Cobouw special gevels en daken

Vrijdag 22 januari 2016 / Dagblad voor de bouw / nummer 14 160ste jaargang. BIM Media, Postbus 16262, 2500 BG Den Haag

Special interview pagina 8 Nico Hendriks over zijn ervaringen in de dakenbranche en over de prijs die naar hem is vernoemd.

interview pagina 17 SUS Ateliers leidt een nieuwe beroepsgroep bouwkundigen op om verder te denken dan standaard.

bedrijfsprofiel pagina 23 EGM architecten ontwikkelt een gevelsteen van geperst baggerslib. Innovatief, milieuvriendelijk en duurzaam.

beurs pagina 15 Onder het motto ‘Façades with 2020 vision’ kijkt Gevel 2016 vooruit.

Gevels & daken

Revolutionair Spectaculair Modulair

Ontwerpen met daglicht VELUX modulaire lichtstraten voor een beter binnenklimaat

VELUX

BIM-objecten Snel, makkelijk en nauwkeurig

VELUX helpt u met gratis AutoCAD-tool en BIM-modellen VELUX modulaire lichtstraten zijn gebaseerd op een 100% modulair concept dat uitvoerige werkvoorbereiding compleet overbodig maakt. Daarbij biedt VELUX u simpele, bondige CAD-tools waarmee u snel nauwkeurige en visueel aantrekkelijke tekeningen en presentaties creĂŤert. Met andere woorden, wij hebben de lichtstraat gecompleteerd, zodat u verder kunt met uw project.

Download onze gratis CAD en BIM objecten: www.modulairelichtstraten.velux.nl

VEL6004 VMS Adv. Daken&Gevels.indd 2

12-01-16 16:59

Gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

Op én onder de huid

V

oor de Cobouw Special Gevels en daken kruipen we op de huid.

Misschien ook op de huid van de lezer, maar in eerste instantie op de huid van het gebouw. Zoals de verhalen in deze editie van Cobouw Special laten zien, gebeurt er veel met die huid. Geïsoleerde make-overs in één dag, experimenten met drones en robots, nieuwe bouwstenen uit afvalstoffen: ontwikkelingen die tien jaar geleden ondenkbaar waren en misschien over vijf jaar al aan de orde van de dag. Maar we zien ook vernieuwende oplossingen met bijvoorbeeld de zo vertrouwde dakpan en baksteen. En misschien symboliseert dat wel meer de tijd waarin we leven: dingen die we altijd voor zoete koek aannamen, bekijken we met een frisse blik. Kan er meer? Kan het beter? Kan het anders, gewoon om eens te kijken hoe dat werkt? Zo ook met de Cobouw Specials. Voor 2016 staan twaalf prachtige, actuele thema's op het programma. En als het aan u ligt, worden dat goed gevulde kranten die ook online zijn te lezen en te bladeren. Want u, als lezer van de Cobouw Special, krijgt van ons alle ruimte om mee te denken en mee te doen met de artikelen die we publiceren. U zit immers niet alleen óp de huid van bouw-initiatieven, maar ook eronder! Een mooi project? Een nieuw product? Een uitgesproken mening of visie over de toekomst van de bouw, gezien vanuit uw vakgebied of expertise? Schroom niet om uw plek in de Cobouw Special op te eisen. En mochten wij u ontdekken (voordat u ons hebt gevonden), dan staan wij bij u op de stoep!

Caroline Kruit

Uitgever Customer Media c.kruit@bimmedia.nl

3

Inhoud 5 Oude ambachten, nieuwe technieken / Armand Landman 8 Veertig jaar ontwikkelingen in de dakenbranche / Jeroen Kreule 11 Studeren op de gebouwde omgeving / Peter de Lange 13 Energiezuinige woning binnen een dag / Edo Beerda 15 Innovaties die de bouw kunnen veranderen 17 Verder denken dan standaard / Yvonne Ton 19 Energie via hellend dak / Tosca Vissers 21 Verdieping. Meer gevels en daken 23 Gevelsteen van geperst baggerslib / Gerard Vos 27 Zoeken naar eenvoud in een complexe opdracht

Omslag

Colofon De inhoud van deze special valt onder verantwoordelijkheid van de uitgever.

Klantenservice (070) 3046777 Redactie telefoon (070) 3046700 Postbus 16262, 2500 BG Den Haag Internet www.cobouw.nl E-mail cobouw@bimmedia.nl Hoofdredacteur Boudewijn Warbroek Uitgever Caroline Kruit Eindredactie en coördinatie Nienke Abma en Nanda van Dijk Medewerkers Edo Beerda, Jeroen Kreule, Armand Landman, Peter de Lange, Yvonne Ton en Tosca Vissers Vormgeving Hans de Jong Opmaak Bastiaan Stuy

Het beeld symboliseert enerzijds de bonte verzameling aan gevels en daken in het Nederlandse landschap. Met groene vlakken horizontaal en verticaal, met de rode tinten van keramische bouwmaterialen, de lichte vlakken die glazen gevels vertegenwoordigen, het grijze beton en industriële staal.

Anderzijds refereert het beeld ook aan de lappendekens van samengeraapte materialen waarmee veel mensen hun beschutting moeten zoeken. Een waterdichte gevel, een dak boven je hoofd: zo vanzelfsprekend is dat helemaal niet.

Beeld: LanKogal Nakom / Shutterstock

Abonnementen: wijzigingen, klachten bezorging en opgave nieuwe abonnees: Klantenservice: (070) 3046777. Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw).

Overnemen artikelen: voor het overnemen van (een gedeelte van) artikelen uit deze uitgave dient men zich te wenden tot de uitgever. Op alle artikelen in Cobouw of op Cobouw.nl berust auteursrecht. Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar gemaakt worden, gearchiveerd worden of verveelvoudigd worden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van dagblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

SL 38

Nieuw ultraslank aluminium raam- en deursysteem

SL 38 Classic

SL 38 Cubic

SL 38 Ferro

De doorontwikkeling van het meest succesvolle raam- en deursysteem van Reynaers resulteerde in het nieuwe SL 38.

Ultraslank en toch voldoet dit systeem aan alle moderne technische specicaties waaronder een hoge isolatiewaarde én brandwerendheid.

SL 38 is beschikbaar in drie stijlen: Classic, Cubic en Ferro.

De strakke uitstraling past uitstekend bij renovatieprojecten als vervanging van stalen ramen en ook in nieuwbouw levert SL 38 een belangrijke bijdrage aan de detaillering van een gebouw.

Interesse voor een prolering op maat? Neem contact op met de adviseurs van Reynaers.

Kijk op www.reynaers.nl of bel +31 (0)492 – 56 10 20

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

INTERVIEW Heren 5 architecten heeft een voorliefde voor baksteen. Met het materiaal kunnen zij eindeloos variëren. / Armand Landman

5

Oude ambachten, nieuwe technieken L

eg de meest recent opgeleverde of in aanbouw zijnde ontwerpen van het Amsterdamse architectenbureau Heren 5 op een rij, en het eerste dat opvalt is de liefde voor baksteen. “Klopt,”, zegt medeoprichter Jan Klomp.

“Wij zijn een baksteenbureau. Negen van de tien keer kiezen we voor baksteen. Geen enkel ander materiaal veroudert zo mooi.” Het leverde de Amsterdammers de afgelopen jaren een handvol architectuurprijzen op.

“Maar het belangrijkste blijft toch een comfortabel huis om in te wonen.”

Heren 5 zetelt in een stoer ogend, uit baksteen opgetrokken, pand in Amsterdam Noord. Schijn bedriegt hier, want het onderkomen is - hoewel het gemakkelijk in het portfolio zou passen - niet door de Amsterdammers ontworpen. “We huren de ruimte. De crisis is ook aan ons niet onopgemerkt voorbij gegaan. We konden met minder ruimte toe en zijn vanuit de IJ-kantine naar een paar honderd meter verderop verhuisd.

Naar alle tevredenheid overigens. Voor mij voelt deze ruimte als een woonhuis. Erg comfortabel.” Klomp vertelt het terwijl we door een manshoge glaspartij naar de werkzaamheden op de scheepswerf van Damen Shipyards uitkijken. Daarachter het IJ. “Fantastisch uitzicht. Klanten raken er nooit over uitgepraat als we ze hier ontvangen.”

Studievrienden Klomp begon het bureau met vier studievrienden. Samen carpoolden ze eind jaren tachtig dagelijks van Amsterdam naar Delft. Onafhankelijk van elkaar bleken ze zich voor dezelfde opdracht te hebben ingeschreven. Toen ze de handen ineensloegen, mochten ze het werk uitvoeren. Zie daar de ontstaansgeschiedenis van Heren 5. Van de vijf oprichters werken er 25 jaar later nog twee bij het bureau: Jan Klomp en Bas Liesker. Anno 2016 zijn er, naast de twee oprichters, nog 15 “stuk voor stuk fantastische architecten” bij Heren 5 werkzaam.

Klomp leidt rond door het kantoor en stopt bij een wand waar renders van de meest recente projecten hangen. Inderdaad, negen van de tien gebouwen zijn opgetrokken uit baksteen.

Nooit gemakzuchtig overigens, maar altijd in opvallende verbanden, met oog voor detaillering en niet zelden met hele

Heren 5 architecten wil graag oude ambachten doen herleven, maar wel met nieuwe technieken. Een goed voorbeeld is het ontwerp van de jaren-30-achtige arbeidershuisjes in de Alkmaarse Spieghelbuurt.

“

Een gebouw is altijd onderdeel van een plek kunstwerken in de gevel verwerkt. Zelden wordt voor twee gebouwen dezelfde kleur gebruikt. “Een gebouw is immers altijd onderdeel van een plek. Moet daar in passen. Mag opvallen, maar mag nooit uit de toon vallen,” stelt Klomp.

“Wij willen oude ambachten doen herleven, maar wel met nieuwe technieken.” Dat laatste uit zich in het ontwerp van jaren-30-achtige arbeidershuisjes in de Alkmaarse Spieghelbuurt. Rode baksteen met rode dakpannen maken het een ouderwets ogende volksbuurt. Langs de gevels loopt een opvallende witte lijst die soms ook de kozijnen omspant.

Klomp: “Hadden we dat op de traditionele manier in hout uitgevoerd dan was het onbetaalbaar geworden, alleen al vanwege het onderhoud. We hebben daarom gekozen voor holle aluminium lijsten, op sommige plaatsen opgevuld met schuim, om deuken te voorkomen. Het aluminium is gecoat en

Jan Klomp en Bas Liesker vormen de directie van Heren 5 architecten. Het bureau is opgericht in 1991 en is gevestigd in Fort Cortina in Amsterdam-Noord op het Cornelis Douwesterrein.

In de loop der jaren heeft Heren 5 de nodige prijzen op haar naam mogen schrijven, waaronder: Publieksprijs & Lieven de Keypenning 2014 (Huis van Hendrik, Haarlem); VKG Publieksprijs 2014 (Huis van Hendrik, Haarlem); AIA Archiktectuurpijs Alkmaar (Tuinderspad & Spieghelbuurt, Alkmaar), Nominaties: VKG Architectuurprijs 2015 (Zaanse Strip, Zaandam); BNA Gebouw van jaar regio Oost 2011 (Ittersumerlanden, Zwolle).

Middenin het prijswinnende ontwerp van het ‘Huis van Hendrik’ in Haarlem prijkt een ingemetseld kunstwerk. Een samenwerking met beeldend kunstenaar Boris Tellegen. Foto: Bas Uterwijk voor jaren onderhoudsvrij. Gemaakt en geleverd door Meilof Riks uit Veendam.”

