10
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
BESCHERM JE
ONLINE PRIVACY
KOOPGIDS AMD RYZEN-PC
Overstappen op AMD is nu vaak het slimst! TEST
7 TABLETS ONDER 550 EURO
Is er naast de iPad nog iets behoorlijks te koop? MASTERCLASS
ADGUARD HOME
Blokkeer advertenties, trackers én malware WORKSHOP
IS JOUW ONLINE PRIVACY NOG TE REDDEN?
JOPLIN
Privacyvriendelijk Evernote-alternatief
ZO KOMT EEN HACKER BIJ JE BINNEN! DIT GEEF JIJ ALLEMAAL PRIJS AAN GOOGLE …
15
BASISCURSUS
TOR
LEKKER ANONIEM SURFEN ZONDER POTTENKIJKERS
MASTERCLASS
PRIVACY
ESSENTIËLE TIPS OM JE PRIVACY TERUG TE WINNEN
ONMISBARE APPS VOOR JE CHROMEBOOK
27e JAARGANG | OKTOBER 2019
€ 7,25
VOORWOORD
Voorwoord
Online privacy Ik geloof allang niet meer in de illusie dat mijn privacy online gewaarborgd is. Je staat er als consument alleen voor en tegelijkertijd ben je zelf het grootste probleem. Want door al je gegevens aan Google, Facebook en consorten te geven omdat ze van die fijne gratis diensten bieden … tja, dan heb je het helemaal aan jezelf te danken. Toch is er best veel wat je zelf kunt doen om een beetje privacy terug te pakken. Dat leggen we in dit nummer uit. Naast de noodzakelijke tips en handigheidjes voor meer online privacy laten we ook zien hoe hackers denken en hoe ze bij je binnen proberen te komen. Volg het lijstje met wat je kunt doen en je bent al een heel stuk veiliger dan het gros van de online gebruikers. Toch is het niet zo’n wedloop als die van de beveiliging van je huis, auto, motor of elektrische fiets. Daarbij geldt: hoe langer het duurt om binnen te komen of het slot open te maken, des te minder interessant het is voor inbrekers of dieven. Is jouw beveiliging beter dan die van de buren, dan is de kans groot dat ze daar eerder toeslaan. Online is die tijddruk veel minder. De ‘inbreker’ hoeft niet fysiek aanwezig te zijn en heeft veel mogelijkheden om zich te anonimiseren. Terwijl hij ligt te slapen, werken zijn scriptjes onvermoeibaar door. Reden te meer dus om je online privacy serieus te nemen. Tenminste, als je daar om geeft. Want als het je niet boeit dat anderen veel van je weten, is er weinig aan de hand. Behalve dan als je te maken krijgt met identiteitsfraude, of versleutelde computers of bestanden. Dan heb je er opeens wél last van en wenste je dat je eerder wat voorzichtiger met je gegevens was omgegaan. Ik heb er zelf gelukkig nog geen last van gehad, hopelijk jij ook niet. Laten we dat zo houden! Veel veilig leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur
|
O KTO B E R 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
NUMMER 10 2019
Bestaat
De onstilbare honger naar data
online privacy? Hoe naïef klinkt de jarennegentigslogan ‘Je mag alles van me weten, behalve mijn pincode’ ons nu in de oren? Het vrije internet van toen is verworden tot een systeem dat minutieus bijhoudt wat je doet. Diverse grootmachten weten dankzij uitgebreide profielen alles van je, misschien zélfs die pincode. Kunnen we onze privacy terugkrijgen of is dat een illusie?
ENTER
6
INFOGRAPHIC Smartphonegebruik
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cij-
Zo veel tijd steken we in onze smartphone
fers, uitspraken én meningen. Uit alles wat
en dit doen we er allemaal mee.
52
langs is gekomen, viel dit ons het meeste op. Is dát even lekker binnenkomen!
UITSLAG EISA AWARDS
|
KOOPGIDS AMD Ryzen 3 Inmiddels staat de derde generatie Ryzenprocessors voor de deur en zochten we voor je uit: is AMD het nieuwe Intel? En wat heb je precies nodig voor jouw eigen high-end Ryzen-pc?
88
72
TIPS & TRUCS 15 apps voor op je Chromebook
Elk jaar test de EISA producten uit diverse
Chromebooks zijn voordelige, veelzijdige
categorieën, om die eventueel met een EISA
laptops en met deze apps en extensies doen
Award te belonen. Computer!Totaal zit
ze bijna niet meer onder voor een ‘gewoon’
onder andere namens Nederland in de EISA.
