11
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
ZO BESCHERM JE JOUW
ONLINE PRIVACY
KOOPGIDS
GAMEMONITORS
Razendsnelle graphics en spetterende kleuren
GAIA-X: EUROPESE CLOUD + 5 VEILIGE CLOUDDIENSTEN DIE JE NU AL KUNT GEBRUIKEN TEST
WORKSHOP
16
GOOGLE TEMMEN
DIGITALE KLUIS VOOR AL JE LOG-INS
DE BESTE ALTERNATIEVEN VOOR
WACHTWOORDMANAGERS
PEGASUS
SPYWARE VOOR OVERHEDEN
TWEEFACTORAUTHENTICATIE
BESCHERM JE BELANGRIJKE ACCOUNTS BETER
15
MASTERCLASS
SLIMME IP-CAMERA
Gezichtsherkenning met een Pi 4 MASTERCLASS
CERTIFICAAT VOOR JE NAS
Webserver met versleutelde toegang 02111
TIPS VOOR GOOGLE MAPS
8 718226 108197 29e JAARGANG | NOVEMBER 2021
€ 7,75
E D K E ONTD MST O TOEK NU! .nl o l o v de
WiFi overal in huis. De innovatieve netwerker voor de digitale toekomst van uw huis.
• Snelle en stabiele WiFi • Beste ontvangst van de kelder tot de zolder • De innovatie van de marktleider
VOORWOORD
Voorwoord
Online privacy Hoe meer we online doen, hoe belangrijker onze online privacy wordt. Daarom, maar ook vanwege de groeiende technische mogelijkheden, zou je verwachten dat die online privacy ook beter en makkelijker automatisch te regelen is. Dat proces loopt echter nog flink achter, je moet zelf aan de slag. Gelukkig kan dat. De beste manier om volledige privacy te krijgen, is natuurlijk door nooit online te gaan en geen enkele online dienst te gebruiken. Maar dat is niet realistisch. Wat je wel kunt doen? Als je heel cynisch bent, zeg je: niets. Want dankzij het Pegasus-debacle weten we dat geen enkel systeem echt veilig is voor ongewenste pottenkijkers. Tegelijkertijd zijn overheden en (andere) misdaadsyndicaten niet de enige die het op jouw privégegevens hebben voorzien. Dus heeft het wel degelijk zin om privacyvriendelijke diensten te gebruiken en vooral zoveel mogelijk verschillende wachtwoorden te gebruiken, mét een wachtwoordmanager en als het kan ook nog met tweefactorauthenticatie. Dat laatste is helaas wel meer gedoe, maar met authenticatie-apps is er redelijk mee te leven. Als wachtwoordmanager gebruik ik zelf nog een hybride model van een oudere versie van 1Password en de wachtwoordmanagers van Edge en Safari. Het werkt vrij aardig, maar nog steeds moet ik regelmatig mijn smartphone of laptop erbij halen om bepaalde (oudere) inloggegevens terug te vinden. Ik hik er tegenaan om op een nieuwe wachtwoordmanager over te stappen, gelijk een familie-account te nemen, en dan zorgvuldig en consciëntieus alles daarin over te hevelen. Ik weet dat dat prima kan, ik vraag me alleen af of ik daar lang genoeg zorgvuldig mee bezig kan zijn. Eigenlijk is het net als back-uppen, ik weet dat het belangrijk is om te doen, maar het is gewoon niet leuk om ermee bezig te zijn. Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
|
NOVEMBER 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
NUMMER 11 2021
Een groot deel van ons leven speelt zich online en op onze smartphone af. In diverse onlinediensten sla je ongemerkt veel privacygevoelige informatie op. Hoe bescherm je die kwetsbare data optimaal?
Online privacy
Houd je informatie veilig ENTER
8
WORKSHOP Privacy binnen Google
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten,
Een Google-account dat niet continu met je
cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles
meekijkt, maar wel de voordelen biedt van
wat langs is gekomen, viel dit ons het meeste
geïntegreerde diensten, gegevens en bestan-
op. Is dát even lekker binnenkomen!
den? Duik in de instellingen en je hebt het zo voor elkaar.