Of neem het massieve blok aan het Buikslotermeerplein in Amsterdam Noord met woningen, winkels en parkeergarage.

Blikvanger hier zijn de bakstenen gevels met een verspringend motief die ’s avonds als de pixels in een computerscherm oplichten. “Paste nooit binnen het budget als we dat op de traditionele manier hadden laten metselen. Samen met leverancier van bouwsystemen Leebo hebben we toen een soort van metalen telraam uitgedacht waar de stenen in worden opgehangen. Bijkomend voordeel is dat het lucht- en lichtdoorlatend is, waardoor er in de parkeergarage geen aparte luchtverversinstallaties nodig zijn.”

Platanen Dat je met baksteen eindeloos kunt variëren laat Klomp zien aan de hand van twee projecten in Haarlem. “In de wijk Schalkwijk start binnenkort de bouw van een aantal woonblokken in een parkachtige omgeving. We wilden eens uitproberen

of je ook een rijtje huizen kunt bouwen zonder blinde zijgevel.

De blokken zijn daarom ovaal. Met een mooie gezamenlijke binnentuin.” Om de blokken in te passen tussen de vele platanen in het park koos Heren 5 voor een licht groene baksteen met een reliëf dat lijkt op de afbladderende bast van een plataan. “Dat wordt nog een uitdaging voor de metselaars,” grijnst Klomp.

Elders in Haarlem staat sinds een paar jaar het ‘Huis van Hendrik’, een woonkolos met een aantal opvallende vouwen in het ontwerp. De kromming in de naastgelegen Bernhardlaan en die van het buurblok blijken de aanleiding voor de gevouwen vorm. Midden in het prijswinnende ontwerp prijkt een gigantisch ingemetseld kunstwerk waarvoor Heren 5 samenwerkte met beeldend kunstenaar Boris Tellegen. “We werken graag samen met kunstenaars. Het maakt dat bewoners trots zijn op het gebouw waarin ze wonen. Schoonheid en ambacht doen er weer toe in een ontwerp. En als iets mooi is breek je het niet zomaar af.”

DIRECT NA ISOLEREN?

Met de Reno PIR wol kan dit uitstekend Wanneer het bestaande dakelement nog goed is wilt u op een eenvoudige en snelle manier de isolatiewaarde kunnen verbeteren. Het gepatenteerde systeem voorkomt luchtcirculatie door het opvullen van oneffenheden en is beloopbaar tijdens montage. Het dak blijft dicht waardoor er geen overlast ontstaat voor de bewoners en binnenafwerking niet nodig is. Voor meer voordelen en toepassingen ga naar: www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren

UNILIN Insulation bv – Beneluxstraat 1 – Postbus 3 - 5060 AA Oisterwijk – T +31 (0)13 523 13 13 info.nl@unilin.com – www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren

FASCINERENDE GEVEL. Het perfekte materiaal voor geventileerde gevels.

Fraunhofer Instituut voor Mariene Biotechnologie, Lübeck, Duitsland I ALUCOBOND® A2 speciale kleur Green Metallic I Müller Reimann Architekten | Foto: © Stefan Müller | ALUCOBOND® Aluminiumcomposiet panelen geven door diversiteit in verwerking een grote architectonische vrijheid.

3A Composites GmbH Alusingenplatz 1 78224 Singen, Duitsland Tel +49 7731 - 941 2060 info.eu@alucobond.com

www.alucobond.com

Duurzaam. Natuurlijk. Mooi.

PLANATURAL Natuurlijke uitstraling en duurzaamheid verenigd

CEMFORT B65 Hoogwaardig, veilig en recycleerbare golfplaten in vezelcement

PLANATURAL® Natuurgevelplaat is door-en-door gekleurd

Cemfort® B65 vezelcement golfplaten zijn uitzonderlijk

en gekruid met de kracht van de natuur. Ze biedt de

duurzaam en worden gebruikt voor een breed scala

hedendaagse architect een scala aan creatieve mogelijkheden

aan dak- en geveltoepassingen: agrarische gebouwen,

en geeft gevels een unieke, natuurlijke expressie.

kantoor- en bedrijfscomplexen en de laatste jaren ook

PLANATURAL Natuurgevelplaat komt in een reeks

in de woningbouw. Met de extra Cembrit garanties en

subtiele accentkleuren en grijstinten die tot de verbeelding

Komo keuring bieden ze de professionele verwerker een

spreken en combineert esthetiek met duurzaamheid en

gegarandeerde en kwalitatieve dakoplossing.

®

sterkte met gebruiksgemak.

•

Ontwikkeld met oog op dierenwelzijn Brandklasse A1-s1-d0 conform NEN-EN 13501-1

•

In de massa gekleurd

•

•

Ideaal voor geventileerde gevels

• KOMO gecertifieerd

•

Vlak geschuurd, matte uitstraling

•

Extra verzekerde projectgarantie

•

Gehydrofobeerd en vuilafstotend

•

Ademend, bestand tegen chemische invloeden

•

11 unieke kleuren

•

Interlaminaire beveiligingsstrip

•

Brandklasse A2-s1-d0 conform NEN-EN 13501

•

Accesoires in kleuren

•

Accesoires in kleuren

Ontdek ons gevelgamma en dakprodukten in vezelcement op www.cembrit.nl of stuur een email naar info@cembrit.nl voor meer informatie.

www.cembrit.nl

8

ge v e l s en d a k en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

INTERVIEW Nico Hendriks loopt al vier decennia lang mee in de dakenwereld. Nu is er ook een award naar hem vernoemd. / Jeroen Kreule

Veertig jaar ontwikkelingen in H

et is nogal wat, dat een prijs naar je wordt vernoemd.

Nico Hendriks, ruim veertig jaar actief in de dakenbranche én de bescheidenheid zelve, sprong dan ook niet gelijk een enorm gat in de lucht, toen het voorstel kwam om zijn naam te koppelen aan de prijs voor het Dak van het Jaar: de ‘Nico Hendriks Award’.

Hendriks was in 1977, samen met Hans van Berk, oprichter van Bureau Dakadvies (BDA), anno 2016 nog steeds een van toonaangevende dakaviesbureaus van ons land. Al snel kwam Albert van den Hout het bureau versterken. Hendriks: “Ik heb het in een eerder interview ook al gezegd: Albert is voor mij de dakgoeroe. Ik heb ontzettend veel met hem samengewerkt, bovendien is hij een hele goede vriend van me geworden. Dus ja, ik heb het er wel even met hem over gehad, over die award.

Hij vond het geen enkel probleem, integendeel. Oké, ik heb best het een en ander gedaan in de branche, maar altijd met hulp van anderen. En dat is mijn punt. Maar goed, ik heb er uiteindelijk mee ingestemd. Want het is natuurlijk wel een hele eer.”

Volgens de organisatie van de verkiezing Dak van het Jaar, een initiatief van de Stichting Dakpromotie en het vakblad Roofs, zet Hendriks zich al decennialang in voor het stimuleren van kwalitatief en innovatief dakdekken. Dat de prijs naar Hendriks zou worden vernoemd, lag voor de hand, aldus de organisatie.

De prijs voor het Dak van het Jaar gaat naar een project dat zich in 2015 op het gebied van techniek en innovatie heeft onderscheiden. Voor de duidelijkheid: Hendriks zit niet in de jury en weet dan ook niet welk project gaat winnen.

Scherpe blik Hendriks was jarenlang directeur van de BDA Groep. Daarnaast was hij het gezicht van de Nationale Dakendag. In 1992 werd hij benoemd tot hoogleraar Materiaalkunde en Duurzaam Bouwen. In 2005 ging hij met emeritaat, maar nog steeds verzorgt hij colleges in het vak Gevels en Daken. Hij is verantwoordelijk voor honderden, deels wetenschappelijke, publicaties over bijvoorbeeld mechanica, materiaalkunde, bouwfysica

“

ik heb het een en ander gedaan in de branche, maar altijd met hulp van anderen

en bouwtechniek. Kritisch, altijd met een scherpe blik en bovenal met veel verstand van zaken. Hendriks is nog steeds zeer nauw verbonden aan de BDA Groep in Gorinchem, onder meer als voorzitter van het Kiwa BDA Expert Centre Building Envelope (ECBE).

Het ECBE, dat valt onder het Ingenieursbureau BDA Dak- en

Nico Hendriks studeerde in 1968 af als civiel ingenieur aan de TH Delft, bij de afdeling Weg- en Waterbouwkunde. Hij was op dat moment werkzaam bij Raadgevend Ingenieursbureau Aronsohn in Rotterdam. In 1973 trad hij in dienst bij Koninklijke Nederhorst Bouw in Gouda, als hoofd research en development. Later werd hij stafdirecteur. Samen met Hans van Berk richtte hij in 1977 Bureau Dakadvies (BDA) op. Hendriks trok zich in 2012 terug uit het directieteam, maar als ‘professioneel partner’ is hij nog steeds betrokken bij het bedrijf. Hij is emeritus hoogleraar aan de TU in Eindhoven (faculteit Bouwkunde) en geeft nog regelmatig gastcolleges over daken en gevels.

Geveladvies, is een bedrijfsonderdeel dat zich bezighoudt met het opstellen van kwaliteitsverklaringen (BDA Agrément). Niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland. Hendriks: “Het gaat daarbij nadrukkelijk om de hele gebouwschil: dak én gevel, maar ook wat onder de grond zit.” Een BDA Agrément bevat meerdere beoordelingsaspecten, zoals toepassingsvoorwaarden, referenties, onafhankelijk vastgestelde systeem- of productgegevens en aandachtspunten bij de uitvoering.

Met andere woorden: Hendriks weet nog steeds heel goed wat er in de dakwereld speelt. En niet onbelangrijk: hij vindt het werk vooral heel erg leuk.

Het is niet eenvoudig om de ontwikkelingen in de dakenbranche van de afgelopen veertig jaar in een notendop weer te geven, beaamt Hendriks. “De opkomst van isolatie was natuurlijk een hele belangrijke. Aanvankelijk verliep dat aarzelend. Er zijn in die beginperiode ook vreselijk veel fouten gemaakt, denk maar aan de problemen met koud dakconstructies.” Verder noemt hij de ontwikkeling van gemodificeerde bitumen met een wapening van polyester, in de jaren 80. “De wapening in dakbedekking bestond in de jaren 60 en 70 onder meer uit glasvlies of vilt. Bij een storm scheurden er gemakkelijk vrij kleine stukken af. De storm in 1990 was echter zo hevig, dat hele daken de lucht in vlogen, met schoorsteen en al. De daken op zich waren wel sterk door de polyesterwapening, maar de bevestigingssystemen voldeden niet onder dergelijke extreme omstandigheden.’’

Kwaliteitsborging Hendriks ziet nog steeds veel innovatieve kracht in de markt, stelt hij tevreden vast. Als goed voorbeeld noemt hij IsoniQ, een jong bedrijf uit Urk dat onder andere een reeks bouwknoopoplossingen op de markt heeft gebracht. Zoals de IsoniQ MURA, geschikt voor toepassingen met gemetselde buitengevels. Met dit lichtgewicht product kan de ideale dakopstand worden gemaakt. De dakrandelementen zijn gemaakt van eps en zijn op meerdere plekken voorzien van houten verstevigingsstroken. “Het blijkt een perfecte aansluiting tussen dak- en gevelisolatie.” Er is ook een XL versie van de MURA. Hendriks zegt dat kwaliteitsborging in de dakenbranche steeds belangrijker wordt, bovendien is hij er van overtuigd dat systeemoplossingen de toekomst hebben. De tijd van louter denken in producten is voorbij, zegt hij. Graag noemt hij de zogenoemde roof concepts van IKO, een bedrijf dat zichzelf ‘meer dan alleen een fabrikant van dakbedekkingsmaterialen noemt’. Het gaat om een kant-en-klaar totaalconcept, met kwaliteitswaarborging dankzij BDA Agrément.

