Computer-Idee 22-2021 Preview

22 Slechts

€

28 september - 12 oktober 2021

3,95 DE BESTE DOMOTICA-TIPS LEKKER MAKKELIJK

Van spraak naar tekst

Maak je huis (nog) slimmer

Haal meer uit je processor

OVERKLOKKEN Voor beginners én gevorderden VOOR PC EN MAC PC BIJ DE TIJD

Zo update je firmware

Externe schijf beveiligd

Bladwijzers delen

Grote bestanden Al je sites op al Soepel versturen je apparaten en delen DEEPFAKE

Bedrieglijk echt

Efficiënt werken met ‘geeltjes’

02122

8 718226 101112

n e d n maa

3

S I T A GR t n e m e n abon

SIM ONLY

N A C S S U R I V S I T A R +G t.w.v

59,99

!

Award winning curity Se et rn te In BullGuard e 2021-editi

Alsjeblieft!

Een exclusief cadeau van Handige Harry voor de lezers van dit magazine.

50plusmobiel.nl, kies het Ga naar 50plusmobiel.nl abonnement dat bij jou past en vul de couponcode IDEE3 in.* 2021.

Geldig tot 24 oktober 2021

*Deze actie is alleen geldig bij een 2-jarig Sim Only abonnement van 50+ Mobiel.

50plusmobiel.nl

Inhoud

Inhoud 10

14

Workshops 22 Doordacht overklokken Meer power voor je processor.

40 Firmware updaten Houd je apparatuur bij de tijd.

36

Ook behoefte om je huis slimmer te maken? Check dan de tips en trucs, waarmee je je woningautomatisering naar een nóg hoger plan tilt.

ls je deze pagina even snel omslaat, zie je rechts de afscheidscolumn van onze hoofdredacteur. Inderdaad, deze Computer Idee is het laatste nummer met Dick aan het roer, en met een beetje dramatiek zou je kunnen zeggen dat er een eind aan een tijdperk is gekomen. Ook ik zal ’m missen; al heb ik weleens gezegd dat de beste hoofdredacteur er een is waar je geen last van hebt. Dick heeft jarenlang zijn stempel op dit blad gedrukt, en voor mij als eindredacteur was het fijn dat hij altijd helder communiceerde computeridee.nl

Elke applicatie en elk proces heeft systeembronnen nodig en daar hoort ook het gebruik van de processor(s) bij. We bekijken hoe we dat proces kunnen optimaliseren.

10 Van cpu tot gpu Optimaal processorgebruik.

14 Babbelen met je software Zet gesproken woord simpel om in tekst.

18 Fakevideo’s met gevolgen AI-systemen maken steeds eenvoudiger nepvideo’s.

28 Zet je externe schijf op slot Bescherm externe gegevensdragers met een wachtwoord.

34

Praat met je apparaat Dankzij spraakherkenning kun je tegenwoordig prima tegen een pc of mobiel apparaat praten. Daardoor heb je je toetsenbord veel minder vaak nodig.

36 Haal alles uit je domotica Maak je huis nog slimmer.

48 Online bestanden delen Grote bestanden slim delen.

54 Post-it op je computer Haal meer uit Plaknotities.

58 Websites op alle apparaten Al je favorieten bij de hand.

Een nog slimmer huis

Dag Dick A

Optimale processorkracht

Deze editie

22

26 Word abonnee Kies zelf het abonnement dat het best bij je past!

28 septemb

er - 12 oktober

3,95

Slechts

€

LEKKER

MAKKELI

DE BESTE

JK

Van spra naar teksak t

Haal meer

A-TIPS

Maak je huis (nog) slim mer

uit je pro

OVERKLO Voor begi

nners én gevo

PC BIJ DE

DOMOTIC

2021

cessor

KKEN

rderden

TIJD

VOOR PC

EN MAC

Zo update je firmware

Externe beveiligdschijf

Bladwi jzers delen Grote best Soepel versanden Al je sites turen je op al apparate en delen n DEEPFAKE

Bedrieglijk

22 Cover

(EW).indd

1

echt

Efficiënt we rken met ‘geeltje s’

02122 8 7182 26

101112

15-09-2021

18

De opkomst van deepfake Het wordt steeds eenvoudiger om met AI-systemen nepvideo’s te maken. Wat heeft dat voor gevolgen?

en de onderwerpen al in een vroeg stadium bedacht en bij freelancers onderbracht, zodat iedereen tijd genoeg had om zijn of haar volle aandacht aan de artikelen te besteden. Knap vind ik hoe hij er al die tijd in slaagde om elke twee weken weer een nummer te fabriceren waarin voor iedereen wel iets van z’n gading te vinden was.