Windows-systeem.
4 |
96
INHOUD
18
BESTAAT ONLINE PRIVACY NOG?
Talloze
datalekken,
38
privacyschandalen,
TEST Tablets De tabletgekte ligt alweer een paar jaar
nieuwe privacywet hebben een gemene
BASISCURSUS WAT GEEF JE PRIJS AAN GOOGLE?
deler: je digitale beveiliging en privacy zijn
Google legt met jouw data een zeer gedetail-
nieuwe tablets uit. Hoe goed is het hui-
actueler en belangrijker dan ooit.
leerd profiel van je aan, zodat ze hun adver-
dige assortiment? Computer!Totaal test
tenties nog beter op jou kunnen afstemmen.
zeven populaire tablets tussen de 199 en
26
Hoe kun je deze onophoudelijke informatie-
529 euro.
We leggen uit hoe hackers te werk gaan en
44
steeds persoonlijker advertenties en een
achter ons en er komen minder vaak
80
stroom beter beheersen?
HOE KOMEN HACKERS BINNEN?
wat hun motieven zijn. En we geven tips over
BASISCURSUS ANONIEM(ER) SURFEN MET TOR
wat je kunt doen om ze buiten te houden.
32
Met Tor surf je via een ketting van tussenliggende computers naar je bestemming,
MASTERCLASS MEER CONTROLE OVER JE PRIVACY
zodat de website door je omweg je ip-adres niet meer te zien krijgt. Handig als je even geen pottenkijkers wilt …
Essentiële tips om je privacy terug te winnen.
SHORTLIST Actioncams en accessoires Actioncams zijn op zichzelf al geweldig, maar met allerlei accessoires kun je ze nog véél spectaculairder maken. In dit artikel geven we je een overzicht
QUICK FIX
WORKSHOP Notities in eigen beheer
van de GoPro en andere camera’s op
SYNCHRONISEREN IN CHROME
86
PRINTWACHTRIJ RESETTEN
95
PROFESSIONELE E-MAILHANDTEKENING
101
AUTOMATISCH VERTALEN
109
VRAAG & ANTWOORD
126
de markt en bespreken we de beste actioncam-accessoires.
102
Joplin is een privacyvriendelijk alternatief voor een onlinedienst als Evernote. Je hebt al je notities in eigen beheer voor nóg meer
110
privacy.
MASTERCLASS AdGuard Bijna elke website die je bezoekt haalt een
REVIEWS
boel advertenties, trackers en als je pech
HARDWARE
58
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Gebogen monitoren
SOFTWARE
63
APPS
68
De beste curves voor het mooiste beeld. 130
GAMES
70
hebt malware binnen. Dat vertraagt niet alleen je surfsessies, maar het vormt ook een beveiligingsrisico. Met AdGuard blokkeer je netwerkbreed alle ongewenste zaken.
|
O KTO B E R 2 0 1 9
|
116
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelo-
AUDIO
vende producten. Een
TECH AWARDS HOTLIST
Jaybird Vista
|
Volledig draadloze oordopjes zijn er inmiddels ge-
gewoon even schoon onder de kraan. De Vista’s wegen
noeg en ze worden gelukkig steeds beter. Die verbe-
slechts 6 gram per oortje en ze kunt ze onafhankelijk
teringen vinden echter vooral plaats in oortjes voor regu-
van elkaar gebruiken. Volgens Jaybird gaan de oordop-
lier gebruik, terwijl het concept zich juist perfect leent
jes tot zes uur lang mee op een acculading. Het meegele-
voor sporten. De Jaybird Vista, sinds kort te koop voor een
verde doosje laadt de oortjes magnetisch op en biedt tot
adviesprijs van 179 euro, is dan ook een welkome verras-
tien uur extra gebruikstijd. Via de usb-c-aansluiting
sing. De oordopjes zijn IPX7-gecertificeerd en kunnen
laad je het doosje snel op. De fabrikant belooft goed ge-
daarom tegen zweet, water en een val-
luid en voorziet de bijbehorende app onder meer van
partij. Na het sporten spoel je ze dus
een equalizer om bijvoorbeeld de bas te verlagen.
6 |
product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
GAMING
TIJD OM TE SWITCHEN?
