15 alternatieven voor de Raspberry Pi Vind jouw ideale goedkope minicomputer
HÉ T ANT WOORD OP AL JE TECH-VRAGEN MULTITEST
250 GB SSD-test
Slimme upgrade voor je pc + STAPPENPLAN: Zo bouw je een SSD in
COMPLETE
CLOUDGIDS d u o l c e t s e b De t s e t e g n e t s n e i d meer pbox, SpiderOak en
rive, Dro OneDrive, Google D
a r t x e s i t a r g l e Reg opslagruimdetaeu! ca Krijg tot wel 100 GB
l a r e v o g i l i e v Kom n e d n a t s e b e j j i b
Pagina 19
BASISCURSUS
Gebruikersaccounts in Windows Meerdere gebruikers op dezelfde pc EXPERTCURSUS
Trage pc of systeemcrash?
Installeer Windows opnieuw
Versnel je werkproces
Automatiseer terugkerende handelingen € 5,99 NR. 11 2014
LAAT JE DATA REDDEN VAN EEN GECRASHTE SCHIJF
Een uitgave van
VOORWOORD oktober 2014
BAAS IN EIGEN CLOUD
H
eb jij ook naaktfoto’s van jezelf in de
er zijn wel allerlei andere maatregelen die je kunt nemen
cloud staan? Aan die vraag moet ik
om je privacy te waarborgen. Je kunt bijvoorbeeld een
steeds denken als er pikante foto’s van
wachtwoordgenerator gebruiken of je clouddienst een
beroemdheden uitlekken, zoals onlangs
sms naar je telefoon laten sturen voordat je kunt inlog-
weer gebeurde via de opslag van iCloud.
gen. Waar het om gaat is dat je bewust omgaat met de
Waarom zou je in vredesnaam gevoelige foto’s van
manier waarop je de cloud gebruikt, of je nu bestan-
jezelf online zetten? En welke gestoorde geesten
den met anderen wilt delen of online wilt samenwerken
hacken de accounts van beroemdheden om die infor-
met je collega’s. Als je dat goed regelt, heb je het meeste
matie te kunnen verspreiden of er een slaatje uit te
plezier van de voordelen. In dit nummer laten we je zien
kunnen slaan?
wat die voordelen zijn en hoe je er zo handig en veilig
Nieuwsberichten hierover tonen aan dat je gege-
mogelijk gebruik van maakt.
vens niet veilig zijn in de cloud. Als je een geheim wilt bewaren, kun je dat het beste aan niemand vertellen, óók niet in vertrouwen. Als je gevoelige informatie privé wilt houden, zet het dan niet in de cloud. Neem een voorbeeld aan terroristen: die zetten niets in de cloud en gaan niet eens meer met hun computer op internet als ze hun handelingen geheim willen houden. Ze communiceren via koeriers en met postduiven. Nu hoef jij echt niet zo drastisch te werk te gaan. Maar
Robert Theunissen Hoofdredacteur
SPOTLIGHT Aico Turba
Elmar Rekers
Theske Slijkerman
Eline Sips
Jeroen de Jager
Art director
Redacteur online
Eindredacteur
Stagiaire
Hoofdredacteur online
Je telefoon opladen
René Schoenmaker,
Lensbaby heeft de LM-10
Polaroid brengt een
Dremel stapt in de
met een longboard? Ja!
collega bij webwereld en
($ 70) een nieuw opzet-
piepkleine (3,5 x 3,5cm)
3D-printermarkt met de
De Chargeboard (een
computerworld, gaat een
lensje uitgebracht na een
weer- en schokbesten-
Dremel 3D Idea Printer.
kickstarter-project) ge-
jaar lang door het leven
succesvolle Kickstarter-
dige actioncam op de
Dremel werkt samen met
nereert elektriciteit met
met een NFC-chip in zijn
campagne. Bevestig
markt: Polaroid Cube.
Autodesk voor software
twee dynamo’s en slaat
hand. Lees zijn weblog
hem met magneetjes
Met 6megapixel-foto-
en biedt ondersteuning
het op in een ‘powerbox’.
met ervaringen via http://
aan je smartphone en
camera, filmen in 1080p
via www.dremel3d.com.
Tijdens het laden kun je
ct.link.idg.nl/chip.
kunt foto’s met creatieve
en een 124⁰ fisheye-lens,
Helaas voorlopig alleen
effecten maken.
kosten: 100 dollar.
nog in de USA te koop.
ook nog muziek afspelen!