Hardware, software, apps, tips, reviews, workshops, nieuws en achtergonden ... noem maar op. Ook dit nummer illustreert dat weer; van pittige artikelen over processors, benchmarken

en overklokken tot handige tips hoe je je internetfavorieten op al je apparaten zet. Van de gevolgen van deepfakes tot het in de praktijk slimmer maken van je huis. Dus (en natuurlijk ook namens Dick) veel lees- én doeplezier!

Ed Wiggemans Eindredacteur ewiggemans@reshift.nl

Rubrieken 4 Mailbus Lezers geven hun mening 6 Nieuws Trends en nieuwe producten 25 Gespot in Area 120 Experimenteren met Google 31 Tips & Trucs Handige slimmigheden 43 Op Commando Opdrachtregelcommando’s, parameters en scripts 44 Wat app ik eraan?

Apps thematisch besproken 46 Voor Nop De leukste gratis software 52 Vers Getest Nieuw spul, voor jou bekeken 60 FAQman Jouw vragen beantwoord 64 Uitsmijter Claimen bij privacyschending 66 Abonneeservice/colofon Plus: volgend nummer

22 | 2021

3

10:50

Tekst Mark Gamble

Mailbus Zeg he t maar!

Verzegeld Toegegeven, het heeft maar zijdelings met Computer Idee te maken, maar ik wil jullie vaste tekenaar Erwin Suvaal feliciteren, omdat er binnenkort een serie Nederlandse postzegels – met als onderwerp technische innovaties – van zijn hand wordt uitgebracht. Een hele prestatie, petje af! Ben benieuwd hoe dat in het Computer Idee-jargon gaat heten? Gelikt ontwerp? Of misschien p(l)akkend design?

Jan-Willem Kunnen

de cijfers A t/m F voorkomen.

Een voorbeeld: om het teken § te krijgen, typ je 00A7 en druk je op Alt+X, waarna het teken § verschijnt. Het is daarbij zaak een teksteditor te gebruiken die over verschillende lettertypes beschikt, zoals Calibri en Segoe.

Robert Kroon Bedankt voor deze tip.

Handig om te weten is ook welke codes je

moet intypen om een bepaald teken weer te geven. Op www. unicode-table.com is een compleet overzicht te vinden van alle tekens en de bijbehorende codes.

Geflasht

Hoe we het ook gaan noemen, we zijn vooral supertrots!

Bijzondere tekens Om bijzondere tekens te krijgen, kun je gebruikmaken van Unicode. Het blijkt dat het niet nodig is om het numerieke toetsenbord te gebruiken, het gewone toetsenbord voldoet ook.

Dit is van belang omdat Unicode gebruikmaakt van het hexadecimale getallenstelsel waarin

4

22 | 2021

ERWIN SUVAAL / TU DELFT / POSTNL

In Computer Idee 18 adviseert de FAQman het programma HP Scan and Capture, vanwege een onwillige printer. Zelf kwam ik via de HP-community aan het uitgebreidere HP Scan Extended.

Voor wie gebruik wil maken van de HP Scan Extended, die is te downloaden via deze link: www.tiny.cc/hpscan.

Ad van der Heijden

Schri jf ons!

Wil je reageren op een artikel uit Computer Idee?

Dan kun je dit mailen naar: mailbus@computeridee.nl Vergeet bij reacties op artikelen niet de editie te vermelden.

Heb je een leuk computeridee?

