EDITIE 4 | JAARGANG 26 | APRIL 2018 | € 6,95
HÉT ANT WO ORD OP AL JE TECH-VRAGEN
NETWERKEN 2.0
KLAAR VOOR DE SLEEPWET
Semiprofessionele accesspoints voor thuis
BLIJF VEILIG ONLINE HIER STEM JE STRAKS OVER
SLEEPWET-REFERENDUM OP 21 MAART
15 ONMISBARE VPN-APPS
BLIJF UIT HET SLEEPNET VAN DE SLEEPWET
ALTIJD ONLINE VEILIG
NIETS TE VERBERGEN? NIETS TE ZOEKEN!
BASISCURSUS
DIT DOE JE TEGEN PHISHING
Pas op voor deze psychologische trucs BASISCURSUS
ARDUINO MET WIFI
Toon weerinformatie vanaf internet BASISCURSUS
MEESTERLIJK MAILEN
Gepersonaliseerde e-mails in weinig kliks WORKSHOP
(VIDEO)CHATTEN MET DISCORD
Niet alleen handig voor gamers TEST
ALLES VOOR EEN WATERDICHTE CLOUD
BESCHERM JE TEGEN HACKERS
TEST
VPNvriendelijke hardware
12X VIDEOBEWERKINGSSOFTWARE
Kies je voor gratis of voor betaald?
12 CONTROLLERS OM TE GAMEN OP JE MOBIEL
MULTI
AWARD WINNING HIFI SYSTEEM
HAVE YOU EVER BEEN TOUCHED BY SOUND?
24 BIT HI-RES MUZIEK. IN IEDERE KAMER. DRAADLOOS.
Distributie: DALI Benelux B.V.
info@dalibenelux.com
www.bluesound.com
VOORWOORD
Voorwoord
Sleepwet Overheid en ict blijft een aparte combinatie. Dat er zoveel ophef is ontstaan over wat in de volksmond de sleepwet wordt genoemd, was helemaal niet nodig. Want hoezeer ik ook voorstander ben van mijn vrijheid en het niet nodig vind dat ik word afgeluisterd … ik snap dat het in sommige situaties nodig is. Alleen niet onbeperkt en ongebreideld. Kijk maar naar de kentekenregistraties op de snelweg die opeens langer werden bewaard dan mocht en door de Belastingdienst achteraf werden doorgepluisd op overtredingen. En precies die zaken zijn in de ‘sleepwet’, een aangepaste variant van de huidige Wet op de inlichtingenen veiligheidsdiensten, gevoelig en nog onduidelijk. In dat wetsvoorstel staat ook een maximale bewaartermijn van maar liefst drie jaar! Los van die lange termijn: de overheid en/of overheidsdiensten hebben al laten zien dat ze zich niet veel aantrekken van maximale bewaartermijnen. Wie gaat dat controleren? Kortom, genoeg stof voor discussies. Daar komt bij dat die discussies niet veel zin lijken te hebben, omdat diverse politieke partijen al hebben aangegeven zich niets van het referendum over de sleepwet aan te zullen trekken. Kortom: fnuikend voor het vertrouwen, en de controverse en weerstand tegen deze wet blijft bestaan. Wat de uitkomst straks ook zal zijn, het is voor jou en mij altijd goed om voorzichtig te zijn met je data. Zowel online als offline. Vandaar dat we je in dit nummer veel tips en uitleg geven hoe je dat zo goed mogelijk kunt doen. Een van de allerbelangrijkste zaken is wat mij betreft een vpn-verbinding. Zeker voor je laptop en smartphone of tablet. Als je regelmatig op open wifi-netwerken inlogt, moet je jezelf gewoon beschermen. Een vpn is naast een security-pakket daarbij een must. Bijkomend voordeel is dat je lastiger bent af te luisteren, ook door overheden. Ik heb niet de illusie dat ik met een vpn helemaal niet meer te traceren ben, dan zou ik ook met diensten van Google, Facebook en andere grote aanbieders moeten stoppen. Maar alle beetjes helpen. Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
APRIL 2018
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
3
NUMMER 4 2018
Hoe groter de invloed van technologie op onze levens en hoe meer we ‘verbonden’ zijn, des te ingewikkelder de beveiliging wordt. Nu de inlichtingen- en veiligheidsdiensten meer rechten lijken te gaan krijgen, is het beschermen van je gegevens zeer actueel. Wat houdt de wet in, en hoe bescherm je jezelf offline én online?
