DI
K!
EX TR A
Workshop: maak gratis kaarten voor uw gps Slechts
€
3,40 N 1 k 15 - 29 dec 2015 Nr
ste koopt k u e ip el
s
D
www.computeridee.nll www.comp
Kerst cadeaus (SORRY BREIN)
POPCORN TIME VIA VPN WINDOWS10 DROPBOX SLIMME WORKSHOP
Oude pc wordt htpc
Alles Slimme over de registergrote hacks update GETEST
Muziek-streaming
BP 8 7 1 8 2 2 6 1 0 6 1 1 7
HANDIG ÉÉN GRATIS S
Expert tips
01601
in HD privé-fotoalbum Extra geld waard? Na uw overlijden: wie begraaft u online? Facebook als
Inhoud IN DIT NUMMER
Facebook als privé-fotoalbum
10 Windows 10 najaars-update Wat is er nieuw en verbeterd?
Online uw foto’s presenteren kan bij veel diensten − maar ook gewoon bij Facebook. En met de juiste instellingen houdt u uw kiekjes lekker privé.
14 De leukste cadeaus
52
Voor onder de kerstboom
18 (Kerst)sterren stralen Met Space Engine de ruimte in
22 Windows 10 registertweaks Duik in de geheime settings
24 Experttips voor Dropbox Ontdek extra mogelijkheden
28 In kaart gebracht Op de goede weg met de gps
Lekker onbespied streamen? Vpn!
30 Oude pc −> mediastreamer
Geef Brein en consorten het nakijken: duik met uw w ip-adres onder en stream anoniem via vpn.
34 Schijven op slot
Met OpenELEC en Kodi Bitlocker is het sleutelwoord
36 Hoor ik dat goed?
44 4
Streamingdiensten getest
40 Digitaal testament Uw digitale leven na de dood
42 Licht in de donkere dagen Kathedraal met zonne-ramen
Workshops Muziekdiensten getest
18 Ontdek het heelal Zon, maan, sterren en planeten: Space Engine geeft u de ruimte
Steeds meer diensten bieden muziek aan in volledige cd-kwaliteit. Is dat de meerprijs waard? Audio-experts leggen hun oor te luisteren.
36
28 Ga de paden op, de lanen in Zet eigen kaartmateriaal op uw gps en mis geen afslag meer
44 Geheim (ip)adres Gebruikt u al een vpn?
52 Facebook als foto-album Pas wel even de privacyinstellingen aan!
34 Versleutel uw schijven Met Bitlocker, dat standaard bij veel Window-versies zit
60 Word abonnee Kies zelf het abonnement dat ’t best bij u past.
Uitpakken! Wat ligt er dit jaar bij u onder de boom? Onze selectie brengt u gegarandeerd op ideeën.
RUBRIEKEN
14
4 Mailbus Lezers geven hun mening
6 Nieuws
Gechipt
I
k loop al weer een paar maanden rond met een chip in mijn hand. Op de IFA, begin september, is de chip er met een fikse injectienaald ingezet bij Kaspersky. Doel: bewustzijn creëren over dit soort technieken. Sindsdien heb ik me regelmatig afgevraagd wat ik aan moet met dit voorwerp. Voor de aandacht op een verjaardag is het leuk. Ook leuk: die medewerker van Microsoft, die vol ongeloof naar het schermpje van zijn Lumia keek, waarop zojuist mijn digitale visitekaartje was verschenen. Maar voor de rest? Het is interessant
Ontwikkelingen, trends en nieuwe producten
dat het kan, n, zo’n chip onderhuids ds inplanten en n uitlezen met et apparatuur die je tegen en de huid aanhoudt. Maar aar het geheel staat nog wel heel erg in de kinderschoenen. rschoenen. Het wordt pas écht interessant als je er bijvoorbeeld mee kunt betalen of inchecken bij het OV. Ondertussen experimenteren wij natuurlijk gewoon verder. Met FAQman John Vanderaart heb ik op een heel zacht pitje een project lopen om bijvoorbeeld een deurslot te openen met de chip. Met het eerste apparaatje bleek
dat de frequentie van de lezer le niet strookte met die van va de chip. Wordt vervolgd.