Mail dan naar: idee@computeridee.nl

Mail verhuizen In de Mailbus van Computer Idee 18 vraagt Jo Kooi naar de mogelijkheid om Windows Mail- berichten over te zetten naar Thunderbird. Op de site van sr-pc-hulp.nl stond een zeer gedetailleerde handleiding. Helaas is de maker Rob Kooman sinds 31 maart gestopt met deze site.

Maar ik heb nog wel een eigen handgeschreven versie van de maker. Ik kan Jo Kooi deze doen toekomen als jullie mij met hem in contact kunnen brengen.

Cees van de Munt Bedankt voor het aanbod! We hebben de mail doorgestuurd naar Jo Kooi.

Laatste woorden

Tot ziens!

D

ames en heren, het zit erop. Na ruim 46 jaar ga ik met pensioen en draag ik het stokje van Computer Idee over aan collega Martijn Overman. Terugkijkend kan ik alleen maar constateren dat het mooie jaren waren. Dat begon al meteen nadat ik aan de slag was gegaan als redacteur bij Associated Press. Amper drie weken werkte ik er toen bij Wijster een trein werd gekaapt. Ik had dagdienst en zou om vier uur naar huis gaan, maar in plaats daarvan zat ik om drie uur naast een collega in zijn Eend, onderweg naar Drenthe. Pas twee weken later kon ik een nacht naar huis, voor ik nog eens een week op het hoofdbureau van politie in Amsterdam zat om de ontwikkelingen rond het bezette Indonesische consulaat te verslaan.

Ponsen Ik was gegrepen door ‘het vak’ en dat heeft me nooit meer losgelaten. Of het nu het vertalen was van berichten uit het buitenland bij eerst AP en later het ANP, het maken van een serie interviews met alternatieve genezers of een intriest interview met de moeder van een doodgestoken jochie in Amsterdam, ik vond het allemaal even boeiend.

Ondertussen had ik ook een groeiende belangstelling voor computers. Magisch vond ik ze, die apparaten waarop je spelletjes kon doen of – later – verhalen schrijven in WP 4.2. Vlak voor ik in de journalistiek begon, had ik al eens kennisgemaakt met automatisering. Als uitzendkracht op een boekhouding was ik gefascineerd door een groot apparaat in een kamertje apart. Dat was, zo legde men uit, een ponsmachine. Daarmee konden de gegevens van de afdeling sneller en beter verwerkt worden. Van de collega’s

vond eigenlijk niemand het leuk om gegevens in te voeren in het ding, maar mij leek het wel wat. En zo zat ik om de zoveel tijd een hele middag data in te kloppen op een toetsenbord, die de machine vertaalde naar gaatjes in ponskaarten.

Begin jaren negentig werd bij Panorama, waar ik toen werkte, overgeschakeld op het werken met computers. Grijze IBM’s met een monochroom scherm, waarop WordPerfect draaide. Ook nu weer vond ik het magisch. Niet al mijn collega’s waren dat met me eens. Meer dan eens werd er gevloekt als ‘het ding’ niet deed wat ze wilden. Een keer hing op zondagavond een collega snikkend aan de lijn. Na een heel weekend zwoegen had hij abusievelijk WP het bestand niet laten opslaan. Of daar nog wat aan doen was, smeekte hij.

Nee dus, hij had niet ingesteld dat de pc automatisch een back-up maakte.

Het was niet meer dan logisch dat ik bij Panorama een rubriek begon met de prachttitel Man & Muis (de naam is trouwens verzonnen door Annemarie Korevaar, later jarenlang ook collega bij Computer Idee).

Toeval Computers zijn altijd op mijn pad gekomen. Toen ik halverwege de jaren negentig voor mezelf begon, duurde het niet lang of ik werd freelance eindredacteur van Tips & Trucs van IDG. Voor dezelfde uitgeverij schreef ik voor InfoWorld en ben ik nog een paar nummers hoofdredacteur geweest van NetMagazine.

Dat ik in 2002 bij Computer Idee terechtkwam was eigenlijk toeval. Ik had een afspraak met uitgever Eric Ariëns om een idee voor een nieuw tijdschrift door te spreken. Dat blad kwam er niet, maar op

de valreep meldde Eric nog dat men een eindredacteur zocht bij Computer Idee.