Computer!Totaal 11 2014
3
De volgende editie van Computer!Totaal verschijnt op 14 november 2014
CO L O F O N Nr. 11 2014
Hoofdredacteur Robert Theunissen (robert@computertotaal.nl) Eindredactie José Pauty (jose@computertotaal.nl), Emke Slijkerman, Theske Slijkerman (theske@computertotaal.nl)
INHOUD
Redactie Jeroen Boer (hardware) (jeroenb@computertotaal.nl), Joris Peterse (software) (joris@computertotaal.nl) Online Jeroen de Jager (hoofdredacteur online) (jeroen@computertotaal.nl), Elmar Rekers (elmar@computertotaal.nl) Vormgeving Aico Turba (art director), Bert Sluyter Medewerkers Robbert Brus, Maikel Dijkhuizen, Martin Gijzemijter, Ignace de Groot, Koen Crijns, Evi Maquoi, Robbin Ooijevaar, Michiel de Roode, Edmond Varwijk, Richard Veenstra, Koen Vervloesem Advertentie-exploitatie Merijn Contant, Arnold Diepenheim, Marcel Schaper Telefoon: +31 (0)20 758 5967 Fax: +31 (0)20 758 5855 sales@idg.nl Marketing Marianne Kellner, Boudewijn Muijser, Gwenny Bonimbie, Tanja van Bladeren
COMPLETE
CLOUDGIDS
De beste clouddiensten ge,eDrtopebosx,tSpiderOak en meer
Productie Erik Peelen Technische realisatie & distributie Senefelder Misset, Doetinchem (druk); Betapress (distributie Nederland); AMP (distributie België) Uitgever Michiel Karssen
iv OneDrive, Google Dr
Regel gratis extra imte deau! opslagijgru ca Kr tot wel 100 GB Kom veilig overal bij je bestanden
Directeur Robert van Loon Telefoon redactie Werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur Telefoon: +31 (0)20 758 5955 Fax: +31 (0)20 758 5855 E-mail redactie algemeen redactie@computertotaal.nl E-mail persberichten persinfo@computertotaal.nl Internet www.computertotaal.nl Postadres IDG Nederland T.a.v. Computer!Totaal Postbus 20646 1001 NP Amsterdam
PAGINA 19
Bezoekadres Transformatorweg 80 1014 AK Amsterdam Abonnee Service-Center Betapress Abonnementen Services Telefoon: +31 (0)161 459455 Adres: Antwoordnummer 16053, 5100 VJ Gilze Abonnement Computer!Totaal De prijs voor een jaarabonnement (12 edities print én digitaal, plus 8 digitale specials) op Computer!Totaal bedraagt per 1 oktober 2014 € 64,50. Een digitaal jaarabonnement (12 edities digitaal, plus 8 digitale specials) op Computer!Totaal bedraagt per 1 oktober 2014 € 54,50. Na de eerste abonnementsperiode wordt het abonnement stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd. Vanaf dat moment is het abonnement opzegbaar met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand. Je opzegging ontvangen wij bij voorkeur telefonisch, maar je kunt ook per e-mail of brief opzeggen. Voor toezending van een papieren factuur wordt € 2,- per factuur in rekening gebracht. In verband met de hoge verzendtarieven zijn wij genoodzaakt voor bezorging buiten Nederland een toeslag voor verzendkosten door te berekenen. Voor meer informatie over abonnementen kun je contact opnemen met Betapress Abonnementen Services, antwoordnummer 16053, 5100 VJ Gilze, telefoonnummer +31 (0)161-45 94 55. © IDG Nederland. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel aan Computer!Totaal uiterste zorg is besteed, aanvaarden de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad en/of op de website. Prijzen vermeld op de redactionele pagina’s in deze uitgave zijn richtprijzen inclusief btw. ISSN: 0927-2739
ACHTERGROND
DATAHERSTEL Een grotere digitale nachtmerrie is haast niet denkbaar: je schijf geeft de geest en je bent al je belangrijke data kwijt. Krijg je je bestanden ook niet met datarecovery-tools terug, dan is er een laatste uitweg: je harde schijf naar een datarecovery-lab sturen. We nemen een kijkje in zo’n lab.
