Tentoonstelling: Geschiedenis van het Verzet in de Denderstreek

Tentoonstelling “OOK DE AFBREKER BOUWT OP” - de geschiedenis van ‘t verzet in de Denderstreek -

Initiatief: vzw ’t Uilekot en vzw Climaxi

Deze tentoonstelling is een onderdeel van het project ‘Ook de afbreker bouwt op’ van vzw ’t Uilekot en zijn partners. We maakten een selectie van dwarsliggers door de eeuwen heen.

De Denderstreek is geen ‘marginale driehoek’…het is onze thuis en wij dragen er een verleden van mee. Een verleden vol humor en engagement van mensen die elk op hun manier vochten voor hun bevrijding, voor het milieu en sociale vooruitgang.

Dit is geen strikte wetenschappelijke analyse, maar een beeld van onze streek zoals wij die zien, gebaseerd op een zeer onvolledige selectie uit duizenden authentieke documenten en getuigenissen van betrokken mensen.

Dat deze tentoonstelling jou mag inspireren om de draad mee op te nemen. Het is een open en participatief initiatief dat wacht op jouw bijdrage. Heb je zelf een idee, een opmerking of documentatie liggen: bezorg het ons. Spreken is zilver, zwijgen is quatsch.

We dragen dit werk op aan Louis-Paul Boon, onze bijna-Nobelprijs winnaar die 40 jaar geleden zijn pen aan Maarten gaf.

Ne graulijken dank veur AMSAB-ISG Gent, Anarchistisch Centrum Gent, Collectie AVG-CARHIF Brussel, Centrum voor Streekgeschiedenis Zottegem, ’t Gasthuys – Stedelijk Museum Aalst en Stadsarchief Aalst, FelixArchief - stadsarchief Antwerpen, Protestants Historisch Museum “Abraham Hans” Horebeke, Michel Markey, Marie-Christine Van Mieghem, Bart Van Der Biest, Patrick De Smedt, Danny Cantaert, Rik De Coninck, Sophia De Wolf, Filip De Bodt, Guido Saey, Wim Thienpont, Sarah Hutse en Anja Van Robaeys.

Vormgeving: Wim Schrever.

Wetenschappelijk Comité: in oprichting.

Deze expo kadert in het project ‘Ook de afbreker bouwt op’ en heeft de steun van de Vlaamse Overheid.

Boduognat en zijn Nerviërs Hun honing, lederwaren, textiel en vooral hun bier waren befaamd. De Nerviërs waren uitstekende metaalbewerkers. Dat bewijzen de zwaarden, juwelen, gebruiksvoorwerpen en munten die gevonden werden. De Tanara – tegenwoordig Dender genoemd – was een belangrijke handelsweg in onze streek.

Lezen en schrijven was een voorrecht voor enkelen. Kennis werd dus vooral mondeling doorgegeven. De omgangstaal was het Belgisch, verwant aan het huidige Iers. Als kledij droegen ze geweven textiel, vaak met ruiten of strepen.

De Nerviërs boden hevig weerstand tegen de Romeinen toen die in 57 v. Chr. onze streken binnenvielen. Koning Boduognat bracht in coalitie met de Atrebati en de Viromandui een leger van 60.000 manschappen op de been en leverde slag met de Romeinen bij de rivier Sabis.

De Nerviërs beten na een hevige strijd in het zand maar waren niet definitief verslagen.

In 54 v. Chr. kwamen de Nerviërs in opstand. Het legioen van Quintus Cicero werd zo goed als verslagen, maar de Nerviërs moesten daarna de duimen leggen tegen de hulptroepen. In datzelfde jaar steunden ze vervolgens Ambiorix in zijn strijd tegen de Romeinen. Er volgden nog kleinere opstanden en de Nerviërs leverden tenslotte ook troepen aan Vercingetorix voor de slag bij Alesia in 52 v. Chr. Toen werden de Galliërs door Julius Caesar in de pan gehakt.

Toen ons land bewoond werd door de Oude Belgen waren de Nerviërs één van de grootste stammen. Ze bewoonden onze streek begrensd door de Schelde in het westen en de Rupel in het noorden. Het waren vooral landbouwers, in mindere mate ambachtslieden en een kleinere groep adel.

Boduognat op het strijdtoneel tegen de Romeinen

We weten heel weinig over het leven van Boduognat. Alle afbeeldingen zijn dus het product van de fantasie van een kunstenaar.

Een mooi standbeeld van de heldhaftige Boduognat - gemaakt door Joseph Ducaju - werd in 1859 in Antwerpen ingehuldigd. Het beeld werd vernietigd in 1954 toen het moest wijken voor de aanleg van een tramlijn. Het stenen hoofd van Boduognat werd sedertdien opgesloten in het Middelheimmuseum van Antwerpen.

Ook in een stripverhaal van Suske en Wiske gaat het over de strijdlustige Nerviërs

Het standbeeld van Boduognat stond op de Belgiëlei, vlakbij de Nerviërsstraat in Antwerpen

Wij willen Boduognat eerherstel geven door zijn hoofd opnieuw naar de Denderstreek te laten brengen. Het hoort alleszins beter thuis in het vroegere Nerviërsgebied dan in een stad bestuurd door een vreemde, Latijn sprekende Romeinofiel.

Over bosgeuzen & ketters We hoeven de lezer niet alles wijs te maken en laten een aantal verhalen rusten. Zo willen we het niet hebben over Iwein van Aalst, een ridder die in 1128 een franke toot op had tegenover Graaf Willem Clito en nadien de clan Boubourg in de weg liep. Het zou zijn dood worden.

Onze streek werd een mengelmoes van migranten en autochtonen die stilaan hun eigen sporen kwijt raakten en van de ene in de andere bezetting tuimelden. Na de repressie van de katholieke hertog Alva tegen de Beeldenstormers (1566) en het beginnende protestantisme (Reformatie) in het algemeen, was het gedaan met de relatieve godsdienstvrijheid in onze streek. Protestanten en anderen die van de officiële leer afweken of te maken hadden met een interne afrekening kwamen op de brandstapel terecht of werden onthoofd. Het leek wel een beetje op de Islamitische Staat in vroegere tijden.

Iwein van Aalst

Dit duurde tot diep in de achttiende eeuw: ”We weten wel dat toen een paar zaken op het vlak van religie, aangebracht door de katholieke kerkelijke overheden, hun beslag moesten krijgen voor de rechtbank in Aalst voor zover ze niet door de plaatselijke schepenenbank konden geregeld worden. Zo is er het geval van de kinderen Lodens. Hun katholieke vader Constantinus overleed veel te vroeg in 1782 en volgens de beschikkingen van het Tolerantie-edict van Keizer Jozef II, moest de protestantse moeder Francisca De Schepper haar vijf kinderen (tussen 4 en 15 jaar oud) katholiek opvoeden, wat zij helemaal niet wilde. Daarom werden de kinderen gerechtelijk “geplaatst” in een klooster waar ze heropgevoed werden. Moeder Francisca is een paar maal moeten verschijnen voor de rechters in Aalst en werd daar (uiteraard) in het ongelijk gesteld. – Maar op latere leeftijd, eenmaal terug bij de moeder, zijn de kinderen wel verder als protestanten door het leven gegaan.”