De Nico Hendriks Award

De winnaar van de prijs Dak van het Jaar 2015, de zogeheten ‘Nico Hendriks Award’ wordt bekend gemaakt tijdens het Nationale Daken Event dat plaatsvindt op 27 januari in het NBC te Nieuwegein. De prijs wordt toegekend aan het project dat in 2015 is gerealiseerd en dat zich heeft onderscheiden op het gebied van kwaliteit en innovatie.

Vanuit een longlist van veertien projecten heeft de jury er drie genomineerd.

De jury bestaat uit: Nic-Jan Bruins (DGI Dak en Gevel Ingenieurs) Karsten Konrad (HHD) Rob Versluis (BDA Dakdadvies) Otto Kettlitz (MDG) Dirk Roosendaal (VBB) Ton Berlee (Comfortdak) Marco de Kok (SGS Intron)

Nico Hendrik, ruim veertig jaar actief in de dakenbranche, weet nog niet van stoppen.

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

9

de dakenbranche Terug van weggeweest: prijs voor Dak van het Jaar Over de vraag welk nieuw dak volgens Edwin Fagel de titel ‘Dak van het Jaar 2015’ verdient, hoeft het bestuurslid van de Stichting Dakpromotie niet lang na te denken: dat weet hij niet.

En als Fagel, tevens hoofdredacteur van vakblad Roofs, het wel wist, dan zegt hij het niet. “Daar gaat de jury over, niet ik. Een ding kan ik wel vertellen: de drie projecten die op de shortlist staan, zijn stuk voor stuk projecten waarbij de opdrachtgevers lef én vakmanschap hebben getoond. Ze hebben de grenzen van de mogelijkheden opgezocht en stonden open voor innovaties, terwijl de kwaliteit gewaarborgd bleef.”

Op de shortlist van de Nico Hendriks Award, zoals de prijs vanaf nu wordt genoemd, staan drie genomineerden: de OVT-terminal in Arnhem, het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel en het Kellebeek College in Roosendaal.

Nominatie 1 Kellebeek College in Roosendaal: werkplekken op het dak

Driedubbeldoeldak: zo wordt het dak van ROC het Kellebeek College in Roosendaal genoemd. Het is in de eerste plaats een dak, verder een waterbufferlocatie en een groene verblijfsruimte. Een belangrijk uitgangspunt van het ontwerp was de geringe ruimte rondom het gebouw, waardoor de buitenruimte voor studenten en personeel op het dak moest worden gerealiseerd. Het totale dak telt drie onderdelen, waarbij het hoogste deel een waterbufferende functie heeft. De twee lagergelegen daken zijn ingericht als gebruiksdaken, inclusief houten vlonders en begroeiing. Er is niet alleen ruimte om pauzes te houden; er zijn ook werk- en vergaderplekken ingericht. De school is onderdeel van de energiezuinige wijk Stadsoevers, een waterrijk en groen stadsdeel op loopafstand van het centrum van Roosendaal.

Projectgegevens: Opdrachtgever: Gemeente Roosendaal Architect: Jeanne Dekkers Architectuur, Delft Adviesbureau gebruiksdak: Leven op Daken Hoofdaannemer: Slokker Bouwgroep, Huizen Hovenier: Van der Tol bv, Amsterdam Dakdekker: Mastum Daksystemen, De Meern Leverancier groendak: ZinCo Benelux, Amsterdam Leveranciers dakmaterialen: Troelstra & de Vries uit IJlst, CCM (Resitrix) uit Kampen, Van Wylick Isolerende Mortels, HeeswijkDinther.

Nominatie 3 OVT-terminal in Arnhem: nieuwe blikvanger in Arnhem

De prijs voor het dak van het jaar is na zes jaar terug van weggeweest. De Dak Award, zoals de prijs in het verleden heette, werd in 2010 voor het laatst uitgereikt. De Stichting Dakpromotie merkte echter dat er in de branche grote behoefte is aan een prijs voor nieuwe daken die uitblinken in kwaliteit en innovatie. Daarom hebben de stichting en het vakblad Roofs,

de oorspronkelijke initiatiefnemer van de Dak Award, de handen ineengeslagen en heeft de prijs een doorstart gemaakt.

Goed voorbeeld doet immers goed volgen, aldus Fagel. “Het aantal bijzondere daken dat jaarlijks wordt gerealiseerd, is groot. Alle nieuwe daken kunnen in principe in aanmerking komen: groot en klein, plat en hellend.”

De jury kijkt onder meer naar esthetiek. Ziet een dak er mooi uit? Maar er wordt ook gekeken naar duurzaamheid, creativiteit, technische perfectie, de toepassing van bijzondere materialen en of het om een apart ontwerp gaat. Verder spelen aspecten als samenwerking tussen de betrokken partijen en veiligheid een grote rol bij de beoordeling.

Dat de prijs is vernoemd naar Nico Hendriks, behoeft volgens de initiatiefnemers nauwelijks betoog: Hendriks heeft zich volgens Fagel jarenlang ingezet voor kwaliteit, techniek en innovatie in de dakenbranche. “Zijn verdiensten zijn groot, bovendien was hij jarenlang het gezicht van de Nationale Dakendag. Nico Hendriks staat synoniem voor vakmanschap.”

Het is de bedoeling dat de Nico Hendriks Award jaarlijks wordt uitgereikt.

Nominatie 2 Hoofdkwartier NAVO in Brussel: acht in elkaar grijpende vingers

Het dak van het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel is uitgevoerd door Ridder Skins for Buildings uit het Brabantse Uden. Ridder noemt zichzelf ‘de specialist in Nederland op het gebied van metalen dak- en wandsystemen’. Het complex telt 120.000 vierkante meter kantoorruimte en bestaat onder meer uit vergaderzalen, een conferentiecentrum, restaurants, een technisch gebouw en faciliteiten voor media, sport en ontspanning. Het gebouw is vormgegeven als acht in elkaar grijpende vingers, die met door een centraal gebouw met elkaar zijn verbonden. Deze vingers, ook wel ‘longwings’ genoemd, zijn 200 meter lang en 18 meter breed. Het dak heeft een oppervlakte van 35.000 vierkante meter.

De zinken dakbedekking is met een felssysteem aangebracht. Ridder is drie jaar bezig geweest met de vervaardiging van het indrukwekkende dak. Dit kwam mede door de hoge eisen die werden gesteld aan de antecedenten van de medewerkers die op de bouwplaats werkzaam waren.

Projectgegevens: Opdrachtgever: NAVO, Brussel (B) Architect: Skidmore, Owings & Merrill, Chicago (VS) en ASSAR Architects, Brussel (B) Hoofdaannemer: BAM Alliance 3 Dakdekker: Ridder Skins for Buildings, Uden (NL) Isolatie: Foamglas, Tessenderlo (B) Foamglas montage: ZDP Zolderse Dakprojecten, Lummen (B) Leverancier zink: NedZink, Budel (NL)

De een vergelijkt het nieuwe dak van de in november 2015 opgeleverde Openbaar Vervoer Terminal Arnhem met een wokkel, de ander ziet er een berglandschap met steile pistes in. Het dak is uitgevoerd als een zogeheten monocoque staalconstructie. Hierbij is gebruik gemaakt van technieken uit de scheepsbouw. Het golvende dak heeft een oppervlakte van circa 5000 vierkante meter en heeft twee vrije overspanningen: 60 meter in de ene richting, 40 meter in de andere richting. Het dak, opgebouwd uit ronde vormen, is afgewerkt met grijze betonplaten op klossen van hout met een aluminium kop. Deze platen wegen minstens 400 kilo per stuk, elke plaat is anders qua formaat en vormgeving.

Projectgegevens: Opdrachtgever: ProRail namens ministerie van I&M, Gemeente Arnhem en NS Architect: UNStudio, Amsterdam Bouwkundig aannemer: Bouwcombinatie OV terminal Arnhem vof (Ballast Nedam en BAM) Dakdekker: Boko Dakbedekkers, Westknollendam Leverancier bitumineuze dakbedekking: Troelstra & de Vries, IJlst.

Leverancier Resitrix EPDM dakbedekking: CCM Europe, Kampen Leverancier isolerende betonmortel: Van Wylick, Heeswijk-Dinther Leverancier micro betonplaten: Sorba Projects, Winterswijk

Foto: Stefan Verkerk

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

11

REPORTAGE 3TU.Bouw is aanwezig op de vakbeurs Gevel 2016 en toont de resultaten van wopzienbarende onderzoeken. / Peter de Lange

Studeren op de gebouwde omgeving 3

TU.Bouw wil meer bekendheid geven aan de resultaten van spraakmakende onderzoeken naar ‘Energie en de Gebouwde Omgeving’ die het de afgelopen jaren heeft geïnitieerd. Daarom is het team nadrukkelijk aanwezig op de vakbeurs Gevel in Rotterdam.

“De uitkomsten van ons werk kunnen voor de bouw de moeite meer dan waard zijn”, verzekert curator Siebe Bakker.

3TU.Bouw is onderdeel van 3TU.Federatie, een initiatief om kennisuitwisseling tussen de technische universiteiten Delft, Eindhoven en Twente en de industrie op gang te brengen. Het team brengt studenten en medewerkers van de drie faculteiten bouwkunde bijeen en zoekt samenwerking met op de bouw gerichte fabrikanten.

Onder de naam Lighthouse Projects wordt door 3TU.Bouw jaarlijks een reeks onderzoeken naar innovatieve bouwtechnieken en -materialen uitgezet en gesubsidieerd, soms met steun van het bedrijfsleven. Omdat kennisuitwisseling centraal staat, moeten bij ieder onderzoek vertegenwoordigers van ten minste twee universiteiten zijn betrokken.

Lighthouse projecten Architect Siebe Bakker, die er zijn specialiteit van heeft gemaakt nieuwe samenwerkingsvormen tot stand te brengen tussen wetenschap en industrie, treedt op als coördinator. Kennisuitwisseling en het verbinden van de sterke eigenschappen van verschillende werelden is volgens Bakker een voorwaarde om innovatieve producten en technieken te kunnen ontwikkelen. De Lighthouse projecten springen in het gat dat de industrie met zijn op kortetermijnresultaten gerichte onderzoeken laat vallen. Lighthouse-

onderzoeken hoeven niet noodzakelijkerwijs direct concrete resultaten op te leveren, al blijft het streven naar praktische toepassing wel het uitgangspunt.

En zulke resultaten worden ook daadwerkelijk geleverd, leert een greep uit de oogst tot nu toe. Zo werd een flexibele mal ontwikkeld die de vormvrijheid in de betontechniek aanzienlijk vergroot. De mal blijft herbruikbaar voor steeds nieuwe vormen. Roel Schipper, leider van het onderzoeksteam, prees deze vinding aan als “reuze handig” voor bijvoorbeeld een gecurved geveloppervlak. “Je hoeft nu niet voor elk gevelelement een unieke mal te frezen.” Een andere vinding is een mobiel laboratorium dat op locatie de daglichtcondities van gebouwen test, waardoor een gevel beter is af te stemmen op de wensen van de gebruiker.

