3
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
GAMEN
TEST
18 NVIDIA GEFORCE RTX-KAARTEN
Gamen op hoog (prijs)niveau
KUN JE OVERAL
EN DIT ZIJN JE OPTIES
VOOR ELK BUDGET DE BESTE SET
STEL JE IDEALE GAME-PC ZELF SAMEN
WORKSHOP
RETRO-GAMING
OPTIMALISEER JE WIFI MET NETSPOT
SPEEL ALLE CLASSICS OP JE PC, TABLET & MOBIEL
MASTERCLASS SMB
+ GAMEN OP JE
SMARTPHONE
START T
KUN JE GAMEN OP LINUX OF MACOS? LIVESTREAMEN DOE JE ZO! WORD JIJ DE NIEUWE YOUTUBE-HIT?
15
Deel snel én veilig persoonlijke bestanden van NAS en pc BASISCURSUS
NFC-TAGS
Automatiseer je huis en bedien het met je mobiel
SUPERHANDIGE FUNCTIES IN WINDOWS 10
27e JAARGANG | MAART 2019
€ 7,25
VOORWOORD
Voorwoord
Gamen Gamen doe ik niet zoveel meer. Een spelletje speel ik nog wel. Vooral op mijn telefoon als ik onderweg ben en om wat voor reden dan ook geen internetverbinding heb. Maar echt gamen is er de laatste jaren niet echt meer van gekomen, eigenlijk wel jammer. Het grootste euvel is tijdgebrek. Nou ja, ik néém geen tijd om te gamen. Daarnaast heb ik geen goede gamepc meer. Natuurlijk kan ik af en toe de Playstation 4 van zoonlief confisqueren, maar ik kan niet met die controllers overweg. Mijn vingers doen niet wat ik in mijn hoofd bedenk en dat is gigantisch frustrerend. Voor mij gaat er niets boven gamen met muis en toetsenbord. Niet dat ik dan wel de sterren van de hemel game, maar dan heb ik nog een beetje het idee dat ik daadwerkelijk ook uitvoer wat ik bedenk. Eigenlijk zou er een nieuwe game-pc in huis moeten komen. Komt dat even goed uit, want in dit nummer hebben we een handige koopgids waarin we je van goed advies voorzien om je eigen game-pc samen te stellen. Ik ga me flink inlezen en uitvogelen welke verzameling hardware voor mij het beste is. En dan moet ik het eigenlijk meteen bestellen, want als ik nog eens goed ga nadenken of ik het wel echt nodig heb … komt er niets meer van. Sowieso ga ik weer experimenteren met retro-gaming. Daar heb je helemaal geen dikke game-pc voor nodig, maar beleef je wel reuzeveel plezier aan. Misschien dat ik dan wel weer eens kan winnen van mijn zoon. Mooie voornemens voor het nieuwe jaar: meer gamen én meer winnen. Veel lees- en gameplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
MAART 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
3
NUMMER 3 2019
Gamen lijkt tegenwoordig dé reden te zijn om regelmatig te upgraden of een nieuwe pc te kopen. Wie de nieuwste spellen in al hun glorie wil bewonderen, heeft nou eenmaal recente hardware nodig. Wat heb je dan precies nodig?
Lekker gamen
20
KOOPGIDS GAME-OPTIES
Wil je gamen op een console, pc, handheld
Wat heb je nodig voor speelplezier? ENTER
6
of smartphone? Voor ieder is er wat wils! Bepaal met deze keuzehulp je favoriete gamesysteem.
BASISCURSUS Streamen op internet
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cij-
Geen streams kijken, maar ze zelf uitzenden!
fers, uitspraken én meningen. Uit alles wat
Om je eerste stappen in het online streamen
langs is gekomen, viel dit ons het meeste op.
te zetten, heb je niet veel nodig. Aan de slag
Is dát even lekker binnenkomen!
op Twitch of YouTube.
84
OPTIMALISEER JE WIFI MET NETSPOT
98
Zijn het bereik én de snelheid in elke kamer
BASISCURSUS Tablet als babyfoon
voldoende? Misschien valt er nog iets aan te
We gaan je (oude) tablet of smartphone
sleutelen! Met de handige tool NetSpot bren-
veranderen in een babyfoon met beeld en
gen we je draadloze thuisnetwerk in kaart.
geluid!
Hoe zit het met jouw wifi-dekking in huis?
