camerabeheersing

Page 1

CAMERA BEHEERSING

Benut alle functies van je camera

Vergroot je kennis en maak mooiere foto’s

Pas de techniek toe in de praktijk

TECHNIEK- & PRAKTIJKBOEK ACADEMY
1/500 SEC: BEWEGING VAN HET UITSCHUDDEN ZICHTBAAR DIAFRAGMA F 1,4: ONDERWERP SCHERP, ACHTERGROND MOOI ZACHT SCHERPSTELLEN OP DE OGEN VAN HET DIER

Inhoud

5

Hoofdstuk 1: Over Camerabeheersing

We vertellen je wat je in dit cursusboek allemaal gaat leren. Ook lees je meer over de foto op de cover van dit boek.

9

Hoofdstuk 2: Camera’s

Hoe zit dat met resoluties en de camerasensor? En welke elementen bevat je camera eigenlijk vanbinnen? Je leert het in dit hoofdstuk.

35

Hoofdstuk 3: Objectieven

We starten bij de basis van objectieven en brandpuntsafstanden. Daarna gaan we in op de verschillen tussen verschillende objectieven en hun voor- en nadelen.

65

Hoofdstuk 4: Accessoires

We kijken kort naar algemene accessoires zoals een cameratas, en vertellen je over accessoires om je beelden op op te slaan. Daarnaast gaan we in op statieven, filters en flitsers.

89

Hoofdstuk 5: Achtergrond-info

In dit hoofdstuk kom je te weten hoe het nou écht zit met scherpte en onscherpte. Ook leer je hoe beeldstabilisatie werkt en welke voordelen je daaruit kunt halen. We gaan ook in op het dynamisch bereik van je camera én op het verschil tussen raw en jpeg.

111

Hoofdstuk 6: Camera temmen

Is jouw camera precies zo ingesteld zoals hij uit de fabriek kwam? Zonde, je kunt zo veel personaliseren! Ga aan de slag om jouw camera écht te leren kennen, en leer ook alles over de autofocus.

141

163

Hoofdstuk 7: Technieken voor beter fotograferen

In dit hoofdstuk leer je hoe je sensorstof herkent, voorkomt én verwijdert. We vertellen je ook over samengestelde beelden (HDR en focus stacking).

Hoofdstuk 8: Van gebruiker tot poweruser

Wil je echt álles uit je camera halen? Kijk dan eens naar firmware-updates. En leer van onze camera-hacks uit dit hoofdstuk!

4 CAMERABEHEERSING

Zoom Academy

Dit cursusboek Camerabeheersing is gemaakt in combinatie met de gelijknamige online cursus op Zoom Academy. De online cursus is altijd en overal toegankelijk. Hij blijft bovendien altijd beschikbaar, en je kunt hem volgen op je computer, tablet of smartphone.

↘Dit cursusboek is zowel los verkrijgbaar als in combinatie met de online cursus Camerabeheersing op Zoom Academy. Heb je de combinatie aangeschaft, dan kun je jouw vragen direct stellen via het onderdeel ‘Stel een vraag’ in de online cursusomgeving. Hier kunnen medecursisten je helpen, en jij kunt anderen helpen door hun vragen te beantwoorden. Ga naar www.zoomacademy.nl

om de online cursus te volgen. Dit cursusboek en de online cursus samen vormen de optimale combinatie om alle ins en outs over je camera te leren, zodat je hem beter en sneller kunt bedienen. Je kunt dit boek natuurlijk ook gewoon gebruiken zonder de online cursus aan te schaffen. Je hebt hiermee namelijk het perfecte naslagwerk in handen om jouw camera beter te leren beheersen.

Bij elke foto staat de maker genoemd, met een Zoom-profiel: Voornaam Achternaam ( zoomnaam) Zoek het profiel op voor meer foto’s van deze fotograaf, via: www.zoom.nl/profiel/zoomnaam

6 CAMERABEHEERSING
ACADEMY

Dit ga je leren

Iedere

fotograaf heeft het weleens meegemaakt. Je staat op het punt een prachtige foto te maken, maar door de verkeerde instellingen valt het resultaat in het water. Jij gaat leren jouw camera veel beter te beheersen.