Mocht ik toevallig nog een klus zoeken.

Nou, dat zocht ik wel, want de freelancemarkt was kort daarvoor behoorlijk ingezakt, mede door het ploffen van de internetbubbel. Ik ben meteen maar even doorgelopen naar toenmalig hoofdredacteur Mark Friederichs en negen dagen later zat ik, tikje onwennig, voor drie dagen per week aan een bureau stukken te redigeren voor Computer Idee.

Trots Wat volgde was bepaald afwisselend. Eerst werd Computer Idee in 2007, samen met PCM en Power Unlimited, overgenomen door het Haarlems Uitgeefbedrijf (HUB).

Vijf jaar later volgde een ingrijpende reorganisatie, waarbij collega’s huilend naar huis vertrokken en ik gevraagd werd als hoofdredacteur. Nog een jaar later, in 2013, ging HUB failliet. Terwijl de werknemers stikzenuwachtig waren, kwam een patserige curator met dikke Rolex en zo ongeveer de duurste BMW die men in Beieren maakt, kil en koud melden: “U bent ontslagen. Maar u moet morgen wel komen werken. En voor uw loon moet u zich maar melden bij het UWV.” Fijn mens …

Na een paar zenuwslopende weken kwam het gelukkig toch weer allemaal op zijn pootjes terecht en konden we verder met wat het allerleukste is om te doen: een schitterend blad maken. Het blad dat u nu in handen heeft. Dat wij met gepaste trots het leukste computerblad van Nederland noemen. Ik heb er tot de laatste dag met heel veel plezier gewerkt. En ik hoop dat u er nog heel lang van mag genieten. Ook zonder mij. Veel lees- en doeplezier. En vooral: blijf gezond!

Dick van de Schraaf computeridee.nl

22 | 2021

5

Tekst Randolf Bouwma

Nieuws Nieuwe producten, gadge ts en apps

TOP 5 r twatches

Sma

Onze collega’s van Kieskeurig.nl weten precies welke producten het meest gewild zijn, ook op techgebied. Deze keer: vijf van de populairste smartwatches van het moment.

Apple Watch Series 6 Beschikbaar sinds: september 2020 Geschikt voor: iOS € 397,75 Draadloos opladen: ja

Fitbit Sense Beschikbaar sinds: augustus 2020 Geschikt voor: Android / iOS € 261,95 Draadloos opladen: nee

Verloopje meenemen De gradient-lampen van Philips danken hun naam aan het feit dat ze meerdere kleuren tegelijk kunnen weergeven. Dat geldt ook voor deze nieuwe Philips Hue gradient Signe-tafellamp, met een hoogte van zo’n 55 centimeter. Er is ook een vloerlamp-variant van beschikbaar.

Ongeveer drie keer zo hoog en 100 euro duurder.

Bedien ze met bluetooth of via je draadloze netwerk als je reeds een Hue Bridge in huis hebt. Inmiddels is er voor alle Hue-lampen Spotifyondersteuning uitgerold. Speel je

Een van de meest veilige inlogmanieren is tweestapsverificatie met een fysieke sleutel. Meestal in de vorm van een usb-stick. Je krijgt pas toegang tot je accounts wanneer deze stick in je pc zit. De vernieuwde Titan Security Keys van Google zijn hier een voorbeeld van.

De keuze is uit een usb-a- of een usb-c-connectie.

Ook NFC wordt ondersteund, voor (met name) mobiele apparaten zonder de juiste usb-ingang. Een beetje jammer is dat Google nog geen plannen heeft om ze ook in de Benelux aan te bieden.

Beschikbaar sinds: september 2019 Geschikt voor: Android / iOS € 243,Draadloos opladen: nee

Huawei Watch GT2 Pro Beschikbaar sinds: augustus 2020 Geschikt voor: Android / iOS € 189,Draadloos opladen: ja

Vanaf $ 30,www.tiny.cc/sleuteltitan

Samsung Galaxy Watch 4 € 374,-

Meer informatie? www.kieskeurig.nl/smartwatch

Even polsen Het afgelopen jaar zijn er 27 procent meer smartwatches verkocht dan een jaar terug.

