9
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
10 IP-CAMERA’S VOOR BUITEN
UITPROBEREN IS NIET ENG
Bewaak je huis en tuin op afstand
AAN DE SLAG MET
MASTERCLASS ARDUINO
LINUX UBUNTU VOOR WERK, SCHOOL OF THUIS
DEZE LINUX-VERSIE IS GESCHIKT VOOR JOU OVERZICHT LINUX-DISTRIBUTIES BASISCURSUS DUALBOOT
Kijk eens verder dan Windows 10! Zo zet je Linux er makkelijk naast
10
TEST
Maak zelf een grafisch weerstation
WORKSHOP
MOOIERE TABELLEN IN WORD BASISCURSUS LIBREOFFICE
Gratis Office-alternatief voor Windows, Linux én Mac
+ LINUX MINT
OF CHROMIUM OS OP JE OUDE LAPTOP
EEN FLEXIBELE NAS MET UBUNTU SERVER
IFTTT-RECEPTEN VOOR JE SLIMME VERLICHTING
27e JAARGANG | SEPTEMBER 2019
€ 7,25
E D K E ONTD MST O TOEK NU! .nl o l o v de
WiFi overal in huis. De innovatieve netwerker voor de digitale toekomst van uw huis.
• Snelle en stabiele WiFi • Beste ontvangst van de kelder tot de zolder • De innovatie van de marktleider
VOORWOORD
Voorwoord
Linux Vroeger vond ik Linux eng. Nou ja, eng is misschien niet het juiste woord. Eerder intimiderend. Alleen maar letters en grafisch gezien een drama. Daarbij kon je er niet eens een fatsoenlijk spelletje op spelen en je accessoires aan de praat krijgen was een drama. Veel mensen zullen Linux nog steeds onaantrekkelijk vinden, maar dat komt omdat ze het niet kennen. Want stiekem maken we allang veel gebruik van Linux, en ook als desktopsysteem heeft het besturingssysteem grote stappen gezet. Terug naar mijn ervaringen vroeger. Dos, Config.sys en Autoexec.bat hadden voor mij geen geheimen, maar Linux-commando’s vond ik te bizar en te complex. Bij andere computerhobbyisten zag ik wel dat je er veel mee kon, maar die waren naar mijn beleving onderdeel van de geheime Linux-sekte. Het ‘toelatingsexamen’ van die sekte was een zekere commandline-vaardigheid en dat ging mij veel te ver. Er was wel een grafische schil, maar die zag er niet uit, dus dat vond ik niet interessant genoeg. Zeker niet toen Windows uitkwam. De doodsteek voor mijn Linux-tolerantie voltrok zich tijdens mijn studie: toen we verplicht onze verslagen moesten schrijven én opmaken in de VI-editor. Wat een drama was (en ís) dat. Gelukkig zijn er intussen veel gebruikersvriendelijke tekst-only editors uitgekomen. Jarenlang was Windows de enige ware voor mij, en sinds een tijdje is daar macOS bijgekomen. Maar intussen heeft Linux een flinke ontwikkeling doorgemaakt en komen we het overal tegen. In routers, nas’en en handige mediaspelers tot de Raspberry Pi: ze draaien allemaal op Linux. En de besturingssystemen van mijn MacBook en de Chromebook zijn óók op Linux gebaseerd. Naast deze specifieke toepassingen kun je Linux prima inzetten als desktopbesturingssysteem. Hoe, welke variant en welke toepassingen? Dat lees je in dit nummer. Voor mij wordt het hoog tijd om over die drempel heen te stappen. Linux is niet eng. Niet meer. Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
|
SEPTEMBER 2019
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
NUMMER 9 2019
Windows is onbetwist het meestgebruikte desktopbesturingssysteem ter wereld. Maar dat betekent natuurlijk niet dat je Windows móét gebruiken. Hoewel Linux op de desktop ooit iets voor de echt geïnteresseerde gebruiker was, is dat al lang niet meer zo. Linux is gratis, opensource, veilig en heeft een enorm softwareaanbod. Tijd om de pinguïn te omarmen!
Aan de slag met
Linux
Uitproberen is niet eng ENTER
6
INFOGRAPHIC De opmars van usb-c
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten,
Eén stekker voor alles! Welke aansluitingen
cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles
heeft usb-c al vervangen?
40
wat langs is gekomen, viel dit ons het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
VEELZIJDIG WEERSTATION
TIPS & TRUCS 10 scenario’s voor slimme lampen Alleen het licht aan of uit? Supersaai, want er kan veel meer leuks. We stellen tien leuke recepten van IFTTT aan je voor.