↘ Afgelopen jaren zijn camera’s slimmer geworden, maar ook complexer. Om de beste foto’s te maken, is goede kennis van die technologie essentieel. In deze cursus Camerabeheersing leer jij alles over de techniek van je toestel. Na het doorlezen van dit boek voorkom je fouten én mis je nooit meer dat ene moment door een verkeerde instelling.

Voor wie?

Je hoeft geen techneut te zijn om met deze cursus te starten. We beginnen zoals je van ons gewend

bent met een solide basis. Stap voor stap nemen we je mee in de materie. Uiteraard gaat het niet alleen over de theorie, maar zorgen we er met allerlei voorbeelden en praktische hoofdstukken voor dat je ook zelf aan de slag kunt.

In deze cursus

In deze cursus leer jij je camera van binnen en buiten kennen. We beginnen bij de anatomie van je camera. Maar het blijft niet alleen bij je camera, we kijken ook naar de techniek van objectieven en andere accessoires.

En je leert ook veel praktische dingen. Bijvoorbeeld over scherpte en onscherpte, over hoe je ruis voorkomt, of hoe je jouw beelden veilig opslaat. Wat je verder nog leert: sensorstof herkennen en voorkomen; werken met filters; de autofocus optimaal inzetten; koopgids voor objectieven; rirmware-updates voor je camera; exif-data lezen en gebruiken; camera-menu personaliseren; nog veel meer!

CAMERABEHEERSING 7 HOOFDSTUK 1 OVER CAMERABEHEERSING
A6300 · ISO 200 · F 6,3 · 2,5 SEC · 16 MM
Een prachtige balans tussen de verlichte delen en de schemering. Deze fotograaf heeft zijn camera goed onder controle. Ad Spruijt (adspruijt.nl) SONY

Over de cover

De foto

Deze foto is gemaakt tijdens een fotosessie met een kat van een klant. Deze kat gaat altijd met de baasjes mee op avontuur, superleuk! Het was duidelijk te zien dat de kat dit gewend was en er ook van genoot. Op de terugweg, nadat de fotosessie eigenlijk al afgerond was, zagen we een mooie boomstam. Hier hebben we de kat op gezet en haar eigen ding laten doen. Ik zat al aan het einde van de boomstam te wachten, zo ontstaan meestal de leukste momenten.

Instellingen

Als sluitertijd gebruik ik minimaal 1/500 seconde, om scherpte te behouden. Een belangrijk onderdeel bij dierenfotografie is dat de ogen scherp zijn. Met deze sluitertijd kun je scherpte in de ogen behouden, maar bij alles wat er omheen beweegt ontstaat er bewegingsonscherpte. Dat was voor deze foto perfect. Voor het scherpstellen gebruik ik de enkelpunts autofocus.

Het was deze dag helder genoeg, dus ik kon de iso mooi laag houden op 100. Het diafragma heb ik op F 1,4 staan om zo veel mogelijk licht binnen te krijgen en mooie scherptediepte te creëren.

Het objectief

De foto is gemaakt met een 105mm-objectief van Sigma. Dit objectief heeft een vast brandpunt, is enorm scherp, lichtgevoelig, geeft mooie bokeh en is erg fijn om portretten mee te schieten. De afstand tussen mij en het model is prettig om mee te werken en dit biedt verschillende mogelijkheden. De 105 mm op mijn aps-c-camera komt namelijk overeen met een brandpuntsafstand van ongeveer 157 op fullframe. Niet te dichtbij, maar ook niet te ver!

De foto die op de cover van deze cursus prijkt.

