Computer!Totaal 11-2021 Preview

11

HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN

ZO BESCHERM JE JOUW

ONLINE PRIVACY

KOOPGIDS

GAMEMONITORS

Razendsnelle graphics en spetterende kleuren

GAIA-X: EUROPESE CLOUD + 5 VEILIGE CLOUDDIENSTEN DIE JE NU AL KUNT GEBRUIKEN TEST

WORKSHOP

16

GOOGLE TEMMEN

DIGITALE KLUIS VOOR AL JE LOG-INS

DE BESTE ALTERNATIEVEN VOOR

WACHTWOORDMANAGERS

WHATSAPP

PEGASUS

SPYWARE VOOR OVERHEDEN

TWEEFACTORAUTHENTICATIE

BESCHERM JE BELANGRIJKE ACCOUNTS BETER

15

MASTERCLASS

SLIMME IP-CAMERA

Gezichtsherkenning met een Pi 4 MASTERCLASS

CERTIFICAAT VOOR JE NAS

Webserver met versleutelde toegang 02111

TIPS VOOR GOOGLE MAPS

8 718226 108197 29e JAARGANG | NOVEMBER 2021

€ 7,75

E D K E ONTD MST O TOEK NU! .nl o l o v de

WiFi overal in huis.

De innovatieve netwerker voor de digitale toekomst van uw huis.

• Snelle en stabiele WiFi • Beste ontvangst van de kelder tot de zolder • De innovatie van de marktleider

VOORWOORD

Voorwoord

Online privacy Hoe meer we online doen, hoe belangrijker onze online privacy wordt. Daarom, maar ook vanwege de groeiende technische mogelijkheden, zou je verwachten dat die online privacy ook beter en makkelijker automatisch te regelen is. Dat proces loopt echter nog flink achter, je moet zelf aan de slag. Gelukkig kan dat.

De beste manier om volledige privacy te krijgen, is natuurlijk door nooit online te gaan en geen enkele online dienst te gebruiken. Maar dat is niet realistisch.

Wat je wel kunt doen? Als je heel cynisch bent, zeg je: niets.

Want dankzij het Pegasus-debacle weten we dat geen enkel systeem echt veilig is voor ongewenste pottenkijkers. Tegelijkertijd zijn overheden en (andere) misdaadsyndicaten niet de enige die het op jouw privégegevens hebben voorzien. Dus heeft het wel degelijk zin om privacyvriendelijke diensten te gebruiken en vooral zoveel mogelijk verschillende wachtwoorden te gebruiken, mét een wachtwoordmanager en als het kan ook nog met tweefactorauthenticatie. Dat laatste is helaas wel meer gedoe, maar met authenticatie-apps is er redelijk mee te leven.

Als wachtwoordmanager gebruik ik zelf nog een hybride model van een oudere versie van 1Password en de wachtwoordmanagers van Edge en Safari. Het werkt vrij aardig, maar nog steeds moet ik regelmatig mijn smartphone of laptop erbij halen om bepaalde (oudere) inloggegevens terug te vinden. Ik hik er tegenaan om op een nieuwe wachtwoordmanager over te stappen, gelijk een familie-account te nemen, en dan zorgvuldig en consciëntieus alles daarin over te hevelen. Ik weet dat dat prima kan, ik vraag me alleen af of ik daar lang genoeg zorgvuldig mee bezig kan zijn. Eigenlijk is het net als back-uppen, ik weet dat het belangrijk is om te doen, maar het is gewoon niet leuk om ermee bezig te zijn.

Veel leesplezier!

Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl

|

NOVEMBER 2021

|

W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L

|

|

3 |

NUMMER 11 2021

Een groot deel van ons leven speelt zich online en op onze smartphone af. In diverse onlinediensten sla je ongemerkt veel privacygevoelige informatie op. Hoe bescherm je die kwetsbare data optimaal?

Online privacy

Houd je informatie veilig ENTER

8

WORKSHOP Privacy binnen Google

Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten,

Een Google-account dat niet continu met je

cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles

meekijkt, maar wel de voordelen biedt van

wat langs is gekomen, viel dit ons het meeste

geïntegreerde diensten, gegevens en bestan-

op. Is dát even lekker binnenkomen!

den? Duik in de instellingen en je hebt het zo voor elkaar.