SLIMME PI-CAMERA Maak in deze masterclass een slimme came-
TIPS & TRUCS Google Maps
ra voor de Raspberry Pi met behulp van het
Van oplaadstations tot locatie delen: 15 tips
92
om nog meer uit Google Maps te halen. 102
ontwikkelplatform Edge Impulse.
|
84
4 |
INHOUD
20
SPYWARE VOOR OVERHEDEN
Met de Pegasus malware is op afstand alle inhoud van smartphones in te zien. Nog verontrustender is het feit dat deze malware vooral gebruikt is door overheden.
TEST Wachtwoordmanagers
24
34
Is je WhatsApp-communicatie wel in veilige
Als je je bestanden online wilt opslaan, heb
prijs van zestien wachtwoordmanagers,
handen bij datahongerig Facebook? Alter-
je keuze uit allerlei clouddiensten. Maar
en kijken welke managers op deze pun-
natieven zijn er genoeg: waarom stappen we
welke zijn echt veilig? Computer!Totaal
ten het beste scoren.
niet massaal over?
bekijkt vijf alternatieve diensten.
30
36
Al sinds 2019 werkt men aan Gaia-X, een
Een goede methode om de beveiliging van
data-infrastructuur die de gegevens van Eu-
je accounts te verhogen, is tweefactor-
ropeanen moet beschermen. Maar hoe vei-
authenticatie. We laten zien welke opties er
lig wordt dit ambitieuze project?
zijn en hoe het werkt.
WAAROM NOG WHATSAPP?
We geven een zeer uitgebreid overzicht
VEILIGE CLOUDDIENSTEN
GAIA-X: DE EUROPESE CLOUD
van functionaliteit, gebruiksgemak én
44
TWEEFACTORAUTHENTICATIE
QUICK FIX
MASTERCLASS NAS-certificaat
CHECKLIST IN GOOGLE DOCS
72
CONTROLE OVER JE MUIS
82
PICTOGRAMGRAFIEKEN
90
YOUTUBE SHORTS MAKEN
106
Waar moet je specifiek op letten als je
Zelfs als je een NAS alleen binnen je thuis-
VRAAG & ANTWOORD
netwerk gebruikt, is het verstandig om
een nieuwe gamemonitor wilt aanschaf-
126
hoe je een echt Let’s Encrypt-certificaat voor
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Soundbars
108
de encryptie gebruikt.
de
programmeertaal
Kotlin, waarvoor we eerst een ontwikkelomgeving installeren.
|
NOVEMBER 2021
|
74
130
REVIEWS
BASISCURSUS Mobiele apps bouwen (deel 5) introduceren
fen en wat zijn de beste schermen die er op dit moment te koop zijn?
daarmee met https te verbinden. We tonen
We
KOOPGIDS Gamemonitors
116
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
HARDWARE
58
SOFTWARE
63
APPS
68
GAMES
70
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelo-
COMPUTER
vende producten. Een
TECH AWARDS HOTLIST
HP Chromebase AiO
|
product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
HP verdient deze maand de Tech
en het enorme aanbod van laptops met
touchscreen heeft, dat overigens 21,5 inch
Awards Hotlist met de introductie
Chrome OS (Chromebooks). Het meest op-
meet en een Full-HD-resolutie toont.
van zijn HP Chromecase AiO. Dat is een all-
vallend aan de Chromebase AiO is echter
Het apparaat heeft respectievelijk 4 GB
in-one-computer die draait op Chrome OS
het feit dat je het beeldscherm 90 graden
of 16 GB geheugen en 64 GB of 256 GB op-
en waarvan de hardware is weggewerkt in
kunt kantelen, dus van horizontaal naar
slagruimte, aangevuld met een webcam en
de met stof beklede voet. Die voet bevat
verticaal. Een verticaal scherm is in veel ge-
een aantal usb-a- en usb-c-poorten. Google
tevens twee Bang & Olufsen-luidsprekers
vallen handiger, bijvoorbeeld bij het lezen
belooft minimaal acht jaar updates voor
van 5 watt.
van lange teksten, het programmeren van
Chrome OS. In de Verenigde Staten start de
De Chromebase AiO valt op als een van
websites en applicaties of het bewerken
HP Chromebase bij 600 dollar. Eventuele
de weinige all-in-ones met Chrome OS, wat
van verticaal georiënteerde beelden. Extra
Nederlandse beschikbaarheid en bijbeho-
opmerkelijk is gezien de grote populariteit
interessant is dat de ChromeBase AiO een
rende prijzen zijn nog niet aangekondigd.