27 Lezersaanbieding De Windows 10 Expertgids
46 Voor Nop De leukste gratis software
49 Tips & Trucs Dick van de Schraaf, Hoofdredacteur dvdschraaf@reshift.nl
Handige slimmigheden
54 Vers Getest Nieuw spul, voor u bekeken
59 Apps & Downs Foto- en videotrucs
62 FAQman Problemen opgelost
67 Uitsmijter Hacking for Health
69 Abonneeservice/Colofon Plus: volgend nummer
1 k 2016 k www.computeridee.nl
3
Vergeet-me-nietjes De Wistiki is een hangertje dat helpt om verloren gewaande spullen weer terug te vinden. Het blokje werkt aardig, maar is wat saai. Daarom hebben de makers de hulp ingeroepen van ontwerper Philippe Stark. Samen bedach-
ten ze vier nieuwe vind-uwspullen-terug-accessoires: een ronde en rechthoekige hanger, een pasje voor in de portemonnee en een kinder-
speeltje. Allemaal hebben ze een antenne, zodat ze gevonden kunnen worden door uw smartphone en andersom een knop om uw smartphone terug te vinden. $ 29,– (per stuk) of $ 69,– (hele set) wistiki.com
1 1
Nieuws Onder redactie van Jeroen van de Nieuwenhof.
Scifi-piloot Deze headset moet fervente gamers het gevoel geven dat ze piloot zijn van de beroemde X-Wings uit de filmreeks Star Wars. De oranje looks van de headset heeft producent Turtle Beach afgekeken bij de ‘echte’ X-Wing-piloten. De headset heeft onder andere een afneembare en instelbare microfoon en bediening in het snoer. € 59,99 turtlebeach.com
redactie@computeridee.nl
1 1
Gefopt! De Mac Mini kan erg handig zijn als mediaserver of netwerkschijf, maar als er geen scherm op aangesloten is, doet de Mini het rustig aan. De grafische chip wordt dan uitgeschakeld, waardoor gestreamde beelden schokkerig kunnen worden. Newertech heeft daar iets op bedacht. Het kleine rode hdmistickje doet net alsof het een beeldscherm is en zorgt er dus voor dat de Mac Mini wél op volle kracht werkt. $ 19,50 newertech.com
1
GESNAPT
1
FAVORIET
Dell heeft root-certificaten op pc’s geplaatst. Die gebruikt Dell om klanten beter te kunnen helpen, maar ze kunnen ook door hackers worden misbruikt.
6 www.computeridee.nl k 1 k 2016
Met een nieuwe update is het mogelijk om WhatsApp-berichten te voorzien van een ster. Zo worden ze bewaard om later terug te lezen.
November-update voegt veel nieuws toe
Windows 10 reloaded Met de recente ‘herfst-update’ van Windows 10 – zeg maar gerust een service pack – lijkt het besturingssysteem eindelijk datgene wat het had moeten zijn bij de introductie. Dit lijkt dan ook hét moment om over te stappen als u dat nog niet had gedaan.
G
ebruikers van Windows 7 en 8 die nog even de kat uit de boom hebben gekeken wat upgraden naar Windows 10 betreft kunnen sinds ‘Windows 10 Herfst’ de sprong wagen. Het overgrote deel van de rimpels is gladgestreken en – prettig – het is vanaf nu mogelijk om Windows 10 ook via de updatemethode schoon (ofwel geheel nieuw) te installeren. Uiteraard dan wel even eerst al uw documenten en dergelijke veiligstellen, want zo’n schone installatie staat gelijk aan ‘Format C:’, ofwel: alles wat op de systeemschijf staat wordt gewist. Dat heeft zo z’n voordelen, want het installeren van een nieuwe Windows-versie over een oude heen brengt toch eigenlijk altijd wat probleempjes mee. Toegegeven: schoon installeren is meer werk, maar u hebt er op termijn meer plezier van.
t
Kies een kleurtje.
e
Er zijn veel subtiele en minder subtiele wijzigingen in het Windows 10-uiterlijk doorgevoerd, zoals hier bijvoorbeeld te zien in het taakbalkcontextmenu.