BLIJF VEILIG ONLINE
KLAAR VOOR DE SLEEPWET
ENTER
6
TIPS & TRUCS Rechtenvrije audio
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cij-
We geven 20 tips om gratis of goedkope
fers, uitspraken én meningen. Uit alles wat
muziek te vinden die je onder je video-
langs is gekomen, viel dit ons het meeste op.
montage mag gebruiken zonder de auteurs-
Is dát even lekker binnenkomen!
rechten te schenden.
94
BASISCURSUS Arduino met wifi Met de NodeMCU, een Arduino met inge-
TEST
NETWERKEN VOOR PRO’S
bouwde wifi-chip, kun je leuke projectjes maken. We gaan aan de slag om weerinformatie vanaf internet te tonen.
74
Wil je meer dan wat je standaard draadloze sionele netwerkapparatuur. Wat biedt het
INFOGRAPHIC Referendum Wiv
en voor wie is het geschikt? We duiken in de
Maak een afgewogen keuze: de knelpunten
zakelijke accesspoints voor thuis.
van de sleepwet op een rij.
router biedt? Kijk dan eens naar semiprofes-
4
24
100
INHOUD
20 REFERENDUM SLEEPWET
TEST Videobewerkers Het is zonde om niets met je filmpjes te
veiligheidsdiensten in en waar stemmen we
38 SHORTLIST VPN-VRIENDELIJKE HARDWARE
over bij het referendum op 21 maart?
Met deze routers en andere apparaten zet
ken dan? Computer!Totaal voelt zeven
je gelijk een versleutelde verbinding op.
betaalde én vijf gratis programma’s aan
Wat houdt de Wet op de inlichtingen- en
26 BASISCURSUS BESCHERM JE TEGEN HACKERS Niets te verbergen? Niets te zoeken! Zorg dat je pc veilig blijft.
doen, maar waarmee moet je ze bewer-
de tand.
44 WORKSHOP SURFEN ZONDER POTTENKIJKERS
SHORTLIST Gamen op tablet en smartphone
Zo stel je vpn in op al je apparaten.
32 BASISCURSUS HOED JE VOOR INBREKERS, ÓÓK ONLINE
50 TIPS & TRUCS 15 VPN-DIENSTEN
Je kunt gelukkig wel zelf bepalen wie er toe-
De besturing van een spelletje via het scherm van je tablet of smartphone kan een uitdaging zijn. Maar niet met deze speciale game-controllers voor Android
Voor elk doel is een goede vpn te vinden!
en iOS.
gang krijgt tot jouw online gegevens.
BASISCURSUS Afweertips tegen phishing
106
QUICK FIX GEKOPPELDE APPS VERWIJDEREN
Bij phishing maakt de crimineel in de eerste plaats gebruik van de menselijke zwak-
110
WORKSHOP (Video)chatten met Discord De voip-applicatie Discord ontpopt zich
99
CLEARTYPE INSTELLEN VOOR DUIDELIJKERE TEKSTEN
105
BEHEER GOOGLES GEHEUGEN
115
BESTANDEN RECHTSTREEKS DELEN
124
VRAAG & ANTWOORD
126
heden en onoplettendheid. Hoe wapen jij je ertegen?
82
als concurrent voor Skype: u kunt er mee videochatten vanaf pc én mobiel.