PAGINA 68
INHOUD
Nr. 11 2014
TEST
SSD'S VAN CIRCA 250 GB
Er is geen excuus meer voor een pc zonder SSD! Voor
RUBRIEKEN
honderd euro heb je er al een van 256 GB. We testen 13 modellen van 240 tot 256 GB. Pagina 35
TEST
INTEL HASWELL-E
Intel heeft een nieuwe generatie high-end processors. De nieuwe Core i7-modellen met codenaam Haswell-
3
Voorwoord + Spotlight
4
Opening
8
Update Nieuwe apparatuur & gadgets
33
Snelstart Printen via Google Cloudprinter
E zijn met afstand de snelste processors ter wereld. Pagina 40
43
Reviews
TIPS & TRUCS
VERSNEL JE WERKPROCES
Vervelende taken kun je automatiseren! Computeren wordt veel leuker zonder routineklusjes. Deze 15 tools helpen je karweitjes te automatiseren. Pagina 72
76
44
Freeware
49
Software
54
Apps
58
Games: De Sims 4
60
Hardware
Snelstart Lettertypes ontdekken
TIPS & TRUCS
ALTERNATIEVEN VOOR DE PI
106
toepassing is er wel eentje. We stellen er 15 aan je voor.
108
Vind jouw ideale goedkope minicomputer. Voor elke
Gastaccount in Windows
Pagina 78
WORKSHOP
MUZIEK STREAMEN VANAF JE PI
Snelstart Helpdesk Vraag & antwoord
114
Snelstart Films kijken op je tv
Voor een Sonos-audiosysteem betaal je al gauw honderden euro’s. Maar als je een Raspberry Pi hebt, maak je gewoon je eigen streaming-audiosysteem! Pagina 82
WORKSHOP
SNEL OVERSTAPPEN OP EEN SSD
Kloon je bestaande installatie naar een SSD om snel over te stappen. We tonen ook met foto’s hoe je je SSD inbouwt in je pc of laptop. Pagina 88
BASISCURSUS
GRATIS THULE LAPTOPTAS T.W.V. MAAR LIEFST € 99,-!
GEBRUIKERSACCOUNTS
Kun jij je slimmer aanmelden bij Windows! Het aanmelden is helemaal aan jouw wensen aan te passen. Pagina 96
EXPERTCURSUS
KIJK OP PAGINA 66 EN PROFITEER NU VAN DIT SUPERVOORDEEL!
WINDOWS HERINSTALLEREN
Begin met een schone lei na crash of infectie. In deze cursus laten we stap voor stap zien hoe je met een schone installatie de pc nieuw leven inblaast. Pagina 100
Computer!Totaal 10 2014
7
CLOUDGIDS
CLOUDGIDS AL JE BESTANDEN ONLINE BEREIKBAAR
Je hele digitale hebben en houden online in de cloud opslaan, heeft veel praktische voordelen. Al je gegevens zijn bereikbaar op alle apparaten met een internetverbinding. De keerzijde is echter wel dat je je persoonlijke data op de servers van anderen zet. In dit artikel lees je alles over de veiligheid van clouddiensten en bespreken we een aantal bekende en minder bekende diensten. Zo kun je een weloverwogen keuze maken welke online opslagdienst bij jou past en een omgeving creĂŤren waarin je zelf controle houdt over je eigen data. Wel de lusten, niet de lasten! Richard Veenstra
Om onze cloudgids zo compleet mogelijk te maken hebben we de gids in drie delen opgebouwd:
DEEL 1
INVENTARISATIE
DEEL 2
DEEL 3
VERGELIJKENDE PRODUCTTEST
HANDIGE TIPS EN TRUCS
naar een completere dienst? Vergeet ook
santste clouddiensten met elkaar, zodat
te draaien, zodat je meer handige toe-
de hoeveelheid opslagruimte die je ver-
je na de inventarisatie met de testresul-
passingen hebt voor je online opslag-
langt niet. En waar moet je op letten op
taten kunt bepalen welke clouddienst
dienst of zelfs net dat beetje meer ruimte
het gebied van beveiliging, beschikbaar-
het beste bij je past. Vergeet de tabel
weet te krijgen.
heid en betrouwbaarheid?
op pagina 30 er niet bij te pakken, hierin
PAGINA 20
PAGINA 31
staan ook alle prijsopties!
Eerst inventariseren. Wat heb je nodig? Wil je graag alleen bestanden in je online opslagruimte bewaren, of ben je op zoek
Computer!Totaal 11 2014
Vervolgens vergelijken we de interes-
Keuze gemaakt? Tijd om aan de knoppen
PAGINA 24
19
R ta L VE igi A LIE T /d I ? .nl DIG LY aal ONtertot u mp co w.
ww
OOK NEES PROEFABON LEZEN
ILETSEN T A R G OP HUN TAB COMPUTER!