NIEUWE NINTENDO SWITCH-MODELLEN
De Nintendo Switch is in de Benelux sinds z’n lancering in maart 2017 ruim
C R Y P T O VA L U TA
500.000 keer verkocht (wereldwijd meer dan
LIBRA-CRYPTO KOMT LATER OF ZELFS NIET
35 miljoen exemplaren). Het is daarom niet
Blockchain aan het been
gek dat er een modelletje bij komt. De Switch Lite verschijnt eind september voor 200 euro en dat is 100 euro goedkoper dan de reguliere Switch. Je levert wel functies in. De Liteversie kan niet op een tv worden aangesloten, heeft geen afneembare Joy-Con-controllers en mist een lichtsensor die de schermhelder-
Toen Facebook en 27 andere
onderzoeken zijn gestart of aan zitten
tie tijdens gaming ontbreekt eveneens. Het
tech- en betaalbedrijven in juni
te komen, weet Facebook niet of een
hd-scherm is met 5,5 inch iets kleiner dan dat
de nieuwe cryptovaluta Libra aankon-
lancering in 2020 nog haalbaar is. Het
van de Switch (6,2 inch). Dat resulteert wel in
digden, reageerden politici, banken en
bedrijf vertelt zijn aandeelhouders dat
een langere accuduur: drie tot zeven uur,
toezichthouders kritisch en op z’n
Libra mogelijk vertraging oploopt,
terwijl die van de normale Switch 2,5 tot 6,5
minst bezorgd. Er zijn onder meer zor-
duurder wordt of zelfs helemaal niet
uur meegaat. Nintendo brengt ook een ver-
gen over machtsmisbruik en financië-
doorgaat. Daarnaast zegt Facebook dat
nieuwde Switch uit met een betere processor
le risico’s voor gebruikers, die vanaf
het nog niet duidelijk is of de wereld-
en meer opslaggeheugen. De accu moet het
volgend jaar wereldwijd online met
wijde markt bereid is Libra als betaal-
4,5 tot 9 uur volhouden, een stuk langer dan
Libra kunnen betalen. Althans, dat
middel te omarmen. De toekomst van
die van de vorige Switch. Verder zijn er geen
was dus het plan. Omdat het project zo
de nieuwste cryptomunt blijft voorlo-
verschillen. Je herkent de nieuwe Switch aan
veel weerstand oproept en er allerlei
pig onzeker.
heid automatisch regelt. Gedetailleerde vibra-
het serienummer dat start met ‘XKW’.
Het is gênant – ik heb het doorgedrukt voordat het klaar was. |
O KTO B E R 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
ECHT GEZEGD
Zegt DJ Koh, CEO van Samsung, over de te snelle introductie van de Galaxy Fold. De opvouwbare smartphone zou in april uitkomen, maar werd vlak voor de release uitgesteld omdat de testexemplaren al snel stukgingen. Een verbeterd model moet in september verschijnen.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
HOE TERECHT IS DE OPHEF ROND FACEAPP?
15 JULI ICT-JURIST CHARLOTTE MEINDERSMA ZEGT TEGEN DE NOS DAT FACEAPP ‘EXTREEM VEEL GEGEVENS VERWERKT’ EN DAT JE ‘JE DATA AAN RUSLAND GEEFT’.
17 JULI AMERIKAANSE ONDERZOEKERS KUNNEN GEEN BEWIJS VINDEN VOOR DE CLAIM DAT FACEAPP STIEKEM JE FOTO’S OF ANDERE GEVOELIGE GEGEVENS DOORSTUURT.
18 JULI DE BEDENKER VAN FACEAPP ONTKENT DAT DE SERVERS VAN HET BEDRIJF IN RUSLAND STAAN OF DAT ER GEBRUIKERSDATA WORDT DOORVERKOCHT.
22 JULI DE POLITIE VAN MAASTRICHT ADVISEERT OP FACEBOOK OM FACEAPP TE VERWIJDEREN OMDAT DE APP RUSSISCH IS EN NIET ONDER DE AVG ZOU VALLEN.
23 JULI DE LANDELIJKE POLITIE LAAT TWEAKERS DESGEVRAAGD WETEN NIETS MET DE WAARSCHUWING TE MAKEN TE HEBBEN.
23 JULI ICT-JURIST ARNOUD ENGELFRIET ZEGT DE WERKWIJZE VAN DE APP ‘WEINIG UNIEK’ TE VINDEN EN VINDT HET ‘BEHOORLIJK EEN STORM IN EEN GLAS WATER’.
