилник Христов, кој се пали и поставува на високо место, за да го растерува мракот на незнаењето и неверувањето, и да ни го покажува патот на спасението. Знаејќи ја ползата од молитвата и постот, а особено од Светата Причест, тој, заедно со светите браќа Кирил и Методиј, ја преведува најпрво Божествената Литургија од старогрчки на старомакедонски јазик, за да може таа да се служи на јазик кој е познат и разбирлив за локалното население, и за да може народот активно да учествува во Божествената Литургија и да се причестува со Христос – вистинската Светлина и Просвета. Значи, неговото просветителско дело не се состои

78

Број 32, година 8, Декември 2014

во самото преведување на било какви книги, туку попрво во неговата упорност да го научи народот да живее духовен живот и да ја прима вистинската Светлина, а тоа е Христос на Светата Литургија. Неговата упорност, неговиот беспоштеден труд, неговата себепожртвуваност дале изобилен плод, а плодовите од неговиот труд ги гледаме и денес: благодарение на него цела Македонија стана и остана македонска и православнохристијанска. Неговите ученици и наследници, имајќи пред себе таков примерен епископ, пастир и просветител, ја продолжиле својата мисионерска дејност, поттикнати од неговиот пример и молитвена поткрепа. Денес просветните институции, бидејќи одделени од Црквата и од Бога, за жал ја имаат изгубено својата мисија на просветители. За вистинската светлина, и за просветлување на човекот под дејство на благодатта овдека не може да стане ниту збор. За Литургијата, првата преведена книга и првото преведено дело знаат малкумина, и затоа денес мисијата на свети Климент е тешко разбирлива и за жал недоволно почитувана. Вистински следбеници на свети Климент се оние кои искрено го следат неговиот пример и го покажуваат на дело. За среќа не е доцна, и денес можеме да се вратиме на патот, што за нас го истрасирал светиот Климент, но само со нашата лична пожртвуваност, со нашиот личен подвиг, со нашето учество во Светата Литургија со целото наше битие. Преобразени, осветени и просветлени од нашиот Божествен Учител Христос, ќе се уподобиме на светиот Климент, и ќе можеме да бидеме современи просветители на македонскиот народ, кому денес, повеќе од било кога, му е потребен духовен патоказ за избавување од мракот на незнаењето и неверието. По молитвите на свети Климент Охридски, Бог да ни даде желба за духовни подвизи, за читање и изучување на православната вера, како и за учество во Божествената Литургија. Само на тој начин ќе станеме народ Христов, народ Светиклиментов, народ свет и осветен. Амин.

www.povardarska-eparhija.org.mk

79

 За смртта СВЕТИ МАКАРИЈ ОПТИНСКИ

(Извадоци од повеќе писма до разни личности)

Не треба да се плашиме од смртта како таква, туку од смртта без покајание

С

лушам, дека си вознемирена по прашањето, дали смртта се приближува? Те советувам да ја отфрлиш таа малодушност и потполно да ѝ се предадеш на Божјата волја. Знаеш дека на сите нас ни е од Бога назначена смртта – кој кога треба да умре: не умираме ни пред, ни потоа од она што е одредено. Но никому освен на Бога не му е познато кога ќе се случи тој премин од еден во друг живот. И ние, како и нашата мајка, Црквата, треба од Господа да молиме „останатото време од нашиот живот во мир и покајание да го поминеме, крајот на нашиот живот да биде христијански, безболен, непосрамен, мирен и да дадеме добар одговор на страшниот Христов суд“. А за продолжението на овдешниот живот не е на нас да одредуваме. Колку и да нѐ има живи, сите треба да одиме дома, во нашето вечно живеалиште; бидејќи овде сме само гости, а не навистина домашни, нашата вистинска татковина е таму. Што може тогаш нас да нѐ прелаже во овој живот? Гледаме бунило, бунтови по целиот свет, и Бог знае што сѐ уште не очекува. Блажен е оној кој со покајание и со надеж за идниот живот ќе си замине одовде. Пишуваш дека чувствуваш страв при помислата на смртта. Стравот од смртта е природен, но не смееме да паничиме, туку треба да се охрабруваме со верата и надежта во добрината Божја, и во заслугите на Спасителот наш, Господ Исус Христос. Познато е дека секој од нас треба да умре, ама кога, познато му е само на Единиот Бог. Тој го одредува вушност тоа – кој кога ќе умре. Ако некој умре, колку години и да имал, во младоста, староста или во средната возраст, така 80