ONTVANG 3 EDITIES VOOR € 10
DIT PROEFABONNEMENT STOPT AUTOMATISCH; JE ZIT DUS NERGENS AAN VAST
Regel het direct op www.computertotaal.nl/proef Of bel tijdens kantooruren +31 (0) 161- 45 94 55
al
PROBEER NÚ VRIJBLIJVEND!
TEST
SSD's van 240 tot 256 GB
GEEN EXCUUS VOOR EEN PC ZONDER
SSD 13 SSD’s van 240 tot 256 GB
De opslagschijf zonder bewegende delen is door ons als eens de ultieme upgrade genoemd en inmiddels durven we de SSD zelfs onmisbaar te noemen. Er is eigenlijk geen reden meer om geen SSD te hebben, want voor honderd euro heb je al een 256GB-exemplaar in huis waarmee je je pc een merkbare snelheidsboost geeft. Wij hebben 13 modellen van 240 tot 256 GB voor je vergeleken. Jeroen Boer
E Computer!Totaal 11 2014
en SSD is al jaren een erg interes-
latie plus programma’s en qua prijs inmiddels
sante upgrade, maar tot niet al te
erg goed betaalbaar. In een desktop-pc zul
lang geleden waren deze schijven
je een SSD doorgaans combineren met een
wel prijzig. Inmiddels zijn de prijzen
harde schijf die je gebruikt voor opslag van
tot een wat ons betreft erg prettig
bijvoorbeeld films, muziek en andere grote
niveau gedaald. Je hebt al een prima SSD met
bestanden, een grotere SSD is dan eigen-
een opslagcapaciteit van 256 GB voor onge-
lijk niet nodig. Ruimer kan natuurlijk altijd en
veer honderd euro. Hiermee is er echt geen
in een laptop kan een 512GB-model prettig
reden meer om geen SSD te hebben.
zijn. Doorgaans zijn SSD’s met meer opslag-
We hebben er voor dit overzichtsartikel
capaciteit sneller omdat er meer geheugen-
voor gekozen om enkel SSD’s te testen met
chips inzitten waar parallel heen geschreven
een opslagcapaciteit van ongeveer 256 giga-
kan worden. Toch zullen de trends tussen de
byte. Deze SSD’s zijn qua opslagruimte ruim
diverse modellen vergelijkbaar zijn met de
genoeg voor de gemiddelde Windows-instal-
door ons geteste modellen.
35
ACHTERGROND Dataherstel
Wat als het ultieme datanoodlot toeslaat?
EEN KIJKJE IN EEN
DATARECOVERYLABORATORIUM
Een grotere digitale nachtmerrie is haast niet denkbaar: je schijf geeft de geest en je bent al je belangrijke data kwijt. Foto’s, administratie, je e-mailarchief … de schade is algauw niet te overzien. Tenminste, als je geen (recente) back-up hebt. Je kunt proberen met datarecovery-tools alsnog bestanden van je schijf te peuteren. Maar mocht zelfs deze methode niet meer werken of geeft je schijf op geen enkele manier een teken van leven, dan is er nog één laatste uitweg: je harde schijf naar een datarecovery-lab sturen. Wij werden uitgenodigd om een kijkje te nemen in zo’n lab. Joris Peterse
68
U
iteraard is het maken van een recente back-up ontzettend belangrijk. Hoewel wij hier als redactie in zo’n beetje iedere editie van Computer!Totaal op hameren, leren velen (inclusief de auteur van dit
verhaal) door schade en schande het belang van backuppen. “Veel mensen die hier ten einde raad komen, willen graag de data van hun externe harde schijf terughalen. Deze schijf is de back-upschijf, maar ook in praktijk de enige opslagplek van allerlei belangrijke data.” Aldus Kees Jan Meerman, directeur van de Nederlandse tak van Stellar Data Recovery. “Een gevaarlijke (en mogelijk dure) manier om erachter te komen dat simpelweg knippen en plakken naar een externe schijf geen back-upmethode is.”