116
BASISCURSUS Gepersonaliseerde e-mails
REVIEWS
Wil je hetzelfde mailtje aan meerdere mensen sturen, maar dan wel met een persoonlijke aanhef en zonder elk mailtje apart op te stellen? Dat krijgen we best voor elkaar met Excel, Word en Outlook.
APRIL 2018
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
120
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Actioncams
130
HARDWARE
58
SOFTWARE
63
APPS
68
GAMES
70
5
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meeste op. Is dát even lekker binnenkomen!
STOUT
An offer you can’t refuse
NPO’s gluurmuur De NPO Start-app, opvolger van Uit-
juristen zijn niet blij met dit gegeven, met
zending Gemist, dwingt gebruikers
name omdat de NPO vijf jaar geleden al om
om akkoord te gaan met de mogelijkheid
een soortgelijke kwestie op de vingers
dat informatie over hun kijkgedrag wordt
werd getikt. De NPO heeft aan de NOS
doorgespeeld aan adverteerders. Die kun-
laten weten dat het werkt aan een optie om
nen vervolgens gepersonaliseerde adver-
gebruikers zelf te laten beslissen of er gege-
tenties tonen. Wie niet akkoord gaat met
vens gedeeld mogen worden met derden.
de NPO Start-voorwaarden, kan de app
Wanneer die mogelijkheid geïntroduceerd
niet gebruiken. Dat mag niet, de NPO is een
wordt, is nog onduidelijk. De NPO-website
publieke dienst. Privacyvoorvechters en
biedt de keuze wel.
GADGET
KRAMERSTOEL
SLIMME STOEL LEERT SCHAATSEN Vele Nederlanders hebben leren schaatsen op de ouderwetse manier: achter een stoel op het ijs. KPN heeft een speciale schaatsstoel ontworpen vol met elektronica, om kinderen op een eigentijdse manier te leren schaatsen. En om de schaatsstoel extra onder de aandacht te brengen, is Sven Kramer voor het stoeltje gespannen. De stoel heeft allerlei sensoren en meters aan boord om de balans, bewegingsversnelling en snelheid te meten en analyseren. Er zijn zelfs lasers aan boord om de kleine schaatsoefenaar in de goede richting te sturen, en in tegenstelling tot een gewone stoel zijn de stoelpoten naar buiten gericht, zodat je niet met je schaats tegen de poot klapt. Via een ingebouwde speaker krijg je tips en coaching van Kramer zelf. Maar waarom laat nota bene een telecomprovider deze stoel ontwikkelen? Marketing. Niet geheel ontoevallig is KPN schaatssponsor en kwam de aankondiging van de stoel vlak voor de Olympische Winterspelen.
6
ENTER
SOFTWARE
SLAG OM SPRAAKASSISTENTEN Cortana en Siri leggen het af GADGET
KOM MAAR DOOR!
COMMODORE 64 MINI
Volgens veel aanwezige fabrikan-
vinden zijn, maar in iedere kamer. Alexa
ten op de CES 2018 ligt de toekomst
verdringt zelfs Cortana op het Windows
bij spraakassistenten. Er gaat veel geld
10-domein,
om in de ontwikkeling en promotie van
Windows-laptops introduceerden … mét
omdat
veel
fabrikanten
Google Assistant, Alexa (Amazon), Siri
Alexa. Cortana was slechts op één slim-
(Apple), Bixby (Samsung) en Cortana
me thermostaat te vinden. Apple houdt
(Microsoft). Ondanks dat alleen Siri in Ne-
Siri krampachtig voor de eigen HomePod,
derland beschikbaar is, omdat de assis-
die niet alleen vertraagd is, maar ook
tent onze taal machtig is, lijkt de slag al
duur. En Bixby … die moet z’n toegevoeg-
beslist in het voordeel van Google en
de waarde nog bewijzen op Galaxy-
Nintendo bewees eerder met de NES
Amazon. Er was haast geen product te
toestellen. Naar verwachting gaat de
Mini en SNES Mini dat retro-consoles in
vinden waar deze assistenten niet inge-
Google Assistant later dit jaar Nederlands
een nieuw jasje als zoete broodjes over de
bouwd zijn, waardoor ze binnen korte
spreken. Of en wanneer Alexa, Bixby en
toonbank kunnen vliegen. Geen wonder dus
tijd niet alleen in vele huiskamers te
Cortana volgen, is nog niet bekend.