8 CAMERABEHEERSING
De foto die op de cover van dit cursusboek prijkt, is gemaakt door Kimberly van den Boogaard. We vragen haar hoe ze deze foto heeft gemaakt en welke technieken ze hiervoor gebruikt heeft.
NIKON D3500 · ISO 100 · F 1,4 · 1/500 SEC · 105 MM
Kimberly
van den Boogaard ( kimberlyvdboogaard)

Cameratypes en beeldsensoren

Om foto’s te maken, heb je in de allereerste plaats een camera nodig. Het hart van een digitale camera is de beeldsensor. Die neemt in deze bespreking van de verschillende cameratypes dan ook een prominente plaats in.

10 CAMERABEHEERSING

Voor de fraaiste detail- en contrastweergave gaat er niets boven middenformaat.

Harmen Piekema ( harmen_zoom)

dat door een objectief gevormd wordt, vast te leggen op een lichtgevoelig medium. Vroeger was dat medium film, tegenwoordig in de regel een sensor.

Analoog versus digitaal

Hiermee hebben we meteen het voornaamste verschil te pakken tussen analoge en digitale fotografie. Een digitale beeldsensor zit namelijk vast ingebouwd in de camera, in tegenstelling tot een analoge film. Bij analoog kon je met een oude of goedkope camerabody net zulke scherpe foto’s maken als met het nieuwste profmodel, mits je dezelfde film en een vergelijkbaar objectief gebruikte. Bij digitale fotografie daarentegen is de sensor in de camerabody tot op grote hoogte bepalend voor de uiteindelijke beeldkwaliteit. Het gevolg daarvan is dat nieuwere en nóg betere cameramodellen over elkaar heen buitelen, terwijl

oudere modellen snel hun waarde verliezen. Bij deze race naar de top door fabrikanten én fotografen spelen de termen ‘sensorformaat’ en ‘sensorresolutie’ een grote rol. Vandaar dat we deze uitleg over de diverse cameratypes daarmee beginnen.

Sensorformaat

Sensorformaat en sensorresolutie zijn heel verschillende dingen, maar worden in de praktijk vaak in één adem genoemd. Met het sensorformaat bedoelen we de fysieke afmetingen van de sensor, terwijl de sensorresolutie het aantal pixels (of juister gezegd ‘photosites’) op die sensor betreft.

In principe kun je op een grotere sensor natuurlijk meer pixels kwijt. Maar je kunt de individuele pixels ook verkleinen, zodat er meer op hetzelfde oppervlak passen. Kleinere pixels zijn echter minder gevoelig voor licht, waardoor zo’n

Als je al die knopjes, wieltjes en schermpjes ziet, zou je het niet zeggen … maar in de basis is een camera puur een lichtdichte doos! Eentje die is bedoeld om een beeld,

11 HOOFDSTUK 2 CAMERA’S CAMERABEHEERSING
1/5
1 inch
FUJIFILM GFX 50R · ISO 250 · F 13 ·
SEC · 37 MM
Micro Four Thirds 43,8 36 23,6 22,3 17,3 13,2
APS-C (Nikon DX, Pentax, Sony) APS-C (Canon) 8,8 13 14,19 15,7 24 32,9 Fullframe Middenformaat MM MM 2.7x 0.50x 1.5x 1.6x 1x 2x Op deze illustratie kun je de grootteverschillen tussen de meest gangbare sensorformaten goed zien.

Objectieven: de basics

Zelfs aan de beste camera heb je niets zonder objectief. Zo’n objectief moet zowel passen bij je camera als bij de onderwerpen die je wilt fotograferen. We lopen hier langs de voornaamste kenmerken van objectieven en wat ze inhouden. Sommige onderdelen komen later in dit hoofdstuk specifieker aan bod.

↘Uiteraard is de eerste vereiste dat een objectief fysiek op en bij je camera past. Maar omdat in je keuze ook verschillende meer algemene eigenschappen een rol spelen, bespreken we die eerst.