LABS Stellar heeft overigens niet het enige datarecoverylaboratorium in Nederland. Zo kun je met je kapotte harde schijf onder andere ook terecht bij DRN (Data Recovery Nederland) of Kroll Ontrack. Je zou geneigd zijn om te denken dat de markt voor datarecovery inzakt. Je bent minder afhankelijk van die fragiele harde schijven voor je opslag. Alternatieve opslagmedia zoals SSD’s, de geheugenchips van smartphones en tablets, usb-sticks en geheugenkaarten komen steeds meer voor. Maar ook deze apparatuur blijft gevoelig voor hardwarefalen en bovendien slaan we steeds meer gegevens op.
ACHTERGROND Dataherstel
WAT KOST DAT? Je kapotte schijf naar een datarecovery-lab
Hoe herstel je data van een harde
Kortom, datarecovery-bedrijven
brengen, is een laatste noodgreep. De prijs van
boeren nog steeds goed. Mits ze
datarecovery benadrukt dat. Uiteraard is de prijs van
schijf die niet meer werkt? Dat ligt
ook data terug kunnen halen
het dataherstel afhankelijk van de gegevensdrager
ten eerste natuurlijk aan het onder-
van andere hardware dan alleen
(schijf, usb-stick, geheugenkaart, RAID-opstelling),
deel van de schijf dat niet meer werkt.
harde schijven. We beschrijven
maar ook van de prioriteit. Bij Stellar kan een data-
Wanneer er schade is ontstaan aan
in dit artikel eerst de verschil-
recovery vanaf 750 euro. Maar dan krijgt je kapotte
de opslagplaten (platters), dan is
lende opslagmedia en vertellen
apparatuur een lage prioriteit en kan het zo’n zes
het doorgaans einde verhaal voor
wat er gedaan moet worden om
weken duren voordat je je gegevens terugkrijgt. Bij
je bestanden. Maar het probleem
gegevens te herstellen.
een hogere prioriteit lopen de prijzen snel op. Andere
kan ook liggen bij de controller op
Nederlandse dataherstellers hanteren vergelijkbare
de printplaat. Deze controller stuurt
prijzen.
(onder andere) de lees-/schrijfkop en
DIAGNOSE Voordat het dataherstel plaats-
draaisnelheid van de spindel aan. De
vindt, wordt natuurlijk in alle
controller-chip wordt in zo’n geval tij-
gevallen eerst een diagnose gesteld of de data nog te
delijk vervangen, zodat de schijf aangestuurd kan worden en de data
herstellen zijn van de gegevensdrager. Op basis van de
weer kunnen worden uitgelezen. Het vervangen van de controller is
diagnose en eventuele prioriteit wordt vervolgens een
een nauwkeurig soldeerwerkje, maar niet de grootste uitdaging voor
prijsopgave gemaakt. De diagnose stellen is vaak las-
zo’n lab. Het vinden van de juiste controller-chip is het lastige. Iedere
tiger dan je zou verwachten, omdat veel klanten niet
serie van ieder merk harde schijf heeft een andere chip. Een verkeerde
goed toe durven te geven dat ze een foutje hebben
chip kan de lees-/schrijfkop en de spindel niet aansturen. Daarom zijn
gemaakt.
er voorraadkasten vol met harde schijven van talloze merken en series. Als de overeenkomende controller is gevonden en is bevestigd, worden
SCHIJFFALEN
de data gekloond en kan de controller weer teruggeplaatst worden.
Hoewel er dus steeds meer opslagmedia zijn, blijft de
Van talloze series en merken staat een harde schijf paraat.
harde schijf toch het onderdeel dat het vaakst de revue passeert in het laboratorium. Niet alleen van consumenten, maar vooral van bedrijven.
Spindle Platters
Read/write heads
Case
Controller Data cache
De controller-chip wordt van een harde schijf los gesoldeerd.