78
WORKSHOP Tabellen opmaken in Word 102
Een tabel in Word hoeft er helemaal niet saai uit te zien. Met de opmaaktrucjes in
Met behulp van simpele middelen (zoals een
Word geef je je tabel een mooiere look én
NodeMCU) maken we zelf een weerstation!
maak je hem overzichtelijker.
Zo weet je precies of het gaat regenen, of het koud wordt of dat er code rood is.
|
4 |
82
INHOUD
TEST 10 weerbestendige ip-camera’s Dankzij wifi-ondersteuning hoef je geen netwerkkabel te trekken, en de beelden
18
bekijk je realtime via een app. Bewaak je tuin en huis op afstand met deze
WAAROM LINUX?
buitencamera’s.
60
Waarom Linux? We kunnen beter zeggen: waarom niet?! Het is gratis, opensource, stabiel en veilig. Aan de slag dus.
TEST Smartphonecamera’s
30
22
VIJFTIG TINTEN LINUX
WORKSHOP OUDE PC IN DE HERKANSING
Er is veel ontwikkeling in smartphone-
Linux-distributies hebben stuk voor stuk
Installeer Chromium OS of Linux Mint op je
niek erachter én in kwaliteit. We verge-
hun eigen kenmerken. Een greep uit de vele
oude computer. Een machine met een rede-
lijken de beste smartphonecamera’s van
handige zogenoemde distro’s.
lijke processor en 2 GB ram is al voldoende!
dit moment.
24
34
Is Linux thuis, op school en op het werk te
We gaan aan de slag met een dualboot-
gebruiken? Jazeker! Zo doet een computer
configuratie, met virtualisatie én met een
met Ubuntu precies wat jij wilt.
besturingssysteem op een usb-schijf.
BASISCURSUS Kleuren matchen met apps en tools
BROWSERNOTIFICATIES INSTELLEN
85
SHORTLIST Muziek digitaal afspelen
Met een beetje inzicht en een aantal simpele
MAAK JE MUIS ZICHTBAARDER
95
Er zijn allerlei handige apparaten om je
JE IPHONE ALS SONOS-MICROFOON
101
FLYERS MET EEN AFSCHEURSTROOK
109
BASISCURSUS UBUNTU VOOR SCHOOL, WERK EN THUIS
68
BASISCURSUS EXTRA BESTURINGSSYSTEEM OP JE PC
QUICK FIX
maar doeltreffende digitale tools creëer ook jij de perfecte kleurcombinatie!
camera’s: in het aantal lenzen, de tech-
96
muziek af te spelen via een netwerk, je pc of je smartphone. We delen ze op in categorieën, zodat jij zelf kunt kiezen wat je favoriete afspeelapparatuur is.
BASISCURSUS LibreOffice
VRAAG & ANTWOORD
126
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Smartwatches
130
88
Je hoeft niet per se met Microsoft Office te werken: LibreOffice is de ongekroonde koning van de Office-alternatieven. Helemaal gratis! Zo ga je ermee aan de slag.
110
MASTERCLASS Ubuntu-server als flexibele nas
REVIEWS
Ansible-NAS maakt zowel het bestanden delen als extra diensten draaien op Ubuntu Server extra eenvoudig.
|
SEPTEMBER 2019
|
118
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
HARDWARE
46
SOFTWARE
51
GAMES
56
APPS
58
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelovende producten. Een
COMPUTER
TECH AWARDS HOTLIST
Apple Mac Pro Na ruim vijf jaar heeft Apple zijn Mac Pro een grote upgrade gegeven. Het nieuwe model verschijnt dit najaar, ook in Nederland. Geïnteresseerden moeten diep in de buidel tasten: het instapmodel kost in de Verenigde Staten 6000 dollar. De computer is dan ook niet bedoeld voor consumenten, maar voor professionals die extreme rekenkracht nodig hebben. Denk aan filmmakers die 4K- of 8K-video’s bewerken of gameontwikkelaars. Dat soort bezigheden vereisen een computer die vele malen sneller is dan een krachtige Windows-pc of Mac(Book) van de elektronicawinkel. Na de aankondiging werden er veel grappen gemaakt over het ontwerp van de Mac Pro, dat doet denken aan een kaasschaaf of rasp. De behuizing is modulair, dus je kunt allerlei extra geheugen- en videokaarten toevoegen. Apple komt ook met een speciale Afterburner-kaart, zodat je twaalf 4K-films tegelijk kunt exporteren. De goedkoopste Mac Pro-versie heeft een Intel Xeon-processor met acht kernen, 32 GB werkgeheugen, een ssd van 256 GB en een Radeon Pro 580X-grafische kaart. Wie genoeg geld heeft of zijn werkgever lief aankijkt, kan de computer uitrusten met maximaal 1,5 TB(!) werkgeheugen, een 4TB-ssd en een Xeon-chip met 28 kernen. Daar kun je nog een paar bizar krachtige AMD Radeon Pro Vega II Duo-videokaarten bij prikken. Hoewel de kans klein is dat jij de Mac Pro in huis gaat halen, is het zonder twijfel de beste computer van dit jaar. We zetten hem daarom op de Hotlist en blijven voorlopig nog even dromen.