SLIMME PI-CAMERA Maak in deze masterclass een slimme came-

TIPS & TRUCS Google Maps

ra voor de Raspberry Pi met behulp van het

Van oplaadstations tot locatie delen: 15 tips

92

om nog meer uit Google Maps te halen. 102

ontwikkelplatform Edge Impulse.

|

84

4 |

INHOUD

20

SPYWARE VOOR OVERHEDEN

Met de Pegasus malware is op afstand alle inhoud van smartphones in te zien. Nog verontrustender is het feit dat deze malware vooral gebruikt is door overheden.

TEST Wachtwoordmanagers

24

34

Is je WhatsApp-communicatie wel in veilige

Als je je bestanden online wilt opslaan, heb

prijs van zestien wachtwoordmanagers,

handen bij datahongerig Facebook? Alter-

je keuze uit allerlei clouddiensten. Maar

en kijken welke managers op deze pun-

natieven zijn er genoeg: waarom stappen we

welke zijn echt veilig? Computer!Totaal

ten het beste scoren.

niet massaal over?

bekijkt vijf alternatieve diensten.

30

36

Al sinds 2019 werkt men aan Gaia-X, een

Een goede methode om de beveiliging van

data-infrastructuur die de gegevens van Eu-

je accounts te verhogen, is tweefactor-

ropeanen moet beschermen. Maar hoe vei-

authenticatie. We laten zien welke opties er

lig wordt dit ambitieuze project?

zijn en hoe het werkt.

WAAROM NOG WHATSAPP?

We geven een zeer uitgebreid overzicht

VEILIGE CLOUDDIENSTEN

GAIA-X: DE EUROPESE CLOUD

van functionaliteit, gebruiksgemak én

44

TWEEFACTORAUTHENTICATIE

QUICK FIX

MASTERCLASS NAS-certificaat

CHECKLIST IN GOOGLE DOCS

72

CONTROLE OVER JE MUIS

82

PICTOGRAMGRAFIEKEN

90

YOUTUBE SHORTS MAKEN

106

Waar moet je specifiek op letten als je

Zelfs als je een NAS alleen binnen je thuis-

VRAAG & ANTWOORD

netwerk gebruikt, is het verstandig om

een nieuwe gamemonitor wilt aanschaf-

126

hoe je een echt Let’s Encrypt-certificaat voor

KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Soundbars

108

de encryptie gebruikt.

de

programmeertaal

Kotlin, waarvoor we eerst een ontwikkelomgeving installeren.

|

NOVEMBER 2021

|

74

130

REVIEWS

BASISCURSUS Mobiele apps bouwen (deel 5) introduceren

fen en wat zijn de beste schermen die er op dit moment te koop zijn?

daarmee met https te verbinden. We tonen

We

KOOPGIDS Gamemonitors

116

W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L

|

HARDWARE

58

SOFTWARE

63

APPS

68

GAMES

70

|

5 |

ENTER

Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!

De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelo-

COMPUTER

vende producten. Een

TECH AWARDS HOTLIST

HP Chromebase AiO

|

product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.

HP verdient deze maand de Tech

en het enorme aanbod van laptops met

touchscreen heeft, dat overigens 21,5 inch

Awards Hotlist met de introductie

Chrome OS (Chromebooks). Het meest op-

meet en een Full-HD-resolutie toont.

van zijn HP Chromecase AiO. Dat is een all-

vallend aan de Chromebase AiO is echter

Het apparaat heeft respectievelijk 4 GB

in-one-computer die draait op Chrome OS

het feit dat je het beeldscherm 90 graden

of 16 GB geheugen en 64 GB of 256 GB op-

en waarvan de hardware is weggewerkt in

kunt kantelen, dus van horizontaal naar

slagruimte, aangevuld met een webcam en

de met stof beklede voet. Die voet bevat

verticaal. Een verticaal scherm is in veel ge-

een aantal usb-a- en usb-c-poorten. Google

tevens twee Bang & Olufsen-luidsprekers

vallen handiger, bijvoorbeeld bij het lezen

belooft minimaal acht jaar updates voor

van 5 watt.

van lange teksten, het programmeren van

Chrome OS. In de Verenigde Staten start de

De Chromebase AiO valt op als een van

websites en applicaties of het bewerken

HP Chromebase bij 600 dollar. Eventuele

de weinige all-in-ones met Chrome OS, wat

van verticaal georiënteerde beelden. Extra

Nederlandse beschikbaarheid en bijbeho-

opmerkelijk is gezien de grote populariteit

interessant is dat de ChromeBase AiO een

rende prijzen zijn nog niet aangekondigd.

