5
TEST HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
DRAAGBARE BLUETOOTHSPEAKERS
Spotgoedkoop en compact luistergenot onder 100 euro MASTERCLASS
COOKIEBEHEER
In de bewaartrommel of direct bij alle andere rommel?
HAAL MEER UIT JE
ANDROID SMARTPHONE ÉN TABLET
25 PRO-TIPS
VOOR ANDROID ZO ZET JE DE TURBO OP JE SMARTPHONE
IMPORTEREN KUN JE LEREN! BESPAREN MET EEN CHINESE SMARTPHONE
25 ONMISBARE
SUPERTIPS VOOR
POWERPOINT & WORD PAGINA 100
TEST
WACHTWOORDBEHEERDERS
Veilige én handige opslag voor al je wachtwoorden
ANDROID-APPS EEN VLIEGENDE START MET DEZE APPS
ANDROID ONVEILIG?
BESCHERM JEZELF OPTIMAAL!
TEST
11 GAME-MUIZEN
Met én zonder (kabel)staartje
15 GRATIS TOOLS VOOR JE THUISNETWERK
27e JAARGANG | MEI 2019
€ 7,25
GENIET VAN VEILIG INTERNET, SAMEN MET 110 MILJOEN GEBRUIKERS WERELDWIJD ESET.NL/BEGINMETONS
VOORWOORD
Voorwoord
Android Al vanaf het begin af aan ben ik niet echt een fan van Android geweest. Ik vond de interface rommelig en dramatisch. Alles zat op meerdere plekken en echte logica kon ik er niet in ontdekken. Natuurlijk werkte alles wel, maar niet zo fijn als – vond ik – in Windows Phone en iOS. Nu Windows Phone geen optie meer is, kun je alleen nog kiezen tussen Android en iOS. En ik ben hartstochtelijk liefhebber van de laatste. Dit tot groot verdriet en vooral hoon van een aantal redactieleden, waarvan ik Joris vooral niet bij naam zal noemen. Ik moet trouwens nog maar zien hoelang ik iPhone-fan blijf gezien het prijsbeleid dat Apple er tegenwoordig op nahoudt. Nu kunnen Samsung, Huawei, Sony en LG er ook wel wat van. De prijzen van hun topmodellen zitten op iPhone-niveau. Dus dat zou voor mij geen zinnige overstap zijn. Nee, de grote concurrentie komt uit de hoek van betaalbare modellen, vaak direct uit China, die heel veel waar voor hun geld bieden. Prima specificaties, prima schermen, vaak redelijke camera’s en met een schone versie van Android. En de Android-ervaring is met de jaren heel veel beter geworden. Daarnaast kun je, met de juiste tips en tweaks, nog veel meer uit Android halen. Dat laten we je in dit nummer zien. Zo’n betaalbare Android-telefoon wordt dan heel aantrekkelijk. Je moet dan wel het juiste model kiezen, want er zit ook veel rommel tussen dat goedkope Chinese spul. Om je daarbij te helpen hebben we een handige koopgids samengesteld. Want waarom meer betalen voor min of meer dezelfde gebruikservaring? De kans is zeker aanwezig dat ik, als de iPhone-prijzen zo hoog blijven, op de langere termijn geen iOS-gebruiker blijf. Niet tegen Joris zeggen, maar ik denk dat ik wel aan Android zou kunnen wennen, dus wie weet stap ik over een tijdje wel over. Gelukkig (voor mij) is er ook een levendige refurbished-iPhone-markt … Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
MEI 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
3
NUMMER 5 2019
Android is uitgegroeid tot de onbetwiste marktleider op het gebied van smartphonebesturingssystemen. Niet voor niets, want de grote kracht van Android zit hem in zijn veelzijdigheid. Niet alleen qua softwaremogelijkheden, allerlei fabrikanten maken Android-smartphones, waardoor je keuze hebt uit een enorm aanbod toestellen.
20
HET BESTE VAN MWC
Jaarlijks vindt in Barcelona het Mobile World Congress (MWC) plaats: ’s werelds grootste smartphone-beurs. Dit zijn de
Haal meer uit je
nieuwste toestellen, prototypen en andere innovaties.
Android
26
25 PRO-TIPS VOOR ANDROID
Gebruiksvriendelijk én veelzijdig
We geven je tips om optimaal met je toestel om te gaan, of het nu gaat om betere prestaties, foto’s, accuduur, dataverbruik of andere zaken.
ENTER
6
INFOGRAPHIC Kabels
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cij-
Heeft onze oude vertrouwde kabel z’n lang-
fers, uitspraken én meningen. Uit alles wat
ste tijd gehad? Er liggen nu nog een heleboel
langs is gekomen, viel dit ons het meeste op.
meters kabel in de grond en in onze huizen.