Vooral modellen onder de 100 euro vallen in de smaak.

BRON: COUNTERPOINT RESEARCH

6

22 | 2021

€ 199,99 www.philips-hue.com

Van het slot

Garmin Vivoactive 4

Beschikbaar sinds: juli 2021 Geschikt voor: Android / iOS Draadloos opladen: ja

favoriete nummers af en de slimme verlichting kleurt met het muziekgenre en tempo mee.

Tijd-stip op één Apple verkoopt nog altijd de meeste smartwatches en heeft krap een derde van de markt in handen. Vooral Amerikanen dragen een klokje van dit merk.

BRON: COUNTERPOINT RESEARCH

Nieuws

Kleine lettertjes Samsung breidt zijn populaire Galaxy A-serie uit met de Galaxy A52s 5G, wat betreft naamgeving niet te verwarren met de eerdere Galaxy A52 en Galaxy A52 5G. Van deze drie heeft de nieuwe s-versie de snelste processor.

Verder zijn de verschillen klein, met name tussen beide 5G-modellen.

Het scherm is 6,5 inch (16,5 cm) groot en heeft een verversingssnelheid van 120 Hz. Aan de achterzijde zijn vier camera’s geplaatst, waaronder een 64megapixelexemplaar en een ultragroothoeklens. De prijs is afhankelijk van de gewenste hoeveelheid werkgeheugen en interne opslag. € 449,- (6/128 GB) / € 509,- (8/256 GB) www.tiny.cc/galasam

Eco-audio De Rebel-oortjes van House of Marley zijn vervaardigd uit bamboe en gerecycled plastic. Dat is niet alleen duurzaam, maar oogt ook chic. De materiaalkeuze geldt zowel voor de volledig draadloze dopjes zelf, als voor het opbergdoosje waarmee ze op te laden zijn. Zo haal je er in totaal dertig uur speeltijd uit, acht uur per oplaadbeurt.

Bel je er handsfree mee, dan ben je door ruisonderdrukking in de microfoon helder te verstaan. Ze zijn zweetbestendig, dus sport er gerust mee op los! € 129,99 www.marley.nl/rebel.html

Fun met filters

Ochtendshow

De Polaroid Now Plus is een analoge camera waarbij fysieke prints ouderwets uit de voorkant komen rollen, maar vanwege de (optionele) koppeling met een smartphone-app is-ie toch helemaal van deze tijd. Met je telefoon bedien je zo de fotocamera op afstand, wat van pas komt omdat deze instantcamera op een statief te schroeven is.

In de verpakking vind je vijf gekleurde lensfilters; laat er je creativiteit de vrije loop mee! Extra fotovelletjes zijn wel prijzig: 16 euro voor acht stuks.

Na een onverstoorde vakantieperiode er dagelijks weer vroeg uit vanwege werk of school, daar kun je best wat hulp bij gebruiken. Het Duitse Teufel introduceert dan ook de Radio One. Die wekt je op tijd met muziek van je favoriete radiostations, of die nu via FM of DAB+ uitzenden.

Of luister naar onder meer Spotify door de wekkerradio via bluetooth aan je smartphone of tablet te koppelen.

Een van de voorgeprogrammeerde alarmtonen heet trouwens Berlin. Het klokkenspel van de Berlijnse Gedächt-

€ 149,99 www.tiny.cc/nowplus

Berichtje waard Chat-app en WhatsApp-alternatief Telegram is meer dan een miljard keer gedownload. Slechts veertien apps gingen Telegram met een dergelijk aantal voor.

BRON: SENSORY TOWER

computeridee.nl

niskirche – waar Teufels kantoor tegenover ligt – brengt deze melodie ook ten gehore. € 169,99

Geen spelletje Malware vermomt zich graag als legitiem ogende games. De Minecraft-naam wordt daarbij het vaakst door cybercriminelen misbruikt.

www.tiny.cc/teufelone

Ai, ai, ai ...

Een pijnlijke misser voor Facebook. Het algoritme op het sociale netwerk duidde mensen met een donkere huidskleur aan als primaten. Excuses zijn gemaakt.