1
10 www.computeridee.nl k 1 k 2016
consistenter – schakel de optie onder Automatisch een accentkleur uit mijn achtergrond selecteren in. Niet alleen de titelbalk, maar ook de andere bij de optie genoemde onderdelen worden daarmee voorzien van dezelfde – gekozen – kleur.
Vergrendelfoto weg en advertenties Als we nog even bij de Persoonlijke
Edge De nieuwe browser Edge beschikt na de update ook over een aantal verbeteringen. Zo is het nu mogelijk om favorieten (bookmarks) en leeslijsten te synchroniseren. Hiervoor moet u zich op alle pc’s waar u dit trucje wilt gebruiken aanmelden met een Microsoft-account. Klik vervolgens in Edge rechtsboven op de knop met de drie puntjes en dan op Instellingen. Zet vervolgens de schakelaar onder Synchroniseren op Aan en al uw pc’s die gebruikmaken van hetzelfde MS-account beschikken voortaan over dezelfde bladwij-
Kleurenpracht Welke weg u ook kiest (schone installatie of upgraden vanaf een bestaande Windows, inclusief 10 zelf natuurlijk): de november-update brengt flink wat vernieuwingen. Zo op het eerste gezicht zijn het vooral cosmetische vernieuwingen: zo is het bijvoorbeeld mogelijk om de standaardkleur wit van de venstertitelbalken te wijzigen. Klik daarvoor in het menu Start op Instellingen en dan op Persoonlijke instellingen. Zorg dat ten eerste de schakelaar onder Kleur op de taakbalk, op de titelbalk, in Start en in Actiecentrum weergeven is ingeschakeld; nieuw is hier de titelbalk. Klik op een kleur uit het palet of – vaak mooier want
instellingen blijven, dan zien we dat er nog een nieuwe schakelaar is toegevoegd, deze keer onder Vergrendelingsscherm. Wilt u daar totaal geen foto zien, dan volstaat het om de schakelaar onder Achtergrondafbeelding van Windows op het aanmeldingsscherm weergeven op Uit te zetten. Een minder geslaagde ‘verbetering’ vinden we – nog altijd in Persoonlijke instellingen – onder Start. Hier is een nieuwe optie (Af en toe suggesties in Start weergeven) verschenen die standaard op Aan staat. Deze suggesties betreffen niets anders dan advertenties voor de Windows-appstore en als u daar niet van gediend bent – al was het maar om een rommelig startmenu te voorkomen – is het zaak deze optie uit te zetten.
Drivers In principe kunt u na de november-update dezelfde drivers blijven gebruiken als ervoor. Althans, als u geüpgraded bent van Windows 10 zélf. En dan nog gaat het niet altijd goed, vreemd genoeg. Op een testsysteem bleek de netwerkadapter steeds weer te ontkoppelen. Ook een van de twee aangesloten printers werkte niet meer. De oplossing was – gelukkig – vrij eenvoudig: het installeren van een nieuwere versie van de betreffende drivers volstond. Toch blijft het vreemd dat een Windows 10-driver blijkbaar niet altijd een geschikte driver is voor uw Windows 10 ná deze update. Kortom: loopt u tegen vage problemen met hardware en (of) randapparatuur aan, probeer dan – indien beschikbaar – altijd even een nieuwere versie van de bij het apparaat of onderdeel behorende driver te installeren. Vaak helpt het ook al om de ‘oude’ driver te verwijderen en simpelweg dezelfde versie opnieuw te installeren.