Bladerend in de projectenkrant wijst Bakker op het onderzoek ‘Throw in the i-drone’: het innovatieve idee om warmteverlies via gevels en daken te meten met een drone. “De traditionele manieren zijn metingen met een handscanner of vanuit een vliegtuig. Hang je sensoren aan een drone, dan kun je een gebouw vanuit alle hoeken benaderen. Bovendien bespaar je met deze methode veel tijd.”

Een ander door 3TU.Bouw gefinancierd onderzoek bracht een oplossing om het saaie en grauwe effect van met zwarte en grijze zonnecollectoren belegde daken te doorbreken. De onderzoekers ontwikkelden collectoren in diverse kleuren geïnspireerd op de natuurlijke bladvorm die zonlicht onder alle hoeken kan opvangen. Een dergelijk ‘bladerdak’ werkt zo efficiënt dat een klein aantal collectoren al volstaat om een goede prestatie te leveren.

Bijkomend voordeel: de daken van

The leaf roof

A solar energy collecting roof with natural aesthetics and orientation independence THE CONVENTIONAL SOLAR ENERGY COLLECTING ROOF N E

Challenge

E

W

A colorful leaf shaped roof tile collecting energy with LSC technology

The whole surface collects solar energy from any angle, directing it to the PV

S

A relatively small PV to produce electricity

3 The roof has to be positioned to the south

3 The roof can be positioned in all directions

3 The roof has to be placed in an angle of 30 - 40˚

3 The roof can be placed in all angles

3 Urban planning is restricted

3 All freedom for urban planning

3 Leads to dull and unnatural environments

3 Leads to natural and pleasant environments

Het zogeheten Groene Dak omvat zonnecollectoren in diverse kleuren geïnspireerd op de natuurlijke bladvorm en kunnen zonlicht onder alle hoeken opvangen. Infographic: Dré Kampfraath/Frans Schupp huizen die met deze techniek zijn uitgerust hoeven niet meer per se in een hoek van dertig tot veertig graden ten opzichte van de zon te staan.

Naar buiten treden Behalve het tonen van deze en andere vindingen die voortkwamen uit Lighthouse-projecten, presenteert 3TU.Bouw op de beurs de resultaten van experimenten met 3D-printen in beton, staal en kunststof, die van betekenis kunnen zijn voor de toekomstige opbouw van gevels.

Het is de tweede keer dat 3TU.Bouw uit de schaduw van de academische wereld treedt en zich op een bouwbeurs laat zien. Het werd tijd om naar buiten te treden, vindt Siebe Bakker: “Wij willen graag een breder publiek bereiken en laten zien dat de resultaten van onderzoeken door universiteiten niet alleen verdwijnen in de bubbel van academische kennis. We zijn druk bezig praktische toepassingen te bedenken.

Dat willen we de industrie laten zien.

Het is tevens een uitnodiging aan fabrikanten: hebben jullie een specifieke vraag, kom dan eens praten, misschien kunnen wij ermee aan de slag.”

Bakker erkent daarmee dat het werk van 3TU.Bouw tot nu toe betrekkelijk weinig bekendheid geniet buiten de muren van de technische universiteiten. Tussen die wereld en het bedrijfsleven gaapt volgens hem een diep gat. “Er bestaan gigantische cultuurverschillen en het is lastig die te overbruggen. Daarom moet je elkaar opzoeken en laten zien wie je bent en wat je doet. De resultaten van onze onderzoeken horen niet alleen in universitaire bladen thuis, ze zijn vooral bedoeld om te worden toegepast. Uiteindelijk is het ons doel om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de gebouwde omgeving.”

AERIAL THERMOGRAPHY

GAP:

the iDrone

For static objects, e.g. roofs from the top view in macro details

ADVANTAGES:

How to track constructed objects (roofs and walls) in flexible amounts of detail?

How to continuously measure ongoing construction processes?

W

30-40˚

The thermography gap

For assessable static objects, such as walls, in micro details

N

S

Throw in the iDrone HAND-HELD THERMOGRAPHY

THE LEAF ROOF

360° QUICK

FRAMEWORK INVESTIGATION - Specifications?

- Procedures?

- Protocol?

Het onderzoek 'Throw in the i-drone' is een innovatief idee om warmteverlies via gevels en daken te meten met een drone.

Infographic: Dré Kampfraath/Frans Schupp

Siebe Bakker is architect en oprichter van bureaubakker. Dit bureau produceert ‘cross-disciplinary exchanges’ tussen industrie, kennisinstellingen, ontwerppraktijken en overheden.

Deze kennisuitwisseling is gericht op de ontwikkeling van creatieve processen en vormt de basis voor innovatieve ontwerp- en onderzoekbenaderingen, strategische scenario’s, cross-culturele samenwerking en beslissingsmethoden.

Bureaubakker is gespecialiseerd in het samenbrengen van verschillende partijen.

Als katalysator en moderator worden condities gegenereerd voor de ontwikkeling van innovatieve – resultaat gedreven – processen en uitkomsten.

Daarnaast heeft Siebe Bakker de afgelopen 24 jaar verschillende docentschappen vervuld aan architectuur- en designopleidingen, waaronder de TU Delft, Design Academy Eindhoven en de Academie voor Bouwkunst Amsterdam. Momenteel is hij adjunct-professor aan de University of Kentucky – College of Design en is hij curator voor 3TU.Bouw.

Nummer 1 in dak en gevelbegroeiing!

groen op hoog niveau Westbroek 49B

4822 ZX Breda

+31 184 676 840

mostertdewinter.nl

Goed, Beter, Best, DERBIGUM速

DERBIGUM NEDERLAND B.V. Tel. 015 215 40 00 - Fax 015 215 40 11 E-mail : infonl@derbigum.com www.derbigum.nl

BIM Ready

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

13

REPORTAGE Volgens het innovatieve renovatieconcept van VolkerWessels, kan een woning in één dag energiezuinig worden gemaakt. Uitgangspunt is comfortabel en duurzaam wonen tegen dezelfde woonlasten. / Edo Beerda

Energiezuinige woning binnen een dag E

en energieslurpende woning is tegenwoordig in een handomdraai energiezuinig en duurzaam te maken. Gewoon een geprefabriceerde schil er omheen en de klus is in een dag geklaard.

De bewoners ondervinden nagenoeg geen overlast. VolkerWessels wil met zijn snelle renovatieconcept duizenden woningen gaan aanpakken.

De geprefabriceerde elementen waarmee jarenzestigwoningen in Nieuw-Buinen recentelijk zijn aangepakt, bevatten niet alleen een dik pak isolatiemateriaal, maar ook een deel met de nieuwe installaties.

De ‘installatiezuil’ laat zich eenvoudig tegen de voorgevel monteren.

Erin verwerkt zijn alle elementen die nodig zijn voor de energiehuishouding van een nul-op-de-meter woning: een warmtepomp, een boiler en omvormer voor de pv-panelen. Compact bij elkaar.

“Hierdoor is het mogelijk om ook de installaties in één dag aan te sluiten en functioneel te maken”, zegt Werner Schultink, projectmanager bij VolkerWessels. “Bovendien kan de monteur er altijd bij voor een servicebeurt. De bewoner hoeft er niet meer voor thuis te blijven.”

Concept verfijnen Voorkomen van overlast is een van de hoofddoelstellingen bij het innovatieve transformatieconcept.

De bewoner hoeft voor de hele operatie niet langer dan een dag zijn huis uit. De op maat gemaakte isolatie-elementen worden rechtstreeks vanaf de vrachtwagen aan de woning bevestigd. Voor aanvang van de renovatie worden de nodige voorbereidingen getroffen.

De aannemer brengt maatvoeringspunten en ankers aan om de

Bij het proefproject in Nieuw-Buinen zijn de gevelelementen kant-en-klaar geleverd met kunststof kozijnen. Binnen 24 uur was de klus geklaard. elementen aan de gevel te kunnen hangen en verwijdert schoorstenen.

Na het bevestigen van de kant-enklare schil hoeven de bouwers hooguit de dagkanten af te werken.

Het gevelpakket zelf bestaat uit geïsoleerde sandwichpanelen, opgebouwd uit eps en osb-plaat.

In principe zijn daarmee alle gevelafwijkingen op te vangen.

De gevelelementen worden geleverd met kunststof kozijnen. Deze hebben triple glas. VolkerWessels-onderneming Rottinghuis, die de werkzaamheden in Nieuw-Buinen uitvoerde, gebruikte voor de proefwoning een scharnierdak van stalen sandwichpanelen. Daarin zijn zonnepanelen opgenomen en verdamperpanelen, die warmte onttrekken aan de

buitenlucht. De wanden en dakelementen hebben beide een R c -waarde van 7.

Om vochtproblemen te voorkomen, worden de woningen uitgerust met een decentraal ventilatiesysteem.

De decentrale warmteterugwinning zorgt per ruimte voor een gebalanceerde ventilatie. Deze houdt niet alleen rekening met luchtvochtigheid, maar ook met CO2 -waarden.

Standaardisatie

In het scharnierdak van stalen sandwichpanelen zijn zonnepanelen opgenomen. De eveneens opgenomen verdamperpanelen onttrekken warmte aan de buitenlucht.

Om de vereiste bouwsnelheid te halen, is een hoge mate van standaardisatie nodig. Toch zijn niet alle huizen volledig identiek. Zo is bij het proefproject in Nieuw-Buinen een nieuwe berging tegen de achtergevel geplaatst. Bij een ander project, in Melick breidden de renoveerders de complete geïsoleerde schil uit naar de bestaande berging, die deel uitmaakt van de woning.

In Oud-Vossemeer werd bij de transformatieoperatie ook een uitbreiding aan de achterzijde gerealiseerd, alles in één dag.

Deze uitbreiding zorgt ervoor dat de woning levensloopbestendig is.

Door de vergrijzing van de bevolking wacht ook op dat terrein een grote opgave.

Voor het renovatieconcept gebruikt VolkerWessels zogenoemde cis-panelen. Dat zijn relatief kleine zonnepanelen, maar toch met een goed rendement. De energieproductie ervan is voldoende om de ambitie nul-op-de-meter te realiseren. “We zijn wat betreft energieverbruik tevreden over de behaalde resultaten. Ondertussen zien we nog kansen om tot verdere verbetering te

komen en het concept te verfijnen”, zegt Schultink.

Stroomversnelling VolkerWessels denkt in 2016 zo’n 650 woningen aan te pakken met het renovatieconcept. “In het kader van de overeenkomst Stroomversnelling betreft het zelfs 2500 woningen in het totaal”, zegt Onno Dwars, hoofd acquisitie & innovatie bij VolkerWessels Vastgoed. “Daarna zal zeker de markt zijn werk doen.”

Het nationale initiatief ‘De Stroomversnelling’ moet uiteindelijk resulteren in renovatie van 111.000 woningen. En dat moet op zo'n manier gebeuren dat de woonlasten voor de huurders gelijk kunnen blijven. De systematiek die daarvoor is bedacht voorziet erin dat corporaties de energiekosten die huurders betalen investeren in nul-op-demeter renovatie. Daardoor kunnen ook huurders van relatief slechte woningen met hoge energierekeningen een comfortabele en duurzame woning krijgen tegen dezelfde woonlasten.

Crux in het verhaal is uiteraard dat de betrokken bouwbedrijven scherp geprijsde renovatieconcepten bedenken die ook werkelijk tot een zeer forse energiebesparing leiden.

Lukt dat met het concept van VolkerWessels? Dat zal pas op langere termijn duidelijk worden, zegt Schultink: “De kosten per woning zijn op dit moment niet exact aan te geven, omdat we nog middenin het ontwikkeltraject zitten. Uiteindelijk draait het allemaal om rendementen en total costs of ownership.”