(Arnold De Jonge via mail, 2019)

Geuzenboek van L.P. Boon

Tevergeefs: in de Denderstreek (Geraardsbergen) en net daarbuiten (Horebeke) bleef de protestantse gemeenschap onze cultuur verrijken. Niet-gelovigen lieten er regelmatig hun stem horen… zelfs tijdens het pausbezoek in 1985.

Hier en daar stonden ook de katholieken op tegen de brutale repressie. De graven Egmont en Hoorn (zelf ook geen zachte doetjes: zoek eens op wat hij in Düren uitving) werden onthoofd in een machtsstrijd tussen gematigde en fundamentalistische katholieken.

Graaf Van Egmont, Markt Zottegem

Affiche t.g.v. pausbezoek in 1985 De protestantse gemeenschap sinds oudsher aanwezig in de regio.

In Geraardsbergen houdt de Afrikaanse Elim-kerk haar vieringen in de protestantse kerk.

Jan de Lichte Ondertussen zijn we beland in 1723, toen Jan de Lichte geboren werd in de omgeving van de Driesmolen te Velzeke (Zottegem). In 1740 beging hij zijn eerste diefstallen. Ten gevolge van de Oostenrijkse successieoorlog vielen in 1745 de Franse troepen de Oostenrijkse Nederlanden binnen. De levensomstandigheden werden hierna nog harder en Jan besloot om een losse bende te organiseren, die vooral kleine lieden ging bestelen.

“Gebruik makend van de originele processen, de gedrukte vonnissen en de volksboeken hertaalt L. P. Boon het verhaal van De bende van Jan de Lichte tot een epos over de strijd van de kleine man, de verschoppeling, die gebukt gaat onder het geweld van de machthebbers. Zijn boek wordt treffend gepenseeld door Edwin Nagels die in een vierdelige strip de gruwelijke realiteit van de 18de eeuwse laagste klassen oproept: kreupelen, verwrongen pokdalige gezichten, mannen en vrouwen in lompen gehuld, samenhokkend in koten. Een rauwe, grauwe massa.” (Danny Lamarcq, 1989)

Eens de Fransen door de grootste weerstand heen zijn, nemen ze de bende te grazen en radbraken ze de Lichte aan het Belfort te Aalst. Samen met hem werden een honderdvijftigtal anderen veroordeeld. Roel D’Haese zou een standbeeld maken, een Boonmonument onder de vorm van een metershoge Jan de Lichte. Het Boonmonument zou in Aalst komen, maar Aalst wilde Jan de Lichte, niet Boon. Een hevige polemiek brandde los. In 1983 zag het er even naar uit dat het standbeeld in Velzeke zou komen, maar ook dat ging niet door en uiteindelijk kwam Jan de Lichte voor het Antwerpse justitiepaleis terecht.

Boon koos ervoor om Jan de Lichte te romantiseren als symbool van zijn tijd. Men moet er misschien geen heldhaftige revolutionair van maken, maar hij bracht in elk geval minder mensen om dan menig heerser die her of der op een Vlaams marktplein staat te pronken.

In het kader van de dekolonisatie vragen wij ook dit beeld terug naar de regio van oorsprong.

De strips over de Bende van Jan de Lichte, van Edwin Nagels

Titelblad van ‘Jan de Lichte en Zijne Bende’, waarvan ‘t Uilekot vzw in het najaar 2019 een heruitgave voorziet

“Men kan een bende stichten, maar men kan die niet in zijn hand blijven houden als er meer dan honderdduizend bereid zijn zich daarbij aan te sluiten. Dertigduizend in Brabant, zestigduizend in de beide Vlaanderen,… zoveel in Noord-Frankrijk, in Zeeuwsch-Vlaanderen, in Wallonië. Het is geen bende meer, het is een zwellen van de stroom, het is een algemeen doorbreken van alle dijken, en een met donderend geraas buiten de oevers treden van met schuimkoppen overdekt water. In luttele dagen tijds is het niet meer de bende van Jan de Lichte, maar de algemene opstand, de revolutie misschien.” (L.P. Boon, De Bende van Jan de Lichte).

De Zoon van Jan de Lichte, L.P. Boon.

Het boek draagt ook een persoonlijke boodschap van de auteur.

Nog enkele andere edities van het verhaal van Jan de Lichte

De eerste socialisten Een eeuw later strijken de eerste socialisten in de streek neer. Karl Marx (1818-1883) zou in Geraardsbergen deelgenomen hebben aan een vergadering in een huis op het Stationsplein. Heel wat ‘fostmannen’ gingen werken in de koolmijnen van Wallonië, waar men toen in het opstarten van socialistische experimenten sneller was dan in Vlaanderen. Zij vertrokken via tram en trein naar de mijn en kwamen deels met het socialistisch gedachtengoed terug. In Aalst werd al in 1871 een eerste meeting gehouden door de Internationale met de Brusselaar V.F. Herrebout als spreker. Tussen 1868 en 1873 waren er kernen in Aalst en Geraardsbergen.

Figuren als Jan Bijl en Alfred Nichels bouwden de beweging verder uit. Het boek “De Rode Roos in de Vuist” van Marc Uyttersprot geeft een zeer goed gedocumenteerd beeld van de Aalsterse sociale geschiedenis.

In 1885 dook te Aalst de eerste Gentse verkoper van het dagblad Vooruit op. De eerste dagen werden ongeveer 2340 exemplaren verkocht. (100 jaar Vooruit, bijlage bij De Morgen 1984).

In 1886 braken stakingen uit in het spoor van de eerste grote arbeidersonlusten in Wallonië. Bij Luik gingen de gendarmen de stakers te lijf met de sabel. Dat is het begin van twee maanden durende onlusten die ook in onze streek doorsijpelden. De socialist Anseele riep op tot kalmte. De BWP zal altijd op de spanningslijn tussen actie en ‘voorzichtigheid’ blijven zitten.

Allumettenfabriek, Ninove In Geraardsbergen en Ninove werd de lucifersnijverheid sterk uitgebouwd en werkten vrouwen en kinderen in onmenselijke omstandigheden.

In een intrigerend boek uit 1902 beschrijft August De Winne (hoofdredacteur van Le Peuple en afkomstig van Ninove) de miserie in Vlaanderen. Hij geeft verslag van de ellende in de fabrieken en op het platteland en krijgt zelfs post uit Herzele: “Il y a la fabrique de corsets dirigée par des soeurs. Les jeunes ouvrières y travaillent douze heures par jour pour une salaire dérisoire. Il leur est défendu d’avoir un amoureux ou un fiancé sous peine de renvoie. Défense également d’entrer dans un cabaret, même avec ses parents…”

Titelblad van en detail uit ‘A Travers les Flandres’, A. De Winne

Cover van het boek ‘De Rode Roos in de Vuist’

De twee maanden durende onlusten begonnen in Wallonië. Op de tekening een straatscène uit Marcinelle.

De ellende duurde voort. De bittere armoede woekerde. Lotsverbeteringen, sociale verbeteringen en stemrecht werden pas met mondjesmaat toegekend. Uithuiszettingen waren schering en inslag.

Foto uit1928, de eerste besteller van het weekblad ‘Recht en Vrijheid’.

De foto werd gemaakt in de Lessensestraat van Geraardsbergen

Uithuiszetting in Geraardsbergen rond 1930 Een foto die BWP uitgaf van de mannen die opgepakt werden bij de staking van 1886

In het begin van de twintigste eeuw raakten de socialisten stevig ingeplant in de Denderstreek. Men richtte lokale afdelingen op en verspreidde bladen. De eerste volkshuizen werden een feit en de beweging kende een sterke bloei, gebaseerd op actie, vorming, cultuur en coöperaties.