Windows 10 zers en leeslijsten binnen Edge. Die schakelaar is overigens alleen beschikbaar in het ‘startscherm’ van Edge, dus als u nog geen internetpagina hebt geopend. Aardig is ook de ‘tab-preview’. Als u meerdere tabbladen hebt geopend en niet meer weet wat wat is, dan volstaat het om de muiscursor even stil te houden boven een tabblad. U ziet dan een miniatuurtje van de onder de tab verstopte pagina verschijnen, altijd handig. Hebt u een slimme televisie die Miracast of dlna ondersteunt (en vooral als ontvangende kant) dan is er meer goed nieuws: via de ‘puntjesknop’ en een klik op Media op apparaat weergeven streamt u de inhoud van het browservenster naar zo’n toestel. Wat Edge nog altijd niet ondersteunt zijn extensies (ook wel bekend als add-ons of plug-ins). Microsoft heeft aangegeven dat die mogelijkheid pas volgend jaar beschikbaar komt. Werken zonder add-ons maakt de browser enerzijds heel veilig en stabiel, anderzijds kunt u populaire extraatjes als een adblocker of hulpjes voor een virusscanner of printer niet toevoegen. Daardoor is Edge nog altijd niet te zien als een volwaardig alternatief voor Internet Explorer, Firefox of Chrome.
Zoek mijn systeem Zeker bij draagbare systemen (laptop, tablet) bestaat het risico op diefstal of verlies. iOS en Android kennen als mobiel besturingssy-
Controleer privacy-instellingen Het is zaak om na de upgrade – ook als u bent opgewaardeerd vanaf Windows 10 zelf – snel de privacy-opties te controleren. Veel ervan zijn namelijk weer teruggezet naar de initiële waarden en die worden niet door iedereen gewaardeerd. U vindt de instellingen na een klik op Start, Instellingen en Privacy. Hier kunt u naar eigen inzicht privacy-gerelateerde zaken in- of uitschakelen. Verder is er – wederom in Instellingen te vinden – onder wifi en dan de link wifi-instellingen beheren een nieuwe schakelaar onder de kop Betaalde wifi-services verschenen. Het is verstandig om deze uit te zetten omdat er anders – zoals de omschrijving al laat zien – steeds geprobeerd wordt om verbinding te maken met openbare hotspots. Hoewel de intentie goed is, loopt u hiermee echter risico’s. Mocht u dat nog niet gedaan hebben, zet dan om dezelfde reden ook de twee opties erboven uit.
t
Ongevraagd koppelen met openbare hotspots is riskant, uit dus!
tie. In ons geval werkte het trucje overigens alleen op een notebook en niet op een desktop-pc. Naar het schijnt kunt u het ook daar aan de praat krijgen door niet aan een bekabeld ethernet-netwerk te koppelen, maar aan een draadloos wifi-toegangspunt. Nu is de lokaliseerfunctie van een gewone pc toch ook wat minder interessant; het gaat erom dat ’t werkt op de laptop. De nauw-
9
Voor als u even niet meer weet wat er nu precies onder een tabblad zit.
Ook na deze update geldt: check uw privacy-instellingen! e
Weg met de ongevraagde ‘suggesties’.
steem opties om in zo’n geval de locatie van het verloren apparaat te achterhalen, Windows tot voor kort niet. Sinds de november-update kunt u nu echter ook uw Windowscomputer traceren. Hiervoor geldt dat u weer gebruik moet maken van de Microsoftaccount om in te loggen bij Windows. Vervolgens klikt u in het menu Start op Instellingen, daarna op Bijwerken en beveiliging en tot slot op Mijn apparaat zoeken. U kunt daar de zoekoptie activeren; mocht u uw portable systeem uit het oog hebben verloren, dan controleert u op account.microsoft. com/devices/about de huidige loca-
keurigheid is vooral afhankelijk van de netwerklocatiebepaling: het overgrote deel van de laptops bevat immers geen gps-ontvanger. U zult wat uw laptop betreft dan ook altijd een ‘ongeveer-locatie’ achterhalen. Een tablet met ingebouwde gps is veel nauwkeuriger. Toch is Zoek mijn apparaat sowieso geen ultieme beveiliging; een dief kan simpelweg de Windows-schijf formatteren en alles opnieuw installeren. De locatie is daarna niet meer te bepalen.
