7/8
180 PAGINA'S! DUBBELDIK ZOMERNUMMER MET TESTS, CURSUSSEN, TIPS EN VEEL MEER!
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
TEST
13 EXTERNE SSD’S
MAAK ÁLLES ZELF MET EEN
RASPBERRY PI
De beste snelle opslag voor pc of Mac TEST
10 ONLINE VIDEODIENSTEN
Orde in de streamingchaos
HET HUAWEIDILEMMA
Android zonder Google: kan dat?
GEREEDSCHAP R A A B IS M N O N E R E ROGRAMM PBERRY PI S A R E T MAKKELIJKER LEREN P IS JU E D S IE K MET P1 MONITOR N E Z LE IT HASSPY U R R E IA T V E G M IN IE R G U R T S E ENE B M E T SUS PYTHON S R U C IS S A B I P JE P O R DOCKE ALARM MAAK JE EIGEN POLLEN
TIPS & TRUCS
15x VEILIGER OP ANDROID
KNUTSELEN N E R E M M A R G O R P EN
BASISCURSUS
ONTDEK MICROSOFTS NIEUWE EDGE
Chrome heeft een beter broertje
15
KOOPGIDS DE BESTE TV’S VOOR SPORT EN GAMING 02007
TIPS OM HANDIG GROTE BESTANDEN TE DELEN
8 718226 105196 28e JAARGANG | JULI/AUGUSTUS 2020
€ 8,95
VOORWOORD
Voorwoord
Knutselen Mijn ‘knutselseizoen’ is vroeg begonnen dit jaar. Normaal begint dat zo’n beetje vlak voor of na de herfstvakantie als mijn motor echt niet meer buiten komt vanwege het slechte weer (jaja, mooiweerrijder, ik weet het). Dit jaar is alles anders door de coronabeperkingen. Ondanks het prachtige weer rijd ik minder op de motor dan ik zou willen, want niet noodzakelijk. Dus ben ik maar wat meer gaan knutselen. Elk nadeel heeft zijn voordeel! Want zoals met alle leuke dingen: je verliest je er nogal snel in. Dat heb ik tenminste. Uren ben ik aan het prutsen om iets werkend te krijgen. Daarbij is de Raspberry Pi een dankbaar en zeer betaalbaar hulpmiddel. Meer rekenkracht heb ik voor die paar ‘huisdingetjes’ meestal niet nodig. En zo kun je verschillende Pi’s op verschillende plekken in huis hun werk laten doen zonder dat je veel aanschaf- en verbruikskosten hebt. Natuurlijk kan ik prima een kant-en-klare pc of laptop gebruiken om uitprobeersels op te draaien. Docker erop zetten, en dan diverse servers en andere pakketten uitproberen en installeren voordat ik ze eventueel definitief ga gebruiken. Maar juist Docker op zo’n Raspberry Pi installeren en aan de praat krijgen, vind ik veel leuker en geeft me meer voldoening. En als het een keer niet lukt, laat ik hem gewoon aan staan om de volgende dag verder te gaan. Een pc of laptop de hele nacht aan laten staan doe ik toch minder makkelijk. Een ander knutselproject is het goed digitaliseren (rippen) van de vele audio-cd’s die tijdens de zolderopruiming tevoorschijn kwamen. Meer albums dan ik had verwacht kon ik niet of niet volledig in Spotify vinden. Prettige bijkomstigheid: tijdens het rippen herbeleef ik mijn jeugd door al die ‘vergeten’ muziek. Weer zo’n voordeel van een nadeel. Veel lees- en knutselplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 2 0
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
N U M M E R 7/ 8 2020
Raspberry Pi 18
Knutselen en programmeren
Introductie LEREN PROGRAMMEREN
Als je computers kunt programmeren en weet hoe algoritmes werken, heb je een
Programmeren is tegenwoordig leuker dan ooit omdat platformen als de Raspberry Pi en Arduino je in staat stellen om direct praktische toepassingen te maken. Steek je handen dus maar uit de mouwen, want we gaan bouwen!
streepje voor. Maar hoe begin je daarmee?
24
Overzicht WELKE PI VOOR WELKE KLUS?
Van de krachtigere Raspberry Pi 4B tot de kleine Raspberry Pi Zero W ... welk model gebruik je het best voor welke taak?