dat ook andere fabrikanten daar graag bovenop springen. Zo komt de legendarische Commodore 64 uit 1982 ook terug in miniatuurversie. Het concept van de Commodore 64 Mini is inmiddels bekend: plug-en-play. Je sluit de console aan op je tv via hdmi, en je kunt direct de oude games die op het systeem staan gaan spelen. Geen gedoe met floppy’s of fluittonen, alles staat op de interne opslag. De ontwikkelaar heeft de mini-Commodore van 64 games voorzien. Om het nostalgische gevoel helemaal terug te brengen, krijg je de oude joystick er ook bij, die je aansluit op de usb-poort. Hierop kan overigens ook gewoon een toetsenbord. Wil je met meerdere spelers aan de slag, dan moet je er helaas wel een tweede joystick bij kopen. De Commodore 64 is vanaf 29 maart verkrijgbaar voor 80 euro.
Wij gaan Messenger dit jaar grondig onder handen nemen. APRIL 2018
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
ECHT GEZEGD David Marcus, verantwoordelijk voor de Messengerchatdienst van Facebook geeft toe dat de app te rommelig is geworden. Volgens Marcus kunnen we veel verandering verwachten.
7
ENTER
S M A R T W AT C H
Androidweelde
Prijzige smartwatch
BEVEILIGING
BANKBESTORMING
DDOS LEGT BETAALVERKEER PLAT
Smartwatches weten nog niet echt de grote massa te bereiken. Vooral Google worstelt om Android Wear een onmisbaar plekje te geven bij gebruikers. Apple heeft
Eind januari werden Nederlandse
een botnet. De motieven liggen voor de
op zijn beurt met de aankondiging van de Apple Watch ge-
instellingen geplaagd door online
hand, de schade loopt (vooral voor web-
probeerd een variant van 17.000 dollar aan de man te
storingen, voornamelijk financiële in-
winkels die geen betaalverkeer meer
brengen. Ook zonder succes. Als je twee minpunten bij el-
stellingen werden getroffen. Het begon
hebben) snel op. Er is inmiddels een
kaar optelt, krijg je een positief resultaat, moet horlogema-
bij de ABN Amro, maar ook de sites en
18-jarige verdacht opgepakt, die claimt
ker Tag Heuer gedacht hebben. De bekende fabrikant
apps van banken ING, SNS en Rabo-
dat hij het ‘voor de grap’ deed. Intussen
heeft namelijk een Android Wear-smartwatch gemaakt
bank vielen uit. Evenals DigiD, de Belas-
roepen beveiligingsexperts banken op
met een prijskaartje van 190.000 Zwitserse Frank (onge-
tingdienst en Rijkswaterstaat. De oor-
om betere voorzorgsmaatregelen te
veer 160.000 euro). Het bandje is van 18-karaats witgoud
zaak? Enorme ddos-aanvallen, waarbij
nemen tegen zulke aanvallen. Zoals de
en het horloge is behangen met diamanten. Net als je
de aanvaller de diensten bestookt met
voorziening NaWas, wat door de op-
smartphone is je Tag Heuer-smartwatch na een jaar of
zo veel dataverkeer dat de systemen het
richter een ‘digitale wasstraat’ genoemd
twee verouderd en de batterij versleten. Gelukkig kun je
niet meer kunnen verwerken en uit-
wordt. Deze dienst zorgt ervoor dat het
na deze periode deze smartwatch gratis inruilen voor een
vallen. Dit dataverkeer komt uit een
botnetverkeer wordt gefilterd en zo-
mechanische.
netwerk van overgenomen computers,
doende het doel niet plat kan leggen.