BRON: KASPERSKY LAB

22 | 2021

7

Suis-muis

Touw aan vastknopen Enkele maanden geleden bracht Microsoft een draadloze hoofdtelefoon uit voor zijn Xbox-spelcomputers. Vanaf nu is er ook een variant met kabel te koop. Deze Xbox Stereo Headset is daardoor vier tientjes goedkoper dan de versie zonder draad.

De 3,5mm-kabel steek je overigens niet in de spelcomputer, maar in de controller.

Het volume is te regelen door aan de oorschelp te draaien of via de Xboxinstellingen. Uiteraard ontbreekt een microfoon niet, zodat je online medegamers je altijd goed kunnen verstaan. € 59,99 www.xbox.com/accessories

We hebben de Zephyr Pro-muis van Marsback nog niet in Nederlandse webwinkels gespot, maar toch stellen we hem graag even aan je voor.

Uniek eraan is namelijk dat er aan de binnenkant een heuse ventilator is geplaatst. Die blaast koele lucht richting je handpalm, zodat een zweterige hand niet meer van de muis af glibbert.

Deze Pro-uitvoering is stiller dan zijn voorganger. Het vorige model maakte blijkbaar nogal wat herrie. Omdat gamers de doelgroep zijn, is gekleurde RGB-verlichting ook aan de orde. $ 59,-

www.marsback.com

Spoedbericht Heb je net een game-pc in elkaar gesleuteld die de nieuwste spellen op z’n fraaist kan draaien, dan is je bankrekening vermoedelijk flink geslonken. En dan staat de randapparatuur ook nog op het verlanglijstje.

Speedlink heeft nu deze Lunera

4in1 Illuminated Gaming Set in het assortiment. Het pakket bestaat uit een toetsenbord, muis, muismat en headset, uiteraard waar nodig door gekleurde RGB-leds verlicht.

Overigens allemaal bekabeld. Je bent ermee voor een bescheiden prijsje helemaal compleet. € 59,99

www.speedlink.com

Tot voorheen werden de Charge-bandjes van Fitbit met een zwart-witschermpje uitgerust. De nieuwe Fitbit Charge 5 bezit daarentegen een kleurenscherm, dat bovendien een optionele altijd-aan-modus heeft. Het tijdstip, inkomende meldingen en fitnessgegevens zijn erdoor in een oogopslag zichtbaar. Volgens de fabrikant heeft dit wel impact op de accuduur, die anders maximaal een riante zeven dagen betreft.

Net als de eerdere Fitbit Sense, heeft de Charge 5 een zogeheten EDA-sensor aan boord. Die analyseert het zweet op je huid (elektrodermale activiteit) om je stressniveau in kaart te brengen. Gps is ook van de partij. € 179,95 www.tiny.cc/charge5

Gevoelige kwestie Apple werkt aan technologie die foto’s van kindermisbruik op iPhones rapporteert. Na aanhoudende kritiek vanuit met name privacyinstanties, is het plan echter voorlopig van de baan.

8

22 | 2021

BRON: COMPUTERIDEE.NL (POLL)

Meten is zweten!

Nieuws

Snel weer door Motorola brengt met de Moto G60s supersnel opladen naar een betaalbaar prijspunt. De meegeleverde turbopower-oplader heeft een laadvermogen van 50 watt. In de praktijk zit het toestel na twaalf minuten laden alweer voor twaalf uur vol, aldus de fabrikant.

De accucapaciteit zelf is ook fors: 5000 mAh. Daarnaast valt de 120Hz-verversingssnelheid op, wat in deze prijsklasse nog weinig voorkomt. De G60s heeft 4 GB werkgeheugen en 128 GB opslagruimte meegekregen – en zowaar een 3,5mm-hoofdtelefooningang! € 199,99 www.tiny.cc/motog60s

Stokje doorgeven Usb-sticks gaan ook met hun tijd mee, zo bewijst Kingston nu met de komst van deze DataTraveler Max-flashdrive. Die is namelijk gebouwd op de usb3.2-gen2-standaard, wat lees- en schrijfsnelheden van respectievelijk 1000 MB/s en 900 MB/s belooft. Een flinke upgrade voor dit type apparaat, waar overdrachtssnelheden van 100 á 200 MB/s lange tijd de norm waren. De Kingston-stick is ideaal voor het rap overzetten van filmbestanden of een uitgebreide fotocollectie, maar vraagt wel om een usb-c-ingang.