Број 32, година 8, Декември 2014

му било од Бога одредено; затоа треба да бидеме спокојни, треба да ја смируваме нашата совест со покајание и надеж. Колку години и да живееме, секако треба да умреме; ако некој умре во младоста, треба да претпоставиме дека на Бога така Му било угодно „злобата да не го измени умот негов, или лагата да не ја измами душата негова“ (Мудр.

4,11–12) – како што вели Светото Писмо. За оние кои веруваат, смртта не е вечно раздвојување, туку привремено заминување Божјите судови не можеме да ги искажеме. Секому му поставил граница на живот која не можеме да ја преминеме, додека вечноста нема крај! За нас, верните христијани, смртта не е вечно раздвојување, туку привремено заминување. „Било да живееме или да умираме, за Господа живееме и за Господа умираме (Рим. 14,8) – вели апостолот, а пред Бога сите сме живи, бидејќи душата е бесмртна и вечна. Ваквото расудување нека ви пружи утеха во жалоста поради смртта на вашата мајка. Вие и сега се наоѓате во молитвено општење со неа кога го исполнувате вашиот долг – кога принесувате молитви за упокојување на нејзината душа и кога на богослужбите вршите спомени и добри дела за оние кои имаат потреба. Нејзината душа има голема полза од тоа, а вие наоѓате утеха. Смртта е преселување од времето, во вечноста Немој смртта да си ја претставуваш од нејзината лоша страна, туку верувај дека таа служи како преселување од времето во вечноста; а времето Господ го држи во своја власт. Ти се плашиш од смртта, но кој од нас е бесмртен? Смртта не е уништување на нашето битие, туку премин од сегашниот краткотраен и полош живот во подобар живот. Господ вели: „Кој верува во Мене, и да умре, ќе живее“ (Јован 11,25), бидејќи „Бог не е Бог на мртвите, туку на живите, зашто во Него се сите живи“ (Лука 20,38). На сеќавањето на смртта туѓ му е малодушниот страв Навистина е тажно да се чита за твоите постојани болести... Покрај тоа, си станала толку малодушна и се плашиш од смртта. Господ е милостив, ќе поживееш ти уште со нас, не плаши се. На вистинското сеќавање на смртта туѓ му е таквиот малодушен страв, каков што гледам кај тебе, напротив, таа поттикнува на мудрост и добар живот. Од срце жалам што сѐ уште си болна, а уште повеќе зашто си www.povardarska-eparhija.org.mk