Computer!Totaal 11 2014
69
TIPS & TRUCS
Raspberry Pi alternatieven
15
ALTERNATIEVEN VOOR DE RASPBERRY PI
VOOR ELKE TOEPASSING EEN MINICOMPUTER We hebben de laatste maanden veelvuldig op een praktische manier aandacht besteed aan de Raspberry Pi in onze workshop足 reeks. Maar wist je dat er ook veel alternatieven bestaan voor dit kleine moederbordcomputertje? Ben je klaar met je Raspberry Pi, kijk dan eens naar deze apparaten. Ze hebben allemaal hun sterke en zwakke punten, maar voor elke toepassing is er wel een ideale minicomputer te vinden. Koen Vervloesem
78
TIPS & TRUCS
Raspberry Pi alternatieven
01
BANANA PI De Banana Pi is een Chinese kloon van de Raspberry Pi, die
zo veel mogelijk compatibel is met de echte Raspberry Pi, maar
03
ODROID-U3 De
ODROID-U3
wordt
door
maker Hardkernel gepromoot als een
meer mogelijkheden biedt. De Allwinner ARM Cortex-A7 dual-
ontwikkelbordje met de kracht van
core-processor is veel krachtiger en draait alle software die voor
een Samsung Galaxy S3. En dat is niet
de Raspberry Pi geschreven is. Het Chinese bordje is ook uitge-
gelogen: het computertje ter grootte van een
rust met 1 GB RAM, gigabit-ethernet, een on-board microfoon,
creditcard is uitgerust met dezelfde Exynos 4412
een interne SATA-connector, infraroodontvanger, een usb-otg-
quadcore-processor op 1,7 GHz die in Samsungs
connector (on-the-go) en een power- en resetknop. De afmeting
Galaxy S3 zit. Verder beschikt de ODROID-U3 over 2 GB RAM, 100Mbit/s-ether-
is iets groter en de cameramodule van de Raspberry Pi is niet
net, drie usb-poorten, een micro-usb-poort, micro-HDMI en een microSD-kaart-
compatibel. Leuk computertje voor wie hem net wat zwaarder
slot. Het bedrijf biedt ook nog extra dochterbordjes aan om de functionaliteit uit
wil belasten.
te breiden. Er is officiële ondersteuning voor Android 4.x en Xubuntu 13.10. Zowel
Prijs: ca. € 60
(Android-)games als productiviteitssoftware draaien vlot op dit bordje.
www.bananapi.org
Prijs: ca. € 35 http://ct.link.idg.nl/odr
04
PARALLELLA Met de Parallella
bieden de makers naar eigen zeggen ‘een supercomputer voor iedereen’. Het bordje bevat een dualcore ARM Cortex-A9 die op 1 GHz draait, maar zijn kracht haalt het uit de 16 core Epiphany-coprocessor. Die 16 kernen draaien elk op 800 MHz en kunnen bliksemsnel parallel berekeningen uitvoeren met een snelheid van 25-26 GFlops. Verder is het bordje
02
uitgerust met 1 GB RAM, twee usb-poorten, gigabit-ethernet, HDMI en 16 GB
BEAGLEBONE BLACK
microSD-opslag. Als besturingssysteem draait er Ubuntu op. Wie van de paral-
De BeagleBone Black is iets duurder dan de Raspberry Pi,
lelle rekenkracht gebruik wil maken, moet wel zelf aan het programmeren slaan.
maar ook deze heeft heel wat meer power. De processor draait
Voor de echte datavreters is er ook een 64core-uitvoering.
op 1 GHz en het bordje heeft 512 MB RAM en (in tegenstelling tot
Prijs: vanaf € 114
de Pi) 4 GB on-board flashopslag. Het bordje is eenvoudig uit te
www.parallella.org
breiden met extra functionaliteit (zoals wifi, lcd-schermpjes of de BeagleJuice-accu) via een uitbreidingsconnector en er leeft een bloeiende community rond de BeagleBone Black en zijn voorgan-
05
ARDUINO De Arduino is niet één bordje, maar een
hele reeks. Een Arduino-bordje bevat een 8-
gers. Het computertje ondersteunt heel wat besturingssystemen,
of 32bit-microcontroller en bevat heel wat
waaronder allerlei Linux-distributies (Ubuntu, Debian, Fedora,
minder rekenkracht dan de Raspberry Pi. De
openSUSE en Ångström), Android en Windows Embedded.
kracht van de Arduino zit in zijn eenvoud: je
Prijs: ca. € 60
programmeert het apparaatje op je compu-
http://beagleboard.org/black
ter in de Arduino IDE-software en uploadt het programma dan met een usb-kabel naar het bordje. Een Arduino-bordje kun je uitbreiden met zogenaamde ‘shields’: dochterbordjes die de functionaliteit uitbreiden. Bijvoorbeeld met een SD-kaartslot of met een lcd-schermpje of om een motor aan te sturen. Er bestaat een levendig ecosysteem van Arduino-bordjes en shields van allerlei fabrikanten. Prijs: variërend tussen € 15 en € 215 www.arduino.cc
Computer!Totaal 11 2014
79
HOW TO
Workshop: Overstappen op een SSD
SNEL OVERSTAPPEN OP EEN SSD KLOON JE WINDOWS-INSTALLATIE EN BOUW JE SSD IN Als je een nieuwe SSD hebt uitgezocht en binnen hebt, wil je natuurlijk zo snel mogelijk aan de slag. Om relatief snel over te kunnen stappen op je SSD, kun je je bestaande installatie klonen naar je SSD. Wij laten je zien hoe dit moet en hoe je je SSD inbouwt in je pc of laptop. Jeroen Boer
H
et overstappen op een SSD kun je gebruiken als een
Windows kan via Schijfopruiming zelf al een hoop overbodige zaken verwijderen.