Is dát even lekker binnenkomen!
Hoeveel precies?
74
TIPS & TRUCS 15 gratis netwerktools Wie thuis een netwerk ‘beheert’, weet vast
HET BESTE VAN MWC
4
alle hulp te waarderen. Die krijg je: met 15 gratis netwerktools. Om te optimaliseren, monitoren of troubleshooten.
20
92
WORKSHOP Tweak de rechterklik
Dit zijn de nieuwste smartphones, proto-
Is je rechtsklikmenu ‘vervuild’ door onno-
typen en andere interessante innovaties
dige opties? Of ontbreken er opties die je er
van de smartphone-beurs Mobile World
graag in zou hebben? We gaan het context-
Congress.
menu zelf inrichten!
96
INHOUD
TEST Bluetooth-speakers
32
Een bescheiden bluetoothspeaker van
46
KOOPGIDS CHINESE SMARTPHONES
een bekend merk heb je al voor zo’n honderd euro. Sterker nog, sommige fabri-
We leggen alles uit over het importeren
SHORTLIST SMARTPHONE-ACCESSOIRES
van een telefoon en we geven tips voor
We gaan op zoek naar de beste smartphone-
de beste Chinese smartphones in diverse
accessoires, zodat het apparaat nóg meer
categorieën.
kan.
40
kanten duiken zelfs ruimschoots onder deze magische prijsgrens. Is de geluidskwaliteit dan nog acceptabel?
76
52
BASISCURSUS ANDROID-BEVEILIGING
25 ONMISBARE ANDROID-APPS
Er is nog veel onduidelijkheid over veilig-
Nieuwe telefoon? Of op zoek naar een paar
heid op Android. Hoe zit dat nu eigenlijk? Zo
gouden apps? Met deze apps kun je vrijwel
bescherm je je smartphone of tablet het best.
alles met je mobiel.
TEST Game-muizen Er zijn ontzettend veel goede gamingmuizen te koop. We testen de beste mui-
TIPS & TRUCS 15 tips voor Word en PowerPoint Maak je gebruik van Microsoft Office, dan heb je vast iets aan deze tips voor PowerPoint en Word.
zen van de elf grootste merken, met én
QUICK FIX
100
BASISCURSUS Tablet als tweede scherm Wist je dat je een (oude) Android- of iOStablet ook kunt gebruiken als tweede
zonder staartjes. De prijzen lopen uiteen
SCHERMTIJD INPERKEN OP ANDROID
45
SCHERMTIJD INPERKEN OP IOS
58
van 50 tot 130 euro.
82
JE MUIS ALS LASERPOINTER
104
TEST Wachtwoordbeheerders
MOBIEL SCANNEN
109
Al die gebruikersnamen en wachtwoor-
VISUEEL BRAINSTORMEN
110
den … noteer je die gegevens op post-itjes of kies je voor dezelfde wachtwoorden? Veilig is dat geen van beide. Tijd om de wacht-
VRAAG & ANTWOORD
126
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN 13inch-laptops
130
woordbeheerders eens goed te testen. 112
scherm voor je computer? De installatie is maar een paar tellen werk!
106
MASTERCLASS Cookiebeleid en -beheer
REVIEWS HARDWARE
60
SOFTWARE
65
je wel en niet wilt. Wat zijn cookies eigen-
APPS
70
lijk? Zijn ze nuttig of zitten er ook schaduw-
GAMES
72
Stuit je tegen een cookiemuur? In het ‘beste’ geval mag je zelf aangeven welke cookies
118
kanten aan?
MEI 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
5
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelovende producten. Een
SMARTPHONES
TECH AWARDS HOTLIST
Samsung Galaxy S10 De Samsung Galaxy S-smartphones horen al jaren bij de beste high-end toestellen die je kan kopen. Dit jaar bestaat de serie voor het eerst uit drie modellen: een S10e, de S10 en de S10 Plus. De telefoons lijken qua ontwerp en specificaties veel op elkaar, al zijn er ook verschillen. Allereerst de prijzen: de S10e is het goedkoopste model (749 euro), de S10 kost 899 euro en de Plus-versie gaat voor 999 euro over de toonbank. De smartphones zijn al te koop. Het lagere prijskaartje van de S10e uit zich in een kleiner scherm met een lagere resolutie, een kleinere accu, minder werkgeheugen en twee camera’s achterop in plaats van drie. Daarnaast zit de vingerafdrukscanner in de zijkant van de behuizing verwerkt. De verschillen tussen de S10 en S10 Plus zijn kleiner. Eerstgenoemde heeft een scherm van 6,1 inch, een 3400mAh-accu en één frontcamera. De S10 Plus beschikt over een 6,4inch-scherm, een 4100mAh-accu en twee frontcamera’s. De Galaxy S10 zal vanwege zijn prijs en specificaties voor de meeste mensen het interessantste model zijn. Het toestel heeft een vingerafdrukscanner onder het scherm, veel werkgeheugen en opslagruimte (8 GB en 128 GB) en drie camera’s achterop. Kortom: de Samsung Galaxy S10 legt de lat voor de concurrentie weer hoog.