BRANDPUNTSAFSTAND

De allerbelangrijkste eigenschap van een objectief is de zogenaamde brandpuntsafstand. Voor de liefhebber: dit is de afstand van het optische midden van het objectief tot de beeldsensor bij scherpstelling op oneindig. Die brandpuntsafstand wordt aangegeven in millimeters, zodat je op een objectief bijvoorbeeld ‘85mm’ ziet staan. Bij een zoomlens zie je twee getallen, bijvoorbeeld ’70-200mm’. Bij een zoomobjectief is de brandpuntsafstand traploos verstelbaar, zodat je ook elke willekeurige brandpuntsafstand tussen beide uitersten kunt instellen.

De belangrijkste eigenschap van een objectief is de brandpuntsafstand: van groothoek voor uitgestrekte landschappen tot supertele voor schuwe vogels en wild.

Marja Koole ( marja8032)

36 CAMERABEHEERSING
SONY A9 · ISO 320 · F 6,3 · 1/1250 SEC · 600 MM

Cropfactor

Wat zegt die brandpuntsafstand nou precies? Op zichzelf eigenlijk weinig. Neem het klassieke 50mm-standaardobjectief. Alles wat korter is, heet officieel ‘groothoekobjectief’, en alles wat langer is ‘teleobjectief’. Tenminste ... als je een fullframe-camera hebt. Want op een aps-c-body werkt een 50mm-objectief als een korte telelens, en op een middenformaatcamera juist als een lichte groothoek.

Het effect van een bepaalde brandpuntsafstand is dus afhankelijk van de sensorgrootte. Een begrip dat daarbij om de hoek komt kijken is de zogenaamde verlengingsfactor of cropfactor. Hoe kleiner de sensor, hoe kleiner de beeldhoek van hetzelfde objectief, omdat een deel van het beeld als het ware buiten

de sensor valt. Een aps-c-sensor heeft een verlengingsfactor van pakweg 1,5x. Daardoor geeft een

50mm-objectief op een aps-ccamera eenzelfde uitsnede als een 75mm- of 80mm-objectief op een body met een fullframe-sensor. Daarom zou het beter zijn om het over de beeldhoek te hebben, want die kun je wél direct vergelijken ongeacht het sensorformaat. Maar we zijn die brandpuntsafstanden nu eenmaal gewend. Zolang je bij één sensorformaat blijft, geldt: hoe langer de brandpuntsafstand, des te kleiner de beeldhoek.

Filtermaat

Op veel objectieven vind je nog een tweede millimeteraanduiding voorafgegaan door het diametersymbool (Ø). Dit is de filtermaat, die de diameter aangeeft van de filters die je voor het objectief kunt schroeven. Hierover leer je meer in hoofdstuk 4.

Van groothoek tot tele

Wat precies als standaardobjectief wordt beschouwd, hangt dus af van de sensorgrootte (en natuurlijk van je definitie van ‘standaard’). Met objectieven die een beduidend grotere beeldhoek hebben, kun je vanaf dezelfde opnameafstand veel meer tegelijk in één beeld vastleggen. Zulke objectieven heten dan ook groothoekobjectieven. Een fisheyelens is groothoek in het kwadraat: een gigantische beeldhoek die gepaard gaat met extreme vervorming.

Andere objectieven werken juist als verrekijkers. Door de kleine beeldhoek komt wat ver weg is groter in beeld. Dan heb je het

37 HOOFDSTUK 3 OBJECTIEVEN CAMERABEHEERSING
Buitenrand: de beeldcirkel van het objectief. Met een aps-c-sensor gebruik je een kleiner deel van de beeldcirkel dan bij fullframe. fullframe aps-c Dit 100mm-macro-objectief van Pentax heeft op een fullframe-body een beeldhoek van 24,5 graden. Op een aps-c-body wordt dat 16 graden door de cropfactor.

Accessoires

In het digitale tijdperk hoef je niet voortdurend nieuwe fotorolletjes te kopen. Toch heb je aan een camera en een of meer objectieven niet genoeg. In dit hoofdstuk bespreken we de voornaamste ‘must-haves’ qua accessoires, al hangt de noodzakelijkheid daarvan ook af van wat je fotografeert en hoe.

66 CAMERABEHEERSING

Een flinke fotorugzak

biedt veilig onderdak aan een flinke foto-uitrusting, vaak zelfs compleet met laptop. De indeling kan met behulp van verstelbare schotjes worden aangepast.