|
6 |
product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
SOFTWARE
POLITIE BETAALDE 4 TON VOOR OVERBODIGE 112-APP
112, weg ermee De overheid en ict-projecten, dat is
zag er niets in. Een aparte app met aller-
lang niet altijd een goede combi-
lei nadelen en hetzelfde doel zou beter
natie. Tal van omvangrijke en dure pro-
zijn. Inmiddels erkent de politie dat ‘de
jecten zijn vertraagd opgeleverd of zelfs
locatiefunctie van de 112-app nagenoeg
uiteindelijk gestaakt. Onlangs werd via
overbodig is’, tekent RTL Nieuws op.
RTL Nieuws bekend dat de politie in to-
SMARTPHONE
taal 400.000 euro heeft uitgegeven aan
SAMSUNG GALAXY XCOVER 4S
de ontwikkeling van een zinloze 112app. In 2016 drong het ministerie van Veiligheid en Justitie er bij de politie op aan dat er een app moest worden ontwikkeld waarmee burgers 112 kunnen
Grote kans dat je een dunne, lichte en
bellen. De exacte locatie van de beller
breekbare smartphone in je zak hebt zit-
zou direct worden meegestuurd naar de
ten. Voor sommige gebruikers is dat niet prak-
meldkamer, schrijft RTL Nieuws in een
tisch. Wie graag de ruige natuur in trekt, in de
uitgebreide reconstructie. Onderzoeks-
bouw werkt of zijn toestel vaak laat vallen, is het
bureau TNO noemde zo’n app een risico
beste uit met een stevige ‘bouwvakkerssmart-
omdat alle Nederlanders hem moeten
phone’. Samsung bracht onlangs de Galaxy
installeren én een internetverbinding
XCover 4s uit, de opvolger van de twee jaar oude
nodig hebben. Toch ging de politie aan
XCover 4. Het nieuwe model is IP68-gecertifi-
de slag. De ontwikkeling van de app
ceerd. Dat betekent dat de smartphone volledig
werd meerdere malen uitgesteld en
water- en stofdicht is. Je kunt hem ook onder
startte in februari 2018. Een paar dagen
extreme temperaturen gebruiken en laten val-
ervoor kondigde de minister van Veilig-
len. De specificaties van het toestel zijn prima,
heid en Justitie echter aan dat de politie
maar niet bijzonder. Zo is er een hd-scherm van
prioriteit moest geven aan de invoering
5 inch aanwezig, meet het opslaggeheugen 32
van AML, een techniek waarmee de
GB en maak je foto’s met een 16megapixel-
meldkamer via een regulier 112-tele-
camera. De smartphone draait op Android 9.0
foontje de locatie van de beller kan ach-
(Pie) en is voorzien van een 2800mAh-accu. Die
terhalen. Deze techniek wordt al sinds
kun je verwisselen, wat anno 2019 wel weer
2016 in meerdere andere landen ge-
uniek is. De Galaxy XCover 4s kost 259 euro.
bruikt, maar de Nederlandse overheid
Vanzelfsprekend gaan we als KPN deze storing grondig evalueren, want dit had niet mogen gebeuren.