1 k 2016 k www.computeridee.nl
11
Een
spetterend kerstfeest
Kerst is de tijd om eens flink uit te pakken. Letterlijk, want met deze glimmende en luxe cadeaus onder de kerstboom wordt het zeker een geslaagd kerstfeest.
UITGESLAPEN Tussen kerst en oud en nieuw lekker uitslapen en in het nieuwe jaar iedere dag op tijd op uw werk. Dat is een goed voornemen. De Siesta Rise helpt u hierbij een handje. Deze chique wekkerradio heeft een helder scherm dat automatisch dimt, ondersteunt zowel fm als dab en heeft naast een luidspreker een koptelefoonaansluiting. En achterop zit een usb-poort om uw smartphone op te laden. Zorg er wel voor dat die op stil staat, anders wordt dat uitslapen niets. € 129,99 | pure.com
1
KERSTMUZIEK Driving home for Christmas, Jingle Bells, All I want for Christmas is you… Hebt u ze al
in uw hoofd zitten? Met deze Wifi Music Box van Alcatel Onetouch zorgt u ervoor dat het hele huis kan meegenieten van (of tot waanzin wordt gedreven door) uw favoriete kerstklassiekers. Het apparaatje sluit u aan op een speaker, zodat u er vervolgens via wifi muziek naartoe kunt streamen. Het kastje en de bijbehorende Music Box-app werken met alle populaire streamingsdiensten. € 65,– | alcatelonetouch.com
1
GROOT KLEINTJE Misschien past een complete pc niet onder de kerstboom, maar deze nieuwe Lumia-smartphone vast wel, ondanks dat hij extra large is. De Lumia 950 XL is krachtig dankzij de Snapdragon 810-processor en heeft een
14 www.computeridee.nl k 1 k 2016
groot scherm van 14,5 cm (5,7 inch) met een resolutie van 2560x1440 pixels. Die schermgrootte is in vergelijking met een echte pc natuurlijk wat mager. De 950 XL is echter voorzien van Windows 10 en dat heeft Continuüm, waardoor de smartphone kan worden gekoppeld aan een groot scherm en u dus in feite een desktop-Windows 10 in uw broekzak hebt. Verder heeft hij 32 GB opslag en een 20 megapixel-camera voor de kerstkiekjes en voor de kerstfies een camera met 5 megapixel voorop. € 699,– | microsoft.com
1
EEN WARM JASJE In de koude wintermaanden zit deze multiroom-speaker van
Libratone er in ieder geval warmpjes bij. De nieuwe Zipp stuurt zijn geluid in 360 graden rond, heeft zowel wifi als bluetooth, werkt met Spotify en Apple Music en onthoudt tot vijf online radiostations. Het meest opvallende aan de luidspreker is echter het verwisselbare hoesje. Dus als u het stemmige rood na kerst beu bent, wisselt u gewoon naar winters wit of alvast het groen van de lente. € 299,– en € 29,– voor losse cover | libratone.com
1
FEESTNUMMER De digitale GR-camera’s van Ricoh bestaan tien jaar. Reden voor een feestje, dachten de Japanners. Daarom hebben ze een speciale editie van de GR
Hohoho
II-compactcamera uitgebracht. Deze Premium Kit zit in een luxe aluminium koffertje en bevat naast de GR II zelf een camerahoes van oranje koeienleer, sluitknoppen in het groen, goud en brons, een reeks accessoires in het zwart en een button. Nee, geen drukknop, maar een echte button om op uw kersttrui te spelden. € 1.299,– | ricoh-imaging.nl