mooie gelegenheid om je pc van een verse Windows-
installatie te voorzien. Indien je hier de mogelijkheid voor ziet, zouden we je dat zeker aanraden. Heb je hier echter geen tijd voor omdat je Windows-installatie veel geïnstalleerde programma’s heeft, dan kun je de installatie op je harde schijf ook klonen naar je nieuwe SSD, zodat je je pc direct na het inbouwen weer kunt gebruiken.
i
OPRUIMEN
Wanneer je een harde schijf gaat vervangen door een SSD, dan is het heel goed mogelijk dat de SSD minder opslagruimte heeft dan de harde schijf die je gaat vervangen. Zelfs de goedkoopste laptops hebben veelal harde schijven van minstens 320 gigabyte. SSD’s in de populaire 250GB-klasse hebben dus al een stuk minder opslagcapaciteit. De Crucial MX 100 256 GB die we voor dit artikel gebruiken, heeft bijvoorbeeld een capaciteit van 238 GB na formatteren. Zorg ervoor dat je, voordat je gaat klonen, op je harde schijf niet meer dan de nettocapaciteit van je nieuwe SSD in gebruik hebt. Zo voorkom je problemen met het klonen. Je kunt via de verkenner een eerste schoonmaakactie doen door met
88
rechts op de schijf te klikken en te kiezen voor Eigenschap-
ratiescherm, klik op Programma’s en kies Een programma
pen. Open het tabblad Algemeen en kies Schijfopruiming.
verwijderen. Selecteer het programma en klik op Verwij-
Selecteer de diverse onderdelen en klik op Systeembestan-
deren. Kom je nog steeds ruimte tekort, dan kun je grote
den opschonen. Je kunt je harde schijf nog verder opruimen
bestanden opsporen met WinDirStat (https://windirstat.
met bijvoorbeeld CCleaner (www.piriform.com/ccleaner) om
info). Blijkt nu dat je niet onder de grens voor de gewenste
te zien hoeveel ruimte je hiermee wint. Uiteraard verwijder
SSD kunt uitkomen, dan is het wellicht verstandig om een
je programma’s die je niet per se nodig hebt via het configu-
grotere SSD aan te schaffen.
HOW TO
Workshop: Overstappen op een SSD
i
DRIE MANIEREN OM TE KLONEN
Klonen kan op drie manieren: je kunt de informatie op de schijf direct naar de SSD klonen door de SSD aan te sluiten middels een usb-naar-SATA-adapter. In een desktop-pc kun je de bestaande harde schijf ook direct klonen naar je nieuwe SSD door de SSD naast je harde schijf aan te sluiten in je systeem. Daarnaast is het bij sommige kloonsoftware mogelijk om eerst een image te maken van de bestaande installatie op een externe harde schijf, en dit image vervolgens terug te zetten op de SSD. Het voordeel van die laatste methode is dat je geen usb-naar-SATA-adapter nodig hebt als je al een usb-schijf hebt en voor het klonen een laptop gebruikt. In dit artikel laten we je zien hoe je een bestaande installatie direct kloont met behulp van het gratis programma MiniTool Partition Wizard en het bij sommige SSD’s meegele-
dien je los aan te schaffen. Samsung levert sommige SSD’s
verde Acronis True Image 2014 HD (onder andere bij de Crucial
optioneel met een inbouwkitje en OCZ levert bij de duurdere
MX100 die elders in dit nummer een Redactie TIP krijgt). Daar-
SSD’s wel een inbouwplaatje mee. Ga je een SSD inbouwen
naast laten we je zien hoe je een SSD kloont met een usb-schijf
in een notebook, dan is een usb-naar-SATA-adapter handig
als tussenstap met behulp van Acronis True Image 2014 HD.
en – afhankelijk van de software waarmee je wilt klonen –
Uiteraard zorg je altijd voor een goede back-up van je gege-
onmisbaar. Een usb3.0-variant is handig, maar een goedko-
vens voordat je aan de slag gaat met de kloonsoftware.