De socialistische beweging groeide en bloeide, kwam terecht in regeringen maar raakte de laatste tien jaar in een neergaande spiraal waarbij ongeveer het volledige opgebouwde netwerk in duigen viel.

Vakbonden Uiteraard speelden ook bij ons vakbonden hun rol en droegen ze bij tot de verbetering van de levensomstandigheden van de werkende mensen. Dit ging met ups en downs. Laat deze tentoonstelling op dit vlak een aanzet zijn om de geschiedenis van de vakbonden in de Denderstreek grondig uit te pluizen. Ze is het waard en kan minstens evenveel panelen vullen als deze expo.

Het patronaat probeerde in die geschiedenis regelmatig terug te nemen wat het kwijt was geraakt in de strijd om de herverdeling.

Een merkwaardig voorbeeld is de golf van stakingen in de lucifersfabriek van Byl-Campen in Geraardsbergen. Het loon van de werkers steeg beetje bij beetje tot de eigenaar gebruik maakte van de crisis in 1910 om een afslag van de lonen op te leggen van 7 franken per week. Een staking brak uit en de werkers herwonnen hun rechten.

Ook bij de meer recente acties, zoals de staking tegen het Generatiepact (2005), rond de pensioenen (2011-2012) of tegen de regering Michel (2014-2017) was de Denderstreek present.

Net als bij andere sociale acties waar de Denderstreek haar rol speelde. Tijdens de Britse Mijnwerkersstaking van 1984-1985 vertrokken verschillende vrachtwagens met kledij en voeding naar de streek van Kent. Vanuit Aalst, Geraardsbergen, Herzele en Lierde (De Kreet) vertrokken konvooien.

In Herzele werd deur aan deur steenkool verkocht om financiële steun bij mekaar te rapen.

In 1997 trokken mensen uit alle windstreken van Europa te voet naar Amsterdam tegen ‘werkloosheid, armoede en sociale uitsluiting’. Eén van de groepen marcheerders passeerde via Kortrijk, Oudenaarde, Zottegem, Herzele, Gent, Sint-Niklaas en Antwerpen naar Nederland.

Regelmatig nog ontstaan in de streek lokale initiatieven tegen de afbouw van de dienstverlening, vanuit de burgers. In Geraardsbergen verzette Actiegroep Unal (2016) zich tegen de bouw van een shoppingcenter op de voormalige fabriekssite en de groep Den Dok Blijft voert verzet aan tegen de sluiting van het stedelijke openluchtzwembad (2019).

Staking in de luciferfabriek Byl-Campen, Geraardsbergen Eigenzinnige syndicalisten als Abraham Ruiz speelden een grote rol in de ontwikkeling van de vakbeweging na de Tweede Wereldoorlog. Ruiz was afkomstig van Republikeinsgezinde ouders in het Spanje van de burgeroorlog en werd in België gangmaker van de Algemene Centrale (industriecentrale van het ABVV) in de Denderstreek. Hij publiceerde twee boeken over de geschiedenis van de arbeidersbeweging in deze regio.

ABVV-voorzitter Van Herzeele neemt in de jaren tachtig die rol over als verdediger van de samenwerking tussen Vlaanderen en Wallonië.

Abraham Ruiz en een van zijn boeken

Bij elke grote maatschappelijke beweging namen syndicalisten uit onze regio deel: de eerste Belgische spontane staking in 1886 ter herdenking van de Commune van Parijs (een opstand van Parijse arbeiders die kortstondig de macht overnamen in 1871), de stakingen voor het Algemeen Stemrecht (1889-1936), de acties rond de Koningskwestie (1950: Koning Leopold III wilde terug naar huis, na zich verbrand te hebben door zijn passiviteit tijdens Wereldoorlog II), de staking tegen de eenheidswet (inleveringen: 1960-1961), de stakingen van de ambtenaren in 1982-1983.

Stakerscomité Geraardsbergen

Twee affiches van recent verzet in Geraardsbergen: Actiegroep Unal tegen de afbraak van de Unal-site en Actiegroep Den Dok Blijft, tegen de sluiting van het stedelijke openluchtzwembad.

Affiches ‘Stop Thatcher Sinking Kent’ en ‘Marchons dans toute l’Europe’.

Boven: Recente stakingen Denderstreek

Boekje Mirakeltocht tegen armoede

Coöperaties in Denderland ‘De vrije bakkers’ in Gent waren het eerste coöperatief initiatief. De leden waren aanvankelijk socialist ofwel communist. Zij bakten hun eerste brood in februari 1873. Er kwamen veel leden bij, ook mensen die vooral de winst belangrijk vonden. Na onenigheid hierover trok een groep eruit en stichtte op 21 november 1881 de ‘Samenwerkende Maatschappij Vooruit’. Dit bestuur bestond uit syndicalisten die ook aangesloten waren bij de socialistische partij.

Het eerste brood werd gebakken in 1881. Het was goedkoper en beter dan andere broden die in het Gentse verkocht werden. In 1886 brak een grote staking uit in de Borinage. De coöperatie stuurde 10.000 solidariteitsbroden! Al gauw werden ook een ziekenkas, een apotheek, een weverij en een brouwerij opgericht binnen SM Vooruit.

Het succes van SM Vooruit werkte zeer inspirerend voor de Denderstreek. In 1899 werd in Geraardsbergen de ‘Samenwerkende Maatschappij De Verbroedering’ opgericht, met steun van SM Vooruit en van Geraardsbergse ‘Syndicaat van sigarenmakers’. In dezelfde periode kwam er ook initiatief in Aalst.

De Verbroedering begon een volkshuis en een bakkerij. Ze huisden afwisselend in enkele kleinere locaties tot er in 1904 een pand verworven werd op de Grote Markt. De Verbroedering groeide vlug: er kwam een fanfare, de turnkring ‘Rust roest’, een biljartclub, bibliotheek, feestzaal, cinema en zelfs een sigarenmakerij.

De arbeidsplaatsen met betere arbeidsomstandigheden, de goedkopere winkels en de ontspanningsmogelijkheden waren zeer aantrekkelijk voor de grote groep arme mensen in Geraardsbergen.

Bakkerij van de coöperatie en paarden bij het Volkshuis in Geraardsbergen; Volkshuis Ninove Ninove volgde in 1921 met de coöperatie ‘De Redding’. ‘De Redding’ fusioneerde al vlug met ‘De Verbroedering’, die in die periode een grote bloei doormaakte. In 1925 werd op de markt een nieuw volkshuis gebouwd, in 1926 werden 1 miljoen broden gebakken en in 1927 werd een volkshuis geopend in Onkerzele. In de jaren ‘30 en tijdens de Tweede Wereldoorlog beleefde De Verbroedering een ernstige crisis.

Winkel van de Verbroedering naast het Volkshuis, Geraardsbergen

In de jaren ‘50 kwam er even een heropleving - met nieuwe winkels in Moerbeke en Overboelare en een zelfbedieningswinkel - tot op het einde van de fifties waarna de werking verzwakte, de winkels sloten en het laatste brood gebakken werd in 1975. Het volkshuis bleef nog een tijd bestaan.

‘De Verbroedering’ is nog altijd een coöperatie.