1
EEN (BIJNA) ECHTE FERRARI Ja, dat zou mooi zijn, hè: een heuse Ferrari onder de kerstboom. We moeten u teleurstellen – gelukkig maar een beetje. Want met dit T150-stuur van Thrustmaster waant u zich in een echte Ferrari. Het gamestuur heeft force feedback en wordt geleverd met
pedalen voor een realistische sportwagenervaring. De T150 is gemaakt voor de PlayStation 3 en 4, maar werkt ook op de pc. En voor de mensen die niet zo’n fan zijn van de Italiaanse bolides: de T150 is er ook in het meer neutrale blauw en zonder steigerend paard. € 199,99 | thrustmaster.com
1
KERSTKLOKJE Een normaal horloge onder de kerstboom kan echt niet meer. Alles wat (digitaal) tikt, moet tegenwoordig smart zijn. Gelukkig is de keuze in smart watches reuze. De Samsung Gear S2 is sinds kort in Nederland te koop. Met zijn ronde scherm lijkt hij sterk op een klassiek horloge. Het slimme klokje is verkrijgbaar met ver-
schillende bandjes en wisselt in een handomdraai van wijzerplaat. Een letterlijke handomdraai, want het besturen van de Gear S2 gaat door aan de ring om het scherm te draaien. De horloge draait op Tizen en beschikt onder andere over een hartslagmeter en een barometer. Uiteraard staat hij via bluetooth in verbinding met uw smartphone om alle binnenkomende kerstwensen op uw pols weer te geven. € 349,99 | samsung.com
1
WIFI-BAL Deze spacy kerstbal is eigenlijk een wifi-router. De D-Link DWA-192 belooft snelheden tot wel 1900 Mbps. In het bolletje zitten 3x3 antennes, die zor-
gen voor zowel 2,4- als 5 Ghzverbindingen. € 79,– | dlink.com
1
GOUDHAANTJE Asus wil zijn populaire Zenbook UX305-laptops wat extra’s geven. Daarom hebben ze naast nieuwe hardware ook een verfbeurt gekregen. Behalve zwart zijn de laptops met een schermgrootte van 34 cm (13,3 inch) nu ook verkrijgbaar in het mat goud. Achter al dat glitter zitten nieuwe processoren, grafische chips en hdmiuit in 4k-resolutie. De UX305 blijft ondanks dat lekker dun: slechts 12,3 millimeter. vanaf € 799,– | asus.com
1
Productie: Jeroen van de Nieuwenhof
1 k 2016 k www.computeridee.nl
15
Geef me de Wie geïnteresseerd is in sterren en planeten kan de rest van zijn leven vooruit met SpaceEngine: heel het heelal in één programma! rogramma’s die de sterrenhemel weergeven bestaan al sinds jaar en dag. Ze worden gebruikt door mensen die willen weten wat ze precies aan de hemel zien of door hobbyisten en professionals die automatisch hun telescoop willen richten. Toen de pc’s krachtiger werden, verschenen er ook programma’s die de mogelijkheid boden om de hemel vanaf andere locaties te bekijken, zoals het oppervlak van Mars of een ver verwijderde ster. Er kwamen zelfs programma’s – zoals het commerciële Starry Night – die u naar andere melkwegstelsels lieten reizen. Dat alles ging de Russische astronoom en programmeur Vladimir Romanyuk echter nog niet ver genoeg: hij wilde de complete kosmos in een programma stoppen. Het resultaat tot nu toe van dit eenmansproject, het programma SpaceEngine, mag gerust indrukwekkend genoemd worden.