↘ We trappen af met een algemene bespreking van een aantal accessoires. Deze bespreking kan kort zijn, omdat het ondoenlijk is om in dit bestek diepgaand op alle mogelijkheden en hun specifieke ins en outs in te gaan. Sommige accessoires, zoals filters en statieven, komen uitvoeriger ter sprake in een apart onderdeel.

Cameratas

Als je buiten de deur fotografeert (en welke fotograaf doet dat nooit?),

is een cameratas onontbeerlijk. Niet alleen om je spullen in te vervoeren, maar ook om ze te beschermen tegen stoten, kou en vocht terwijl ze niet gebruikt worden. Voor een compactcamera is een hoesje meestal afdoende. Voor een complete spiegelreflex- of systeemcamera-uitrusting moet je denken aan een echte fototas die naar eigen behoefte en smaak met schotjes kan worden ingedeeld in compartimenten. Steeds meer fotografen gebruiken liever een

HOOFDSTUK 4 ACCESSOIRES CAMERABEHEERSING

Scherpte en onscherpte

Scherpte is een sleutelbegrip in de fotografie. Maar als je fotografen vraagt wat scherpte (en de tegenhanger daarvan: onscherpte)

precies is en wat een scherpe foto exact inhoudt, wordt het stil … of een gebekvecht van jewelste. We nemen een duik in de theorie om deze term haarscherp te definiëren.

90 CAMERABEHEERSING

Henk

CANON 5D III · ISO 320 · F 6,3 · 1/15 SEC · 100 MM

↘ Scherp of onscherp is altijd relatief, zoals blijkt uit het volgende extreme voorbeeld. Stel dat je de scherpst denkbare foto op je beeldscherm had staan, bijvoorbeeld een ‘cityscape’ met hoge flatgebouwen. Bij zo’n foto zou je oneindig kunnen blijven inzoomen op de kleinste details, niet alleen op de voorgrond, maar óók verderop. Bij een torenflat met veertig verdiepingen zou je bijvoorbeeld kunnen rondneuzen op het balkonnetje van een bewoner van de 23ste verdieping, om te zien of in het kopje naast z’n ligstoel koffie, thee of stiekem wat sterkers zat. Je zou zelfs over z’n schouder de krant kunnen meelezen …

Natuurlijk kan dat niet, en dat is maar goed ook. Deels komt dit door atmosferische omstandigheden, waardoor je zelfs op een kraakheldere dag niet helemaal tot de horizon scherp kunt zien. Maar ook technische beperkingen spelen een rol. Samsung heeft uitgerekend dat een 500-megapixelsensor nodig is om het menselijk gezichtsvermogen te benaderen (al hebben onze ogen weer geen bionische zoomlens ingebouwd). Daarnaast blazen ook natuurkundige wetmatigheden een partijtje mee. Het gevolg is dat onscherpte eigenlijk de regel is en scherpte de uitzondering. Gelukkig hoeft dat geen ramp te zijn!

Resolutie

Bij digitale fotografie wordt een verkleind beeld van een bepaalde scène door een objectief geprojecteerd op de beeldsensor. Bij een beeld dat helemaal scherp is, moeten ook de kleinste details duidelijk zichtbaar zijn. Het kleinst denkbare detail is een oneindig kleine punt.

Dat geeft al meteen aan waar de voornaamste bottleneck zit. Zoals eerder is uiteengezet, is een beeldsensor immers óók opgebouwd uit een soort puntjes, die ‘photosites’ of ‘pixels’ worden genoemd. Stel dat een diepzwarte punt, omgeven door wit, op de sensor wordt geprojecteerd. Als die punt kleiner

91 HOOFDSTUK 5 ACHTERGOND-INFO CAMERABEHEERSING
Wie zegt dat alles op een foto scherp moet zijn? Hier geeft de onscherpte het onderwerp juist de nadruk. Meeuwes ( hmeeuwes) Hoe scherp je foto ook lijkt, als je maar genoeg inzoomt, verbrokkelt het beeld tot pixelblokjes.

