Tomato Revolution(Nl.)

Het rode goud staat al een tijd in onze geschiedenisboeken vermeld. We associëren tomaten onmiddellijk met Italië. Maar waar komt die tomaat nu vandaan? Tomaat is geen Europees woord. De Italianen spreken over “pomodoro”, vertaald de gouden appel. Het woord tomaat komt uit Mexico. Het waren de Azteken die de tomaat gedomesticeerd hebben, nog vóór de Spaanse kolonisatie. De oorsprong van de tomaat vind men terug in Zuid-Amerika, de tomaat was een klein besje dat men consumeerde en langzaam maar zeker zijn weg vond naar Mexico waar de tomaat verder gedomesticeerd werd. Tomata betekent vrij vertaald een opgeblazen bes.

De tomaat was in de 16de eeuw al gekend. Het werd niet opgenomen in de tuinbouw of opgegeten, maar gezien als een sierplant. Een exotisch gegeven. Pas in de vroeg 17de eeuw zijn er bewijzen dat een hospitaal in Sevilla (Spanje) grote partijen tomaten opkochten als voedsel voor de armen in het hospitaal. In de 19de eeuw, met de komst van stoommachines en spoorwegen, doet de tomaat haar intrede in de Europese grootsteden.

Mythologie: de gele tomaat deed denken aan de klassieke mythe van Hesperiden: een geschenk van Hera en Zeus. Dat was een boomgaard van gouden appelen.

TOMATINA

La Tomatina is een feest in het Spaanse dorpje Buñol . Het is een jaarlijks terugkerend tomatengevecht op de laatste woensdag van augustus. In 1945 zochten enkele jongeren ruzie omdat ze wilden deelnemen aan een typische lokale optocht van gigantes y cabezudos (reuzen en groothoofden). Omdat ze zich in de buurt van een groentekraam bevonden, stalen ze tomaten om die naar de optocht te gooien. De oproerpolitie kwam en liet de jongeren de schade vergoeden. Het jaar daarop herhaalden de jongeren deze truc, met ditmaal van huis meegebrachte tomaten. Ook toen werden ze weer door de ordetroepen opgepakt. Na dit enkele jaren achtereen volgehouden te hebben, werd dit een traditie zonder dat er een officiële status van was vastgelegd.

DE RODE VRUCHT ALS KOGEL

“Het eerste vastgelegde incident van een toneelspeler die met tomaten werd bekogeld was pas in 1883, toen een man genaamd John Ritchie blijkbaar zo erbarmelijk acteerde dat het publiek uit woede daartoe speciaal meegebrachte versnaperingen begon te werpen. The New York Times tekende destijds op: ‘Vanaf het balkon werd een grote tomaat gegooid (...) en verschillende rotte eieren vielen op zijn hoofd’. Gelukkig maar, we kunnen tomaten echt beter ergens anders voor gebruiken. Die arme vruchten.” Recent nog kreeg de Vlaamse minister-president Jan Jambon tomaten naar het hoofd en ook de Nederlandse partij SP gebruikte jarenlang de tomaat als vorm van protest.

van de industriële tomaat

De economische route van de (on)schuldige tomaat is wijdvertakt. De productieketen is vandaag zo geglobaliseerd dat de hele wereld industriële tomaten eet. Op alle continenten wordt ze verdeeld, gecommercialiseerd, geconsumeerd. De voedingsmiddelenindustrie verpakt jaarlijks 12 miljard producten met industrieel verwerkte tomaten, maar de industriële tomaat is een ander soort vrucht dan de tomaat die wij kennen. Het is een artificiële vrucht, gecreëerd door genetici, en gemaakt om optimaal te beantwoorden aan de industriële verwerking. Eenmaal verwerkt en in vaten gepropt maakt ze verschillende reizen rond de wereld voor ze geconsumeerd wordt. De vrucht moet tegen een stootje kunnen: ze is zwaarder en hechter dan een verse tomaat omdat ze minder water gevat. De schil is heel dik, en de tomaat bederft niet snel.

tomatenconcentraat afgewerkte producten (wereldwijd)

De Internationale van de tomaat leidt vandaag steeds vaker naar China. Eén van de gigantische bedrijven “Cofco Tunhe” in China verwerkt jaarlijks 1.8 miljoen ton verse tomaten en produceert zo 250.000 ton tomatenconcentraat. Dit is slechts een derde van de Chinese productie. De geoogste tomaten in de duizenden velden van Xinjiang zijn de grondstof voor het Cofco-tomatenconcentraat dat naar meer dan tachtig landen wordt geëxporteerd. De tomaten worden niet in China geconsumeerd, maar als tomatenconcentraat verhandeld op de internationale markt. Voor pizza’s en sausjes in Europa. Cofco Tunhe levert tomatenconcentraat aan de grootste multinationals van de voedingssector zoals Kraft Heinz, Unilever, Nestlé, Campbell Soup Company, Kagome, Del Monte, PepsiCo of nog de Amerikaanse groep McCormick, de nummer 1 wereldwijd van kruiden en in Europa eigenaar van de merken Ducros en Vahiné.

Achter het sympathieke imago van de ongekunstelde tomaat dat wordt uitgedragen door de diverse merken gaat een onverbiddelijke economische oorlog schuil. Volgens het World Processing Tomato Congress (WPTC) loopt het jaarlijkse omzetcijfer op tot 10 miljard dollar. De stad Parma in Italië is de wieg van deze industrie, die eerst naar de Verenigde Staten uitzwermde. Parma is nog steeds een zenuwcentrum: haar traders en machinebouwers spelen een prominente rol in het netwerk, te midden van de Amerikaanse en de Chinese giganten. Gewiekste zakenlui zijn bereid tot alles om hun aandeel te vergroten. De tomatenbusiness is een kleine wereld met een handvol hoofdrolspelers: Italië, China en Amerika heersen over een vierde van de tomatenproductie wereldwijd.