In 1932 stichtten landbouwers uit Deftinge en omgeving de coöperatieve stoomzuivel-fabriek Sint-Ursmarus. Ze zamelden genoeg geld in om een melkerij te bouwen. Na W.O. II kwam het tot een fusie met melkerijen uit Denderhoutem, Idegem en Tollembeek. Er werd dagelijks 130.000 tot 150.000 lier melk verwerkt en het huismerk werd INCO gedoopt. Toen begon men andere dierlijke, plantaardige en niet-natuurlijke vetten in de boter en melk te mengen. Deze zwendel kon vanzelfsprekend niet blijven duren en het kwam uiteindelijk tot een faillissement en een roemloos einde in 1968. Deftinge kende zijn eigen dioxinecrisis!

In 1891 werd in Gent de ‘Anti-socialistische coöperatie het Volk’ opgericht. De bedoeling was de arbeiders in de katholieke zuil te houden. ‘Het Volk’ bood gelijkaardige initiatieven als de socialistische coöperaties. Er werd meer van boven naar onder gewerkt en Het Volk bleef het kleinere broertje van de Vooruit. Later nam Het Volk zijn plaats in als speler in de financiële wereld, investeerde in grote vastgoedprojecten, Lernaut en Hauspie, Dexia ... De hebzucht steeg de leiding naar het hoofd terwijl het geld in de zakken verdween. Het absolute dieptepunt is het feit dat de ARCOcoöperanten hun centen kwijtspeelden door wanbeleid en overmoedige speculaties.

De laatste jaren neemt de coöperatieve beweging opnieuw een vlucht. Inwoners organiseren zich in energiecoöperaties. In Herzele stichtten vzw ’t Uilekot, vzw Climaxi en Wereldwinkel Herzele de CVBA-SO Eco & Fair. Zij willen een consequente vorm van fairtrade naar voren schuiven en importeren rechtstreeks producten van geëngageerde coöperaties in Griekenland en Italië.

Winkel van de coöperatie Eco & Fair, op de Groenlaan in Herzele

Filmaffiche Jalma La Double.

Turnkring Rust Roest.

Krantenartikel: Sigarenmakers, een militant volk

Daens Priester Adolf Daens kwam in 1888 na wat omzwervingen terug in Aalst wonen. Zijn broer, Pieter Daens, leerde hem de ellende kennen onder de arbeidende bevolking. Er kwam een Daensistische beweging waaruit de Christene Volkspartij groeide die het opnam tegen de Conservatieve katholieken van Woeste en anderen.

In 1894 was Daens kandidaat voor de Kamer. Na een herverkiezing werd hij met steun van socialisten en liberalen verkozen en hield dat uit tot 1898. Toen trad hij uit de politiek onder druk van bisschop, kerk en kapitaal, die zich verzetten tegen zijn sociale en politieke betrokkenheid. Wat later keerde hij terug om zich in 1907 uiteindelijk terug te verzoenen met de kerk. Pieter Daens bleef aanvankelijk boven alles het kwaadaardige socialisme bestrijden in zijn bladen, waarbij hij soms bewust zweeg over de ernstige sociale wantoestanden in zijn stad.

“Het historische belang van de gebroeders Daens ligt in hun aanklacht tegen de armoede en de politieke vertaling daarvan. Uit hun interpretatie van Rerum Novarum volgde een oproep aan de overheid om zich met armenzorg bezig te houden. “ (Canon sociaal-cultureel werk) De eerste vergadering van de Christene Volkspartij vindt plaats in Okegem (nabij Ninove, waarvan alle stichters afkomstig waren, behalve Pieter Daens) op 15 april 1893. De Roelanders (dat zijn de christendemocraten uit Ninove) vroegen dat de broer van Pieter – Adolf – Daens het programma van de partij neerschreef.

Stembiljet Arrondissement Aalst van 14 oktober 1894

“Gansch het Programma der Christene Volkspartij ligt besloten in deze twee hoofdpunten: 1. de treffelijke broodwinning van arbeider en burger; 2. hun volledig burgerrecht.” En priester Daens besloot zijn opsomming met: “De Christene Volkspartij is eigenlijk geene politieke Partij, ‘t is eene christene sociale Partij, ’t is eene christene sociale Partij, die voor doel heeft de Maatschappij te verbeteren en te hervormen volgens de grondregels van ‘t Evangelie : Rechtvaardigheid, Broederlijkheid; ...en volgens ’t woord der Pauselijke Encycliek, al de menschen van goeden wil uitnoodigt tot het opbouwen der nieuwe Maatschappij op de Rechtvaardigheid gesteund en waar de Vrede bloeien zal.”

Hun programma vertoonde duidelijke overeenkomsten met dat van de socialistische partij, vooral het sociaal aspect en de strijd voor algemeen stemrecht en evenredige vertegenwoordiging. Maar er waren fundamentele verschillen: de Daensisten waren duidelijk christenen en zeer Vlaamsgezind. Op termijn zal het Vlaamsgezinde de bovenhand halen. Hector Planquaert koos voor het activisme tijdens de eerste Wereldoorlog.

Voor wie de situatie nader bekijkt was het daensisme ook een plattelandsbeweging:

“In een dorp gingen de armsten naar de mijnen en fabrieken in Ninove, Aalst en omstreken werken. De boerenzoons (veelal keuterboertjes) gingen de bieten en oogst in Frankrijk doen en de durvers (Denderhoutem, Kerksken, Heldergem, Aspelare) staken de oceaan over. Er is nu nog altijd een stopplaats van De Lijn met de naam Titanic in Aspelare. Dus daar heerste misschien eerder de mentaliteit: ik red mezelf door te emigreren. En ik bestempel het daensisme in zijn oorspronkelijke toestand als een plattelandsbeweging, eerder dan een stedelijke beweging. Het stichtingsprogramma gaat nogal veel over de pacht... en de partij is opgericht in Okegem. Omdat het een boerengemeente was? Of omdat ze elders geen zaal konden huren?” (Rik De Coninck, vroeger werknemer bij AMSAB) Na de Eerste Wereldoorlog ging de partij deels op in de hervormde Katholieke Partij en deels in de Vlaamse Beweging. Bij de verkiezingen van 16 november 1919 werd alleen nog te Aalst een lijst ingediend. Na de Eerste Wereldoorlog versmolt het daensisme met de Vlaams-nationale Frontpartij: de partij sloot een stembusakkoord met de Frontpartij. In de daaropvolgende jaren viel de partij uiteen en daarmee ook het daensisme. Een aantal oud-leden kwam terecht in de Katholieke Partij en in de socialistische Belgische WerkliedenPartij (BWP).

Tegen het begin van de jaren dertig was het daensisme op sterven na dood daar de Christene Volkspartij-Vlaamsch Front steeds meer in fascistisch vaarwater terecht was gekomen. Vlaams-nationalisten reisden naar het Duitsland van Hitler, de democratische inhoud van de Frontpartij verdween, en er werd steeds meer gedacht in de richting van een christelijke volksstaat gebaseerd op solidarisme en corporatisme, waarbij niet het algemeen stemrecht maar een elite moest beslissen.

Over deze periode is minder terug te vinden bij de verschillende archieven.

Klokke Roeland

Programma van de Christene Volkspartij

Priester Adolf Daens

Daens groepsprent

Daens

De eerste uitgave van ‘De Werkman’, 16 augustus 1872

De co..co..co..communisten Momenteel beschikken wij over onvoldoende informatie om het begin van communistische kernen of de Kommunistische Partij te situeren in deze streek.