Customize je camera

Een digitale camera herbergt talloze mogelijkheden, waarvan je er wellicht maar een deel regelmatig gebruikt. Door je toestel te temmen en te ‘tweaken’, zorg je ervoor dat je camera doet wat je wilt en wanneer jij dat wilt. Zo voorkom je dat fotokansen verloren gaan doordat je op het beslissende moment staat te worstelen met de instellingen.

↘Als je een analoge camera uit de jaren tachtig van de vorige eeuw bekijkt, valt vooral op hoe simpel die is. Vaak zijn er maar één of twee belichtingsmodi, bijvoorbeeld diafragmavoorkeuze en handinstelling. Autofocus stond nog in de kinderschoenen, en de film transporteren deed je in de regel met de hand.

Daarmee vergeleken barst een digitale camera van de knopjes, menu’s en andere instelmogelijkheden. Zelfs de functie van veel knoppen staat niet vast. Behalve de bekende volautomatische, halfautomatische en handmatige belichtingsmodi tref je vaak nog een heel arsenaal aan zogenaamde motiefprogramma’s aan, bedoeld voor specifieke opnameomstandigheden. Bij de automatische scherpstelling en de ‘transportstand’ (een

Bij professionele camera’s zoals deze Nikon Z 9 kan het aantal bedieningsorganen in eerste instantie een overweldigende indruk maken.

112 CAMERABEHEERSING

begrip uit de analoge tijd) struikel je eveneens over de opties. Bij de autofocus zijn het er zelfs zó veel dat we die later in dit hoofdstuk apart bespreken.

Maar hoe voorkom je nu dat je door de bomen het bos niet meer ziet, waardoor je misschien de verkeerde keuzes maakt wanneer het erom spant?

DE BASICS

Laten we bij het begin beginnen: met een nieuwe camera, die je maagdelijk uit z’n doos haalt. Bij die camera zit een gebruiksaanwijzing. Soms een dikke pil, maar soms alleen een ingekorte versie van de uitgebreide handleiding die je op de website van de importeur kunt raadplegen of downloaden.

Vooral zo’n lijvig boekwerk nodigt niet uit om het van kaft tot kaft te lezen. Dat hoeft vaak ook niet. Maar bewaar hem wel.

Wensen

Het voornaamste in dit stadium is dat je je camera gebruiksklaar maakt. Gebruiksklaar in de zin van: zoals jij dat wilt. De fabrikant heeft namelijk af fabriek al een heleboel dingen standaard ingesteld. Het is maar de vraag of die standaardinstellingen optimaal aansluiten bij jouw wensen en behoeften. Wil je bijvoorbeeld diafragmawaarden en belichtingscorrecties instellen in derde stops, of liever in halve? En wil je bij live-view ter controle op de belichting een miniatuurversie van het histogram in beeld zien? Andere praktische vraag: hoelang moet het duren voordat je camera op stand-by gaat? Stel een zo lang mogelijke tijd in als je altijd paraat wilt zijn, ook al is je batterij dan

vlugger leeg. En hoe zit het met de bijgeluiden? Veel camera’s laten een doordringend piepsignaal horen zodra is scherpgesteld. Gevolgd door een duidelijke klik wanneer je de ontspanknop helemaal indrukt, zelfs wanneer je de elektronische sluiter gebruikt. Als je aan straatfotografie doet, of klassieke concerten of schuw wild fotografeert, kun je zulke bijgeluiden beter op non-actief zetten. Hetzelfde geldt voor lichteffecten, zoals de lichtbundel die de AF in het donker bijlicht en allerlei verklikkerlichtjes die op de meest ongelegen momenten gaan branden. Je zult de eerste niet zijn die, in een situatie waarin flitslicht absoluut taboe is, ontdekt dat de ingebouwde pop-upflitser ingesteld stond op automatisch flitsen …

Wanneer kun je fotograferen?