4
90
INHOUD
24
38
Jouw ideale game-pc? Eentje die voldoet
Valve zaagt met z’n gameplatform Steam
aan je wensen én binnen je budget past. We
aan de stoelpoten van Windows als favo-
gaan alle componenten langs en geven tel-
riete besturingssysteem voor een game-pc.
kens drie prijsopties.
De stand van zaken.
32
42
Hoeveel geld gaat er om in de elektronische
Nóg meer spelplezier? Dat heb je met acces-
gamer, want de prijzen liegen er niet om.
sportindustrie? Een overzicht.
soires. Een lekker toetsenbord, een snelle
We testen 18 nieuwe kaarten van de RTX
muis, koptelefoon én een heerlijke stoel.
2080, RTX 2080 Ti en RTX 2070.
KOOPGIDS GAME-PC
GAMEN OP LINUX
INFOGRAPHIC E-SPORTS
TEST RTX-videokaarten De nieuwste Nvidia GeForce RTX-serie
SHORTLIST GAME-HARDWARE
34
is vooral bereikbaar voor de welvarende
48
GAMEN OP JE SMARTPHONE
Gamen alleen voor pc’s weggelegd? Er zijn
BASISCURSUS RETRO-GAMING
inmiddels een heleboel kwalitatief hoog-
Oude tijden herleven met klassieke spel-
staande games op je iPhone of Android-
computers in afgeslankte vorm. Maar dit
smartphone te spelen!
kun je ook zelf op je pc, tablet of smartphone!
TIPS & TRUCS 15 superhandige Windowsfuncties
EEN DONKER THEMA VOOR ELKE SITE
82
BROWSER-GELUID UIT PER TABBLAD
102
MULTIFUNCTIONELE ZAKVERTALER
109
Natuurlijk werk je al jaren met Windows en kun je allerlei handige functies opnoemen. Maar gebruik je deze vijftien ook al?
74
94
QUICK FIX
ONLINE KLEMBORD
BASISCURSUS Automatiseer je huis met nfc Je pc aanzetten door je telefoon tegen een fiche
113
langs de deur haalt? Dat kan met nfc-tags! 104
MASTERCLASS Veilig bestanden delen
Gebruik je een touchpad of een muis? En tik jij wel lekker op het toetsenbord van
VRAAG & ANTWOORD
je laptop? We tonen je de lekkerste toet-
126
senborden, muizen, touch-oppervlakken en pen-tablets.
aan te leggen? Je navigatie-app en je favoriete afspeellijst starten wanneer je je smartphone
SHORTLIST De beste invoerapparaten
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Draagbare radio’s
114
130
REVIEWS HARDWARE
60
SOFTWARE
65
bestanden te benaderen. Met een belangrijke
APPS
70
reden overigens: dat behoeft wat uitleg. 120
GAMES
72
Het is sinds enige tijd niet meer zomaar mogelijk om verbinding te maken met je nas en
MAART 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
5
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists
SMARTPHONES
TECH AWARDS HOTLIST
Nokia 9 PureView De Nokia 808 PureView uit 2012 was met zijn 41megapixel-camera met Carl Zeiss-lens en xenon-flitser destijds de beste smartphonecamera. Nu, zeven jaar later, krijgt de telefoon een opvolger in de vorm van de Nokia 9 PureView. Dat blijkt uit gelekte marketingmaterialen. Op de achterkant van de 9 PureView zitten maar liefst vijf camera’s, een primeur in de telefoonwereld. De Carl Zeisscamera’s worden tegelijk gebruikt om ‘meer dan tien keer zo veel licht’ op te vangen als een normale smartphone. De 9 PureView moet daarom scherpere foto’s en video’s maken met een groter contrast. Dat klinkt veelbelovend, al moet de praktijk uitwijzen hoe goed de beelden daadwerkelijk zijn. Andere kenmerken van de Nokia 9 PureView zijn vergelijkbaar met die van de gemiddelde high-end-smartphone. Het 6inch-scherm – zonder notch – heeft een haarscherpe qhdresolutie en kan hdr10-content weergeven. Onder het display is ook een vingerafdrukscanner geplaatst. De telefoon draait op een Snapdragon 845-chip met 6 GB werkgeheugen en 128 GB opslagruimte. Dankzij de glazen behuizing ondersteunt de Nokia 9 PureView draadloos opladen. Via de usb-c-kabel laadt de accu nog sneller op. Net als alle andere Nokia-toestellen gebruikt de 9 PureView Android One-software. Deze kale Android-versie wordt drie jaar lang elke maand bijgewerkt met een veiligheidsupdate. Daarnaast krijgt de telefoon twee jaar lang Android-updates. Omdat hij uitkomt met versie 9.0 (Pie), kun je rekenen op versies Q en R. Nokia moet nog bekendmaken wanneer de 9 PureView uitkomt en wat hij gaat kosten.