Feit is dat de KP gesticht werd in 1921. De eerste leden in deze streek werden een paar jaar later lid van de partij. In 1936 kwam het tot een eerste verkiezingsoverwinning en haalde de partij 9 zetels in het parlement. In onze streek kreeg de partij een boost toen Albert Van Hoorick in 1935 brak met de BWP en overstapte naar de communisten. Na de oorlog (1946) verkreeg de partij 23 zetels in het parlement en gemeenteraadsleden te Aalst, Ninove en Geraardsbergen. Die verloor ze in de jaren 50-60. Het laatste communistisch gemeenteraadslid verloor zijn zetel te Ninove in 1970.

Ondertussen had de partij de ziekenkas ‘De Eenheid’ opgericht met lokalen in Aalst, Ninove en Geraardsbergen.

In de jaren 1970 kreeg de partij concurrentie van het maoïstische Amada en de trotskistische RAL (Revolutionaire Arbeiders Liga). Amada nam in 1974 voor het eerst deel aan de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen en Ninove (off all places!) en vervelde later tot de succesrijke PVDA die actueel 12 Kamerzetels haalt, maar in deze streek wat achterop blijft. RAL probeerde een samenwerking met onafhankelijken en andere linkse groepen en richtte bijvoorbeeld in Aalst PEEL op.

Ook PEEL (Progressieve Eenheids Lijst) was in 1982 geen electoraal succes en verdween na 1 verkiezingsdeelname van het strijdtoneel. In Ninove ontstond een Progressief Front Ninove dat linkse partijen en actiecomités verzamelde.

Tijdens de jaren tachtig ontstond Regenboog, later Rood Groene Beweging, als samenwerking tussen KP, RAL en onafhankelijken. Zij haalden nationaal rond de 1%. De hoogste score van Vlaanderen lag te Herzele met om en bij de 3%.

In 1982 was in Herzele ook de Lijst Inspraak ontstaan. Inspraak haalde 4,6% en net geen zetel. De beweging viel uit elkaar nadat de lijsttrekker, Dirk Van Melkebeke, overstapte naar de SP.a. In 1994 nam in Herzele het roodgroene LEEF! deel aan de gemeenteraadsverkiezingen met steun van KP, SAP (ex-RAL) en Agalev.

LEEF! haalde 6,8% en 1 verkozene (Filip De Bodt) in de gemeenteraad. Deze lijst is nog steeds vertegenwoordigd in de gemeenteraad te Herzele en haalde bij de verkiezingen van 2018 11,7 % en 2 gemeenteraadszetels en 1 verkozene in het cast comité OCMW (Filip De Bodt, Arlette De Lombaert, Bart De Durpel).

Cover van het boek Van Hoorick

PEEL en SAP in verkiezingstijd

Actiefoto’s van Leef!

Affiche van KPB, Ninove Affiche tegen verkiezingen

LEEF! probeerde uit te breken naar Gent. In Zottegem had de lijst daar Sven Van Trappen in de gemeenteraad tussen 2007 en 2012. In Zaventem was er een LEEF!-vertegenwoordiging in de gemeenteraad tussen 2006 en 2018. Ook de LSP (Linkse Socialistische Partij) kwam even om de hoek piepen maar werd evenmin een electoraal succes.

Agalev deed zijn intrede in de streek en haalde zetels in bijna alle steden, met uitzondering van Geraardsbergen, waar de partij onder de verwachtingen scoorde. In Denderleeuw startte de lijst OPEN met 1 zetel in 2000. In 2012 ging de lijst een kartel aan met de SP.a en in 2018 ging ze op in een lokale afdeling van GROEN. Door de jaren namen ook een aantal onafhankelijke lijsten deel aan gemeenteraadsverkiezingen, met als meest opvallende de lijst De Naakte Waarheid in Lede, een éénmanslijst met kandidaat Filip Van Zandycke die uit de kleren ging op zijn verkiezingsaffiche. Van deze lokale lijsten is evenmin weinig archief bewaard gebleven.

Het anarchistisch leven in de streek bleef beperkt.

Hier en daar werd anarchistisch denken wel teruggevonden binnen groene groepen en lokale actiecomités, maar een echte structuur was er niet.

Vroege anarchistische tijdschriften werden ontdekt in het archief van vakbondssecretaris Abraham Ruiz en De Zwarte Hand van Louis-Paul-Boon zou verwijzen naar de Aalsterse anarchist Sooike Van Der Niepen.

Affiche van het tweede Groen-feest van Agalev, in Geraardsbergen

Affiche Leef!, Herzele

Filmmaker Robbe De Hert tijdens een van de lokale acties

‘De Zwarte Hand’, Louis Paul Boon

Van Hooricks voorbereiding van een van zijn toespraken

Affiche ‘Stemt Kommunist’

Affiche tegen de sluiting van Fabelta, Ninove

Antifascisme De reactie in de Denderstreek tegen extreemrechts begon zoals elders in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het situeerde zich vooral in linkse middens.

In 1936 vertrokken een veertigtal streekgenoten naar Spanje om zich aan te sluiten bij het verzet van de republikeinse troepen tegen dictator Franco. Ongeveer de helft ervan keerde terug en speelde een belangrijke rol in het gewapend verzet tegen Hitler tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In de jaren tachtig werkten activisten uit de streek mee aan de antifascistische onderzoeksgroep vzw Halt. In Aalst ontstond er een afdeling van het Anti-Fascistisch-Front die o.m. acties organiseerde tijdens de 1 meiviering van het Vlaams Blok te Aalst. De actievoerders klaagden de recuperatie van Daens door extreemrechts aan.

Krantenartikel: ‘Politie en nationalisten, één adres’

Internationale brigadisten Aalst

Blokwatch ontstond als ontmaskerende website rond het VB en het door de LSP geïnspireerde Blokbuster vond in de streek een voedingsbodem door het organiseren van scholierenstakingen en –betogingen. Natuurlijk stonden er ook nogal acties tegen racisme op de agenda, zoals vb. de Kettingreactie tussen Zottegem en Erpe-Mere langs de N46 in 1993.

Tijdens die oorlog is de belangrijkste figuur Albert Van Hoorick - op dat moment communistisch weerstander en lid van het Onafhankelijkheidsfront (een in hoofdzaak communistische verzetsbeweging, met een gewapende vleugel). Van Hoorick belandde in Buchenwald en nam ook deel aan het verzet binnen de kampen.

Blokbuster met scholierenstakingen en -betogingen

Uit het foto-archief van Van Hoorick

Uit de documenten van Van Hoorick

Toen de Aalsterse SP.a er in 2012 voor koos om met de N-VA van ex-VB-er Karim Van Overmeire samen te gaan, betoogden de Noig Verontruste Aalstenaars verschillende malen tegen deze mogelijke coalitie. De SP.a kreeg te maken met een afscheuring (Lijst A) die ook in 2018 deelnam aan de gemeenteraadsverkiezingen. Noig Verontruste Aalstenaars organiseerde mee acties in Denderleeuw, toen een coalitie tussen N-VA en VB er in de maak was (2012-2014).

In Ninove kwam een andere figuur van het Onfhankelijkheidsfront, Michel Vanderborght, neergestreken. Hij was tot zijn overlijden in 2010 voorzitter van het Nationaal Museum van de Weerstand.