Wil je objectieven zonder AF en elektronische contacten op je moderne camera gebruiken? Dan

moet je meestal in het menu aangeven dat je opnamen wilt kunnen maken ‘zonder objectief’. Aan de andere kant zien veel fabrikanten er geen been in dat je zonder geheugenkaart foto’s kunt maken –foto’s die dus wél worden gemaakt, maar níét worden opgeslagen. Een drama als je zoiets pas na een dag intensief fotograferen bemerkt. Zet daarom deze optie uit.

Opnameformaat

Ten slotte stel je in het opnamemenu nog het gewenste opnameformaat in. Daarmee doelen we niet alleen op het fysieke beeldformaat (de resolutie in pixels) en de hoogtebreedteverhouding, maar ook en vooral op het bestandsformaat. Kies je voor het gemak van jpeg of de flexibiliteit van raw? Omdat we de voor- en nadelen al eerder hebben besproken, kunnen we daarover kort zijn. Vaak is er trouwens nog een derde optie: raw+jpeg. Zeker als je camera twee geheugenkaarten huisvest, zodat je de raw-bestanden kunt opslaan op de ene kaart en de

113 HOOFDSTUK 6 CAMERA TEMMEN CAMERABEHEERSING
Zit je niet zit te wachten op storende licht- en geluidssignalen, dan kun je die uitzetten.

Sensorstof voorkomen én genezen

Met een camera met verwisselbare lenzen kun je last krijgen van stof dat op de beeldsensor terechtkomt. Dat verschijnt op je foto’s in de vorm van vreemde vlekjes die daar helemaal niet thuishoren. Hoe herken je sensorstof, hoe voorkom je dat je sensor vuil wordt, en wat doe je als dat tóch gebeurt?

Je hebt schitterende landschapsfoto’s gemaakt onder een strakblauwe hemel, waar je

heel erg trots op bent. Tot iemand je vertelt dat er allemaal rare kleine spikkeltjes in de lucht zweven. Nu

je wat nauwkeuriger kijkt, zie jij het ook. Er zat kennelijk stof op de sensor, en dat verpest jouw foto’s

142 CAMERABEHEERSING
CANON 5D IV · ISO 100 · F 11 · 30 SEC · 70 MM
Vooral in dit soort strakke luchten zou je de grijze bolletjes als eerste zien, met name als je een klein diafragma gebruikt. Karin de Bruin ( karindebruin)

grondig. Hoe kun je sensorstof makkelijk in foto’s herkennen en verwijderen? En in het verlengde daarvan: kun je misschien voorkomen dat er viezigheid op je sensor belandt?

Oorzaken van sensorstof

Telkens wanneer je van lens wisselt, kan onbedoeld een beetje stof en ander vuil (dat altijd wel in de lucht zweeft) in jouw camera terechtkomen. In eerste instantie in de ruimte tussen de sluiter en de achterzijde van het objectief. Maar zodra je gaat fotograferen en de sluiter zich regelmatig opent en weer sluit, kan het ook dieper in de camera binnendringen. Achter die sluiter bevindt zich de sensor. Daar komt al het stof uiteindelijk terecht. Stof en ander vuil dat zich aan de sensor hecht, krijg je meestal als donkere spikkels of grijze bolletjes op foto’s te zien. Dat vuil kan overal in beeld verschijnen, maar valt vooral op in egale vlakken, zoals een blauwe lucht of witte muur. Daarnaast kan het gebeuren dat je zulke vuiltjes soms vrijwel niet ziet, en een andere keer juist heel duidelijk. Dit komt doordat je sensorstof duidelijker ziet naarmate je een kleiner diafragma (hoger F-getal) gebruikt, terwijl het nagenoeg onzichtbaar wordt zodra je het diafragma ver openzet (laag F-getal).