ENTER
6
ACHTERGROND Processors eindelijk weer sneller
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten,
Al jaren stond de vooruitgang van proces-
cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles
sors stil. Waarom lijkt de ontwikkeling nu
wat langs is gekomen, viel dit ons het meeste
toch weer op gang te komen?
op. Is dát even lekker binnenkomen!
116
TIPS & TRUCS Grote bestanden versturen 15 tips om grote bestanden digitaal te versturen
WORKSHOP Audio rippen
ANDROID ZONDER GOOGLE
Rippen van cd’s naar je computer zonder kwaliteitsverlies.
|
4 |
110
Dat 5G de toekomst is, staat buiten kijf. Of je
Een visuele duik in de oude en nieuwe wereld van de telefonie.
126
ACHTERGROND 5G: beloften en praktijk
INFOGRAPHIC Telefonie
Tegen welke problemen loop je aan met een (Chinese) smartphone zonder Google?
122
72
er op dit moment al veel aan hebt, valt nog maar te bezien.
130
INHOUD
SHORTLIST Tech-gereedschap Van schroevendraaier tot blaasbalg, vanaf nu kun je elke klus aan.
42
28
52
Je slimme meter uitlezen? Dat kan met P1
Dit systeem waarschuwt alleen voor stuif-
monitor via Raspberry Pi.
meel van door jou gekozen planten.
34
58
Workshop STEMBESTURING MET RHASSPY
TEST Externe ssd’s
Hoe gebruik je Docker op een Raspberry Pi
Met je Pi en de opensource-software
Externe ssd’s zijn snel, compact, stil en
en waar dien je dan vooral op te letten?
Rhasspy kun je stembesturing volledig lo-
duurzaam. Wij vergeleken dertien popu-
kaal realiseren.
laire modellen.
Workshop P1 MONITOR
Basiscursus BOUW JE EIGEN POLLENALARM
Basiscursus DOCKER OP RASPBERRY PI
48
64
Workshop GAMES STREAMEN MET JE PI
92
Tover je Raspberry Pi om tot een gamestrea-
Basiscursus PYTHON DEEL 2 ÉN DEEL 3
TEST Online videodiensten
mingkastje, zodat je vanaf de bank geniet
Na de eerste kennismaking gaan we vol gas
Met welk betaald streamingplatform ga
van je high-end pc-games.
verder met programmeren in Python.
jij deze zomer in?
BASISCURSUS Ontdek de nieuwe Edge
HOE LAAT IS JE APPJE GELEZEN?
90
VIDEOBELLEN MET JITSI
136
BESCHERMING TEGEN RANSOMWARE
150
QUICK FIX
Maak kennis met de nieuwe Edge, die een heuse metamorfose heeft ondergaan.
152
TIPS & TRUCS 15x veiliger Android Tips om je te beschermen tegen malware, gegevensdiefstal en pottenkijkers.
102
VRAAG & ANTWOORD
KOOPGIDS Televisies 174
158
ACHTERGROND Smarthome-standaarden
Research naar de nieuwste tv’s met vooral aandacht voor beeldschermtech-
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Smartwatches
nologie, beeldverwerking en audio. 138
178
In hoeverre werken smarthome-producten
162
goed samen?
REVIEWS HARDWARE
76
BASISCURSUS Data importeren in Word
SOFTWARE
81
Importeren en koppelen van data uit andere
APPS
86
GAMES
88
programma’s, zoals Excel, in Word.
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 2 0
|
166
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelovende producten. Een product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat
SMARTPHONE
TECH AWARDS HOTLIST
iPhone SE
In de vorige editie van dit tijdschrift beloonden we de Samsung Galaxy A41 met een Hotlist-
vermelding. Die smartphone biedt namelijk prima specificaties voor een scherpe prijs én is lekker handzaam. Voor de variatie wilden we dit nummer op deze plek eigenlijk geen telefoon bespreken, maar om de Apple iPhone SE konden we gewoon niet heen. De reden: dit is de meest interessante iPhone in jaren, en bovendien een uitstekende smartphone. Het toestel valt op vanwege zijn vriendelijke prijs van 489 euro (64GB-versie), veel goedkoper dan de 789 euro die Apple vraagt voor de iPhone 11. De 11 Pro-serie kost zelfs meer dan 1000 euro. De SE deelt echter belangrijke kenmerken met zijn duurdere broers. Hij heeft dezelfde razendsnelle processor, draait eveneens op iOS 13 en krijgt vier tot vijf jaar software-updates. Toekomstbestendige features als e-sim, draadloos opladen en wifi 6 (802.11ax) zijn eveneens ingebouwd. De lagere prijs zien we vooral terug in het ontwerp: de SE heeft exact dezelfde behuizing als de iPhone 8. Geen fraai oledscherm, meerdere camera’s en Face ID-gezichtsbeveiliging dus, maar een lcd-display met hd-resolutie, één camera en een knop met vingerafdrukscanner. Jammer, maar het bescheiden 4,7inch-scherm maakt de iPhone SE wel licht (148 gram) en geschikt voor eenhandig gebruik. Meer weten? Op pagina 76 lees je een review van de iPhone SE, een langere variant staat op onze website.