OPSLAG
Evo(lutie)
Samsung Evo 860
8
De populaire en uitstekende Evo
prestaties dan de Evo 860 (en veel an-
850-serie ssd’s van Samsung heeft
dere ssd’s). Omdat er geen gebruik
na drie jaar eindelijk een upgrade ge-
wordt gemaakt van ‘single level cell’-
kregen. De Evo 860 en 860 Pro zijn op-
caching ofwel slc-caching (wel bij de
volgers die op alle vlakken iets beter
Evo 860), blijven de mlc-drives (multi
zijn en logischerwijs ook meer kosten.
level cell) sneller. Opvallend is dat
De 860 heeft vernieuwd nand en een
Samsung de Evo 860 Pro levert met vijf
betere controller, en Samsung claimt
jaar garantie. Op de oudere 850 Pro
dat de ssd een langere levensduur heeft.
krijg je tien jaar garantie. Waarom de
De prestaties zouden wat beter zijn dan
fabrikant voor een kortere garantiepe-
van zijn voorganger, al is het verschil bij
riode gekozen heeft, is onduidelijk. De
dagelijks gebruik waarschijnlijk mini-
Evo 860 is verkrijgbaar vanaf 100 euro
maal. De 860 Pro, bedoeld voor het
(250 GB), de goedkoopste Pro-versie
high-end segment, biedt nog betere
(256 GB) kost minimaal 150 euro.
C I J F E R TJ E
40 DUIZEND De website van OnePlus is gehackt, waarbij de creditcardgegevens van tienduizenden klanten zijn gestolen. Heb je weleens wat besteld bij OnePlus, controleer dan je afschriften!
ENTER
E E R ST E R E A C T I E VA N D E R E D A C T I E
EERSTE INDRUK
Jeroen de Jager Wacht op de iBril
Dat de Vaunt eruitziet als een gewone bril vind ik sympathiek, net als het feit dat er geen camera in zit. Dat maakt de acceptatie van een slimme bril een stuk makkelijker. Ik ben alleen benieuwd hoe het focussen tussen de ‘buitenwereld’ en de interface op de glazen gaat. Het lijkt me wat erg dichtbij, plus … hoe weet de bril wanneer je hoofdgebaren bedoeld zijn voor de besturing van de interface of gewoon hoofdgebaren zonder bijbedoeling. Vragen genoeg; laat die ontwikkelaars er maar snel iets bruikbaars van maken.
Joris Peterse Ook zonder bril een glasshole
Ik zie hier de potentie wel van in, maar Intel moet zelf meer initiatief nemen om interessante gebruikssituaties uit te vinden. Het is erg makkelijk om het maar over de schutting van ontwikkelaars te gooien, bovendien loop je zo meer risico dat het niet aanslaat. Overigens ben ik ook
SLIM, MAAR NIET BETWETERIG
Intel Vaunt
benieuwd of de technologie ook voor andere glasoppervlakken werkt, zoals ramen of spiegels.
Daan Doedens Wil lasers in al z’n gadgets
Met Google Glass was nogal wat mis. Privacy-problemen, een veel te aanwezig design, en natuurlijk die camera …
Intel heeft een prototype getoond van de Vaunt: een slimme bril die er daadwerkelijk uitziet als een echte bril. Geen rare lichtjes, dikke monturen en – belangrijker nog – geen continu meekijkende camera. Bovendien weegt de Vaunt met 50 gram ongeveer hetzelfde als een gewone bril. De glazen zijn zo ontwikkeld dat wanneer je er gewoon doorheen kijkt, er niks zichtbaar is. Maar als je je zichtfocus op de glazen zelf legt, wordt de interface zichtbaar. Met kleine hoofdgebaren bestuur je de slimme bril. Omdat het om een prototype gaat, zijn er nog geen apps voor ontwikkeld, maar we kunnen wel situaties bedenken waarin het van pas kan komen. Bijvoorbeeld als navigatie. Later dit jaar verschijnt een prototype zodat ontwikkelaars ermee aan de slag kunnen.