Controleren op sensorstof

Hoe weet je of je stof op je sensor hebt? Vuil op de sensor zie je het best met een klein diafragma en in egale vlakken. Stel daarom een diafragma zoals F 16 of F 22 in. Gebruik liefst een lage iso-waarde

om te voorkomen dat ruis je op het verkeerde spoor zet. Richt vervolgens jouw camera op bijvoorbeeld een witte muur en maak twee testfoto’s. Doe dat gerust uit de hand: bewegingsonscherpte is geen probleem.

Waarom twee foto’s? Sensorstof verschijnt altijd op dezelfde plaats op de foto. Als je uit de hand fotografeert, zitten tussen beide opnamen altijd minieme verschillen. Als de vlekjes op exact dezelfde

plaats zitten, zit het vuil dus op de sensor en niet op de muur. Bestudeer deze opnamen op 100% via het camerascherm of (nog beter) op het grote scherm van je computer. Is de foto vrij van vreemde vlekken, dan is je sensor brandschoon. Als je sensor aan een reinigingsbeurt toe blijkt, herhaal je deze test achteraf. Zo weet je of je het vuil ook echt hebt weggehaald en niet naar een andere plek hebt verplaatst.

143 HOOFDSTUK 7 TECHNIEKEN VOOR BETER FOTOGRAFEREN CAMERABEHEERSING
Sensorstof zie je vrijwel niet bij geopend diafragma, maar wel zodra je het sluit.

Firmwareupdates

Camerafabrikanten brengen regelmatig firmware-updates uit.

We leggen uit wat het belang is van zo’n periodieke update van je camerasoftware en hoe je die operatie aanpakt.

164 CAMERABEHEERSING

Soms brengt een firmware-update nieuwe mogelijkheden, waardoor je bijvoorbeeld sneller kunt scherpstellen.

↘ De firmware van je camera is de software waar die camera op draait, vergelijkbaar met het besturingssysteem van je computer of smartphone. Samen met de hardware bepaalt de firmware wat je camera allemaal kan en welke functies beschikbaar zijn, want de firmware bestuurt de hardware. Deze firmware is door middel van

updates bij de tijd te houden, net als bij je computer of je smartphone. Om de zoveel tijd verschijnt een update, waardoor je nieuwe functies of innovaties ook kunt gebruiken met je ‘oude’ body. Met zo’n nieuw softwarepakket blijft je camera langer bij de tijd en maak je optimaal gebruik van de technische mogelijkheden van je apparatuur.

Waarom zijn updates belangrijk?

De mogelijkheid om je camera te updaten is erg aantrekkelijk. Je haalt de nieuwste technieken en innovaties in huis, zonder dat je daarvoor een nieuw toestel hoeft te kopen. Zo kun je de levensduur van je camera verlengen en tegelijkertijd je voordeel doen met de technische vooruitgang. Daarnaast maakt zo’n firmwareupdate het voor camerafabrikanten eenvoudiger om eventuele foutjes in een eerdere versie snel op te lossen. Toen deze mogelijkheid

nog niet bestond, moesten de fabrikanten daarmee wachten tot de introductie van een nieuwe generatie camera’s. Een firmwareupdate is daarom een uitstekende gelegenheid om ‘bugs’ snel te repareren.

Vroeger kocht je als fotograaf een camera die z’n hele leven lang exact hetzelfde bleef. Tegenwoordig is het mogelijk om je camera ieder half jaar of jaar een verjongingskuur te geven door de nieuwste software te installeren. Daar zit uiteraard wel een restrictie aan vast: de technische basis van de camera is een vaststaand gegeven. De sensor, sluiter en processor blijven natuurlijk dezelfde onderdelen, zodat niet elke denkbare verandering mogelijk is.

Bijna eindeloze mogelijkheden

Niettemin kun je deze firmwareupdates gebruiken voor veel meer dan enkel reparatie van foutjes

165 HOOFDSTUK 8 VAN GEBRUIKER TOT POWERUSER CAMERABEHEERSING
NIKON D850 · ISO 1600 · F 4 · 1/500 SEC · 200 MM
Fujifilm was een pionier met firmware-updates. Ruim anderhalf jaar na de introductie kreeg deze X-Pro2 door zo’n update alsnog 4K-video.

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.