|
6 |
bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
WEARABLE
POLAR GRIT X Ben je op zoek naar een smartwatch met heel veel functies, gericht op je gezondheid en (buiten)sporten? Dan heeft Polar een
COMPUTER
nieuw model dat het overwegen waard is.
MICROSOFT SURFACE
De Grit X kost 430 euro, is verkrijgbaar in
Surfeest
drie maten (S, M en L), komt in diverse kleuren en heeft verwisselbare polsbandjes. Het horloge weegt 68 gram en is MIL-STD-810Ggecertificeerd, wat betekent dat hij bestand is tegen vallen en stoten. Polar mikt met het hor-
Microsoft heeft een sloot nieuwe
Microsoft 365. Je kunt onder meer tekst
loge vooral op buitenavonturiers die bijvoor-
Surface-producten voor de Neder-
dicteren in Outlook en Word.
beeld bergbeklimmen, marathons rennen of
landse markt aangekondigd. Zo komen
Ook nieuw is de Surface Book 3, een
een ultra-trailrun doen. De batterij van het
in juni de Headphones 2 uit, een over-
Windows 10-convertible die als laptop en
horloge houdt het in de trainingsmodus 40
ear hoofdtelefoon die 280 euro gaat kos-
als tablet kan worden gebruikt. Het appa-
uur uit en in de accubesparende modus zelfs
ten. De bluetooth-hoofdtelefoon biedt
raat heeft een scherm van 13,5 of 15 inch
100 uur.
active noise cancelling (ANC), een accu-
met verhouding van 3:2, een tiende gene-
duur van twintig uur en de oorschelpen
ratie Intel-processor en start bij 1799 euro.
De smartwatch meet onder meer de terreinhoogte, de intensiteit van je training en je
Tot slot de Surface Go 2: dit is een Win-
kunnen 180 graden draaien.
slaap. Ook toont hij routebegeleiding, weers-
De Earbuds zijn sinds medio mei te
dows 10S-tablet met 10,5inch-scherm
voorspellingen en informatie van de geperso-
koop voor 220 euro. Deze in-ear blue-
(vanaf 459 euro) met los verkrijgbare
naliseerde voedingshulp. In de app en op de
tooth-oordopjes komen met een op-
toetsenbordhoes en muis. De Go 2 en de
website vind je alle statistieken terug.
laaddoosje en bieden integratie met
Book 3 zijn inmiddels te koop.
KPN blokkeert ons bij het uitrollen van snel en goedkoop internet.
ECHT GEZEGD
Š T-Mobile
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 2 0
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Claimt Søren Abildgaard, ceo van T-Mobile Nederland, in een interview met het Financieele Dagblad. T-Mobile beschuldigt KPN ervan verplichtingen niet na te komen wat betreft het openstellen van zijn glasvezelnetwerk. KPN ontkent dat.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
TECHSECTOR OP DE REM DOOR CORONA Wie voorheen een baan had in de tech-
over voor goede ontwikkelaars, marketing-
verdienmodel hebben. Tienduizenden mede-
sector leek hoe dan ook verzekerd van een
mensen en andere slimmeriken. Maar als de
werkers zijn al op straat gezet omdat de wereld-
vast contract en een goed salaris. Bedrijven als
coronacrisis één ding duidelijk heeft gemaakt,
economie op z’n gat ligt. Hoe staat de sector er
Airbnb, Uber en Lime hadden tot voor kort veel
is het dat dergelijke bedrijven een kwetsbaar
momenteel voor?