81

малодушна – што се плашиш од смртта. Дај Боже уште многу години да бидеш здрава; но ако Негова волја биде некого да повика од овој во идниот живот, само нека ни подари христијански крај, непосрамен, мирен, со причест со Пречистите Тајни Христови; како може да се спореди овдешниот живот со оној вечниот, блажениот, кој нема крај? Отпуштајќи ги од овде блажено упокоените отци и мајки, кај нас во умиление се измешани тагата и радоста поради надежта за вечниот живот. Расудувајќи така, ќе бидете спокојни и во иднина нема да паѓате со духот. Кога ќе ни се појави помисла дека сме грешни – да ја положиме надежта на милоста на нашиот Искупител Господ Исус Христос, Кој пострада и ја проли Својата пречиста крв, за грешниците, и Застапник е пред Отецот Небесен, полн со љубов, кој не ја сака смртта на грешниците, туку го очекува нивното обраќање. Оние кои умреле млади избегнале многу неволји – таква е Божјата волја Твоето дете Господ го зеде при себе, бидејќи на волјата Негова било угодно да ја пресели во вечното блаженство на таа невина возраст. Ние не знаеме, а на Бога Му е познато и она што сѐ уште не сме го сториле: Тој знае каква би била таа кога би пораснала – или несреќна, или нешто друго. Затоа ја зел при Себе. Затоа ни твојата молитва не е примена и исполнета, бидејќи преку премудрата Промисла Божја за неа било одредено сега да замине од овде. Зборовите во Светото Писмо кои си ги навела: „Колку ли повеќе вашиот Отец небесен, ќе им даде добра на оние што Му бараат?“ (Мат. 7,11), воопшто не се однесуваат на тебе „ќе им даде добрини“ – па зарем ти побара добрини? Бараше живот за ќерка ти, но дали можеше да знаеш дали тој на крајот ќе ти послужи за утеха или ќе ти донесе мака? А на Бога сѐ му е познато и Тој конечно ти дал „добрина“ така што твојата ќерка ја примил во вечното блаженство. Верувај, без сомневање во тоа, и благодари Му на Господа, Кој сѐ прави за твоја полза. Жалоста која ве посети со преставувањето на вашата љубена ќерка примете ја како пратена од Божји раце. Таа не само што ништо не изгубила заради упокојувањето во младите години, туку уште и избегнала многу изопачености и неволји на овој век. И сѐ е тоа дел од Промислата Божја. Нему Му е познато сѐ што би можело нам да ни се случи, а ние не знаеме и не сфаќаме ништо, и се ожалостуваме, не сфаќајќи ја Божјата Промисла за секого од нас. Молете се на Бога за упокојување на нејзината душа. Вам тоа ќе ви биде за утеха, а нејзе угодно... Иако за родителите и ближните е тешко да се лишат од својата надеж и утеха, и тоа во најубавите години, Бог подобро предвидува за него: „Грабнат е, злобата да не го измени неговиот разум или 82

Број 32, година 8, Декември 2014

подмолноста да не ја заведе неговата душа“ (Мудр. 4,11); затоа Му било угодно недопрен и неповреден да го пресели во вечноста, заради наслада со вечни и вистински добрини. Од твоето писмо гледам дека си паднал со духот и дека тагуваш, дека смртта на твојот син тешко го погодува твоето срце. Мене ми е многу жал поради тоа, првенствено затоа што ти си добар христијанин, кој верува во Бога и Неговата Промисла, но твојата вера овде подзапира, и затоа запаѓаш во униние. Како да не веруваме во Неговата благост, кога на секој чекор ја гледаме Неговата татковска Промисла? Кој повеќе го сака твојот син, ти или Он? Ние длабоко веруваме, во што и ти не се сомневаш, дека Он го примил во своето вечно блаженство, а да останеше жив којзнае на какви искушенија, соблазни и гревови би можел да подлегне како и во безбожност. И дали ти би можел да го спасиш од сето тоа? Особено не би имал сили ни разум да го подготвиш за Царството Небесно. Тешко грешат оние кои се предаваат на силна жалост поради умрените Апостолот Павле во Посланието до Солуњаните ни вели: „Браќа, не сакаме да бидете во незнаење за оние кои се упокоени, за да не тажите како и другите, што немаат надеж“ (1.Сол. 4,13). Погледнете кому е својствено да се жалости? На оние кои немаат вера и надеж во идниот живот, тие засекогаш се раздвојуваат со своите ближни, ним не им блеска зракот на надежта од далечната вечност. Меѓутоа, ние кои веруваме имаме надеж: оваа смрт е само премин во вечниот живот, од неволји и болести во спокој. Зошто би се препуштале на таква жалост која го гризе вашето срце и ги уништува плодовите на верата и надежта? Колку и да трае овдешниот живот – тоа не е ништо во споредба со идниот, кој нема крај. Затоа ќерката не умрела, туку преминала во друг, совршен живот. Ве советувам да не се предавате на непристојна жалост поради неа, како оние кои немаат надеж во идниот живот. За нив, односно за неверниците оној кој умира – умира засекогаш, и нивната тага не може да се утеши. За нив во далечната вечност не блеска зракот на надежта. Ние кои веруваме, имаме надеж во воскресението на мртвите и живот во идниот век. Низ сето она што се случува во вашиот живот, се гледаат одредени линии на вашата слабост, а пред сѐ, иако тоа било одамна, вашата силна тага за умрената ќерка. Вие во тој случај сте немале покорност на Божјата волја – кога Нему Му било угодно да ја земе вашата ќерка заради нејзино вечно насладување во Царството Небесно, многу сте тагувале и грешеле поради тоа; дали сте можеле да знаете што сѐ ја очекува во животот? Бидејќи не е реткост да www.povardarska-eparhija.org.mk