6
aan een select aantal veelbelovende producten. Een product hoeft nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
SMARTPHONES
GOED(KOOP) WINT IN 2018
BESTEPRODUCT-AWARDS
W E T- E N R E G E LG E V I N G
Foto: Google Maps
5G-NETWERK WORDT CONCRETER
5G in Nederland
De vergelijkingssite BesteProduct vraagt
Het
5G-netwerk
Europees land. Welk land dat wordt en
de Nederlandse vakpers jaarlijks naar de
dreigt vertraging op te lopen,
wanneer de verhuizing moet plaatsvin-
beste elektronica van het afgelopen jaar. Recent
waarschuwden telecomproviders en de
den, wordt nu onderzocht. Defensie is
gaven tientallen journalisten, onder andere van
Europese Commissie laatst. De Neder-
niet blij met de beslissing en stelt in een
Computer!Totaal, hun favoriete apparatuur
landse overheid stelde de benodigde 5G-
interne mededeling dat de verhuizing
door. Winnaar is de Nokia 7 Plus, een mid-range
frequentieveiling keer op keer uit en
nog niet definitief is. Ook heeft de over-
smartphone met een scherpe prijs en uitsteken-
wist niet of de belangrijke 3,5GHz-band
heid eindelijk aangekondigd wanneer
de hardware. De unanieme keuze voor een
gebruikt mag worden voor het 5G-net-
de 3,5GHz-band geveild wordt aan pro-
goedkoper toestel is opvallend, want de afgelo-
werk. Het ministerie van Defensie was
viders: dat moet eind 2021 of begin 2022
pen drie jaar werden dure Samsung Galaxy S-
daarop tegen omdat inlichtingendien-
gebeuren. Andere 5G-frequenties zou-
smartphones tot winnaar gekroond. Andere
sten de frequentie gebruiken om vanuit
den later dit jaar al geveild worden, al
elektronica in de top vijf van 2018 zijn de Google
Friesland internationaal satellietver-
zeggen providers dat ze geen degelijk
Home (2), de dure Huawei Mate 20 Pro (3), kop-
keer af te luisteren. Nu lijkt er eindelijk
5G-netwerk kunnen optuigen zonder
telefoon Sony WH-1000XM3 (4) en Apple iPad
schot in de zaak te komen. Na een uitge-
de 3,5GHz-band. De voorbereidingen
Pro 2018 (5). Apple is door de vakpers ook uitge-
breid onderzoek is het kabinet tot de
worden dus concreter, maar een wer-
roepen tot het beste merk van het jaar, terwijl
conclusie gekomen dat het afluisterpark
kend 5G-netwerk laat zeer waarschijn-
Facebook het slechtste merk is.
moet
lijk nog jaren op zich wachten.
Zet alsjeblieft ‘vond de auto-scheet uit’ op mijn grafsteen. Dat is mijn enige verzoek. MAART 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
Nederlandse
verhuizen
naar
een
ander
ECHT GEZEGD
Schrijft Tesla-directeur Elon Musk op Twitter als hij bekendmaakt dat het audiosysteem van Tesla’s nu scheetgeluiden kan maken.
7
ENTER
TIJDLIJN
RAMVOL GEHEUGEN
2011 DE MOTOROLA ATRIX 4G UIT 2011 WAS DE EERSTE SMARTPHONE MET 1 GB RAM
2012 IN 2012 BRACHT LG DE EERSTE TELEFOON UIT MET 2 GB RAM: DE OPTIMUS LTE II
2013 IN 2013 VERSCHEEN DE SAMSUNG GALAXY NOTE 3, DE EERSTE TELEFOON MET 3 GB RAM
2015 DE ASUS ZENFONE 2 UIT 2015 HAD DE PRIMEUR MET 4 GB RAM
2016 VIVO INTRODUCEERDE IN 2016 DE XPLAY 5 ELITE, DE EERSTE SMARTPHONE MET 6 GB RAM
2017 IN 2017 KWAM DE EERSTE TELEFOON MET 8 GB RAM UIT: DE ASUS ZENFONE AR
2018 DE EERSTE SMARTPHONE MET 10 GB RAM VERSCHEEN IN 2018 IN DE VORM VAN DE XIAOMI MI MIX 3
2018 EIND 2018 PRESENTEERDE LENOVO DE Z5 PRO GT, HET EERSTE TOESTEL MET 12 GB RAM
Smartphones worden steeds
houdt apps draaiende in de achter-
Genoeg werkgeheugen is dus es-
En waarom heeft een Android-te-
completer en krachtiger. Eén
grond en laat je snel wisselen tus-
sentieel, maar hoeveel is genoeg?