6 |
ENTER
DOMOTICA
Je nest niet uit GOOGLES NIEUWE CAMERA’S EN DEURBEL
COMPUTER
HELEMAAL ZEN
Google verkoopt nieuwe slimme
Ook nieuw is de Nest Cam, die op een
camera’s en een slimme deurbel in
accu werkt en voor buiten bedoeld is.
ASUS-AIO’S MET RYZEN-PROCESSOR
Nederland. De apparaten vallen onder
ASUS heeft onlangs een nieuwe all-in-
het Nest-merk en volgen de oudere
one-computer in Nederland en België uit-
camera’s en deurbel op.
Deze camera kost eveneens 200 euro. Voor binnen brengt Google binnenkort de Nest Cam (Indoor) uit voor 100
gebracht. Deze Zen AiO 24 M5401 is te koop in
De Nest Doorbell kost 200 euro, werkt
euro. Deze camera werkt alleen als de
drie configuraties met prijzen van 749, 949 en
zowel via een bedrade installatie als op
stekker in het stopcontact zit. Tot slot
1049 euro. Het instapmodel is voorzien van 8
een accu en is te koppelen aan een Nest-
verschijnt nog de 300 euro kostende
GB werkgeheugen, een ssd van 512 GB en een
luidspreker of slim scherm dat in huis
buitencamera Nest Cam met floodlight,
AMD Ryzen 3 5300U-processor. De tweede
als gong functioneert. De deurbel werkt
die links en rechts van de camera schijn-
uitvoering heeft een krachtiger Ryzen 5
via de Google Home-app, filmt in een
werpers heeft. Ook voor de slimme
5500U-processor, 16 GB geheugen en twee
resolutie van 1280 × 960 pixels en ver-
camera’s is een maandelijks abonne-
512GB-ssd’s. De duurste versie heeft evenveel
eist een Nest Aware-abonnement om
ment (vanaf 5 euro) nodig om beelden
geheugen en opslagruimte, maar draait op een
beelden een maand terug te kijken.
een maand of langer terug te kijken.
snellere Ryzen 7 5700U-processor. Alle drie de all-in-ones maken gebruik van Ryzen-laptopprocessors
met
oudere
Zen
2-kernen. In veel moderne computers zit een nieuwere AMD-processor met betere Zen 3-kernen. ASUS voorziet de all-in-ones in alle drie de gevallen van een 23,8inch-Full-HDscherm, een infraroodcamera om in te loggen via Windows Hello en speakers. Usb-c- en usb-a-poorten zijn ook aanwezig, net als een HDMI-aansluiting (1.4) en ethernetpoort. De computer weegt 7 kilo en komt met een voet, al kun je hem dankzij de VESA-bevestigingspunten ook ophangen. ASUS levert de all-in-one inclusief bluetooth-toetsenbord en bluetooth-muis. Windows 10 is voorgeïnstalleerd, een update naar Windows 11 volgt.
ECHT GEZEGD
Ons doel is om te overleven, en dat duurzaam te doen |
NOVEMBER 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Zegt Huawei-voorzitter Eric Xu over de omzetdaling van 47 procent (!) van Huaweis consumententak. Xu noemt ‘externe factoren’ als reden voor de daling. Hij zal hiermee doelen op de handelssancties die de Amerikaanse overheid Huawei heeft opgelegd.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
STORTVLOED AAN DATALEKKEN Datalekken zijn schering en inslag. En elk
en in weer een andere situatie trapt een medewer-
ook zonder online accounts lijk je steeds meer
datalek is anders. De ene keer let een mede-
ker in een phishingmail. Hoe meer online accounts
gevaar te lopen. Bijvoorbeeld als ambtenaar,
werker niet goed op bij het kopiëren van gegevens,
je hebt, hoe groter de kans dat je een keer wordt
pensioenontvanger of student. We zetten een zes-
de andere keer is een database niet goed beveiligd,
ingelicht dat je gegevens zijn buitgemaakt. Maar
tal recente, uiteenlopende datalekken op een rij.
12 JULI
Kledingwebwinkel Spreadshirt waarschuwt klanten dat hackers gevoelige informatie van klanten hebben buitgemaakt, inclusief wachtwoorden die matig versleuteld zijn.
16 JULI
De persoonsgegevens van 65.000 ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn door een fout van een medewerker gekopieerd naar databases van twee andere overheidsinstanties.