6 |

ENTER

DOMOTICA

Je nest niet uit GOOGLES NIEUWE CAMERA’S EN DEURBEL

COMPUTER

HELEMAAL ZEN

Google verkoopt nieuwe slimme

Ook nieuw is de Nest Cam, die op een

camera’s en een slimme deurbel in

accu werkt en voor buiten bedoeld is.

ASUS-AIO’S MET RYZEN-PROCESSOR

Nederland. De apparaten vallen onder

ASUS heeft onlangs een nieuwe all-in-

het Nest-merk en volgen de oudere

one-computer in Nederland en België uit-

camera’s en deurbel op.

Deze camera kost eveneens 200 euro.

Voor binnen brengt Google binnenkort de Nest Cam (Indoor) uit voor 100

gebracht. Deze Zen AiO 24 M5401 is te koop in

De Nest Doorbell kost 200 euro, werkt

euro. Deze camera werkt alleen als de

drie configuraties met prijzen van 749, 949 en

zowel via een bedrade installatie als op

stekker in het stopcontact zit. Tot slot

1049 euro. Het instapmodel is voorzien van 8

een accu en is te koppelen aan een Nest-

verschijnt nog de 300 euro kostende

GB werkgeheugen, een ssd van 512 GB en een

luidspreker of slim scherm dat in huis

buitencamera Nest Cam met floodlight,

AMD Ryzen 3 5300U-processor. De tweede

als gong functioneert. De deurbel werkt

die links en rechts van de camera schijn-

uitvoering heeft een krachtiger Ryzen 5

via de Google Home-app, filmt in een

werpers heeft. Ook voor de slimme

5500U-processor, 16 GB geheugen en twee

resolutie van 1280 × 960 pixels en ver-

camera’s is een maandelijks abonne-

512GB-ssd’s. De duurste versie heeft evenveel

eist een Nest Aware-abonnement om

ment (vanaf 5 euro) nodig om beelden

geheugen en opslagruimte, maar draait op een

beelden een maand terug te kijken.

een maand of langer terug te kijken.

snellere Ryzen 7 5700U-processor.

Alle drie de all-in-ones maken gebruik van Ryzen-laptopprocessors

met

oudere

Zen

2-kernen. In veel moderne computers zit een nieuwere AMD-processor met betere Zen 3-kernen. ASUS voorziet de all-in-ones in alle drie de gevallen van een 23,8inch-Full-HDscherm, een infraroodcamera om in te loggen via Windows Hello en speakers. Usb-c- en usb-a-poorten zijn ook aanwezig, net als een HDMI-aansluiting (1.4) en ethernetpoort.

De computer weegt 7 kilo en komt met een voet, al kun je hem dankzij de VESA-bevestigingspunten ook ophangen. ASUS levert de all-in-one inclusief bluetooth-toetsenbord en bluetooth-muis. Windows 10 is voorgeïnstalleerd, een update naar Windows 11 volgt.

ECHT GEZEGD

Ons doel is om te overleven, en dat duurzaam te doen |

NOVEMBER 2021

|

W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L

|

Zegt Huawei-voorzitter Eric Xu over de omzetdaling van 47 procent (!) van Huaweis consumententak. Xu noemt ‘externe factoren’ als reden voor de daling. Hij zal hiermee doelen op de handelssancties die de Amerikaanse overheid Huawei heeft opgelegd.

|

7 |

ENTER

TIJDLIJN

STORTVLOED AAN DATALEKKEN Datalekken zijn schering en inslag. En elk

en in weer een andere situatie trapt een medewer-

ook zonder online accounts lijk je steeds meer

datalek is anders. De ene keer let een mede-

ker in een phishingmail. Hoe meer online accounts

gevaar te lopen. Bijvoorbeeld als ambtenaar,

werker niet goed op bij het kopiëren van gegevens,

je hebt, hoe groter de kans dat je een keer wordt

pensioenontvanger of student. We zetten een zes-

de andere keer is een database niet goed beveiligd,

ingelicht dat je gegevens zijn buitgemaakt. Maar

tal recente, uiteenlopende datalekken op een rij.

12 JULI

Kledingwebwinkel Spreadshirt waarschuwt klanten dat hackers gevoelige informatie van klanten hebben buitgemaakt, inclusief wachtwoorden die matig versleuteld zijn.

16 JULI

De persoonsgegevens van 65.000 ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn door een fout van een medewerker gekopieerd naar databases van twee andere overheidsinstanties.