6
product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
DOMOTICA
NIEUWE TRADFRI-LAMPEN ZIJN BETER ÉN GOEDKOPER P R I VAC Y
VOLG-ME-NIETREGISTER
Zweeds lichtpuntje In 2017 bracht IKEA – redelijk van-
geüpdatete Trådfri-lampen die wit licht
uit het niets – zijn eigen slimme ver-
uitstralen. Opvallend is dat de peertjes
lichtingssysteem op de markt. De Trådfri-
twee euro goedkoper zijn dan hun voor-
lijn bestaat uit gekleurde en witte lampen
gangers, maar een iets hogere maximale
Wifi-tracking is een populaire methode
die werken met een hub en te bedienen
helderheid hebben én energiezuiniger
KOMT ER EEN EINDE AAN WIFI-TRACKING?
om passanten in steden, bijvoorbeeld
zijn via een schakelaar, app en spraakas-
zijn. Verbeteringen en een prijsverlaging
winkelgebieden, te tellen. Gemeenten en be-
sistenten. De Zweedse meubelboer boekt
zijn twee zaken die doorgaans niet sa-
drijven zijn er dol op en de vele wifi-tracking-
aardig succes met zijn peertjes, wat komt
mengaan, maar IKEA heeft het voor el-
bureaus leveren maar al te graag de data. De
door de goede prijs-kwaliteitverhouding.
kaar gekregen. De nieuwe verlichting
bureaus gebruiken het mac-adres van je
De lampen zijn namelijk flink goedkoper
verschijnt ergens in april. Het is niet dui-
smartphone om je aanwezigheid in een gebied
dan die van bijvoorbeeld Hue en preste-
delijk of er ook geüpdatete kleurenlam-
te registreren en anonimiseren dat nummer
ren vergelijkbaar. Nu komt IKEA met
pen uitkomen.
voor hun statistieken. Leuk en aardig, maar dat mag helemaal niet. Het mac-adres is namelijk een uniek identificatienummer en een bureau moet jou als gebruiker om toestemming vragen om dit persoonsgegeven te verzamelen. Dat bevestigt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan Nu.nl. Om die reden komt MOA, de branchevereniging van wifitrackingbureaus, in de zomer met een landelijk volg-me-nietregister. Schrijf je je eenmalig in voor dat register, dan word je in het hele land niet meer gevolgd door wifi-trackingsystemen van MOA-bureaus. Fijn, maar ook dit mag helemaal niet, aldus de AP. De privacywet AVG verbiedt een opt-out-methode als die van MOA. Enkele wifi-trackingbureaus zijn daarom voorlopig gestopt met hun werkzaamheden. De MOA heeft zijn registerplan voorgelegd aan de AP. Bij een afwijzing lijkt er een einde te komen aan wifi-tracking.
We hebben niet echt een goede reputatie als het aankomt op het bouwen van diensten die je privacy beschermen.
MEI 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
ECHT GEZEGD Erkent Facebook-directeur Mark Zuckerberg in een 3200 woorden tellende blogpost. Hij kondigt een koerswijziging aan: Facebook (inclusief WhatsApp en Instagram) gaat zich hard maken voor privacy en encryptie.
7
ENTER
TIJDLIJN
DE ONTWIKKELING VAN 5G
JAREN 90 HET ONDERZOEK NAAR 5G GAAT VAN START.
2015 DE 3GPPWERKGROEP START DE STUDIE NAAR DE 5G-STANDAARD.
2017 DE EERSTE SPECIFICATIESTANDAARD VAN 5G WORDT GEPUBLICEERD.
2018 QATAR IS HET EERSTE LAND TER WERELD DAT EEN COMMERCIEEL 5G-NETWERK LANCEERT.
FEBRUARI 2019 OP TELECOMBEURS MWC PRESENTEREN FABRIKANTEN HUN EERSTE 5GSMARTPHONES.