Succes Award winnaar in de daktechniekbranche!

Mawipex B.V. l De Poort 21 l 4411 PB Rilland l T 0113 55 77 77 l info@mawipex.nl l www.mawipex.nl

SlimFort®

De beste isolatie-oplossing voor droge gevelsystemen De beste isolatie

Het snelst verwerkbaar

• Doorlopende isolatielaag = geen koudebruggen.

• Een dunnere gevelopbouw.

• Automatisch optimaal geventileerd = langere levensduur.

• Unieke messing/groef-verbinding.

• Geen uitzakkende isolatie.

• DUBOkeur® gecertificeerd.

• Met geïntegreerde metalen beugels.

• Snel en eenvoudig verwerkbaar in slechts 3 stappen.

• Zeer eenvoudig stelwerk.

• Door één persoon verwerkbaar.

GEPATENTE

ERD

Stap 1: Isoleren

Veel voordeliger • Aanzienlijke materiaalbesparing t.o.v. de traditionele bouwwijze*.

Besparing aantal m3 hout

15% 50%-75%

Stap 3: Esthetisch afwerken Besparing folie (overbodig bij SlimFort®)

100% SlimFort®

Besparing verwerkingstijd

tot 40%

Traditionele methode

R

OD UC T

P

Montagevideo zien?

* Gebaseerd op berekeningen conform NEN 1068:2001

Besparing aantal m3 isolatiemateriaal

Stap 2: Raamwerk

www.isobouw.nl/SlimFort 161009_ISOBOUW_Slimfort_ADV_266x190_A02.indd 1

04-01-16 16:18

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

15

BEURS Op Gevel 2016 staan energieneutrale, slimme en duurzame bouwstijlen centraal en kijken we vooruit met ‘Façades with 2020 vision’.

Innovaties die de bouw kunnen veranderen G

evel 2016: het belangrijkste vakevenement voor architecten en bouwkundigen over de gebouwschil. Innovatief, grensverleggend en architectonisch verantwoord. Van 27 tot en met 29 januari vindt de vakbeurs plaats in Ahoy Rotterdam.

Onder het motto ‘Façades with 2020 vision’ kijkt Gevel 2016 vooruit op de nabije toekomst: in 2020 moeten gebouwen energieneutraal, slim en duurzaam zijn, met alle aandacht voor leefbaarheid en biodiversiteit. Dit is een ambitieuze en urgente opdracht die veel vraagt van de gebouwschil. Voor architecten en ingenieurs ligt er dus een belangrijke taak.

Gevel 2016 toont oplossingsrichtingen, voedt de discussie en faciliteert ontmoetingen.

Op Gevel 2016 vindt u: - de nieuwste geveltechniek en -vormgeving; - systemen en oplossingen; - referentieprojecten en mock-ups; - lezingen en netwerkbijeenkomst en - exposities en competities

Thema’s ‘Façades with 2020 vision’ is uitgewerkt in vier actuele thema’s die terugkeren in het programma in het Beurstheater en op de beursvloer. Elke dag is een ander thema aan de beurt. Ook op de beursvloer worden de thema’s uitgewerkt in themazones. Snelle presentaties met hoog innovatief gehalte die de (nabije) toekomst duiden. Producten en toepassingen worden toegelicht. De thema’s Energy en Healthy zijn in één zone samengevoegd.

Circulair (woensdag 27 januari) Het thema circulair bouwen krijgt steeds meer aandacht. Het maakt nieuwe verdienmodellen in de bouwkolom mogelijk en kan tot kostenbesparingen leiden. Vakbeurs Gevel 2016 laat zien hoe je circulair kunt bouwen met moderne high tech materialen en met slimme inzet van natuurlijke materialen, zoals stro en hout.

Energy & healthy (donderdag 28 januari) Kunnen gebouwen zich ontwikkelen van energieslurper tot energieproducent?

Belangrijk aandachtspunt is dat deze

gebouwen uiteindelijk zijn bedoeld om de gebruikers optimaal te laten functioneren.

Een centrale rol is weggelegd voor daglicht.

Daglicht is de drijvende kracht achter een energieneutraal en gezond gebouw. Het laat mensen beter presteren, bevordert de gezondheid, stimuleert de verkopen in winkels en kan de epc-waarde van een gebouw verhogen. Waarom gebruiken we het daglicht dat via de gevel binnenvalt dan zo weinig in Nederland? Als het zonlicht dat via de gevel binnenvalt slim wordt gebruikt, kan op veel vlakken winst worden geboekt.

Disruption (vrijdag 29 januari) Ontketenen robotisering, 3D-printen en Internet of Things een revolutie in de bouw?

Gaan we gevels 3D-printen? Of bedenken architecten de meest creatieve vormen die door de robot worden geproduceerd? En reinigt de robotglazenwasser straks de gevels op een dusdanig efficiënte en veilige wijze, dat gevels beter worden onderhouden? Wie het weet, mag het zeggen. Feit is wel dat Gevel 2016 disruptieve technieken toont die de potentie hebben om de bouwkolom te veranderen.

Material Xperience Tegelijk met Gevel wordt in Ahoy Rotterdam Material Xperience gehouden. Dit is het vakevenement voor (interieur)architecten en creatieve professionals gericht op materialen, innovatie en inspiratie. Na registratie online, heeft u alle dagen gratis toegang tot Gevel.

Met uw toegangsbadge heeft u ook gratis toegang tot Material Xperience.

Openingstijden Gevel 2016 is van 27 tot en met 29 januari dagelijks geopend van 11.00 tot 17.00 uur en op donderdag tot 20.00 uur.

Toegang is gratis na online registratie via www.gevel-online.nl http://www.gevel-online.nl/nl-NL/Bezoeker/ Programma.aspx

Is uw project toe aan een tweede leven?

Isofinish® is een geïsoleerde voorzetgevel met vele ideale kwaliteiten voor renovatieprojecten.

Bewoners ondervinden geen hinder van de werkzaamheden omdat isolatie aan de buitenkant wordt aangebracht. Bovendien gaat er binnen geen woonruimte verloren. Daarbij zorgt het unieke isolatiemateriaal Powerwall® van Recticel Insulation dat uw huurders enorm besparen op hun stookkosten. Vraag een gratis projectadvies aan bij uw rayonverantwoordelijke bij Recticel Insulation: bel 0488 - 48 94 00 of mail insulation_info@recticel.com.

Doe meteen inspiratie op en vraag de gratis na-isolatiegids aan. www.recticelinsulation.nl/ na-isolatiegids

Isofinish® is speciaal ontwikkeld als totaalconcept voor renovatieprojecten. In drie logische stappen maakt Isofinish uw project energiezuiniger én mooier.

1 Inspectie, advies en ontwerp

De isolatiespecialisten van Recticel Insulation maken samen met u een gratis projectadvies met een Rc berekening. Indien gewenst kan een condensatieberekening worden verzorgd. Onze architect maakt voor u een artist impression en visualiseert het ontwerp.

2 Uitvoeringscontrole De uitvoering wordt begeleid en gecontroleerd door de specialisten van Isofinish®.

3 Oplevering en certificering Na oplevering ontvangt uw project het isolatiecertificaat ’Recticel® Insulation Inside’.

www.recticelinsulation.nl

Innovatieve Energiedaksystemen voor elektriciteit en warmte.

Ons 2Power-systeem combineert het opwekken van elektrische en thermische zonne energie ineen. Deze hybride vorm is zowel in modules als verdekt in de pannenlijn van de MS-5 op te nemen.

Bij het Solar Power Pak (SPP) zorgen onopvallende absorptie elementen voor verwarming, overdag maar ook in de nacht.

Dachziegelwerke Nelskamp GmbH

•

Waldweg 6

•

46514 Schermbeck

•

Tel: +49 (0) 28 53/91 30-831

D A K PA N N E N info@nelskamp.nl | www.nelskamp.nl

•

Fax: +49 (0) 28 53/37 59

•

www.nelskamp.de

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

INTERVIEW Waar het doorgaans lang duurt voordat nieuwe ontwikkelingen landen in het onderwijs, geldt dat niet voor de SUS-ateliers. Hier wordt een nieuwe beroepsgroep bouwkundigen opgeleid. / Yvonne Ton

17

Verder denken dan standaard S

US-ateliers maakt deel uit van het onderwijsprogramma van de Hogeschool Rotterdam. Studenten bouwkunde werken hier aan de ontwikkeling en uitvoering van extreem duurzame projecten. “In de SUS-ateliers lopen we vooruit. We bedenken iets dat er nog niet is. We lopen voor op de beroepsgroep”, aldus Arjan Karssenberg, associate lector sustainable building technology bij de Hogeschool Rotterdam.

De locatie van de SUS-ateliers, RDM Campus op Heijplaat, draagt daar nog eens extra aan bij, vindt Karssenberg. Het voormalige terrein van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij is nu een onderwijscampus voor studenten van de Hogeschool Rotterdam en mbo-studenten van het Albeda College. Op de campus zit ook het RDM Centre of Expertise.

“De opzet is om samen tot innovatie te komen. Dat betekent verder denken dan standaard. Dat geeft zo'n uitdagende sfeer door de energie die er hangt.”

De SUS-ateliers zijn voortgekomen uit een minor duurzame bouwtechniek, waarmee Karssenberg zeven jaar geleden begon bij de Hogeschool Rotterdam. Hij wilde studenten daarmee graag een doorlopende leerlijn bieden. In de SUS-ateliers kunnen ze in wisselende samenstellingen werken aan concrete projecten: van ontwerp tot uitvoering. Daarbij bedenken ze zelf oplossingen voor bouwkundige, installatietechnische en constructieve vraagstukken.

Het eerste compleet gerealiseerde project is CHIBB: een

“

De opzet is om samen tot innovatie te komen

experimenteel huis dat is gebouwd in Concept House Village, een proeftuin voor duurzaam bouwen. Corporatie Woonbron stelt een aantal jaar enkele kavels voor verschillende prototypes beschikbaar in herstructureringswijk het Nieuwe Dorp in Heijplaat. Ook de TU Delft heeft er onder meer een prototype staan. Karssenberg: “We hebben ongeveer een jaar lang gebouwd, met mbo- en hbo-studenten, onder begeleiding van gespecialiseerde leermeesters.”

Doordat studenten slechts een beperkt deel van hun onderwijsprogramma kunnen besteden aan de SUS-ateliers kunnen ze doorgaans niet een compleet project van, maar een of meerdere deelfases. In 2016 beginnen studenten met het monitoren van het huis. Om dat te kunnen doen hebben ze CHIBB voorzien van een groot aantal sensoren.

Het project is gebouwd door studenten onder begeleiding van gespecialiseerde leermeesters. Foto: SUS-ateliers de plannen. “Het leuke is dat dit nog nooit is gedaan. Dit is de eerste wijk in Nederland die circulair gaat werken, als we het voor elkaar krijgen. De technieken zijn niet honderd procent nieuw, maar de schaal waarop wel.”

Arbeidsmarkt Eén van de projecten waar de SUS-ateliers binnenkort mee kunnen starten is de Eco-Bio Kas: een duurzaam renovatieconcept voor bestaande woningen. Studenten gebruiken het voor de ombouw van aantal bestaande appartementen op Heijplaat tot twee eengezinswoningen.

Doordat de SUS-ateliers behoorlijk zijn uitgebouwd, kan een bouwkundestudent inmiddels zo’n twee jaar van zijn studietijd

besteden aan duurzaam ontwerpen en bouwen in de vorm van minors, stages en afstudeeronderzoek. ‘Zijn’ studenten zijn gewild op de arbeidsmarkt, constateert Karssenberg niet zonder enige trots. “Ze hebben allemaal werk en op prachtige plekken. Wie weet er nou zoveel van duurzaamheid.”