9 APRIL YELP ONTSLAAT 1000 MENSEN EN VERPLICHT 1100 ANDEREN VERLOF OP TE NEMEN.
28 APRIL TRIPADVISOR ZEGT VAARWEL TEGEN 25 PROCENT VAN ZIJN PERSONEEL, OFTEWEL 900 MENSEN.
29 APRIL LYFT ZET 982 MENSEN OP STRAAT EN STUURT HONDERDEN MET VERLOF OMDAT ER TE WEINIG TE DOEN IS.
1 MEI KICKSTARTER BEVESTIGT DAT HET 39 PROCENT VAN ZIJN PERSONEEL MOET ONTSLAAN OMDAT ER NAUWELIJKS NIEUWE PROJECTEN ONLINE VERSCHIJNEN.
5 MEI AIRBNB MOET 1900 MENSEN ONTSLAAN, ONGEVEER EEN KWART VAN HET TOTALE PERSONEEL.
6 MEI UBER ONTSLAAT 3700 MENSEN, OFTEWEL 14 PROCENT VAN ZIJN WERELDWIJDE PERSONEELSBESTAND.
AUDIO
DRIE NIEUWE SONOS-PRODUCTEN
Met nieuw sonOS
Audiomerk Sonos heeft drie nieuwe producten onthuld. Het apparaat dat het meest in het oog springt, is de Arc. Dit is een 899 euro kostende soundbar met matte witte of zwarte kleur. De soundbar gebruikt acht woofers voor lage tonen en drie tweeters voor hoge tonen, waarvan er twee naar boven zijn gericht. De Arc is het eerste product van Sonos dat Dolby Atmos ondersteunt. Vier microC I J F E R TJ E
3 MILJARD
foons maken de soundbar geschikt voor spraakbesturing via de ingebouwde Google Assistent. Je sluit de Arc aan via hdmi-earc of -arc en kunt meerdere geluidsprofielen gebruiken. Als je een Sub en twee One SL-speakers hebt, kun je die aan de Arc koppelen voor surroundgeluid.
Zo vaak hebben Nederlanders inmiddels met iDeal betaald. Dat meldde Currence, de eigenaar van het betaalprotocol, eind april. iDeal wordt sinds oktober 2005 gebruikt. In april 2016 tikten we de 1 miljard betalingen aan en november 2018 werd de mijlpaal van 2 miljard keer gehaald. De snelle stijging naar 3 miljard komt volgens Currence door de coronacrisis, waardoor we meer online bestellen.
|
8 |
Naast de Arc introduceert Sonos de Five (579 euro), de opvolger van de Play:5. Hij klinkt hetzelfde en is even groot, maar is voorzien van betere hardware en een andere kleur. Datzelfde geldt voor de derde generatie Sub (799 euro). Alle drie de apparaten zijn vanaf 10 juni te koop en werken alleen via de nieuwe Sonos-app. Die ondersteunt hogere resolutie audio en moet gebruiksvriendelijker zijn.
ENTER
JORIS PETERSE KIJKT GRAAG PLAATJES
Hoewel de kleurenkwaliteit van het scherm (voorlopig) niet kan tippen aan gedrukte media, ben ik zeker enthousiast. Niet alleen maakt het e-readers en (daarmee in het kielzog) lezen in het algemeen aantrekkelijker, ook is de schermtechnologie interessant voor andere doeleinden, zoals informatieschermen. Ik zou er persoonlijk best wel voor openstaan om ook comics op mijn e-reader met kleurenscherm te laden. Iets wat ik op een zwart-witschermpje niet snel zou doen.
JEROEN BOER WIL WEL WAT KLEUR IN ZIJN LEVEN
Al bijna tien jaar heb ik dezelfde e-reader (een Kindle Keyboard) en tot nu toe was iedere reden om te upgraden, hoewel verleidelijk, uiteindelijk niet sterk genoeg. Een hogere resolutie? Dat maakt voor letters weinig uit en het contrast is nog altijd uitstekend. Een verlicht scherm? Er is bijna altijd wel een
JE LEEST HET GOED
E-readers met kleurenscherm in aantocht Vrijwel alle e-readers gebruiken een zwartwitscherm, maar daar komt dit jaar verandering in. Marktleider van schermen E Ink is begonnen met de productie van een kleurendisplay voor e-readers. Het scherm gebruikt elektronische inkt, kan 4096 kleuren weergeven en verschijnt in juni in de Onyx Boox Poke2 e-reader van 200 euro. Concurrent PocketBook presenteerde onlangs de PocketBook Color, die later dit jaar uitkomt voor een nog onbekende prijs. Fans kijken reikhalzend uit naar een e-reader met kleurendisplay omdat stripboeken en tijdschriften in kleur beter tot hun recht komen. Critici vragen zich af of dergelijke content wel bedoeld is voor een klein display dat veel minder kleuren kan weergeven dan een digitaal of gedrukt blad. Hoe kijken onze redacteuren naar dit nieuwe type e-reader?