P
Echt en verzonnen SpaceEngine werkt voor een deel met echte objecten zoals planeten, manen, kometen en asteroïden in ons zonnestelsel en de echte positie van tienduizenden sterren en melkwegstelsels. De wetenschap heeft echter geen gege-
den andere welkwegstelsels in het heelal. Deze worden door SpaceEngine dan ook gesimuleerd. SpaceEngine maakt een realistische verdeling van melkwegstelsels met in elk een gebruikelijke hoeveelheid sterren. De meeste daarvan hebben ook weer planeten en deze hebben vaak weer manen en al deze hemellichamen worden door SpaceEngine zo realistisch mogelijk weergegeven.
te simuleren. Zonder die hoogstandjes biedt SpaceEngine echter al meer dan genoeg materiaal voor een boeiende reis. Gaat u mee?
en 1 Downloaden installeren We vinden SpaceEngine op en.spaceengine.org. Na een klik op Download Now kiezen we eerst voor programmaversie 0.9.7.2 (SE-0972-setup.exe, 983 MB) en vervolgens voor het zip-bestand met de
1 vens over alle plusminus tweehonderd miljard sterren in onze Melkweg, om nog maar te zwijgen over de honderden miljarden sterren en hun planeten in die honderden miljar-
2
Omdat SpaceEngine werk in uitvoering is hebben planeten vooralsnog alleen land, water en een atmosfeer, maar uiteindelijk is het de bedoeling om zelfs vegetatie en dierlijk leven
tHet grafische
0.9.7.3-patch (SE-0973-patch. zip, 94 MB). We installeren vervolgens het eerste bestand en pakken daarna het zipbestand uit. Dit kopiëren we naar de installatielocatie van SpaceEngine (SE). Op de download-pagina vindt u ook nog een kopje addons. Hier kunt u hoogwaardige oppervlakte-data (kleur en hoogte) van veel objecten uit ons zonnestelsel vinden. Wilt u de complete set, dan is dat een download van 37 GB. Om teleurstellingen te voorkomen: de grafische kwaliteit van echte planeten blijft ook met deze bestanden aanzienlijk lager dan die van gesimuleerde planeten.
2 Instellingen
spectakel van Na het opstarten van SE SpaceEngine vraagt kiezen we eerst voor Settings, nogal wat van uw Player en zetten bij Language systeem. de taal op Ned.
18 www.computeridee.nl k1 k 2016
Workshop
ruimte! Alhoewel we hier geen ruimte hebben om alle instellingen met u door te nemen zijn er wel enkele die we moeten noemen: bij Weergave kunt u een resolutie kiezen en aangeven of SE in een venster of op het volledig scherm moet draaien. SE ondersteunt elke resolutie tot 4k en allerlei stereo-weergaven – zelfs voor een Oculus Rift. SE kan een zware aanslag plegen op uw grafische processor(en). Hóe zwaar bepaalt u bij Beeld. Vooral Landschapsdetails kunt u het best in eerste instantie op een waarde van hooguit 0.5 zetten en vervolgens langzaam ophogen als blijkt dat uw pc geen moeite heeft met het weergeven van planeten. We klikken op Terug en Planetarium om de echte pret te laten beginnen.
Moeder aarde
3
SE onthoudt uw laatste positie. Maar omdat dit het eerste gebruik is, kan het gebeuren dat u op een willekeurige locatie wordt neergezet. Om allemaal op dezelfde plek te beginnen, toetsen we Shift+H. Linksboven ziet u de naam Melkweg. Nogmaals Shift+H geeft ons de Zon en een derde maal Shift+H geeft de Aarde. Met een druk op G vliegen we erheen. SE geeft ons allerlei informatie over het geselecteerde object en met een druk op I kunnen we nog meer informatie opvragen. Op dit punt aangekomen is het handig om alle bedieningselementen zichtbaar te maken (voor zover ze dat niet zijn). Beweeg de cursor links, rechts, linksonder en rechtsonder naar de schermrand om verschillende groepen pictogrammen tevoorschijn te brengen en klik op het Pin-pictogram om ze vast te zetten (afbeelding 1).