Vertraging op de lijn De 3,5GHz-frequentieband voor de snelste 5G-vorm komt toch niet in april 2022 vrij. Sneller mobiel internet laat hier dus nog langer op zich wachten.

computeridee.nl

et een app als DroidCam is het al langer mogelijk om je smartphonecamera als webcam in te zetten. Een soortgelijke app die nu hoge ogen gooit, is Camo. Eerder was deze al beschikbaar voor iOS en nu bestaat er ook een Android-versie, die samen met de Camo Studio-software geschikt is voor Windows-pc’s en Macs. Het programmaatje laat je onder meer zaken als helderheid en resolutie afstellen. De huidige bètaversie is gratis.

Gratis Android, iOS

M

icrosoft brengt Windows 11 vanaf 5 oktober uit als gratis update voor Windows 10, mits je pc of laptop aan de systeemeisen voldoet. Mocht dit niet zo zijn en wil je toch een voorproefje, surf dan eens naar onderstaande site.

Een Amerikaanse webdesigner bouwde het fonkelnieuwe besturingssysteem grotendeels na en het resultaat draait helemaal in je browser. Het betreft dus een imitatie, maar het geeft een aardig idee van hoe Windows 11 er in de praktijk uitziet.

W

Rust is weergekeerd om zich tegenover de concurrentie beter staande te houden. Zo gebeurt opladen nu

M

https://win11.blueedge.me

Circa € 75,- (256 GB) / € 125,- (512 GB) / € 210,- (1 TB) www.tiny.cc/maxflash

De QuietComfort 35 II van Bose rekende zich lange tijd tot de beste draadloze koptelefoons met ruisonderdrukking.

Toch stamde dit model alweer uit 2017, wat in techjaren een eeuwigheid geleden is. Een opvolger ziet nu echter het levenslicht: de QuietComfort 45.

Die is van alle moderne gemakken voorzien

W eb & App

veel sneller via usb-c en is de accuduur naar 24 uur verlengd. Een aware-modus ontbreekt eveneens niet en zorgt ervoor dat omgevingsgeluiden juist versterkt worden. En dankzij bluetooth 5.1 is de draadloze verbinding stabieler, met een groter bereik. € 349,95 www.tiny.cc/quiet45

Tegen stroom in De streamingdienst HBO Max komt eind oktober naar zes Europese landen, maar Nederland en België zitten daar niet bij.

Wanneer dan wel, is niet bekend.

as jij al bekend met de term lifeliner? Zo worden traumahelikopters ook wel genoemd, en de app Lifeliner Radar/P2000 laat live zien waar ze uitrukken. Dat geldt overigens ook voor politie- en kustwachthelikopters. Je kunt van iedere vlucht een melding krijgen, maar als dit wat te veel van het goede is, zijn er ook zones in te stellen. Zo krijg je alleen notificaties zodra er in jouw buurt helikopters overvliegen. Aan bepaalde geavanceerde functies zitten abonnementskosten verbonden, zoals het tonen van vliegroutes. www.lifeliner.app

D

e clouddiensten van Google, Apple en Microsoft zijn ontzettend handig, maar het is geen geheim dat er weinig privé blijft zodra je hierop je bestanden parkeert. Stingle Photos is een nieuw en privacyvriendelijk alternatief waarbij de makers zweren dat ze jouw foto’s niet te zien krijgen. Om dat kracht bij te zetten, is gekozen de broncode vrij te geven en wordt end-to-end-encryptie toegepast. Heb je behoefte aan meer online opslagruimte naast de 1 TB die gratis is, dan zijn daar meerdere abonnementen voor. www.stingle.org

22 | 2021

9

Gebruik je proc u Van cpu tot gp 2

Elke applicatie en elk proces heeft systeembronnen nodig en naast eventueel schijf- en netwerkgebruik hoort daar altijd ook het gebruik van geheugen en processor(s) bij. In dit artikel focussen we ons op het gebruik van de processors en bekijken we wat er eventueel te optimaliseren valt.