18 JULI Een slecht beveiligde
database van coronatestbedrijf Testcoronanu.nl gaf toegang tot de gegevens van zo’n 60.000 klanten. Het bedrijf informeerde zijn klanten hier per mail over, maar zette per ongeluk elke geadresseerde in het cc-veld.
28 JULI
10 AUGUSTUS
Telecomprovider Online.nl meldt aan klanten dat er bij een datalek in mei meer gegevens zijn gelekt dan in juni gemeld. Details blijven schaars.
Pensioenfondsbeheerder Blue Sky Group is via een phishingmail gehackt, waardoor zeer gevoelige informatie van pensioenontvangers in handen is gekomen van criminelen. Blue Sky Group werkt onder andere voor KLM, SNS Reaal en Philips.
3 SEPTEMBER
De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen is slachtoffer geworden van een datalek en wordt afgeperst door een onbekende hacker. Er zijn gegevens van studenten en/of medewerkers gelekt.
GAMING
AMD-KAART VOOR FULL-HD-GAMING
Iets voor jou?
AMD heeft een nieuwe videokaart uitgebracht voor desktopgamers. De Radeon RX 6600 XT heeft een adviesprijs van 389 euro, maar zal vermoedelijk lange tijd voor meer geld worden aangeboden omdat webwinkels rekening houden met zeer beperkte voorraden en veel interesse. De Radeon RX 6600 XT is volgens AMD gericht op C I J F E R TJ E
RUIM 1 MILJOEN
gamers die graag in Full-HD-resolutie spelen. AMD brengt geen referentiekaart uit. Fabrikanten als MSI, Sapphire, ASUS en Gigabyte verkopen sinds half augustus videokaarten op basis van de RX 6600 XT. De videokaart heeft een total board power van 160 watt, werkt via één 8pins-
mensen betalen voor de videostreamingdienst Videoland, meldt eigenaar RTL Group. In een jaar tijd is het abonneebestand met 21 procent gegroeid. RTL en Talpa gaan binnenkort fuseren, onder meer om Videoland een serieuzere concurrent te maken van streamingdiensten als Netflix.
|
8 |
aansluiting en is voorzien van 8 GB GDDR6-geheugen. Andere specificaties omvatten een 128bit-geheugenbus, een geheugenbandbreedte van 256 GB/s en een Navi 23 XT-gpu. Je kunt de RX 6600 XT zien als de opvolger van de RX 5600 XT, die in januari 2020 uitkwam voor 305 euro.
ENTER
JEROEN BOER VERGEET Z’N SMARTWATCH VAAK OP TE LADEN
Eén fraaie smartwatch die op alle smartphones werkt, blijft een utopie, maar voor Android-gebruikers lijkt me dit een goede stap. Via Samsung komen er in de toekomst in één klap veel meer Wear OS-gebruikers bij. Dat betekent vermoedelijk meer interessante apps en diensten, wat ook goed is voor andere Wear OS-smartwatches. Wat mij als Android-gebruiker dan wel tegenstaat, is dat Samsung deels wel blijft vasthouden aan eigen diensten als spraakassistent Bixby. Verbeterpuntje.
JORIS PETERSE HAAT HOEKIGE HORLOGESCHERMEN
Ik hoop al een tijd op een goed alternatief voor de Apple Watch, dat functioneel evenveel te bieden heeft, maar met een ontwerp dat me aanspreekt én Android-ondersteuning. De Galaxy Watch 4 zet alvast vinkjes bij de ondersteuning en het ontwerp. Alleen moeten Google en Samsung nog leren hoe
TIJD VOOR VERNIEUWING
ze het functioneel moeten aanpakken, met meer gebruikers en
Samsung Galaxy Watch 4
app-ontwikkelaars als gevolg. Het feit dat Samsung alle bestaande Tizen-gebruikers in de steek laat door geen update aan te bieden, is wat dat betreft een slecht teken.