Nog in Ninove is Elise van Caulaert lid van de groep Genotte, een groep die voornamelijk sabotageacties organiseerde tegen de nazi’s en gevallen Engelse piloten uit het land smokkelde. De groep werd volledig ontmanteld. De strijdmakker van Van Caulaert (Fernand Taverne) werd door de Duitsers onthoofd.

Aankondiging van de vergadering van de Noig Verontruste Aalstenaars

Uit de documenten van Van Hoorick

Affiche Kettingreactie tegen racisme

Vredesbeweging Hoewel de vredesbeweging reeds decennia actief was, kende ze ook bij ons haar hoogtepunt tijdens de jaren tachtig van vorige eeuw.

In 1981 werden de plannen van de Verenigde Staten duidelijk om atoomwapens te plaatsen in België. In 1983 kwamen méér dan 400.000 mensen samen in de grootste betoging van de Belgische geschiedenis. Nog dezelfde nacht werden de raketten door de VS en de regering Martens geplaatst, zonder enige beslissing van het parlement. In 1985 en 1987 kwamen opnieuw honderdduizenden mensen op straat tegen deze raketten en hun Russische evenknie de SS20. Na een vredesakkoord werden de Pershings in 1989 terug naar afzender gestuurd. Wat aanvankelijk niets opleverde was dan toch een succes, ook al was het politiek engagement van tienduizenden mensen gebroken.

In Aalst werd deze actie gedurende deze jaren gecoördineerd door VAKA-Aalst en de Medici tegen Atoomwapens van Dokter Jef De Loof. In Herzele groepeerde VAKA-Z.O.-Vlaanderen lokale groepen uit Ninove, Geraarsbergen, Zottegem, Brakel, Herzele en Lierde.

De vredesgroepen plaatsten paginagrote advertenties in kranten en stuurden duizenden mensen met autobussen en treinen naar de betogingen in Brussel en Gent. Ook lokaal werden acties gevoerd in Zottegem, Geraardsbergen, Herzele en Aalst.

Het kwam tot een stevige discussie binnen de beweging net voor de plaatsing. Lokale groepen wensten Brussel effectief te gaan blokkeren bij de eventuele aankomst van de raketten op de militaire basis van Florennes. Er ontstonden acties van burgerlijke ongehoorzaamheid aan en op deze basis, die een aantal actievoerders zelfs een paar weken gevangenisstraf bezorgden. VAKA-nationaal wenste daar niet op in te gaan. De nationale leiding wilde ook geen standpunt innemen tijdens de daaropvolgende verkiezingen. Deelnemers aan de kustmars tegen de raketten (waarvan een sterke delegatie uit deze streek) dwongen die beslissing evenwel af. De affiche ‘Een kernkop, stem er niet op’ werd massaal in de Denderstreek verspreid op borden van pro-raketten-kandidaten. Her en der moest wel eens een verkiezingsbord van een kernkop sneuvelen.

Affiches Vaka, tegen de raketten

Milieu- en vredesacties in de Denderstreek, jaren ‘80

Vrouwenbeweging Heel wat linkse partijen hadden een aparte vrouwenwerking die zich inzette voor de rechten van de vrouw. Hoe het met de acties voor Algemeen Vrouwenstemrecht zat in de streek, is nauwelijks terug te vinden.

Op syndicaal vlak kennen we de strijd van de Handschoenwerksters. Sinds 1842 bestond deze ambacht in onze streek, gestimuleerd door een school in Sint-Maria-Oudenhove en met producenten in Zottegem en Lierde. De fabrikant leverde het leder, de vrouwen sneden en naaiden thuis.

In 1914 dreigden de arbeidsters met een staking voor loonopslag. Die strijd wonnen ze, maar even later bleek dat de bazen zich niet hielden aan de uitbetaling. Een paar werksters trokken naar de rechtbank in Oudenaarde en haalden hun slag thuis. De uitbetaling moest correct gebeuren en de bazen kregen er een fikse boete bij.

Enkele publicaties van Schoppenvrouw Pamflet van actie tegen lingerieshow

Kaart de vrouwenvereniging voor Vrede en Welvaart.

Hoewel de vrouwenbeweging in deze streek op het einde van de vorige eeuw minstens even actief was als elders met vrouwenhuizen te Aalst en Ninove, een vluchthuis en talrijke kleine lokale groepen, is van die archieven zéér weinig bewaard gebleven… wat het ons te moeilijk maakte om de aanwezigheid van deze beweging in onze streek concreet te staven. Ook hier willen we een oproep doen om de informatie te vervolledigen en te bezorgen.

Aalst in ‘t Rose Affiche van Rufijn De Decker uit 1979

Handschoenwerksters, Lierde

In de archieven van ’t Uilekot vinden we foto’s en pamfletten terug van een actie tegen een lingerieshow in de socialistische lokalen van Café Germinal.

Een affiche van Rufijn De Decker uit 1979 getuigt van oproepen om deel te nemen aan aan pro-abortusdag in Brussel.

Organisaties als het G.O.C. en de Homo- en Lesbiennedag streken in de regio neer.

G.O.C, Aalst

Noord-Zuid In 1971 startte de eerste Wereldwinkel in Antwerpen. Men verkocht er eerlijke producten uit het Zuiden aan een faire prijs. In 1973 al opende een filiaal in Geraardsbergen. Deze winkel werd een vrij uitgebreid initiatief waar ook de Bouworde haar stek vond. Een toen jonge generatie maakte er kennis met vrijwilligerswerk bij sociaal achtergestelde groepen in bv. het toenmalige Fort Van Der Haeghen, nabij de toenmalige brouwerij Concordia. Ze hielpen de armen en kregen van bijvoorbeeld oud-mijnwerkers informele politiek/ syndicale vorming.

Toen de winkel méér en méér van de doelstellingen afweek, werd een nieuwe groep geboren, die na een tijdje thuiswerking in Overboelare opnieuw een stek vond in de Weverijstraat. In de Denderstreek waren heel wat winkels actief. Ze waren dikwijls het centrum van heel wat andere bewegingen (zoals de Vredesbeweging) maar verloren dat activisme toch na een tijdje.

Fort Van Der Haegen

Affiche: 10 jaar OWW Haaltert

Vredesbetoging Erpe-Mere; Geert Van Moorter

Een aantal ervan zoeken nu een nieuwe toekomst door samen te werken met nieuwe bewegingen als Voedselteams of door hun assortiment uit te breiden tot Europese en/of bio-producten. Andere winkels werkten verder op de klassieke manier of sloten de deuren (Haaltert, Erpe-Mere).

De wereldwinkel van Erpe-Mere was een typisch centrum van waaruit vredesacties gelanceerd werden. Dokter Geert Van Moorter kreeg er zijn engagement mee en ging later o.m. werken in Palestijnse vluchtelingenkampen en in Afghanistan.

Een deel van de Denderstreek behoorde tot de kritische vleugel. Herzele, Zottegem, Aalst en Geraardsbergen kwamen samen op voor méér interne democratie en tegen verzachting van de aankoopcriteria.

Actie aan KB van Geraardsbergen, met Guido Cock, Marc Haelterman (+) en Herman De Cooman (+); krantenartikel scholierenparlement

Affiche ‘Geen uitbuitingskoffie’ In Aalst en Herzele ontstonden Werkgroepen Internationale Samenwerking die tientallen informatieve activiteiten als vb. Casa Del Mundo organiseerden.