De afgestudeerden vormen tegelijkertijd weer ambassadeurs.

Bij hun werkgevers kunnen veelal weer nieuwe studenten terecht voor stages of projecten. En dat terwijl Karssenberg nog geregeld stuit op scepsis over biobased bouwen. “Er zijn collega’s die zeggen: geen beton, dat is toch niet realistisch!”

De SUS-ateliers bewijzen het tegendeel, vindt hij. “Wij laten zien dat het anders kan, dat met duurzaam bouwen de wereld beter kan worden.”

Circulair denken In CHIBB komen alle facetten van duurzaamheid aan bod.

“Circulair denken is de basis, aldus Karssenberg.” Energiereductie, besparing en hergebruik van water en waar mogelijk met gebruik van biobased materialen waren daarom de voornaamste uitgangspunten. CHIBB is een woning in houtskeletbouw, gefundeerd op tweedehands stelconplaten, met een kas eroverheen, die niet alleen als thermische buffer fungeert, maar waar de bewoners ook voedsel kunnen verbouwen. De binnenwanden en de zuidgevel zijn afgewerkt met leemstuc om oververhitting tegen te gaan. De oost- en westkant hebben groengevels van hergebruikte damwandplaten gekregen.

Als vervolg op CHIBB hebben studenten binnen de SUS-ateliers inmiddels een schetsontwerp gemaakt voor een circulaire wijk van veertig woningen op Heijplaat. De bedoeling is dat, in tegenstelling tot CHIBB, de wijk een definitief woonkarakter krijgt, die zo veel mogelijk zelfvoorzienend moet zijn. Het komende halfjaar wordt gewerkt aan het haalbaar maken van

Arjan Karssenberg deed na zijn studie Bouwkunde aan de

TU Delft ontwerpkennis op bij architectenbureau OMA, opgericht door Rem Koolhaas. Omdat hij zich meer wilde toeleggen op duurzaamheid, startte hij zijn eigen bureau KWSA samen met compagnon Peter Wienberg. Eén van hun eerste projecten zijn de kaswoningen in de duurzame wijk EVA-Lanxmeer in Culemborg.

Zeven jaar geleden ging hij daarnaast aan de slag bij de Hogeschool Rotterdam. Hij is initiatiefnemer van de SUS-ateliers en is associate lector sustainable building technology.

CHIBB is het eerste compleet gerealiseerde project van SUS-ateliers. De kas eroverheen fungeert als thermische buffer en de bewoners kunnen er voedsel verbouwen. Foto: Yvonne Ton

Engineered Timber Systems

prefab ing oploss

Unidek SIPS DE BASIS VOOR ELKE GEVEL bezoek

ons op

016

gevel 2

R

OD U CT

P

stand b016

www.unideksips.nl

®

• • • •

Eenvoudige en goedkope realisatie van een hoge isolatiewaarde

9UŬ KHLG LQ RQWZHUS HQ DIZHUNLQJ

&RQVWUXFWLHI VWHUN

Sneller bouwen

Damp-open systeem

Duurzame keuze

Fixodrain XD 20

Voordelige en kwalitatief hoogwaardige systeemoplossing voor grootschalige vegetatiedaken!

Zeer scherp geprijsd!

Gemakkelijk en snel te verwerken door uniek “kliksysteem” en gecacheerd filtervlies; forse besparing op arbeidskosten.

Minder kans op opwaaien en geen extra beschermlaag nodig.

Vervaardigd uit gerecycled polyethyleen, geheel recyclebaar, geteste afvoercapaciteit volgens EN ISO 12958.

ZinCo brengt leven op het dak!

ZinCo Benelux is wereldwijd marktleider op het gebied van daktuinen en parkeerdaken.

Of het nu gaat om sedumdaken, intensieve daktuinen of parkeerdaken: de hoogwaardige en

ZinCo Benelux Postbus 9092 · 1006 AB Amsterdam · Nederland Telefoon +31 20 667 48 52 · Fax +31 20 667 38 47

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

19

BEDRIJFSPROFIEL De ontwikkelingen op het gebied van energieopwekkende daken staan niet stil.

Zo wordt energie opwekken met een hellend dak steeds interessanter. / Tosca Visser

Energie via hellend dak N

circulatie en de verhoogde temperatuur die nodig is.

“Met 24 vierkante meter, een 6 kW warmtepomp met een voorraadboiler van 800 liter kan een gezin met drie opgroeiende kinderen ruimschoots uit de voeten. Een cv-ketel is niet meer nodig en dus ook geen gasaansluiting”, zegt Kock. Dat ook de overheid inziet dat het minstens zo belangrijk is om het gasverbruik te reduceren, wordt aangetoond met de 70 miljoen euro subsidie die per januari 2016 is vrijgemaakt. Zowel voor de individuele collectoren als voor de aanschaf van een warmtepomp.

ieuwe toepassingen voor energie zorgen op een eenvoudige en goedkopere manier voor groene stroom. De innovatieve solarsystemen die dakpannenfabrikant Nelskamp ontwikkelt, leveren volop energie voor elektriciteit en warm water. Subtiel verschil met standaard pv-panelen is dat ze op het dak nauwelijks opvallen.

Fabrikant van keramieken en betonnen dakpannen Nelskamp in Schermbeck produceert met zes vestigingen door heel Duitsland al negentig jaar dakpannen. Bij het bedrijf zijn zeshonderd mensen in dienst. Verkoop- en marketingleider Harold Kock van Nelskamp legt uit hoe het bedrijf is georganiseerd.

“Nelskamp is geen hiërarchisch bedrijf met talloze managers op één locatie, maar beschikt over circa vijftig actieve verkoopbegeleiders die samen met de commerciële directeur het beleid en de strategie bepalen.” Hij geeft aan dat deze werkwijze samenhangt met de nieuwste ontwikkelingen in de informatietechnologie.

De verkoopbegeleiders van Nelskamp werken niet vanuit een centraal kantoor, maar vanuit huis, om direct contact te leggen met de partijen die hun producten willen toepassen.

“Zo kunnen we meedenken en helder advies geven aan onze partners, de geselecteerde Bouwmaterialenhandelaar en ontwikkelende aannemers en ontwerpers van woningen en gebouwen”, zegt Kock. “Het is belangrijk om opdrachtgevers goed en uitgebreid te informeren, zodat met elkaar kan worden afgestemd wat de opdrachtgever wenst en wat wij kunnen bieden.”

Volgens Kock is mondelinge kennisoverdracht nog steeds de beste manier om te communiceren. “Via internet is natuurlijk allerlei informatie te vinden, maar je kunt je afvragen of het de juiste informatie is, die de klant zoekt. Een website is geen interactief medium. Vandaar dat wij voortdurend op pad zijn om bouwpartijen te bezoeken, zodat we hun wensen zo goed mogelijk in kaart kunnen brengen.”

Internet is weliswaar een prima bron voor technische informatie en voor digitaal tekenwerk, maar “voor de specifieke toepassingen is het toch handig als je één-op-één uitleg kunt geven.” Kock merkt dat aan de vele mailtjes met vragen die hij voortdurend krijgt

“

Een lagere energierekening wil iedereen Pvt-panelen

Pvt-panelen op een dak. Er is verschil te zien tussen het gewone pv-paneel en de panelen met de dubbele functie. van partijen, die aanvullende informatie willen ontvangen over wat ze op websites vinden. “Die worden uiteraard allemaal persoonlijk beantwoord”, zegt Kock.

De meeste hellende daken in Nederland hebben keramieken of betonnen dakpannen.

Nelskamp heeft de SolarPowerPack ontwikkeld, een betonnen dakpan waarin een

Zonnewarmte voor thermische energie Op het gebied van energieopwekkende daken zijn allerlei ontwikkelingen actueel. “Veel huishoudens zijn serieus aan het inventariseren hoe zij energie via het dak kunnen halen.

Want een lagere energierekening wil iedereen”, zegt Kock. Nelskamp denkt mee in mogelijke oplossingen voor energiedaken.

“

Mondelinge kennisoverdracht nog steeds de beste manier om te communiceren zonnecollector is geïntegreerd. Dit is een dubbelwandig metalen element, met een tussenruimte van 1,5 millimeter, dat functioneert als een absorptie-element en de vloeistof verwarmt die er doorheen wordt gepompt.

“Optisch en functioneel gezien is er geen verschil met een normale dakpan”, geeft Kock aan.

De basis dient nog steeds als dakbedekking en beschermt tegen de weersinvloeden.

De SolarPowerPack-pannen zijn aan elkaar gekoppeld waar de vloeistof doorheen stroomt. Hiermee ontstaat een compleet zonnecollectoroppervlak. De energie die vrijkomt door directe straling en absorptie wordt via de retourleiding naar een opslagboiler gebracht. De warmtewisselaar in het vat zorgt ervoor dat het verwarmde tapwater kan worden gebruikt voor het dagelijkse douchen en baden. Een andere warmtewisselaar geeft de warmte af voor hoge temperatuurverwarming. Een warmtepomp zorgt voor de

De betonnen dakpannen waarin een zonnecollector is geïntegreerd, zijn nauwelijks te onderscheiden van de ‘gewone’ dakpannen.

Nelskamp heeft 2Power panelen ofwel pv- en thermische gecombineerde panelen ontwikkeld. Deze panelen verwarmen water en leveren tegelijk stroom. De verwarmde vloeistof wordt in de voorraadboiler opgevangen en warmtewisselaars zorgen voor de uitwisseling van warm water voor tapwater en lage temperatuurverwarming. Eén 2Power paneel genereert 275 Wp aan elektriciteit en tegelijk verwarmt deze 50 tot 75 liter water.

Kock vertelt dat met deze combinatiepanelen tot 15 procent meer energie kan worden opgewekt dan met normale pv-panelen.

“Op een betaalbare manier kan het energielabel omhoog, wat met name voor woningcorporaties interessant kan zijn.”

Voor betere esthetica op het dak zonder de beschermende en dampdoorlatende functie van een dakpan aan te tasten, ontwikkelde Nelskamp naast de panelen ook de MS 5 pv- en pvt-module. Dit is een weer- en vorstbestendige keramische dakpan die als drager dient voor de beide typen Power-modules. Onder de modules liggen de oorspronkelijke dakpannen in de vorm van draagpannen, waarop de modules worden vastgeklikt. Gunstig is dat de Nederlandse overheid de ontwikkeling van zonne-energie voor verwarming sterk wil bevorderen en middelen beschikbaar stelt voor onderzoek. “Dat betekent dat in Nederland volop kansen liggen om zonne-energievoorzieningen op het dak verder te ontwikkelen”, stelt Kock vast. “Vooral de techniek om water te verwarmen met zonne-energie neemt een vlucht”, aldus Kock.

Meer info over de subsidieregeling: http://www.milieucentraal.nl/nieuws/2015/ subsidie-voor-zonneboilers-en-warmtepompenin-2016/

GEVEL2016_Advertentie_266x398_NL_160120.pdf 1 20-1-2016 14:49:07

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

21

verdieping Meer weten over gevels en daken? BIM Media heeft diverse uitgaven in print en online, en evenementen die hier nader op ingaan.

Meer gevels en daken

de Architect – januari 2016 Het januarinummer van de Architect besteedt uitgebreid aandacht aan gevels en daken in de rubriek Productinformatie.

Aan bod komt onder meer de A’DAM Toren: het transformatieproject van het voormalig Shellgebouw dat straks een bekend panoramapunt in de hoofdstad moet zijn.