18 JULI Een slecht beveiligde

database van coronatestbedrijf Testcoronanu.nl gaf toegang tot de gegevens van zo’n 60.000 klanten. Het bedrijf informeerde zijn klanten hier per mail over, maar zette per ongeluk elke geadresseerde in het cc-veld.

28 JULI

10 AUGUSTUS

Telecomprovider Online.nl meldt aan klanten dat er bij een datalek in mei meer gegevens zijn gelekt dan in juni gemeld. Details blijven schaars.

Pensioenfondsbeheerder Blue Sky Group is via een phishingmail gehackt, waardoor zeer gevoelige informatie van pensioenontvangers in handen is gekomen van criminelen.

Blue Sky Group werkt onder andere voor KLM, SNS Reaal en Philips.

3 SEPTEMBER

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen is slachtoffer geworden van een datalek en wordt afgeperst door een onbekende hacker.

Er zijn gegevens van studenten en/of medewerkers gelekt.

GAMING

AMD-KAART VOOR FULL-HD-GAMING

Iets voor jou?

AMD heeft een nieuwe videokaart uitgebracht voor desktopgamers. De Radeon RX 6600 XT heeft een adviesprijs van 389 euro, maar zal vermoedelijk lange tijd voor meer geld worden aangeboden omdat webwinkels rekening houden met zeer beperkte voorraden en veel interesse.

De Radeon RX 6600 XT is volgens AMD gericht op C I J F E R TJ E

RUIM 1 MILJOEN

gamers die graag in Full-HD-resolutie spelen. AMD brengt geen referentiekaart uit. Fabrikanten als MSI, Sapphire, ASUS en Gigabyte verkopen sinds half augustus videokaarten op basis van de RX 6600 XT. De videokaart heeft een total board power van 160 watt, werkt via één 8pins-

mensen betalen voor de videostreamingdienst Videoland, meldt eigenaar RTL Group. In een jaar tijd is het abonneebestand met 21 procent gegroeid. RTL en Talpa gaan binnenkort fuseren, onder meer om Videoland een serieuzere concurrent te maken van streamingdiensten als Netflix.

|

8 |

aansluiting en is voorzien van 8 GB GDDR6-geheugen.

Andere specificaties omvatten een 128bit-geheugenbus, een geheugenbandbreedte van 256 GB/s en een Navi 23 XT-gpu. Je kunt de RX 6600 XT zien als de opvolger van de RX 5600 XT, die in januari 2020 uitkwam voor 305 euro.

ENTER

JEROEN BOER VERGEET Z’N SMARTWATCH VAAK OP TE LADEN

Eén fraaie smartwatch die op alle smartphones werkt, blijft een utopie, maar voor Android-gebruikers lijkt me dit een goede stap. Via Samsung komen er in de toekomst in één klap veel meer Wear OS-gebruikers bij. Dat betekent vermoedelijk meer interessante apps en diensten, wat ook goed is voor andere Wear OS-smartwatches. Wat mij als Android-gebruiker dan wel tegenstaat, is dat Samsung deels wel blijft vasthouden aan eigen diensten als spraakassistent Bixby. Verbeterpuntje.

JORIS PETERSE HAAT HOEKIGE HORLOGESCHERMEN

Ik hoop al een tijd op een goed alternatief voor de Apple Watch, dat functioneel evenveel te bieden heeft, maar met een ontwerp dat me aanspreekt én Android-ondersteuning.

De Galaxy Watch 4 zet alvast vinkjes bij de ondersteuning en het ontwerp. Alleen moeten Google en Samsung nog leren hoe

TIJD VOOR VERNIEUWING

ze het functioneel moeten aanpakken, met meer gebruikers en

Samsung Galaxy Watch 4

app-ontwikkelaars als gevolg. Het feit dat Samsung alle bestaande Tizen-gebruikers in de steek laat door geen update aan te bieden, is wat dat betreft een slecht teken.