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 2 0
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
leeslampje voorhanden. Maar kleur? Dat wordt voor mij dé reden een nieuwe te halen. Stripboeken lezen is het toch niet helemaal in grijstinten.
JEROEN DE JAGER LEEST ELKE AVOND IN BED
Ik gebruik nu al geruime tijd een Kobo Clara HD en die voldoet prima. Hij is niet waterdicht, maar inmiddels heb ik meer e-readers versleten door erop te gaan zitten of te laten liggen in het vliegtuig, dan door te laten vallen in het (zwem)bad. Stripboeken en tijdschriften lees ik liever in de fysieke vorm of eventueel op een grote monitor, dus een e-reader met kleurenscherm hoeft voor mij niet.
DAAN DOEDENS VOND 50 TINTEN GRIJS AL OVERDREVEN
Noem me ouderwets, maar zo’n vederlicht schermpje kan niet tippen aan het gevoel dat 600 pagina’s hardcover in je handen je geeft en zo’n Kuifje-album dat uit elkaar valt als je de bladzijde omslaat heeft toch ook wel wat. Ik zie vooral kansen voor de niet-literaire kant van de geschreven wereld: studieboeken, informatieve non-fictie en – nu ik dit typ wil ik er eigenlijk meteen een hebben – graphic novels. De originele Sin Citycomics in kleur op je schoot? Kom maar door!
|
9 |
ENTER
TIP-TAB IN ORDE DAAN DOEDENS, HANGT WEER AAN DE TAB
Als notoire tabblad-hoarder verdwaal ik weleens in de tabjes die ik gedurende de dag open en vergeet te sluiten. Ik wacht al jaren
Techproblemen vragen een tech-oplossing! En in ons dagelijks tech-leven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
op een manier om ze te ordenen. De nieuwe Chrome bevat nu de functie de Tabblad aan groep toevoegen! Kunnen we de hele wirwar losse tabs ordenen op z’n Marie Kondo’s. www.tiny.cc/tiptab
OOK GAAR VAN BINNEN JEROEN BOER, HOUDT ALLEEN ZIJN HOOFD KOEL
Een stukje vlees op de barbecue is klaar bij de juiste kerntemperatuur. Dat houd ik sinds kort, net als de temperatuur van de barbecue zelf, nauwlettend in de gaten met de Inkbird BBQ GO IBT-2X. Deze kernthermometer is voorzien van twee probes en bluetooth waardoor je alles via een app in de gaten houdt. Niet gek voor dertig euro. www.ink-bird.com
MOOI GROEN IS NIET LELIJK
OPLADER MET KOELING(?!)
JEROEN DE JAGER, LUST WEL EEN GROEN BLAADJE
JORIS PETERSE, VOELT ZICH HELEMAAL OPGELADEN
De groene iPhone 11 Pro (Max) kun je voor-
OnePlus maakt werk van draadloos laden.
zien van Apples eigen groene leren hoesje.
De wireless charger van OnePlus kan eigen
Het Nederlandse Mujjo biedt nu een alter-
toestellen via quickcharge opladen en andere
natief met en zonder vakje voor een (bank)
apparatuur met draadloze oplaadfunctie op
pasje. De kleur heet Slate Green en is een wat
reguliere snelheid. Snelladen genereert ech-
lichtere, algenkleurige variant. Hij matcht
ter zoveel warmte dat een koeler nodig is.
prima met de groene iPhone 11 Pro, en ook
Niet verwonderlijk als je weet dat deze tech-
de kwaliteit en pasvorm zijn dik in orde.
niek ook gebruik wordt voor inductiekoken.
www.mujjo.com
www.oneplus.com
LICHT IN DE TUIN LORENZO JEPMA, VOELT ZICH FRITZ EN FRUITIG
Nu de zon steeds later ondergaat en vroeger opkomt, is een simpele tijdschakelaar voor mijn tuinverlichting niet meer genoeg. De FRITZ!DECT 210 is geschikt voor buiten en koppelt makkelijk aan mijn FRITZ!BOX via dect. Behalve automatisch via een schema laten schakelen, kan ik hem ook via de app handmatig schakelen. Als bonus zit er nog een temperatuursensor in. www.tiny.cc/fritz210
|
10 |