lefoon meer ram nodig dan een
van de ontwikkelingen die al jaren
sen onlangs gebruikte apps en
Fabrikanten stoppen steeds meer
dure Windows-laptop? Dat is voor
gaande is, is het verhogen van de
games. Als je toestel tegen zijn ram-
ram in hun (dure) smartphones.
telefoonmerken lastig uit te leggen.
hoeveelheid werkgeheugen (ram)
beperkingen aanloopt, sluit hij
Maar heeft 12 GB ram wel een
Wij hebben daarom onze twijfels
in telefoons. Dit werkgeheugen
apps af en lopen de prestaties terug.
meerwaarde ten opzichte van 6GB?
over de ‘ram-race’.
SOFTWARE
10 WINT EINDELIJK VAN 7
Windows 10 Het tien jaar oude Windows 7 is qua marktaandeel op de desktop en laptop eindelijk ingehaald door Windows 10. Dat meldt onderzoeksbureau NetMarketShare in zijn decembercijfers. Het bureau gebruikt naar eigen zeggen de data van ‘honderd miljoen sessies per maand van duizenden websites’ om het marktaandeel van computerbesturingssystemen te berekenen. De afgelopen maanden kropen Windows 7 en 10 naar elkaar toe, en in december ging Windows 10 zijn voorganger voorbij. Het marktaandeel van Windows 10 zou nu bijna 40 procent zijn tegenover 37 procent van Windows 7. De stijgende populariteit van Windows 10 komt omdat nieuwe Windows-computers standaard met C I J F E R TJ E
11 MILJOEN
de software geleverd worden, en omdat steeds meer Windows 7-gebruikers updaten. Onderzoeksbureau IDC meldde vorig jaar dat vooral zakelijke Windows-klanten overstappen. Techsite Tweakers merkt op dat StatCounter een jaar geleden al zei dat Windows 10 groter is geworden dan 7. De
In totaal ontvingen 11 miljoen Nederlanders van 12 jaar en ouder op 3 december het NL-Alert controlebericht. Dat is 74 procent van de bevolking.
8
concurrent van NetMarketShare gebruikt een andere meetmethode. Volgens die dienst heeft Windows 10 inmiddels 53 procent van de Windows-markt in handen.
ENTER
JEROEN BOER GEBRUIKT EDGE VOOR ANDROID
Het is jammer dat Edge de zoveelste Chromium-browser wordt. Concurrenten houden elkaar immers scherp, maar
tegelijkertijd heeft Edge vrijwel geen marktaandeel. Voordeel van Edge ten opzichte van andere browsers is dat het de beste batterijduur biedt, dus hopelijk kan Microsoft die voorsprong behouden. Edge voor Android is al gebaseerd op Chromium, krijgt regelmatig updates en is wat mij betreft een verborgen pareltje. Van mij krijgt Microsofts vernieuwde Edge dus zeker een kans.
LUB SNOEK GEBRUIKT CHROME ZONDER ENIGE SCHROOM
Chrome is heer en meester als meest gebruikte browser. In het lijstje met populairste desktopbrowsers is het verschil
in marktaandeel met de nummer twee (Internet Explorer) ruim 50 procent. Ook bij meer dan de helft van alle mobiele apparaten is Chrome de meest gebruikte browser. Grappig genoeg schittert Microsoft in afwezigheid in rijtjes met meest gebruikte mobiele browsers, waardoor het goed mogelijk is dat Microsoft juist daarom met Chromium in zee gaat. Een gevalletje ‘if you can’t beat them, join them’?