Het 11.11.11 komitee was op veel plaatsen de verzamelplaats voor progressieve kritische mensen die door de jaarlijkse omhalingen ook de sociale miserie in eigen stad of dorp leerden kennen.

Samen voerde de Noord-Zuidbeweging bijvoorbeeld acties tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Onvermoeibare militanten zoals Guido Cock waren bijna dagelijks in de weer. Het Scholierenparlement - 15 jaar gestuwd vanuit ’t Uilekot - vroeg vrije verkiezingen in het land.

Tijdens de eeuwwisseling was er aandacht voor de anders- of anti-globalisering. Mensen uit Zottegem, Herzele en Aalst namen deel aan de Wereld Sociale Fora in Porto Alegre en kwamen gedreven terug met nieuwe ideeën. In eigen land namen ze deel aan anti-globalistische betogingen en organiseerden vb. in …een boottocht van Oudenaarde naar Gent.

Vandaag organiseren groepen als Voedselteams, Climaxi en andere organisaties kritische acties tegen internationale vrijhandelsverdragen als CETA en Mercosur in de regio. In 2016 haalden ze nog het nationale nieuws door samen met de Broederschap van de Geraardsbergse Mattentaarten zakjes met deze specialiteit uit te delen aan het Station van Geraardsbergen als protest tegen de bedreiging van dit product door het CETA-verdrag met Canada. De opgedrongen globalisering stuitte op verzet van progressieve actiegroepen en blijkt nu paradoxaal genoeg voor een aantal mensen een reden om extreemrechts te stemmen.

Wereldwinkel in Weverijstraat, Geraardsbergen

In Geraardsbergen realiseert Giesbaergske Koleuren Gazette jaarlijks een bottom-up straatfeest voor buren en culturen: het Koleurenfeest.

Casa del Mundo, Aalst

Koleurenfeest, Geraardsbergen

Milieu Milieu- en natuuracties werden in de Denderstreek in een pril stadium georganiseerd door nevenorganisaties van politieke partijen zoals bijvoorbeeld ATB-De Natuurvrienden.

Vanaf de jaren zeventig ontwikkelde zich een onafhankelijke milieubeweging. Eén van de steeds terugkerende punten is de ontsluiting van de streek. Politici en industriëlen geloofden (en geloven nog steeds) dat nieuwe wegen werk met zich meebrengen en gaven hiermee het idee van werk in eigen streek op. De milieubewegingen en boerenorganisaties als het Algemeen Boeren Syndicaat geloven daar niet in en willen het groen in onze streek behouden. In den beginne stonden we ver van de ondertussen opnieuw afgevoerde betonstop.

In 1976 kwam men op straat tegen de aanleg van de A8 en de A9. Die verbindingswegen Brussel-Doornik via Halle passeerden rakelings onder Geraardsbergen. Leefmilieu Geraardsbergen en de Stichting Omer Wattez (nu Milieufront Omer Wattez) trokken als eerste aan de kar.

Illustratie tegen de aanleg van de N42 (artwork: Jo Clauwaert)

Kwamen boeren en milieuverenigingen goed overeen rond de aanleg van wegen, iets minder goed ging het in de discussie over mega-stallen en andere landbouwgebonden materies. Varkens- en kippenstallen werden bij de vleet een halt toe geroepen. De door Europa opgedrongen grootschaligheid zorgde ondertussen voor een nieuw boom.

Zonder het verzet van milieugroepen was de Denderstreek al doorkliefd met nieuwe wegen en was de klimaatproblematiek nog rampzaliger geweest.

Affiche van Stichting Omer Wattez tegen de plannen van de A9

Krantenaartikel tegen de rijksweg 42

Tussen Aalst en Dendermonde wilde men de N41 aanleggen maar daar stootte men op weerstand van RALDES (Regionale Actiegroepen Leefmilieu Dender en Scheldeland). We wijken even af naar Ronse waar men de N60 stillegde voor de Raad van State.

Het langstdurend geschil is dat rond de N42. Op het Gewestplan werden voor deze omleiding van om en bij de twee kilometer twee tracés voorzien: één door landschappelijk waardevol landbouwgebied annex kleine woonwijken en een verbetering van de bestaande weg. Ministers wisselden regelmatig van standpunt tot men in 2003 definitief koos voor de omleiding ervan. Procedure na procedure liep voor de initiatiefnemers slecht af door een opeenstapeling van fouten. Momenteel wacht men op de definitieve bouwvergunning.

Affiche tegen de heraanleg van de N42, publicatie door Climaxi vzw

Milieu Kernafval In 1994 kwam het NIRAS (Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen) op het idee om kernafval te dumpen in de Vlaamse Ardennen en elders. Al wat er een beetje berg uit zag, kwam in aanmerking. Na grote betogingen, o.m. in Geraardsbergen, werden de plannen afgevoerd.

In Hemelveerdegem werd een vereniging opgericht voor Alternatieve Energieomzetting: de Energofielen. Prof. George Patfoort was de eigenlijke stichter van deze vereniging. Hij werkte toen voor de VN. Rond 1980 kwamen een aantal mensen samen (500 op een bepaald moment) die bezorgd waren over hoe men met de aarde en met energie omging. Zodoende ontstond de ‘Verklaring van Hemelveerdegem’ waarin de houding beschreven wordt die de mens dient aan te nemen tegenover de natuur en die energie- en grondstoffenverkwisting als irrationeel en van laag ethisch niveau bestempelt.

Affiche tegen kernafval in onze gemeente, Geraardsbergen 1995

Dender ICD-DAK In 1980 was de Dender nog een rivier vol schuim. Het Initiatiefcomité Denderstreek was al met een vlot de Dender afgevaren om te protesteren. Het Denderaktiekomitee (DAK) deed dit tweemaal over met de boot en organiseerde tientallen acties, petities, infostands e.a. En cours de route volgde een felle botsing met SOS Dender, die het probleem evenzeer wou aanpakken maar koos voor de zachte weg.

Begin de jaren negentig werd de Dender als “prioritair te zuiveren” aangeduid door de socialistische minister (1992-1995) Norbert De Batselier. De zuivering nam een aanvang en de Dender werd stilaan een rivier waar weer vis op zat.

Het DAK beëindigde zijn werking in 2006, nadat minister van Leefmilieu Kris Peeters de groep op droog zaad zette.

Momenteel volgen vzw Climaxi en Milieufront Omer Wattez dat werk met beperkte middelen verder op. In het kader van de klimaatadaptatie zou er momenteel vernieuwde aandacht moeten zijn voor de ontwikkeling van de rivier.

Stort Burst/Flobecq Aan stortplaatsen zal de milieubeweging de handen vol hebben. In Burst (Erpe-Mere) wilde NV Danckaert in 1992 70 ha klei ontginnen en er een stort bouwen, als uitbreiding met sanering van zijn bestaande stortplaats. Honderden mensen verzetten zich tegen de ontginning via betogingen, een autokaravaan (sic!), petities, bezwaren en tientallen kleine acties die minister De Batselier aanzette tot een weigering. Die werd door de firma bevochten voor de Raad van State. NV Danckaert verloor de procedure en het stort bleef weg.