JEROEN DE JAGER DIK TEVREDEN MET DE APPLE WATCH
Een goede zaak dat Samsung stopt met zijn eigen wearablebesturingssysteem. Zoiets ontwikkelen is echt een specia-
Samsung heeft eind augustus twee nieuwe smartwatches uitgebracht in de vorm van de Galaxy Watch 4 en Watch 4 Classic. Qua ontwerp en functies niet de meest revolutionaire slimme horloges tot dusver, en dus ook niet de reden dat we ze hier bespreken. De reden ligt in het verlengde van de Fabeltjesland-rubriek uit Computer!Totaal 10, waar we de komst van het Wear OS 3-besturingssysteem onder de loep namen. De Watch 4-modellen zijn namelijk de eerste smartwatches met deze door Google en Samsung gezamenlijk ontwikkelde nieuwe software. Dat is interessant omdat Samsung de afgelopen jaren enkel horloges met zijn eigen Tizen-software verkocht en daar nu mee stopt. Andere bedrijven zoals Oppo en Fossil brachten al Wear OS-horloges uit en blijven dit doen. Wat vinden de redacteuren van Computer!Totaal van de samenwerking tussen Google en Samsung, ook in het licht van de dominantie van de Apple Watch?
|
NOVEMBER 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
lisme. Hopelijk commiteert Google zich voor langere tijd aan Wear OS, want dat heeft een tijdje behoorlijk lopen verpieteren, en trekken Google en Samsung zich op aan de Apple Watch, die nog mijlenver voorligt wat betreft functies en gemak. Als smartwatches voor Android-telefoons eindelijk echt interessant worden, dan hebben we tenminste wat te kiezen.
DAAN DOEDENS IS ENTHOUSIAST OVER TEAMWORK
In een markt met meerdere besturingssystemen wordt app-ondersteuning
opeens
belangrijk.
Gezondheids-
gadgets die niet automatisch met Google Fit werken (mijn favoriet) laat ik liever links liggen. Nu Wear OS op de nieuwe Galaxy Watch draait, is die connectie opeens een stuk logischer. Zelfs los van het minder gesloten karakter ten opzichte van Tizen en de doorgaans goede gebruiksvriendelijkheid van Googlesoftware, waardeer ik deze keuze. Fijn ook dat deze partijen samenwerken in plaats van elkaar in de haren te vliegen.
|
9 |
ENTER
HANDIG PAKKETJE EELKO ROL, ROLT Z’N EIGEN ZAKKEN WEL
Een vrij geniaal idee, dit beschermhoesje van Spigen. Hiermee koppel je een AirTag aan je AirPods Pro, zodat je je oordopjes – mocht je ze kwijtraken – met je telefoon weer kunt
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
opsporen. Aan de andere kant: het wordt zo wel een prijzig en handzaam pakketje dat zakkenrollers goed zal bevallen. www.tiny.cc/appspi
MODERNE PLATENSPELER LORENZO JEPMA, POETST DE PLAAT
De laatste weken ben ik bezig geweest een kleine vinyl-bibliotheek bij elkaar te sprokkelen. M’n platen speel ik sinds kort af op deze platenspeler van Lenco. Dit fraaie houten apparaat beschikt over een geïntegreerde voorversterker, verstelbaar contragewicht en een riemaandrijving. www.lenco.com
ANDROID WEAR POGING 3
HELD NUMMER 10
JORIS PETERSE, IS WIJZER DAN ZIJN KLOKJE
JEROEN DE JAGER, IS EEN HELD OP DE MOTOR
Terwijl Apple met succes zijn smartwatch
Helaas heeft mijn GoPro Hero 3 onlangs
verkoopt, wil het bij Google nog steeds niet
de geest gegeven. Na vele zomers filmpret
echt lukken. Gelukkig is er nog een merk
op de motor is het schermpje gebarsten
als Fossil, dat in tegenstelling tot tech-
en krijg ik hem niet meer aan de praat. De
fabrikanten wél een stijlvolle smartwatch
via WinFuture gelekte GoPro Hero 10 is
maakt, zoals deze Gen 6-smartwatches met
een mooie upgrade met zijn 4K-resolutie
Googles WearOS.
met 120 frames per seconde. De prijs en beschikbaarheid zijn nog onbekend.
www.fossil.com
www.gopro.com
REKENEN MET PYTHON JEROEN BOER, HOUDT ALLEEN NIET VAN AFREKENEN
Ik betwijfel of de grafische rekenmachines van nu nou echt zoveel meer kunnen dan mijn TI-83, maar door het ontbreken van een examenstand is dit model niet meer toegestaan. De TI-84 Plus CE-T Python Edition heeft deze examenstand wel én een leuke nieuwe functionaliteit: je kunt hem programmeren in Python en ook nog eens verbinden met de micro:bit-microcontroller. www.education.ti.com
|
10 |