83

видиме родители кои многу тагуваат за своите деца, гледајќи колку несреќен живот тие водат, па дури им велат: „Подобро ќе беше да не се родеше“. Утеха на оние кои тагуваат заради умрените …Таа се одвоила од нас во својата вечна татковина, кон која и ние мораме да се стремиме, само што нам времето на заминување сѐ уште не ни е одредено: нам ни е непознато, но познато Му е на нашиот Бог, Единиот Творец. Времето за престој овде дадено ни е да се погрижиме да го употребиме за полза на нашите души и за душите на нашите ближни. Доколку се предадеш на непотребна жалост, сосема ќе се растроиш и ќе го изгубиш здравјето. Така многу ќе згрешиш пред Бога. Мисли на тоа дека границите за сечиј живот ги одредил Самиот Бог и нека тоа ти даде храброст – поинаку и не може да биде. Господ ја зел баш сега, во непорочност и чистота: од колку ли соблазни се избавила, од колку замки на ѓаволот, на светот и телото? Колку неволји кои демнат на животниот пат таа избегнала, неволји кои би морала тешко да ги поднесува, а можеби и тешко би згрешила. Но сега, сето тоа е далеку од неа и таа ќе се насладува со вечно блаженство. Дури и долго да поживеала, смртта не би ја заобиколила. Светото Писмо нѐ теши, да не се грижиме за мртвите, бидејќи тоа е својствено за оние кои немаат надеж, односно за оние кои не веруваат. За нив навистина нема утеха, за нив оној кој умре, тој е вечно мртов; а ние кои веруваме и убедени сме во дејствието на Божјата Промисла, треба да бидеме цврсто уверени, дека нејзиното преминување во вечноста сега, е Божја волја, и дека тоа е во нејзина голема полза. Ако заминала во младоста „зашто чесната старост не е во долговечноста, ниту се мери со бројот на годините и мудроста – тоа се белите човечки коси, а непорочниот живот – зрела старост“ (Мудр. 4, 8-9)... „Кој достигнал совршенство за кратко време, тој живеел долго; зашто неговата душа Му била угодна на Господ, затоа и побрзал да ја напушти од безбожноста околу него“ (Мудр. 4, 13-14). Тоа што вие, останувајќи без неа, се предавате на тагување, тоа не е според духовниот разум, туку дејствување според телото и крвта; не е ли сеедно – би умрела дури и кога би поживеала многу години, ама колку бури, неволји и пресврти би доживеала? Оние кои плачеле не ја жалеле во таа смисла, туку во својата фантазија си претставиле слика од нејзиниот среќен живот; но тоа многу ретко се случува. Превод: Јаков Илкоски, дипл. инженер по биологија