FaceApp, een Russische app
verouderen en doet dat vaak erg
Wat is hier precies aan de hand?
is. De ophef lijkt dus overdreven,
die al sinds 2017 in de app-
goed. Volgens diverse beveiligings-
Nader onderzoek en een reactie
maar FaceApp blijft desondanks
winkels staat, kwam onlangs in het
onderzoekers en juristen mag Face-
van FaceApp wijst uit dat het alle-
een wat dubieuze gratis app. En je
nieuws omdat de app je gezicht en
App je gezicht en allerlei andere
maal wel meevalt met de gegevens-
weet: als een dienst gratis is, ben
andere persoonlijke informatie zou
informatie zonder toestemming en
verzameling. Bovendien moet het
jíj vaak het product. Wie om zijn
verzamelen én doorverkopen. De
informatie delen met partners en
Russische bedrijf achter de app zich
privacy geeft, gebruikt de app dus
app gebruikt kunstmatige intelli-
valt de app niet onder de Europese
gewoon aan de AVG houden omdat
liever niet.
gentie om een foto van je te
privacywet AVG.
FaceApp in Europa beschikbaar
K I C K S TA R T E R
QUBE LAADT ÉCHT DRAADLOOS OP
Nederlandse vinding De Nederlandse start-up MANU introduceert naar eigen zeggen de eerste echt draadloze oplader: de QUBE. Die bestaat uit twee onderdelen. Het basisstation zit met de stekker in het stopcontact en daarbovenop zit een tweede laadstation. Dit is een 10.400mAh-powerbank die zichzelf met 5 watt draadloos oplaadt als hij op het baC I J F E R TJ E
1 MILJARD DOLLAR
sisstation ligt. Haal je de powerbank los, dan kun je die overal neerzetten. Leg je je smartphone met ondersteuning voor draadloos Qi-laden op de lader, dan laadt hij op met maximaal 10 watt. Is de powerbank leeg, dan leg je hem weer op het basisstation. MANU verkoopt de QUBE
Betaalt Apple voor het overgrote deel van Intels smartphonemodemtak. De fabrikant krijgt in ruil hiervoor 2200 medewerkers, patenten en apparatuur om eigen 5G-chips voor iPhones te ontwikkelen.
|
8 |
via Kickstarter voor 84 euro. De winkelprijs wordt meer dan honderd euro. Concurrerende 10.4000mAh-powerbanks die je toestel draadloos opladen kosten zo’n vijftig euro en laden zichzelf op via een usb-kabel.
ENTER
JEROEN DE JAGER HOORT HET LIEFST Z’N EIGEN GELUID
Ik ben groot fan van Sony’s geluidwerende koptelefoons, die grote oorwarmers dus, maar ’s zomers worden die wel érg warm. Als de geluidwering van deze dopjes net zo goed is als die van Sony’s grote koptelefoons, dan zijn ze dat forse bedrag meer dan waard. Ik snap niet dat Apple zo lang wacht met het uitbrengen van een ruisonderdrukkingsfunctie op zijn Ear- en AirPods. Nu zijn de AirPods veruit de populairste oordopjes, en heeft Apple de voorsprong én het momentum. Maar hoelang nog?
DAAN DOEDENS DRAAGT DAAROM EEN ZO GROOT MOGELIJKE KOPTELEFOON
Als je me 15 jaar geleden had gezegd dat ik ooit iets over draadloze, geluidwerende oordopjes zou schrijven, had ik je met m’n discman voor je hoofd geslagen. Nu is het zover en ik heb er zelfs nog nooit eentje in gehad. Deels omdat ik die dingen door een klein genetisch foutje niet in krijg, maar vooral omdat ik zweer bij koptelefoons die óp of over het oor zitten. Tof dat Sony Apple naar de kroon probeert te steken – en ik hoop dat het lukt – maar deze sla ik zelf toch maar even over.
JEROEN BOER HEEFT NIET ALTIJD EEN GROTE TAS BIJ ZICH
DRAADLOZE OORDOPJES MET GELUIDWERING
Sony WF-1000XM3 De introductie van de Apple AirPods heeft de markt voor draadloze oordopjes flink opgestookt. Zowel het aanbod als de kwaliteit nemen toe, en Sony’s nieuwste WF-1000XM3-oordopjes zijn daar een mooi voorbeeld van. Het setje dopjes zou het omgevingsgeluid goed moeten blokkeren door de ruisonderdrukkingstechnologie die we vooral kennen van duurdere hoofdtelefoons. Draadloze oordopjes zoals de AirPods hebben daar veel moeite mee. De WF-1000XM3 zou op de geluidwerende stand tot zes uur mee moeten gaan en laadt drie keer op via het opbergdoosje. De oordopjes ondersteunen Google Assistent en muziekbediening gaat via de aanraakgevoelige oorschelpen. Dat klinkt op papier allemaal goed, maar zijn ze 250 euro waard?