2019 WERELDWIJD LANCEREN TELECOMPROVIDERS HUN EERSTE 5G-NETWERKEN.
EIND 2020 T-MOBILE WIL EEN LANDELIJK DEKKEND 5G-NETWERK IN NEDERLAND LANCEREN.
Je hoort het steeds vaker: 5G
apparaten, kan hogere up- en down-
en op afstand opereren via een ro-
ontwikkeld. De ontwikkeling van
komt eraan. Het nieuwste
loadsnelheden aan en heeft een
botarm. Dit zijn slechts enkele voor-
5G-netwerken, 5G-smartphones en
type mobiele netwerk biedt diverse
veel hogere reactiesnelheid (lagere
beelden. Maar anders dan sommige
andere zaken is al jaren bezig en het
voordelen ten opzichte van 4G. Het
latency), wat noodzakelijk is voor
bedrijven en providers je willen
duurt nog wel even voordat je in
netwerk ondersteunt veel meer
toepassingen als zelfrijdende auto’s
laten geloven, is 5G niet in korte tijd
Nederland 5G kunt gebruiken.
SMARTPHONES
APPLE WIJZIGT REPARATIEBELEID
Schone lei
Misschien weet je het uit eigen ervaring: het reparatiebeleid van Apple is erg streng. De fabrikant wil graag dat je bij defecten en schade naar een Apple Store of erkende serviceprovider gaat, waar je flink betaalt voor een schermreparatie of het vervangen van je accu. Nietgeautoriseerde winkels kunnen dit soort zaken ook repareren en rekenen lagere prijzen, maar gebruiken niet altijd originele onderdelen. En dat kan je later lelijk opbreken. Want laat je je iPhone-accu vervangen bij een lokale technicus en vertoont je toestel later een ander mankement, dan krijg je nul op rekest bij een Apple Store of erkende winkel. Apple verbiedt namelijk alle soorten iPhone-repaC I J F E R TJ E
50 MILJOEN
raties als de smartphone een niet-originele accu heeft. Of moeten we zeggen: verbood. Recent heeft de techgigant zijn regels namelijk versoepeld: niet-originele accu’s zijn niet langer reden om een iPhone te weigeren als je hem ter reparatie aanbiedt. Mits het defect niet te maken heeft met
Mensen wereldwijd spelen, een maand na het spel is uitgebracht, Apex Legends. De battle royal shooter lijkt op Fortnite, maar werkt alleen op de PlayStation 4, Xbox One en Windowscomputers. Apex Legends is een game van Respawn en EA.
8
de accu. Als de accu het probleem is, mag de Apple Store of serviceprovider je nu vragen of je hem wilt vervangen door een originele accu. Dit kost, afhankelijk van je iPhonemodel, tussen de 150 en 360 euro.
ENTER
JORIS PETERSE WIL BENADRUKKEN DAT DE NOKIA 9 OP ANDROID ONE DRAAIT
Man, wat word ik soms moe van de marketing rondom meerdere cameralenzen aan de achterzijde. In de meeste gevallen levert één goede cameralens betere foto’s dan meerdere matige lenzen. De Nokia 9 lijkt echter een uitzondering, hoewel de afwerking ligt in de software: die moet alle informatie uit vijf lenzen verwerken tot één ultieme foto. Bovendien is het toestel met zijn prijskaartje van 600 euro nog redelijk toegankelijk. Ik kan niet wachten om hem te testen.
LUB SNOEK KOOKT GRAAG BLOEMKOOL
Mijn smartphone hoeft maar twee dingen goed te kunnen: browsen en foto’s maken. Helaas zijn de smartphones met de beste camera vaak uitgerust met extra functies die de prijs opschroeven of met bloatware die alleen maar ergernissen met zich meebrengt. De Nokia 9 PureView lijkt het beste van beide werelden te bieden: Android One en een geweldige came-
PENTA-CAMERA
Nokia 9 PureView met vijf camera’s Smartphones krijgen steeds meer camera’s. Zelfs goedkope modellen als de Wiko View 3 (179 euro) hebben nu drie camera’s achterop (zie ook pagina 13). Nokia gaat nog een stap verder en bracht onlangs de 9 PureView uit. Dit toestel heeft vijf lenzen op de achterkant, ontwikkeld in samenwerking met fotografiemerk Zeiss. De vijf 12megapixel-lenzen schieten overdag allemaal één foto en in het donker maximaal vier. Die vijf tot twintig beelden worden direct gecombineerd tot één foto. Nokia belooft meer detail, een groter dynamisch bereik, een beter scherptediepte-effect en minder ruis in het donker. Dat klinkt veelbelovend, en het prijskaartje van 599 euro valt mee. Voor dat geld krijg je een high-end smartphone met Android One-software. Wordt dit dé comeback van Nokia? Op pagina 23 lees je onze eerste ervaring met de Nokia 9 PureView.