Tekst Toon van Daele

W

elk besturingssysteem of app je ook draait: zonder processors bereik je niets.

Het is dus best zinvol om na te gaan hoeveel processorkracht Windows en je programma’s gebruiken. Misschien kan het met iets minder of juist met iets meer, bijvoorbeeld voor toepassingen die wel wat extra power kunnen gebruiken.

We vertellen je hoe je kunt nagaan welke processen op welke manier omspringen met deze systeembronnen, en laten vervolgens zien hoe je een en ander bijstuurt zonder extra hardware, zoals een krachtiger grafische kaart, aan te schaffen.

Natuurlijk zijn er altijd wel diehard-gebruikers die meer willen dan een voorzichtige, softwarematige optimalisering en dan belanden we al snel bij het zogenoemde overklokken. Dit begrip doet sommigen huiveren, maar als je zo’n overklokproces stapsgewijs aanpakt, kan dat best veilig gebeuren en niet zelden met merkbaar resultaat. Dit proces reserveren we voor een ander artikel in dit nummer: ‘Workshop overklokken’ (zie pagina 22).

Cryptominers azen op krachtige dgpu’s, zoals deze ASUS ROG Strix GeForce RTX 3060 OC.

1

10

22 | 2021

Cpu en gpu Voor we achterhalen wat het cpuen gpu-gebruik van je systeem is, vertellen we kort waar deze termen voor staan. De cpu (central processing unit of centrale verwerkingseenheid) is het kloppende hart van je pc en voert in regelmatige cycli uiteenlopende instructiesets uit voor allerlei programma’s en systeemcomponenten. De cpu is ontworpen om één taak tegelijk uit te voeren, maar kan wel snel tussen verschillende taken schakelen, zodat het lijkt alsof die simultaan worden uitgevoerd.

De gpu (graphics processing unit of grafische processor) is een gespecialiseerde processor die in eerste instantie voor allerlei videotaken wordt aangesproken.

Zo’n gpu kan geïntegreerd zijn in de chipset van je moederbord (igpu), maar voor nog snellere bewerkingen kun je een losse, ‘dedicated’ videokaart inzetten (dgpu) (afbeelding 1). Overigens kan zo’n gpu niet alleen videobeelden aansturen, maar is die tevens geschikt voor allerlei andere, vooral parallelle berekeningen.

In een oogopslag lees je het systeemwijde cpu-gebruik af.

zwaar je systeem die processors op een gegeven ogenblik belast?

Dat kun je vanuit Windows zelf doen. Open Taakbeheer (met Ctrl+Shift+Esc) en ga naar het tabblad Prestaties. Je kunt hier het realtime gebruik van elke primaire systeembron bekijken; naast processor en gpu ook geheugen, schijf en netwerk via wifi en/of ethernet. Open Beeld / Bijwerksnelheid om de standaardperiode van 60 seconden aan te passen naar 30 seconden of 4 minuten.

Beschik je alleen over een geïntegreerde gpu, dan verschijnt hier wellicht GPU 0, terwijl je bijvoorbeeld GPU 1 en GPU 2 ziet staan als je over twee dgpu’s beschikt (hierbij wordt ook de temperatuur vermeld). Zie je ook iets staan als (Link 0), dan betekent dit dat beide grafische kaarten parallel met elkaar werken, zoals bij SLI (Nvidia) of CrossFire (AMD).

De cpu-informatie op het tabblad Prestaties is rechttoe rechtaan, want die beperkt zich tot één enkel gebruikspercentage (afbeelding 2), terwijl dat bij de gpu duidelijk complexer is. In het kader ‘Gpu intern’ lees je hier meer over.

Algemeen processorgebruik

GPU-Z

De cpu en gpu bepalen dus beide in grote mate hoe krachtig je systeem is. Maar hoe kom je er nu achter hoe

Bij wat oudere systemen is het zelfs niet uitgesloten dat je op het tabblad Prestaties gewoon geen