84

Број 32, година 8, Декември 2014

Предговор на книгата „Богородично правило“

З

а православните христијани после Бог најзначајна личност во нивниот живот е Пресветата Мајка Божја. Заради нејзината чистота Бог ја избрал преку неа да прими човечко тело, а таа, иако не знаела колку голема служба ја очекува, сепак, послушно ја прифатила волјата Божја, и ете, до крајот на вековите ја ублажуваме сите христијански поколенија. Многу храмови и манастири ѝ се посветени на Пресвета Богородица, нема црква без нејзина икона и фреска, нема богослужба или молитвословие каде што таа не се спомнува. На сите ни е мила и блиска, затоа што таа е и девојка, и мајка, и родилка, и доилка, и мајка која ја доживеала смртта на својот Син и наш Бог. Таа е најблиску до престолот Божји и затоа сите нејзе ѝ се обраќаме, зашто голема сила имаат нејзините молитви пред Бога. Со нејзина помош бил спасен царскиот град Цариград, па во таа чест е испеан и акатистот, за кого постои едно светогорско предание, дека Пресвета Богородица нема да ги остави на страшниот суд оние кои секој ден го читаат нејзиниот акатист. Слично предание има и за ова „Богородично правило“ кое го имате пред себе, и кое ревносните христијани го читаат секој

www.povardarska-eparhija.org.mk

85

ден, спомнувајќи си притоа за сите значајни настани од животот на Пресветата Богомајка. Македонскиот православен народ е народ на молитвата. Уште во апостолско време е запишана оваа вистина во најсветата книга, во Светото Писмо, каде што ни е опишан еден настан, кога на апостол Павле му се јавил во видение човек Македонец, и го молел да дојде во Македонија и да им помогне на Македонците (Дела 16,9). Ова е запишано во Светото Писмо како сведоштво, дека Македонците секогаш копнееле по Бога и дека само во Бог се надевале, но и како завештание, додека има свет и век, Македонците да бараат од Бога помош и спасение, и на Него и на Пресветата Негова Мајка да се надеваат. Гледајќи ја побожноста и молитвеноста на нашиот страдален народ, и неговата љубовна посветеност во служба на Бога и на Пресветата Негова Мајка, ја објавуваме оваа мала книшка којашто, веруваме, ќе се најде во секој православен дом, ќе стане секојдневно четиво и молитва на сите верници, а Пресвета Богородица, според нејзиното ветување, никогаш нема да го остави верниот македонски православен народ. Исто така, издавањето на ова „Богородично правило“ е еден вид благодарствен дар кон Пресвета Богородица, за сите добрини кои таа ги направила и ги прави за нашиот народ, за нашата Света Македонска Православна Црква, скромен возврат за сите нејзини молитви кои таа ги принесува пред Бога за нас. Со надеж дека ова „Богородично правило“ ќе ги упати на патот на спасението сите оние кои ќе го добијат и читаат, и дека ова ќе ни биде стимул за да се собираме редовно на неделните и празнични литургии, топло ви ја препорачувам оваа мала книшка, да ви биде секојдневна духовна храна и наслада. Заради мајчинските молитви на Пресвета Бородица, Господ Исус Христос да нѐ помилува и спаси, и да нѐ насели во населбите на праведниците, во Царството Божјо. Амин. Митрополит Повардарски † Агатангел

86

Број 32, година 8, Декември 2014

Тема на нaсловна корица - Полошки манастир „Св. Ѓорѓи“

Тема на задна корица - конак на Полошкиот манастир

Црква „Св. Атанасиј“ Неготино. Изградена е во првата половина на XIX век, во 1837 година. За време на Втората Светска војна, од страна на бугарскиот окупатор, живописот е премачкан со вар и врз него е направен нов живопис со многу слаб квалитет, заради асимилацијата на нашиот народ. Ова е класична црква за XIX век, која својот празник го слави на 31 јануари по новиот, односно 18 Јануари по Јулианскиот календар. Во 2014 година започна целосна обнова на црквата, при што досега е завршена целосна обнова на надворешноста и внатрешноста на храмот, а во завршна фаза е и новиот фрескоживопис.