|
O KTO B E R 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Ik ben doorgaans geen fan van gehoorgang-afsluitende oordopjes, maar Sony levert maar liefst zeven verschillende dopjes mee. Grote kans dus dat er eentje perfect en comfortabel past. Ik ben erg benieuwd, want Sony’s geluidwerende technologie werkt uitmuntend, maar die toeters voor over het oor vind ik gewoon te groot om altijd mee te nemen. Zou dit net zo goed werken én lekker zitten, dan heeft Sony een gouden combinatie waarmee ik me in de trein lekker kan afzonderen van de medereizigers.
ELMAR REKERS KRIJGT UITSLAG VAN DE VAGE MARKETINGTAAL
Als een fabrikant in z’n persbericht strooit met termen als ‘Tri-Hold Design’, ‘Dual Noise Sensor’, ‘Quick Attention Mode’, ‘Digital Sound Enhancement’, ‘Wearing Detection’ en ‘Triple Comfort’, krijg ik direct uitslag in mijn nek van de vage marketingtaal. Dus of deze oordopjes van Sony z’n hoge prijs waard zijn? Dat hangt voor mij vooral af van (jawel) de audiokwaliteit. En als het geluid dan ook nog overeind blijft naast het goed onderdrukken van het omgevingsgeluid, dan heeft Sony al die dure marketingpraat echt niet nodig om mij over de streep te trekken.
|
9 |
ENTER
LAMPJE VANZELF AAN JEROEN BOER, MAAKT DOMME LAMPEN SLIM
Ik zocht een manier om een aantal normale lampen slim te maken, en wellicht is de ECODIM.07 de perfecte oplossing. Dit is een voor
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zoveel uit als het een geniaal idee is.
led geschikte dimmer die je in plaats van je normale lichtschakelaar monteert. Hij is voorzien van Z-Wave en ZigBee, en zou samen kunnen werken met Philips Hue. www.ecodim.nl
KAMPEERLAMPJE JEROEN DE JAGER, DOET WELEENS AAN GEZELLIGHEID
We zijn het kamperen zonder caravan maar mét motoren aan het (her)ontdekken. Dat vraagt om een heel andere kampeeruitzet. Dit gezellige lampje krijgt zeker een plekje in de motorkoffer. Hij is oplaadbaar en kan fungeren als flessenstop. Zo blijft het ook gezellig nadat de wijnfles is leeggedronken. www.tiny.cc/wijnstop
TIKKIE
FOTOPRINTJES MÉT GELUID
DAAN DOEDENS, KAN WEL WAT TYPLES GEBRUIKEN
THESKE SLIJKERMAN, HEEFT NIET ZO VEEL GEDULD
Bekentenis: ik ben nogal slecht in typen. Ik
Met de Instax Mini LiPlay kun je de foto’s
ben dan ook superblij met de autocorrectie
die je maakt direct printen, net zoals de pola-
op mijn telefoon, maar op de pc werkt dat
roids van vroeger dus. Wat hier dan anders
nog niet zo denderend. De Keystone is een
aan is? Hij neemt ook geluid op, wat je af-
slim toetsenbord dat via AI leert hoe je typt
speelt door de gedrukte qr-code te scannen
en per toets uitrekent hoe diep hij moet
met de app. Zo kun je écht de sfeer van het
worden ingedrukt voordat er iets wordt
moment herbeleven via je foto.
geregistreerd. Precies wat ik nodig heb!
www.tiny.cc/instx
www.tiny.cc/stonekey
KLEURRIJKE OORDOPJES JORIS PETERSE, HOUDT VAN KLEUREN ÉN VAN 3,5MM-JACKS
Ik ben zwaar tegen smartphones, tablets en laptops zonder 3,5mm-aansluiting. Die worden alleen maar gemaakt om je te verplichten om draadloze oordopjes te kopen, liefst van de fabrikant zelf. Mooi niet, ik heb mijn eigen kleurrijke oordopjes. Mét draad en 3,5mm-stekker. Daar wordt de wereld een klein beetje vrolijker van. www.tiny.cc/unicornbuds
|
10 |