AGROMAFFIA

Achter heel wat producten in onze supermarkten gaat de uitbuiting van honderden arbeiders schuil. Het systeem achter die uitbuiting is wat in het Italiaans ‘il caporalato’ genoemd wordt. De capo’s organiseren en beheren de illegale handenarbeid ten dienste van de agromaffia. Dit uitbuitingsmechanisme heeft een groot deel van de Itali aanse landbouw in zijn greep. Zuid-Italië produceert 77% van de wereldwijde export van tomatenconserven en deze export is voor een groot deel in de handen van de agromaffia. Ongeacht hun nationaliteit werken de Afrikanen die in Italië aankomen in dit systeem. Een rapport van Amnesty International uit 2012 bevestigt dat het misbruik van arbeidsmigranten een pijler van de Italiaanse landbouw is geworden. Op een totaal van 813.000 Italiaanse landarbeiders zijn daarvan 153.000 mensen afkomstig van een land buiten de Europese Unie. Deze statistieken houden geen rekening met de arbeiders die niet aangegeven worden. De industriële tomaat heeft grote invloed op lageloonlanden. Tomatenconcentraat uit China belandt op de markten in Afrika: ze worden in Italië of elders ingekookt en verwerkt tot een soort van donkere pasta, die dan in de landen waar het product op de markt komt opnieuw aangelengd wordt met water en zetmeel. Ook in onze supermarkten zijn veel zogezegd Italiaanse merken te koop die nog weinig met een tomaat te zien hebben. Het concentraat is goedkoper dan de tomaten die lokaal geteeld worden, dus is er meer vraag naar geïmporteerde tomatenconcentraat.

VLUCHTELINGENSTROOM

De economische context wordt over het hoofd gezien van deze humanitaire catastrofe in Afrika. Al twintig jaar lang neemt de import van tomatenconcentraat toe in Ghana. Er is sprake van een stijging van 9000%. Door de industriële tomatenindustrie verliezen veel lokale gemeenschappen hun inkomsten, want er is meer vraag naar het goedkoop tomatenconcentraat dan naar de lokale tomaten zelf. De lokale gemeenschappen in Afrika verliezen hun inkomsten en voelen zich genoodzaakt te immigreren. Vluchtelingen uit Libië, Noord-Afrika, steken de Middellandse zee over om de kans op een beter leven te vergroten. In 2016 verdronken meer dan 5000 migranten tijdens hun oversteek. Uit de cijfers blijkt dat van de 300.000 Afrikanen, die in 2015 en 2016 in Europa aanspoelden, voor hun aankomst Afrika

ALTERNATIEVEN

Als consument worden wij voorgelogen over de herkomst van heel wat voedingsproducten. Bewust consumeren en de bedrijven verantwoordelijk houden kan hier verandering in brengen. Een oplossing voor deze kwestie is eerlijke handel. Fair trade biedt een systeem dat het mogelijk maakt om Internationale handel te voeren met meer rechtvaardigheid, respect en gelijkheid. In plaats van de symptomen van armoede aan te pakken, neemt eerlijke handel één van de oorzaken van armoede aan: de huidige werking van Internationale handel. Specifiek betreft dit de ongelijke machtsverhoudingen tussen grote bedrijven en boeren in binnen- en buitenland die op kleine schaal werken om de rest van de wereld te voeden. Ongeveer 840 miljoen mensen (1 op 8) op aarde lijden aan ondervoeding, de meerderheid daarvan is landbouw(st)er. Die armoede heeft verschillende oorzaken, maar handel speelt daarbij een grote rol. Vooral in de regio's die economisch sterk afhankelijk zijn van de uitvoer van hun producten.

De 10 basisbeginselen van fair trade

Bronnen: https://www.fairtradebelgium.be/eerlijke-handel/de-basisprincipes-van-fairtrade/

ALTROMERCATO

Altromercato is een Italiaanse fairtrade organisatie. Zij lanceren een campagne onder de noemer “Tomato Revo lution”. De tomaten komen van twee coöperaties uit Sicilië en Puglia. Met deze campagne bieden ze een tegengewicht voor de uitbuiting van werkers (waaronder veel vluchtelingen) in de Italiaanse tomatensector.

ESPERANTO COOPERATIVE SOCIALE

Onze andere partner is Esperanto cooperative sociale. Deze coöperatie uit de buurt van Napels bewerkt gronden die door de staat in beslag genomen zijn na maffia-processen. Ze werken in een horizontale structuur en produceren tomaten en afgeleide producten.

LIBERA TERRA

Libera Terra groepeert negen Italiaanse coöperaties die in beslag genomen gronden van de maffia bewerken. Zij waren de eersten die in de jaren negentig een actie in mekaar staken om deze meestal verwaarloosde gronden aan coöperaties te geven om voedsel op te kweken.

ECO & FAIR

De coöperatie Eco & Fair is een initiatief van Climaxi, vzw ’t Uilekot en Wereldwinkel Herzele. Wij importeren ook Europese producten met een herverdelend economisch verhaal dat gericht is op zelfbeheer: landbouwcoöperaties en bezette bedrijven die het heft in handen nemen en tonen dat een horizontale, ecologische en sociale economie mogelijk is. Met onze eigen winstmarge (gemiddeld 30%) betalen we de kosten: huur, transport, opslag en verwarming.

Ben je net als wij verzot op tomaten: kweek ze zelf, koop ze bij de lokale boer of winkel en koop afgeleide producten als sauzen en passata in winkels die werken met eerlijke producten. coop solidair