Iets harder werd het vanaf 2002 gespeeld in D’Hoppe. Veel streekgenoten namen er deel aan de acties tegen het stort en de zavelontginning van Marcel Fort. Er kwamen slagen en verwondingen vanwege de uitbater aan te pas, maar na tientallen betogingen, blokkades en procedures werden beide illegale uitbatingen door de Waalse overheid stilgelegd. Fort haalde zijn gram door er mee te dreigen zijn bos te kappen. Een zaak die evenmin doorging maar die het Waalse Gewest op het idee bracht om zelf een zware “onderhoudskap” op te zetten. Er kwam een bosbezetting aan te pas om ook deze bedreiging stop te zetten. Na vijf jaar kon D’Hoppe herademen, al is er ondertussen van de opgelegde sanering nog geen sprake.

Klimaat De meest actieve beweging op milieuvlak is die rond het klimaat in deze tijd.

Dit jaar nam ze allures aan die in de richting uitgaan van het grote maatschappelijk engagement van velen rond de raketten in de jaren tachtig. De aantallen zijn er nog niet, de nationale structuren haperen, maar heel wat streekgenoten gingen naar Brussel om actie te voeren of sloten zich in 2019 aan bij de regionale betogingen in Zottegem en Geraardsbergen. vzw Climaxi probeert een streekcoördinatie op te zetten.

De overheid richtte de NV Aquafin op waar het DAK opnieuw zou mee botsen omwille van de grootschalige aanpak van de zuivering: kilometerslange collectoren voerden het water naar zuiveringsstations en zorgden ervoor dat er qua vuilwaarde te weinig toe kwam om de bacteriën hun werk te laten doen. Nieuwe overstromingen waren het gevolg van deze aanpak.

Het DAK met de boot op de Dender

Actie van het Dender Actie Komitee, Geraardsbergen

Regionaal DenderAktiekomitee met vlnr: Jan Louis, Michel Markey, Filip De Bodt, Marcel De Neve, Rudy De Leeuw

Boot-actie van het DAK op de Dender

Affiche Vlotaktie op de Dender, 1978

Het DAK met een vlot de Dender op

Een schuimende Dender, Geraardsbergen anno 1980

Cultuur & Media Volgens de Italiaan Gramsci speelt het beïnvloeden en beoefenen van cultuur een cruciale rol in het veranderen van een maatschappij. Dat weten ze in de Denderstreek verduiveld goed.

Fanfare De Verbroedering De eerste socialisten kenden een overvloed aan fanfares, turnkringen, toneelkringen en andere. Men wilde de arbeiders cultuur bijbrengen en de klasse ontwikkelen.

Ook latere generaties bleven dit meedragen. Zo ontstond in de jaren tachtig een heuse punkscene in de streek rond het toen in de Aalsterse De Ridderstraat gelegen Centrum Netwerk en belendende cafés als De Gele Limonade. Het AFF-Aalst was er nauw mee verbonden.

Affiche De Vieze Gasten, Zottegem

Muzikanten en auteurs versterkten kritisch denken en sociaal engagement. Aan een opsomming durven we ons niet wagen. Een speciaal experiment was de Linkse Theater Unie die een benefiet speelde voor de Mikisclub te Aalst.

Het mocht niet echt baten, maar de werking werd wel overgenomen door andere organisaties.

Spin in het web voor veel activiteiten was - tot vorig jaar in Ninove en tot ver daarbuiten - de muzikant, tekenaar en affiche-ontwerper Rufijn De Decker. De Vieze Gasten kwamen jaarlijks in Zottegem of Herzele hun programma brengen.

Onafhankelijke jeugdhuizen (Jan De Lichte Zottegem, Tien Twen Ninove, Vroem Geraardsbergen…) en cafés sneuvelden één voor één door moeilijkheden in de opvolging of financiële problemen.

Ze werden vervangen door gezagsgetrouwe afkooksels die meestal leven bij de gratie van één of ander gemeentebestuur in plaats van er het gezonde conflict voor de eigen bevrijding mee aan te gaan.

Vzw ’t Uilekot bleef te Herzele bestaan maar evolueerde naar een volwassenenbeweging en onafhankelijk cultureel centrum. Wijkfeesten als de Savooifeesten te Ninove en de Rioolfeesten te Geraardsbergen brachten mensen samen en versterkten de kritische geesten. Ook die verdwenen grotendeels of werden overgenomen door mensen die er centen moeten aan verdienen. Mocht de lezer het niet eens zijn: laat je gaan of organiseer opnieuw een feest!

Affiche Café Terminal, Linkse Theater Unie

Affiche De Morgen

Klassieke progressieve persorganen als De Morgen, De Rode Vaan en anderen konden rekenen op steun uit de Denderstreek. Bij de hulpactie voor De Morgen in 1986 kocht het Steunkomitee Z.O.-Vlaanderen het tiende aandeel van de duizend.

Affiche Savooifeesten, Ninove

Uitleiding

Giesbaergske Koleuren Gazette, Geraardsbergen

Stadskranten als Vies Oljst en ’t Klokzjiël te Ninove maakten vanaf de jaren tachtig furore en schreven kritisch over het gebeuren in de eigen gemeente. In hun kielzog kregen we vrije radio’s van hetzelfde kaliber: Radio Dender en Radio Riool te Geraardsbergen. De Aalsterse radio Katanga verloor in 2016 zijn frequentie na een beslissing van Sven Gatz maar werkte verder via internet. Anderen bleven maar matigden hun toon of werden evenzeer aanhangsels van het beleid.

Affiche ‘t Klokzjiel, Ninove

Bij het starten van dit project gingen we ervan uit dat de Denderstreek het DNA van het verzet in het bloed heeft. Velen van ons waren er als de kippen bij om niet over zich te laten lopen en zich in te zetten voor een lotsverbetering van de meerderheid van de bevolking. Ze hielden er (zoals iedereen) soms rare kronkels op na, maar boden moedig en soms met levensgevaar weerstand aan oprukkende tendensen die de vrijheid van de mensen in de weg stonden.

Toch laat de bedenking van één van onze medewerkers ons niet los. Gepensioneerd AMSAB-medewerker Rik De Coninck: “Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik woonde in een regio die murw geslagen was na de mislukking van het daensisme en de ontmaskering van die beweging tijdens de collaboratie, na de uittocht van Van Hoorick uit de KPB en de ontmaskering van die partij tijdens de Koude Oorlog... Niemand heeft me ooit durven of willen zeggen voor welke partij hij/zij stemde.

Er werd wel veel gevloekt op de machthebbers, maar voor de rest hoorde ik niets anders dan ‘We moeten wel gaan stemmen... Zouden er nog goeie zijn?’ Volgens mij moet de focus liggen op het feit dat geen enkel succes makkelijk was, dat er geen aangeboren verzet was, dat ieder succes bekomen is door een grote collectieve inspanning.”

Wij vinden in elk geval dat er in die 150 jaar die hier met horten en stoten, onvolledig, de revue passeert veel ten goede gebeurd is. Sommige verwezenlijkingen worden of werden teruggedraaid.

Anderen staan nog recht. We hopen dat dit jou de goesting geeft om je in te zetten voor ’t algemeen. En we hopen dat mensen, ondanks alle moeilijkheden die het huidig samenleven met zich meebrengt, zin blijven hebben om kritisch de mond open te doen: voor onderlinge solidariteit, gelijke rechten en tegen uitsluiting van mensen of de vernietiging van de planeet waarop we leven.