ECHT GEZEGD
© KPN
|
SEPTEMBER 2019
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Zei Joost Farwerck, COO van KPN, de dag na de storing op KPN’s telefonienetwerk waardoor onder andere 112 urenlang niet bereikbaar was. Het routeringsplatform én de drie back-ups kregen tegelijk een probleem.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
BIJ DE 112-STORING GING BIJNA ALLES MIS
NIET IEDEREEN ONTVANGT HET NL-ALERT DAT 112 ONBEREIKBAAR IS, ANDEREN KRIJGEN HEM MEERDERE KEREN
LOKALE EN REGIONALE NOODDIENSTEN HEBBEN GEEN PLAN B EN VRAGEN BURGERS SPOEDMELDINGEN TE DOEN VIA WHATSAPP EN TWITTER
OP POLITIE.NL EN CRISIS.NL WAS NA UREN NOG GEEN INFORMATIE TE VINDEN OVER DE NOODSITUATIE
IN DIVERSE REGIO’S KREGEN MENSEN GEEN OF JUIST MEERDERE NL-ALERTS MET ALTERNATIEVE NOODNUMMERS
OMDAT GEMEENTEN EN HULPDIENSTEN IN MEERDERE REGIO’S KPN GEBRUIKEN, VERLIEP DE ONDERLINGE COMMUNICATIE SOMS ERG LASTIG
IN ÉÉN NL-ALERT STOND EEN 06-NUMMER DAT VAN DE POLITIE ZOU ZIJN; HET BLEEK DE TIPLIJN VAN DE TELEGRAAF
NIET IEDEREEN KREEG HET NL-ALERT DAT AANGAF DAT DE KPN-STORING VERHOLPEN WAS
Op 24 juni trad er een storing op in het te-
die het niet doet, is er zelfs nog een derde back-
(politie) beheert, waren ook die onbereikbaar.
lefonienetwerk van KPN. Dat kan gebeu-
up. Ze weigerden echter allemaal, waardoor het
Een grote crisis dus, die nog eens werd versterkt
ren, maar dan zou een back-up inspringen. En
mobiele KPN-netwerk er urenlang uitlag. En
door allerlei fouten bij de overheid. Wat ging er
als die niet werkt, is er altijd nog een. En als ook
omdat KPN de noodnummers 112 en 0900-8844
allemaal mis?
FIETSEN
COWBOY VAN NU FIETST ELEKTRISCH
E-bike is niet ideaal
De meeste elektrische fietsen ogen saai of ouderwets. De Belgische start-up Cowboy komt daarom met een hipper model dat ook een jongere doelgroep moet aanspreken. Goedkoop is de Cowboy 2019 niet: de basisuitvoering kost in Nederland 1990 euro. Voor dat geld krijg je een ebike die overkomt als een kruising tussen een herenfiets en een mountainbike. Bijzonder is het lage gewicht van slechts 16 kilo. De afneembare 360Wh-batterij is in het frame verwerkt en belooft een bereik van 70 kilometer. De fiets onC I J F E R TJ E
1 MILJARD EURO
dersteunt je tot een snelheid van 25 km/u, precies zoals de wet voorschrijft. In de bijbehorende Cowboy-app kun je de ondersteuning opvoeren tot 30 km/u, mits je akkoord gaat dat je dan op eigen risico rondrijdt. Aandachtspunt is dat de app geen extraatje is. Je hebt de app nodig om de verlichting
Investeert Google in datacenters in Nederland. Het bestaande datacenter in Eemshaven wordt uitgebreid en in Agriport (Hollands Kroon) verschijnt een compleet nieuw datacenter. De bouw hiervan is overigens al begonnen. Beide datacenters draaien volledig op hernieuwbare energie.
|
8 |
aan- en uit te zetten en de fiets op slot te zetten en te ontgrendelen. Een lege smartphone betekent dus dat je fiets het niet doet. De Cowboy mist verder een bagagedrager, een bel en zelfs spatborden voor en achter – met het oog op ons regenachtige klimaat een opmerkelijke keuze.
ENTER
JORIS PETERSE
IS NOG NIET DUBBELZIEND
Of het aanslaat weet ik niet, maar ik zie het persoonlijk wel werken. Het grote scherm als werkplaats, zoals je document, Photoshop of andere editor en het tweede scherm voor bijvoorbeeld je verkenner, zodat je je bestanden direct bij de hand hebt, een werkset of zelfs een YouTube-tutorial. Het is alleen jammer dat het toetsenbord op deze manier wel z’n ergonomie verliest en het touchpad z’n traditionele plekje kwijt is. Daar zou ASUS voor een versie 2.0 eens wat extra over na moeten denken.
JEROEN DE JAGER IS VEEL TE EENKENNIG
Ik wil het wel graag uitproberen, maar het lijkt me helemaal niets. Dan moeten mijn ogen naast het laptopscherm en af en toe het toetsenbord ook nog eens een schermpje bij het toetsenbord in de gaten houden? Liever niet. Zeker niet als daardoor het touchpad op een onlogische plek zit. Daarbij komt: wie gaat er bruikbare interfaces voor dat kleinere 4K-schermpje maken? Hopelijk denk ik er na het uitproberen helemaal anders over, maar van mij mag er op andere innovaties worden ingezet.