MEI 2019
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
ra. De afwezigheid van de koptelefoonpoort vind ik persoonlijk jammer. Het grote voordeel is wel dat je de hoesjes van deze smartphone als vergiet kunt gebruiken.
JEROEN BOER EINDELIJK WEER EEN BLIJE NOKIA-GEBRUIKER
Of dit de comeback van Nokia wordt? Natuurlijk niet, Nokia is sinds de Nokia 7 Plus al overtuigend terug. Wel vond ik de Nokia 9 PureView het meest indrukwekkende toestel van telefoniebeurs MWC. Een oled-scherm, Android One, geen notch én natuurlijk vijf camera’s op de achterkant. Die moeten onder andere achteraf scherpstellen mogelijk maken. Alleen over de vingerafdrukscanner heb ik mijn twijfels.
JEROEN DE JAGER HOEVEEL CAMERA’S IS GENOEG?
Meer is lang niet altijd beter. Maar waar ik bij andere merken, vaak van die vage Chinese, nooit zo onder de indruk ben van de specificatie-waterval is dit bij Nokia anders. Ik ben echt benieuwd hoe goed die camera’s echt zijn. Nokia heeft daar een reputatie hoog te houden. Want sinds Nokia is overgegaan naar een ander bedrijf met veel Chinese invloeden, is de teloorgang die meestal met zo’n stap gepaard gaat uitgebleven. Nokia maakt nog steeds mooie en goede telefoons. Dat er Android op staat is voor mij als iOS-liefhebber wat minder leuk …
9
ENTER
MOOI ÉN NUTTIG LUB SNOEK, HOUDT VAN MOOIE KLOKJES
Ik ben gek op mooie horloges, maar tot nu toe ben ik nog niet zo onder de indruk van
Techproblemen vragen een tech-oplossing! En in ons dagelijks tech-leven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
het uiterlijk van smartwatches. Terwijl ik de functionaliteit die ze bieden echt wel handig vind. Gelukkig heeft Garmin beide gecombineerd in de fraaie Marq-collectie. www.garmin.com/nl-NL/marq
ELEKTRISCH RIJDEN KOMT ERAAN JEROEN DE JAGER, HEEFT AL ZONNEPANELEN LIGGEN
Zeker nu ik eens in de elektrische auto van een collega heb gereden en ik wat zonnepanelen op het dak heb liggen, ben ik om. Stil, vlot … nu alleen dat bereik nog! Gezien de grote ontwikkelingen op het gebied van elektrisch rijden heeft Jeroen Horlings een herziene editie van zijn boek geschreven. Nog steeds met een roze bril op, maar met ontzettend veel goede info. www.elektrischeauto.nu
NOOIT MEER KABELS IN DE KNOOP
ELEKTRISCH RIJDEN KOMT ERAAN (2)
DAAN DOEDENS, AKA KOOS DRAADLOOS
JORIS PETERSE, AKA JORIS VERSTEPPEN
Kabels zijn ouderwets! Ik heb een bluetooth-
Elektrische auto? Pfff! Elektrische step! Als
koptelefoon, opladen doe ik draadloos, en ik
ik in het buitenland ben, valt het me altijd
heb zelfs twee PS4-controllers zodat de één
op hoeveel van die stepjes worden gebruikt
stroom krijgt terwijl ik met de ander game. Ik
voor kort woon-werkverkeer. Binnenkort
zit alleen wel vast aan wat fabrikanten bou-
komt het Chinese merk Xiaomi naar Neder-
wen. Totdat mijn toekomst écht draadloos is,
land. Ik hoop dat ze hier de Mi Electric Scoo-
ligt deze 4-in-1-kabel (11 euro via Kickstar-
ter gaan verkopen: een oplaadbaar stepje
ter) van Onix dus mooi op mijn bureau.
met een radius van zo’n 30 kilometer.
www.tiny.cc/onixc
www.mi.com
MODERNE OUDERWETSE GAME BOY JEROEN BOER, HEEFT ALTIJD TIJD VOOR TETRIS
Hoe leuk de Nintendo Classic Mini (S)NES ook was, mijn favoriete Nintendo blijft de originele Game Boy. Helaas heeft Nintendo die (nog?) niet als minivariant uitgebracht. De New BittBoy verzacht de pijn: het uiterlijk is top, hij kan overweg met Game Boygames en je kunt er zelf spellen op zetten. www.bittboy.com
10