Intels Vaunt heeft niets van dat alles. Dit is hoe ik me vroeger een slimme bril inbeeldde. Aan de looks zie je niets af, je wordt niet stiekem gefilmd en de alle informatie wordt rechtstreeks door een laser op je oog geprojecteerd. De Vault is zo’n tech-product waarvan ik meteen denk: kom maar op!
Jeroen Boer Kijkt liever niet in een laserstraal
De Vaunt is een slimme bril die er eindelijk normaal uitziet. Een ander groot voordeel moet zijn dat het beeld dankzij de projectiemethode met laserstralen altijd scherp is en met alle brilsterktes moet werken. Technisch heel vernuftig, maar laserstralen direct in mijn oog klinkt mij (ondanks het lage en veilige vermogen) toch net iets te eng. Ik laat anderen dus met alle liefde ‘proefkonijn’ spelen.
APRIL 2018
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
9
ENTER
spotlight
NINTENDO LABO Daan Doedens, hield als kind van knutselen én gamen Racegames zijn leuker met stuur en Guitar Hero met gitaar. Dat geldt voor veel games, maar je hebt nu eenmaal geen piano- of
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zoveel uit als het een geniaal idee is.
katapult-controllers. Met Nintendo Labo voor de Switch maak je die zelf, van karton. De Joy-Con-controller hang je er gewoon in. Gamen en knutselen ineen! www.tiny.cc/ninlabo
GROENE HARLEY Eelko Rol, heeft niet eens een motorrijbewijs Ik ben naast tech- en gadgetliefhebber gek op Amerikaanse auto’s en motoren. Hoewel het anno 2018 eigenlijk niet meer mag, gaat mijn hart sneller kloppen bij het horen/ zien/ruiken van voertuigen met een groot en lekker luidruchtig motorblok. Toch lijkt deze elektrische(!) Harley-Davidson mij ook wel wat. Snel m’n motorrijbewijs halen, want hij komt al in 2019!
THANKO NEUSHAARTRIMMER
EN DRAAIEN MAAR!
Joris Peterse, heeft een neusje voor gadgets
Jeroen de Jager, is vaak aan het stoeien met onwillige hdmi-kabels
Een Japanse fabrikant genaamd Thanko
Ik zit veel te vaak te rommelen met stugge
heeft een neushaartrimmer voor op je
hdmi-kabels die soms mijn laptop van zijn
smartphone gemaakt. Ja, ik moest het ook
plek duwt of weer half uit de aansluiting
twee keer lezen, je bent niet de enige. De
schiet. Natuurlijk kan ik gewoon een soepe-
trimmer gebruikt de micro-usb- of light-
ler en dunner kabeltje gebruiken, maar deze
ning-poort van je smartphone voor voeding,
draaibare variant van Club3D (ja, die van de
zodat je altijd en overal voorbereid bent op
grafische kaarten) is ook handig. Kost rond
woekerende neusharen.
dertig euro, dus wel een prijzig kabeltje.
www.thanko.jp
www.tiny.cc/draaihdmi
IT'S-A ME! MARIO! Jeroen Boer, dacht de kleuren er vroeger gewoon bij Het is vast niet helemaal legaal, maar romhacker toruzz heeft onder de noemer DX een heel knappe ingekleurde versie gemaakt van het Game Boy-spel Super Mario Land 2. En je kunt in de ingekleurde versie ook nog eens met Luigi spelen. Dat wordt Super Mario Land 2 voor de vijftigste keer uitspelen dus! www.romhacking.net/hacks/3784
10