JEROEN BOER
KIJKT NIET GRAAG NAAR HET TOETSENBORD
TWEE SCHERMEN IN ÉÉN LAPTOP
ASUS ZenBook Pro Duo Laptops worden steeds dunner, krachtiger en krijgen mooiere schermen. Daar zijn we uiteraard blij mee, maar grote vernieuwingen lijken op laptopgebied schaarser te worden. Daarom kijken we uit naar de ASUS ZenBook Pro Duo, een premium laptop met liefst twéé schermen. Het primaire display meet 15,6 inch en heeft een 4Kresolutie. Boven het toetsenbord zit een tweede 4K-scherm ter grootte van een tablet. Dat scherm kan als tweede display functioneren of speciale apps draaien. Het is nog niet bekend wanneer de laptop in Nederland uitkomt en wat hij gaat kosten. Ondertussen buigen wij ons over de vraag hoe nuttig deze innovatie eigenlijk is.
|
SEPTEMBER 2019
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
De ScreenPad Plus is Apples Touch Bar on steroids. Die Touch Bar heb ik nooit handig gevonden en leidt wat mij betreft alleen maar af als je blind kunt typen. Aan de andere kant is de Touch Bar alleen geschikt voor relatief eenvoudige interfaceelementen. Wellicht is de grote ScreenPad Plus wel een handige vervanger voor twee schermen. Zeker voor muzieksoftware of videobewerking zou het fantastisch kunnen werken. Maar voor andere doeleinden lijkt het me toch niet ergonomisch genoeg.
DAAN DOEDENS
VINDT SCHERMEN OOK EEN LEUKE SPORT
Meer scherm is altijd beter dan minder scherm; dat heeft ASUS goed begrepen. Voetbal en wielrennen tegelijk kijken, samenvattingen maken zonder te hoeven alt-tabben, je mail in de gaten houden terwijl je de aankondiging van de nieuwe iPhone volgt, walkthroughs doorlopen tijdens het spelen van een moeilijke missie – ik zie eindeloos veel mogelijkheden voor het tweede display. Ben je meteen van die loze ruimte boven je keyboard en naast je mousepad af. Win-win, toch? En garde!
|
9 |
ENTER
GEEF JE FIETS EEN SMARTWATCH THESKE SLIJKERMAN, FIETST DOOR WEER EN WIND
Ik fiets bijna dagelijks een tochtje van 12 km, dus interesse in fietsgadgets heb ik wel. De SmartHalo is een fietscomputer met
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
heel veel extra’s. Hij heeft onder andere navigatie, fitnesstracking, fungeert als ledvoorlicht én is een soort smartwatch aan je stuur. Hij is voor te bestellen via Indigogo. www.tiny.cc/smarthalo
OPGERUIMD STAAT NETJES HANS KLUPPEL, NU NIET MEER IN DE KNOOP
Al tijden loopt het stressniveau van mijn smartwatch op zodra ik weer eens een usbstekkertje uit de knoop met andere snoertjes probeer te halen. Heb ik hem los, dan valt natuurlijk net mijn mobiel uit … Dankzij deze zelfklevende kabelhouder van Orico zit ik weer ontspannen op de bank. Simpel, maar effectief! www.orico.shop
HOUD JE RASPBERRY PI 4 KOEL
MAAK ZELF JE LAMP
JEROEN DE JAGER, LOOPT WARM VOOR MINI-COMPUTERTJES
JEROEN BOER, EN NU DE LAMP NOG SLIM MAKEN
Bij een verhuizing horen nieuwe lampen, en De Raspberry Pi 4 is een stuk sneller dan
die heb ik dankzij Snoerboer zelf gemaakt.
zijn voorgangers, maar wordt ook een stuk
Je kiest zelf je snoertje (keuze uit tientallen
warmer. Voor simpele toepassingen is er
kleuren en patronen), fitting, trekontlasters,
geen probleem, maar wie meer wil moet
gekleurde fittinghoesjes en plafondkap.
koelen. Flirc maakt coole kastjes voor de Pi
Even in elkaar zetten, een leuke lichtbron
en heeft er nu ook eentje voor de Pi 4.
erin en je hebt een uiterst hip lampje aan het plafond hangen.
www.flirc.tv/more/raspberry-pi-4-case
www.snoerboer.nl
HP ENVY 2019 JORIS PETERSE, IS AL ZO HOUTERIG
Ik ben niet in de markt voor een nieuwe laptop, maar toen ik op Computex 2019 HP’s nieuwe laptopontwerp zag, ging het toch kriebelen. De nieuwe HP Envy-lijn beschikt namelijk over een bijzondere, écht houten afwerking. En ik moet zeggen: het ziet er werkelijk schitterend uit! www.hp.com
|
10 |