en 4 Besturing bediening
U zag al enkele sneltoetsen voorbijkomen. SE kent er een heleboel. Met F8 kunt u de volledige lijst opvragen. Sommige functies werken het prettigst via het toetsenbord. Zo is er de besturing zoals we die ook van 3D-games kennen met de toetsen W,A,S en D voor respectievelijk vooruit, links, achteruit en rechts. Met Q en E draait u om uw as en met R en F beweegt u recht omhoog of omlaag. Uw kijkrichting kunt u ook aanpassen met ingedrukte
zoeken. Automatisch landen kan ook met Shift+G, maar dan hebt u geen controle over de locatie.
6 Planetenbrowser
Met F2 roepen we de planetenbrowser op die alle objecten in het huidige zonnestelsel toont. U ziet de zon en alle planeten; de naam Aarde is groen om aan te geven dat hier leven is. Rechtsklikken op een planeet toont de eventuele manen. Doe dit voor de aarde, selecteer de maan en vlieg er met G naartoe. Rechtsklik op
Sterrenkijken was nog nooit zo comfortabel! linkermuisknop; houdt u de rechtermuisknop ingedrukt, dan kunt u om een geselecteerd object (in dit geval de aarde) roteren. De vier groepen pictogrammen die we bij stap 3 hebben vastgezet bieden functies voor het vinden van objecten en locaties via kaarten en lijsten (links), het manipuleren van de tijd en voor het vliegen (linksonder), het aanpassen van de helderheid en de hoeveelheid getoonde sterren (rechtsonder) en het bepalen wat getoond wordt (rechts). We komen nog terug op meerdere van deze functies.
de aarde om naar de planetenlijst terug te keren en vlieg nu naar Saturnus. Beweeg nu van Saturnus af (S) en zet Omloopbanen aan (O). Beweeg nog verder totdat u alle planeetbanen ziet (afbeelding 2). Let op dat u daarbij wel uw snelheid moet opvoeren, want anders bent u zo een paar jaar onderweg!
7 Universumkaart
Behalve via de Planetenbrowser kunt u ook navigeren met behulp van de Universumkaart die u oproept met het pictogram links of met F1. Deze
kaart is gecentreerd op het laatst geselecteerde object (in ons geval Saturnus) en we kunnen in- en uitzoomen met het muiswiel of de schuif rechts. Zoomen we uit tot het hele zonnestelsel zichtbaar is, dan ziet u behalve de banen van planeten en manen ook heel veel witte en blauwe stippen die staan voor asteroïden en kometen waarvan SE er vele kent (afbeelding 3). Zoomen we nog verder uit, dan komen uiteindelijk de dichtstbijzijnde sterren in beeld.
8 Spelen met tijd
We zoomen uit tot we de nabijgelegen sterren zien en klikken dan op Alpha Centauri (zie volgende stap als het niet lukt om die te vinden). Met G gaan we erheen. Zoals u ziet is Alpha Centauri een zogeheten dubbelster; twee sterren die om een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien. We kunnen een goed beeld krijgen van hoe de sterren om elkaar heen draaien door de tijd te versnellen. Dat doen we met de pictogrammen linksonder of met de toetsen J (tijd omdraaien), K (tijd vertragen), L (tijd versnellen) en Spatie (tijd stilzetten). Bij kleine versnelling merkt u niets, maar als u de tijd zo’n 10 miljoen (10^7) keer sneller laat lopen ziet u de sterren om elkaar heen dansen en u ziet linksonder dan ook dat
5 Vliegoefening
Vlieg met W naar het aardoppervlak en stuur met de muis zó dat u naar de horizon blijft kijken. Als u parallel aan de grond bent, kunt u met de F-toets rechtstandig dalen. Met het muiswiel of de plusen minustoets kunt u uw snelheid aanpassen. Op deze manier kunt u op elke planeet een interessante landingsplek
3 1 k 2016 k www.computeridee.nl
19