Ook wordt de toepassing van diverse materialen voor de gevel besproken.

Verder passeren in dit nummer van de Architect zoals gebruikelijk mooie en spraakmakende projecten de revue.

Hoofdredactie: Harm Tilman Prijs losse verkoop*: € 19,95 / abonnement*: € 299,-

Bouwkwaliteit in de Praktijk – editie december 2015 De meest recente editie van Bouwkwaliteit in de Praktijk – een uitgave uit de stal van Cobouw en de Nederlandse Bouw Documentatie (NBD) – wordt veel aandacht besteed aan het thema Daken en Gevels. Met onder meer artikelen over de A’DAM toren in Amsterdam, een villa in Schoorl, modulaire ‘eetbare’ daken en een verhaal over duurzaam zachthout. Ook de rubriek Productnieuws staat in het teken van daken en gevels.

Zie ook www.omgevingindepraktijk.nl, www.nbd-online.nl Hoofdredactie: Frank de Groot, Katja van Roosmalen Prijs*: losse editie € 27,50, jaarabonnement € 203,-

NBD Bouwdetails Rc 5,0 In de reeks NBD Bouwdetails speelt deze editie in op de verscherping van de milieuen bouwfysische eisen en een hoger rendement van de isolatie van gevel en dak.

Alle details in de uitgave NBD Bouwdetails R c 5.0 zijn getekend op schaal 1 : 50 met arceringen en materiaalaanduidingen volgens het Bouwbesluit. Als aanvulling op de 184 getoonde details worden in het boek berekeningen getoond van de thermische isolatie van de bouwdetails.

Zie ook www.nbd-online.nl Ir. Arno Pronk e.a.

ISBN 9789462450042 / Prijs*: € 95,-

Licht: Ontwerp, Techniek & Architectuur De ondertitel van het boek, ‘Creatieve lichtoplossingen voor gebouwen’, geeft al aan dat de omschreven voorbeelden in Licht: Ontwerp, Techniek & Architectuur vooral tot voorbeeld en inspiratie dienen.

Met een stevige onderbouwing in de vorm van artikelen over daglicht, kunstlicht en energiegebruik (voor zowel verlichting van het exterieur als licht in het interieur) is dit boek vrijwel voor elk project een referentiekader als het gaat om (ontwerp-) keuzes rond licht en verlichting.

Ing. Rienk Visser PLDA e.a.

ISBN: 9789012582124. Prijs*: € 98,-

Slimmer kostenramen en calculeren voor de bouw Woensdag 27 januari 15.15 – 16.15 uur Geveltheater, tijdens Gevel 2016 te Rotterdam

VKG architectuurprijs

Detail in architectuur Zeventien bijzondere architectonische projecten staan in deze uitgave model om diverse geveltypen te bespreken. Het gebruikte materiaal vormt het uitgangspunt en er is een focus op de detaillering van de projecten. Detail in architectuur is bedoeld voor architecten en beslissers in de bouw en helpt hen hun projecten en ontwerpen te baseren op de juiste constructieve en technische oplossingen.

Ir. A.D.C. Pronk e.a.

ISBN: 9789462450059 / Prijs*: € 89,-

* Prijzen zijn exclusief btw

Op 8 december jl. zijn in Dordrecht de winnaars van de VKG Architectuurprijzen 2015/2016 bekend gemaakt. In de categorie Renovatie ging de prijs naar biq architecten voor de Stanleylaan 1, Kanaleneiland Utrecht. Winnaar in de categorie Nieuwbouw zijn de appartementen Typhoon in Groningen geworden. Het ontwerp hiervan is gemaakt door De Zwarte Hond.

Het publiek koos als winnaar De Twijn, de scholencluster in Nijverdal van bct architecten.

De VKG Architectuurprijs wordt elk jaar tijdens de VKG Architectuurdag toegekend aan bouwprojecten waarin kunststof gevelelementen een belangrijk onderdeel zijn van het ontwerp. Deze dag geeft een mooi beeld van de ontwikkelingen en de mogelijkheden van kunststof.

Alle prijswinnaars staan in het digimagazine van de VKG Architectuurprijs: http://vkg-architectuurprijs.dearchitect.nl/vkg

Ook slimmer kostenramen en calculeren? Werken met onafhankelijke objectieve kostendata. Snel uw bouwkosten inzichtelijk met onafhankelijke en actuele marktcijfers. Cijfermatig gereedschap op bouwkundig en installatietechnisch gebied.

Onze tools werken met u mee: Ramen, Calculeren en MJO begroten voor het hele bouw- en onderhoudsproces.

Bezoek onze kennissessie in het Geveltheater op 27 januari om 15.15 uur of probeer het gratis uit via kosteninformatie.nl/bouw.

• Onafhankelijke kostengegevens.

• BIM-ready.

• Snel inzicht in (totaal)kosten met onze tools Ramen, Calculeren en MJO begroten.

• Gemakkelijk in gebruik.

Al onze uitgaven zijn te bestellen via de BIM Media webshop: www.bimmedia.nl

GRENZELOZE GEVELMOGELIJKHEDEN MET SIGNA Signa bestaat uit een weervaste Rockpanel® waarop een – door u ontworpen – compositie van Vandersanden steenstrippen is verlijmd. De panelen worden kanten-klaar voor u geproduceerd.

Zo geeft u uw projecten een uniek en opvallend uitzicht.

Met Signa heeft u een basis van 4 variabelen waarmee u miljoenen patronen kunt bedenken.

Hoe dat precies gaat, ziet u op onze stand 01.B080.

Architect Opdrachtgever Hoofdaannemer Locatie Geveloppervlakte Patronen

IAA Architecten Saxion Hogeschool Enschede Bouwcombinatie Haafkes/Plegt-Vos Enschede (NL) ± 3.800m² 3

e stand z n o k e o z Be is echte arista . t a r g r o o v onze b n a v e fi kof Kom naar onze stand of neem contact met ons op: bricksolutions@vandersanden.com www.vandersandengroup.nl/signa Tel. 0416 - 36 96 96

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

23

BEDRIJFSPROFIEL Voor een nieuw energieneutraal woningbouwconcept ontwikkelt EGM architecten een gevelsteen van geperst baggerslib. Met een eigen print kan die smoel geven aan het concept. / Gerard Vos

Gevelsteen van geperst baggerslib T

“

echnisch ontwerper Hans van Pelt is er behoorlijk trots op dat EGM de slibsteen naar de woningbouw brengt. Afgelopen zomer deed het architectenbureau mee aan een prijsvraag voor een gevelconcept. Van Pelt: “De opdracht aan de deelnemende partijen was vooral om out-of-the-box te denken, niets was gek genoeg. We zijn toen allereerst in de bouwhistorie gedoken om te kijken wat consumenten mooi vinden. De Amsterdamse School blijkt het meest tijdloos te zijn. Reden om die als inspiratiebron op te pakken en in een eigentijds jasje te gooien.”

Grote baksteenleveranciers zullen aanvankelijk wel sceptisch zijn

Tijdens de speurtocht kwam Van Pelt ook het product slibsteen tegen als vervanger van baksteen. Van Pelt: “We zijn met slibverwerker Netics uit Alblasserdam gaan praten. Zij persen uit slib grote blokken van 100 bij 100 bij 50 centimeter en gebruiken deze onder andere voor dijkversterkingen, natuurlijke oevers en golfbrekers. Wij hebben Netics de vraag voorgelegd om een kleine steen te persen en dat bleek te kunnen.”

“

De opdracht was vooral om out-of-the-box te denken Waar in het verleden de slibsteen struikelde over het trage verbrandingsproces en een hoog energiegebruik, wordt hier een andere procedé gebruikt. Van Pelt: “De stenen worden met zo’n hoge druk geperst dat het materiaal versteent. De sterkte is vergelijkbaar met die

Via een innovatieve methode worden stenen geperst uit slib dat ter plaatse wordt gebaggerd, gefilterd en verwerkt. Innovatief, milieuvriendelijk en duurzaam. van kalkzandsteen. Ook de structuur doet daaraan denken, maar dan veel fijner.”

Als basis wordt baggerspecie gebruikt die eerst wordt gezeefd. Want kleine takjes, ventieldopjes en ander afval zijn niet gewenst.

“Aan de specie wordt een mineraal toeslagmiddel toegevoegd en vervolgens wordt de steen geperst. De methode brengt met zich mee dat er ter plaatse kan worden gebaggerd, gefilterd en verwerkt. Alles wat je hoeft te doen, is een pers naar de locatie brengen waar het slib wordt gewonnen.”

Diverse reliëfs en formaten De klant kan straks kiezen uit diverse reliëfs en formaten slibsteen. Van Pelt: “Er zijn veel individuele creaties mogelijk. Zo kunnen kopers letterlijk hun stempel op de woning drukken, terwijl eenheid in het gevelbeeld door het materiaalgebruik bewaard blijft.”

De ideefase is nu zo’n beetje afgerond, licht Van Pelt toe. “De grote blokken zijn getest en ontwikkeld samen met TNO. De kleine steen is een afgeleide daarvan. We staan nu op het punt ons idee naar de markt te brengen en

Voor een nieuw energieneutraal woningbouwconcept ontwikkelt EGM architecten een gevelsteen van geperst baggerslib.

EGM architecten is een integraal werkend bureau en heeft alle disciplines in huis. Vanuit de vestiging in Dordrecht worden complexe en uitdagende opgaven vertaald in gebouwen met een optimaal gebruikscomfort. Daarbij zijn out-of-the box-denken en duurzaamheid speerpunten. Dit resulteert in een breed scala aan onderscheidende gebouwen voor onder meer zorg, onderwijs, overheid en bedrijfsleven.

Het bureau mag bogen op ruim veertig jaar ervaring en heeft een aantal awards, prijzen en nominaties op haar naam staan, waaronder: Nominatie Hedy d’Ancona prijs 2016 (Reinier de Graaf Gasthuis); Design & Health International Academy Award 2013 (Tony Molleapaza Children’s Hospital, Peru); Bouwwereld Bouwtechniek Award 2009 (Stadsdeelcomplex LeidschenveenYpenburg) en BNA Gebouw van het jaar 2009 (Waterschapshuis Hollandse Delta, Ridderkerk). zoeken daarvoor samenwerking met projectontwikkelaars en makelaars. We staan open voor ideeën.”

Vraag blijft of de vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek hierop zit te wachten. Van Pelt: “Grote baksteenleveranciers zullen aanvankelijk wel sceptisch zijn, maar ze zullen een innovatie als deze wel moeten omarmen. Het zijn nieuwe tijden. Ik vermoed dat de mannen in Alblasserdam het straks nog druk gaan krijgen.”