MICROSOFT IS OM
Edge stapt over op Chromium
JEROEN DE JAGER
Microsoft heeft bekendgemaakt dat het de basis van zijn Edge-browser gaat veranderen. De nu nog gesloten browser stapt over op Chromium, een opensource-project dat de broncode vormt voor populaire browsers als Chrome. Een testversie verschijnt begin dit jaar, de definitieve versie komt uiterlijk begin 2020 beschikbaar. De Chromium-versie van Edge werkt straks niet alleen op Windows 10, maar ook op Windows 8, 7 en macOS. Daarnaast belooft Microsoft de browser vaker te updaten dan het huidige twee keer per jaar. Het bedrijf wil bovendien een ‘grote bijdrage’ leveren aan het Chromium-project, waar andere browsers als Chrome, Brave en Vivaldi ook van kunnen profiteren. Dat klinkt allemaal alleraardigst. Toch …?
browsertechniek. Ik hoop dat Microsoft een ontgoogelde versie
MAART 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
GAAT HET LIEFST ONLINE OP SAFARI
Safari is mijn favoriete browser en gebruik ik privé. Werkgerelateerde zaken doe ik tegenwoordig in Firefox. Bevalt
prima. Edge gebruik ik als ik een maagdelijke browser zonder plug-ins nodig heb, om iets te testen bijvoorbeeld. Dus waar Edge onderhuids op is gebaseerd, maakt mij niet zoveel uit. Al is het voor de lange termijn een slechte zaak: minder concurrentie in de van Chromium gebruikt; daar kunnen er niet genoeg van zijn.
JORIS PETERSE MOET EIGENLIJK CHROME INRUILEN VOOR FIREFOX
Dit besluit had Microsoft moeten maken toen ze besloten Windows 10 met een nieuwe browser te leveren. Nu is het
te laat, de naam van Edge is al besmet. Ik hoop dat Microsoft Edge gaat inzetten als basisbrowser en stopt met zijn misleidende advertenties als ‘veiligste browser’ en ‘beste voor de accuduur van je laptop’. Edge is (samen met Safari) voor het bezoeken van websites; wil je geavanceerde functionaliteit door middel van plug-ins of snelheid, dan kies je voor Chrome of (beter nog) Firefox.
9
ENTER
DÁÁG CONTROLLER DAAN DOEDENS, PRESST HET LIEFST ENTER TO START
Een game-pc bedien je met met muis en toetsenbord, een console met een controller. Toch?
Techproblemen vragen een tech-oplossing! En in ons dagelijks tech-leven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
Niet als het aan Razer ligt. Ergens in 2019 moet het eerste keyboard, mét muis, voor de Xbox One op de markt komen. Wel de lusten van een console, niet de lasten. Klikken maar! www.tiny.cc/raz
HANDSFREE TANDENPOETSEN JEROEN DE JAGER, ZIET ZICH AL MET ZO’N MONDPLUG DOOR HET HUIS LOPEN
De Babahu X1 is zo’n product waarvan je je direct afvraagt waarom hij nog niet bestond. Een volautomatische tandenborstel met kunstmatige intelligentie die in 20 seconden je tanden en tandvlees een grondige schoonmaakbeurt geeft. Het ziet er niet uit, maar ik wil hem hebben! www.tiny.cc/aitandenborstel
THE CIRLE OF LIFE
DÁÁG SELFIECAMERA
LUB SNOEK, LUST HOPELIJK MEELWORMEN
EELKO ROL, MAAKT ALLEEN FOTO’S VAN ANDEREN
De Hive Explorer is een voedselkringloop in
Terwijl andere fabrikanten van gekkigheid
het klein. Met je voedselresten voer je een
niet meer weten waar ze de selfiecamera
kolonie meelwormen, en het bijproduct van
moeten laten, innoveert het Chinese Vivo er
deze insecten dient als mest voor je planten.
vrolijk op los. De nieuwe Nex 2 beschikt na-
Sensoren gekoppeld aan een warmteplaat
melijk over een tweede scherm aan de ach-
houden het klimaat in de Hive Explorer ge-
terkant van het toestel, zodat je de primaire
zond, en als je kolonie te groot wordt gooi je
(en veel betere) camera ook makkelijk kunt
er gewoon een paar in de frituurpan!
gebruiken om selfies te maken en er is dus helemaal geen notch of iets anders nodig.
www.tiny.cc/hiveex
AUTOMATISCHE SMARTPHONEHOUDER JEROEN BOER, HEEFT NOG MAAR ÉÉN HANDJE NODIG
Je telefoon in de auto vasthouden mag niet, dus een houder is noodzakelijk. De Ewent EW1191 heeft de wow-factor: deze houder gaat automatisch open als je smartphone in de buurt komt en klemt hem vervolgens automatisch vast. Ondersteunt je telefoon draadloos laden, dan wordt hij zonder kabeltje opgeladen (met kabeltje kan natuurlijk ook). www.tiny.cc/ew1191
10