JEROEN DE JAGER DIK TEVREDEN MET DE APPLE WATCH

Een goede zaak dat Samsung stopt met zijn eigen wearablebesturingssysteem. Zoiets ontwikkelen is echt een specia-

Samsung heeft eind augustus twee nieuwe smartwatches uitgebracht in de vorm van de Galaxy Watch 4 en Watch 4 Classic. Qua ontwerp en functies niet de meest revolutionaire slimme horloges tot dusver, en dus ook niet de reden dat we ze hier bespreken. De reden ligt in het verlengde van de Fabeltjesland-rubriek uit Computer!Totaal 10, waar we de komst van het Wear OS 3-besturingssysteem onder de loep namen. De Watch 4-modellen zijn namelijk de eerste smartwatches met deze door Google en Samsung gezamenlijk ontwikkelde nieuwe software. Dat is interessant omdat Samsung de afgelopen jaren enkel horloges met zijn eigen Tizen-software verkocht en daar nu mee stopt.

Andere bedrijven zoals Oppo en Fossil brachten al Wear OS-horloges uit en blijven dit doen. Wat vinden de redacteuren van Computer!Totaal van de samenwerking tussen Google en Samsung, ook in het licht van de dominantie van de Apple Watch?

|

NOVEMBER 2021

|

W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L

|

lisme. Hopelijk commiteert Google zich voor langere tijd aan Wear OS, want dat heeft een tijdje behoorlijk lopen verpieteren, en trekken Google en Samsung zich op aan de Apple Watch, die nog mijlenver voorligt wat betreft functies en gemak. Als smartwatches voor Android-telefoons eindelijk echt interessant worden, dan hebben we tenminste wat te kiezen.

DAAN DOEDENS IS ENTHOUSIAST OVER TEAMWORK

In een markt met meerdere besturingssystemen wordt app-ondersteuning

opeens

belangrijk.

Gezondheids-

gadgets die niet automatisch met Google Fit werken (mijn favoriet) laat ik liever links liggen. Nu Wear OS op de nieuwe Galaxy Watch draait, is die connectie opeens een stuk logischer. Zelfs los van het minder gesloten karakter ten opzichte van Tizen en de doorgaans goede gebruiksvriendelijkheid van Googlesoftware, waardeer ik deze keuze. Fijn ook dat deze partijen samenwerken in plaats van elkaar in de haren te vliegen.

|

9 |

ENTER

HANDIG PAKKETJE EELKO ROL, ROLT Z’N EIGEN ZAKKEN WEL

Een vrij geniaal idee, dit beschermhoesje van Spigen. Hiermee koppel je een AirTag aan je AirPods Pro, zodat je je oordopjes – mocht je ze kwijtraken – met je telefoon weer kunt

Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.

opsporen. Aan de andere kant: het wordt zo wel een prijzig en handzaam pakketje dat zakkenrollers goed zal bevallen. www.tiny.cc/appspi

MODERNE PLATENSPELER LORENZO JEPMA, POETST DE PLAAT

De laatste weken ben ik bezig geweest een kleine vinyl-bibliotheek bij elkaar te sprokkelen. M’n platen speel ik sinds kort af op deze platenspeler van Lenco. Dit fraaie houten apparaat beschikt over een geïntegreerde voorversterker, verstelbaar contragewicht en een riemaandrijving. www.lenco.com

ANDROID WEAR POGING 3

HELD NUMMER 10

JORIS PETERSE, IS WIJZER DAN ZIJN KLOKJE

JEROEN DE JAGER, IS EEN HELD OP DE MOTOR

Terwijl Apple met succes zijn smartwatch

Helaas heeft mijn GoPro Hero 3 onlangs

verkoopt, wil het bij Google nog steeds niet

de geest gegeven. Na vele zomers filmpret

echt lukken. Gelukkig is er nog een merk

op de motor is het schermpje gebarsten

als Fossil, dat in tegenstelling tot tech-

en krijg ik hem niet meer aan de praat. De

fabrikanten wél een stijlvolle smartwatch

via WinFuture gelekte GoPro Hero 10 is

maakt, zoals deze Gen 6-smartwatches met

een mooie upgrade met zijn 4K-resolutie

Googles WearOS.

met 120 frames per seconde. De prijs en beschikbaarheid zijn nog onbekend.

www.fossil.com

www.gopro.com

REKENEN MET PYTHON JEROEN BOER, HOUDT ALLEEN NIET VAN AFREKENEN

Ik betwijfel of de grafische rekenmachines van nu nou echt zoveel meer kunnen dan mijn TI-83, maar door het ontbreken van een examenstand is dit model niet meer toegestaan. De TI-84 Plus CE-T Python Edition heeft deze examenstand wel én een leuke nieuwe functionaliteit: je kunt hem programmeren in Python en ook nog eens verbinden met de micro:bit-microcontroller. www.education.ti.com

|

10 |