Dit artikel is eerder verschenen op www.cobouw.nl, d.d. 14 januari 2016

TOTAALLEVERANCIER VOOR DUURZAME ALUMINIUM DAK- EN GEVELDETAILLERING Roval Aluminium Meer dan ooit zal 2016 in het teken staan van

zeer geschikt voor maatwerkoplossingen voor

Roval Aluminium is marktleider in de

duurzaam bouwen. Als totaalleverancier in

dakrandafwerking en gevelbekleding, maar ook

ontwikkeling, productie en levering van

aluminium bouwproducten biedt Roval Aluminium

voor speciale oplossingen, zoals het beschermen

kwalitatieve aluminium bouwproducten

een uitgebreide productrange voor duurzame dak-

van nutstracés. Roval Aluminium zorgt als

voor daken en gevels. Tot het

en geveldetaillering voor nieuwbouw en renovatie,

systeemleverancier voor onder meer dakranden,

uitgekiende assortiment behoren onder

voor woningbouw en utiliteitsbouw. Aluminium

muurafdekkappen en goot- en overstekbekleding

meer dakrandprofielen, waterslagen,

als bouwmateriaal vergt nauwelijks onderhoud,

bovendien voor een compleet product, inclusief

complete muurafdeksystemen, balusters,

zoals bijvoorbeeld bij hout of kunststof wel

bevestigingsmaterialen en andere toebehoren,

lamellenwanden, privacyschermen en

het geval is. Het behoudt jarenlang zijn

kleuren en eventueel de complete montage.

doorvalbeveiliging. Daarnaast biedt

ongeëvenaarde esthetische uitstraling. Daarnaast

Roval Aluminium: duurzaam vanaf ontwerpfase

Roval Aluminium maatwerk in zetwerk.

is aluminium door de maximale vormbaarheid

tot en met oplevering.

Mooi, functioneel en duurzaam.

Ga voor meer informatie naar www.roval.eu

Totaaloplossingen voor platte daken Complete dakbestratingssystemen voor duurzame dakterrassen, galerijen of balkons. Elk systeem zorgt voor een stabiel oppervlak, waarbij tegels horizontaal of verticaal niet kunnen verschuiven of bewegen.

Kijk voor meer info op www.zoontjens.nl

Een droog oppervlak door een optimale waterafvoer Een hoge belastbaarheid Goede bescherming van de onderliggende laag tegen weersinvloeden Goede beluchting van het dak Ophogen en nivelleren met DNS® en DNS®Large Speciaal randzonesysteem voor opsluiting van de tegels

gevel s en dak en

Cobouw Special Vrijdag 22 januari 2016

25

REPORTAGE Gevelbouwer MetaDecor uit Kampen maakt een opvallend transparante, metalen gevel voor een gebouwplint met luxe winkels in Manhattan, New York. / Caroline Kruit

Zoeken naar eenvoud in een complexe opdracht H

oe komt een gevelbouwer uit Kampen aan een opdracht voor de gevel in Manhattan voor een exclusief modemerk als Christian Louboutin? Vasthouden aan je principes, zo leren we van directeur Roelof van der Toorn van MetaDecor. In samenwerking met het architectenbureau 212box uit New York ontwikkelde het bedrijf een nieuw metalen gevelelement, dat nu prijkt aan de gevel van 35 East 75th Street.

In antwoord op de vraag hoe het allemaal begon met dit project, vertelt Van der Toorn eerst over een project dat in veel (online) ontwerpmagazines is gepubliceerd: Het Blauwe Laken, een woonblok in Amsterdam dat naar ontwerp van architect Angie Abbink (design studio Abbink X Co in Amsterdam) van een metalen ‘draperie’ werd voorzien. “De plaatjes van dat project zijn de hele wereld over gegaan”, vertelt de directeur van MetaDecor.

Ook de architecten van het bureau 212box, huisarchitect van het exclusieve schoenenmerk Christian Louboutin, zagen de transparante, metalen huid van het Amsterdamse pand en namen contact op met MetaDecor. “We hebben hun verzoek opgepakt zoals we dat met alle projecten doen: luisteren naar de wensen, kijken naar de gewenste patronen en vervolgens in een paar stappen de gewenste beleving te vertalen naar het materiaal”, vertelt Van der Toorn. Dat klinkt eenvoudig, maar bij MetaDecor zit een inmiddels ervaren technische staf die niet alleen weet van patronen en productie, maar ook rekening houdt met daglichttoetreding, schaduwwerking, windbelasting, kleurbeleving, binnenklimaat en, zeer essentieel bij alle projecten, budgetbeheersing. “Je zoekt naar het grootst mogelijke effect met zo weinig mogelijk ingrepen.”

Felrode schoenzolen Voor het project in New York zijn twee verschillende gevelelementen gebruikt. De zogenoemde Forma-

opengewerkte paneel een spiegelende koperen plaat gemonteerd, waardoor de rode gloed van de achterzijde zichtbaar is. Dat geeft een heel bijzonder effect: als je langs de gevel loopt, krijgt deze een extra dimensie: beweging!”, vertelt Van der Toorn.

Aandacht voor verbindingen Maar zoals met veel dingen in de bouw, staat of valt een vloeiend ontwerp met de keuze voor verbindingen en montageprocedures.

“Details zijn een cruciaal onderdeel van een gevel die uit panelen bestaat.” Volgens Van der Toorn staat of valt het effect van een ‘geveldraperie’ door de wijze van detaillering.

“Al in de eerste ontwerpfases moet je daarover nadenken, zeker als je weet dat je niet met je neus bovenop de montage kunt zitten, zoals in New York. Daar heeft een voor ons nieuwe partij de panelen gemonteerd op een door ons ontworpen achterconstructie. We hebben alles tot op de millimeter uitgewerkt en omschreven, om een zo vloeiend mogelijk geheel te krijgen: qua productie en qua resultaat.”

Aannemer ontzorgen

Ook in de avond is de gevel van luxe winkels in Manhattan een schouwspel van licht, schaduw en schijnbaar bewegende vormen. De signatuur van Christian Louboutin is vertaald naar een roestvast stalen draperie, geproduceerd door MetaDecor in Kampen. tura panelen van gepoedercoat aluminium maken al langer onderdeel uit van de productiereeks van MetaDecor. In samenwerking met het architectenbureau 212box werd een nieuw type gevelpaneel ontwikkeld, gebaseerd op de huisstijl van Christian Louboutin.

Voor de kenners zijn de producten van Louboutin vooral herkenbaar aan de felrode schoenzolen en de

driehoekige motieven in de huisstijl van het merk.

De nieuwe panelen zijn gemaakt van roestvast staal en hebben als basis een raster van losse staafjes. Hierin zijn, met verschillende draaihoeken, driehoekjes gelast waardoor kleine piramides ontstaan.

“We hebben een grondige analyse van de lichtval op het gebouw gemaakt”, vertelt Van der Toorn.

“De transparantie van het materiaal wordt daar mede door bepaald.

Vervolgens ga je kijken hoe je het kunt maken. Je bepaalt de productiemethode, de ponsgrootte van elementen. Het meest efficiënt is natuurlijk om zoveel mogelijk materiaal te laten zitten. We proberen in een paar ontwerpslagen een gevelelement een beleving te geven. Juist dat terugbrengen naar de essentie van het ontwerp, daar zijn we sterk in.”

Een extra dimensie Nadat het patroon was bepaald en uitgewerkt, was het ontwerpproces nog niet gedaan. Van der Toorn: “Dan begint de zoektocht naar de juiste kleuren. Ook daarin zijn oneindig veel varianten denkbaar.

Glans of mat, licht of donker: dergelijke keuzes hebben veel invloed op de beleving van een gevel.” In het geval van de gevel voor Louboutin werd gekozen voor een witte, gepoedercoate voorkant. En — vrijwel onvermijdelijk — een felrode, glimmende achterkant.

Achterkant? “We hebben achter het

Voor de gevel van luxe modewinkels, waaronder schoenenmerk Christian Louboutin, aan 35 East 75th Street in New York leverde MetaDecor twee typen transparante panelen.

Samen met 212box (de huisarchitect van Christian Louboutin) werd een gevelontwerp gemaakt met kleine piramides die zijn gemonteerd in een raster. De voorzijde is wit, de achterzijde felrood: dat is te zien door de glimmende koperen plaat erachter.

Het liefst houdt MetaDecor tot en met de oplevering de touwtjes van de gevelmontage in eigen hand.

“Binnen Europa is dat ook geen enkel probleem”, stelt Van der Toorn. “Vaak is het mogelijk om ons stukje gevel uit het aannemerscontract te halen en direct zaken te doen met de opdrachtgever en de architect.

Omdat we over het algemeen constructies maken die buiten de geïsoleerde schil vallen, is dat in de meeste gevallen wel mogelijk.

We doen het ook vooral om de aannemer te ontzorgen: we zorgen dat er continu communicatie en afstemming is over de tekeningen.

Onze eigen montageploeg levert het project volgens hun planning op.”

Roelof van der Toorn

heeft in 2004 MetaDecor opgericht. Op dat moment had hij al ruime ervaring in de gevelbranche, vooral op het gebied van vliesgevels. MetaDecor heeft in de beginjaren naam gemaakt met gevels van strekmetaal, maar inmiddels reikt de ‘collectie’ een stuk verder. “Ik zeg altijd dat we ons bezighouden met het draperen van metalen rond gebouwen”, zegt Van der Toorn. In het in Kampen gevestigde bedrijf wordt gewerkt aan projecten over de hele wereld. MetaDecor heeft een multidisciplinair team van ingenieurs, die de projecten niet alleen rekenkundig en werktuigbouwkundig uitwerken, maar ook weten van bouwfysica, bouwkundige details, kleuren en daglichtanalyses.

VERTEL UW VERHAAL Bouwen is netwerken. Daar weet u als ondernemer alles van. Hoe bereikt u die ene grote klant? Die woningcorporatie of gemeente waar een aanbesteding in de lucht hangt? Voor dit nieuws is de Cobouw site volledig vernieuwd. We zijn hierdoor actueler dan ooit. Maar ook met verdiepende kennisartikelen. Wat u de kans biedt om uw unieke verhaal te vertellen.

En zo uw bedrijf onder de aandacht te brengen bij uw prospects. Met een artikel, een white paper, een video of een blog? Het kan allemaal.

Zo levert communicatie via Cobouw.nl u direct leads op. Meer weten?

Neem dan contact met ons op via Angela Pasutto, a.pasutto@bimmedia.nl of via 070 - 304 69 11.

Cradle to Cradle keramische gevels Mosa. Facades.

Keramische gevelbekleding De oersterke, weersbestendige Mosa tegels zijn geschikt voor alle gangbare gevelsystemen. Met de unieke producteigenschappen van keramische gevelbekleding kunt u compromisloos ontwerpen en de juiste balans vinden tussen functionaliteit en design.

Systemen voor nieuwbouw en renovatie Mosa Facades richt zich tot architecten, planners en ontwerpers die hoge eisen stellen aan functionaliteit en efficiency. De tegels zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie van gebouwen.

Keramiek van Mosa wordt bovendien op een duurzame manier geproduceerd en Mosa Facades heeft een cradle-to-cradle gecertificeerd gevelsysteem (categorie zilver).

Waarom gevelbekleding van Mosa Facades? > Hoogwaardige uitstraling met een waardevermeerdering tot gevolg > Unieke producteigenschappen: vorstbestand, niet brandbaar, krasbestendig, uv-bestendig (DIN-51094), onderhoudsvriendelijk en graffiti-bestendig (getest door TĂœV) > Flexibiliteit in design door een grote diversiteit aan kleur, afwerking, formaat en patronen.

Mosa. Facades. +31 (0)43 368 88 50 www.mosafacades.nl

Kruispan

Wat zou Rembrandt kiezen?

U wilt een dak met een klassieke uitstraling, zoals Rembrandt zou kiezen? Monier biedt een bijzondere collectie klassieke Hollandse dakpanmodellen - bijvoorbeeld deze Kruispan. Gemaakt met dezelfde ambachtelijke toewijding als toen, maar met de techniek van nu. Kijk op watzouRembrandtkiezen.nl voor meer klassieke modellen van Monier ĂŠn maak kans op een VIP-weekend in Amsterdam.

Monier, altijd meer mogelijk.

www.watzouRembrandtkiezen.nl

MONIE1502_12_advertentie-roofs-230x300-def.indd 1

23-11-15 12:00