pere usb2.0-variant volstaat voor dit eenmalige klusje ook. Samsung levert een dergelijke usb-adapter eveneens in een
i
ONMISBARE ACCESSOIRES
Een inbouwplaatje, een usb-naarSATA-adapter en een SATAkabel zijn accessoires die je meestal nodig hebt.
optioneel kitje. Bij een schone installatie heb je een dergelijke adapter uiteraard niet nodig. Als je een kloonprogramma hebt dat eerst een image kan maken op een usb-schijf, heb
SSD’s worden steeds vaker kaal verkocht. Toch zijn een
je de adapter ook niet nodig. Als je een SSD gaat inbouwen in
paar accessoires eigenlijk onmisbaar. Ga je een SSD inbou-
een desktop-pc heb je genoeg aan een SATA-kabeltje, je kunt
wen in een desktop-pc die enkel 3,5inch-inbouwposities
de SSD immers naast de harde schijf aansluiten om hem te
heeft, dan heb je een inbouwplaatje nodig. Hier schroef je de
klonen. Soms heb je naast het inbouwplaatje en SATA-kabel
SSD op vast, waarna hij netjes in de 3,5inch-inbouwpositie
wel een Molex-naar-SATA-voedingskabel nodig als je voeding
past. Dit inbouwplaatje wordt meestal niet meegeleverd en
een dergelijke SATA-aansluiting niet over heeft.
TE DUN? Harde schijven in het 2,5inch-formaat hebben doorgaans een dikte van 9,5 mm. Twee jaar geleden hadden SSD’s eveneens een dikte van 9,5 mm, waardoor het omwisselen van een harde schijf voor een SSD probleemloos ging. Tegenwoordig zijn SSD’s echter 7 mm dik, iets dat overigens ook geldt voor de nieuwste harde schijven van 2,5 inch. Vaak is dit geen probleem omdat je de SSD vastschroeft in een houder. Rammelt je SSD wel omdat er vertrouwd wordt op klemmen, dan zijn er simpele plastic adaptertjes die je op je SSD kunt plakken waarna hij weer netjes 9,5 mm hoog is. Helaas worden dergelijke adapters bij de meeste merken niet meer meegeleverd. Onder andere Crucial doet dat nog wel. Ook Samsung levert de SSD 840 EVO optioneel in een notebookkitje met onder andere een dergelijke spacer.
Computer!Totaal 11 2014
Een moderne SSD is dunner dan een wat oudere harde schijf. Een simpel stukje plastic lost dat op, maar wordt meestal niet meegeleverd.
89
HOW TO
Expertcursus: Systeem herinstalleren na systeemcrash
WINDOWS HERINSTALLEREN Schone lei na crash of infectie
Een sluw mailtje of dubieus programma dat achter je rug om adware probeert te installeren, een virus- of malwarebesmetting … het kan iedereen overkomen. Al snel nemen ongewenste werkbalken je browser over, reclame komt uit het niets in beeld, vreemde software wordt zonder toestemming geïnstalleerd en in het ergste geval dwingt malafide software je te betalen om toegang tot de pc te krijgen. In zo’n geval kun je beter stoppen met reanimeren en de computer opnieuw installeren. In deze cursus laten we stap voor stap zien, hoe je met een schone installatie de pc nieuw leven inblaast. Robbert Brus
E
r zijn drie manieren om een pc opnieuw te installeren. De eerste is via een herstelpartitie. Vanuit de fabriek wordt op een nieuwe pc een verborgen partitie met het bestu-
ringssysteem geïnstalleerd. Door deze partitie te starten, kan een nieuwe installatie worden uitgevoerd. De tweede moge-
DEEL 1: BESTANDEN REDDEN 01
BESTANDEN BACK-UPPEN
lijkheid is een installatie vanaf een Windows installatieschijf. Als de computer wordt opgestart vanaf deze schijf kan deze
Als de computer nog wel opstart, kun je de nodige voorberei-
worden geformatteerd en opnieuw geïnstalleerd. De laatste
dingen treffen. Heb je een externe harde schijf, dan kunnen
optie zit alleen in Windows 8. In Windows 8 zit een functie
belangrijke bestanden daarop worden overgezet. Voordat je
om de computer terug te zetten naar fabrieksinstellingen. In
deze bestanden weer terugzet, is het wel verstandig om de
principe zou dit zowel moeten werken vanaf een herstelpar-
schijf eerst goed te scannen met een goede virusscanner.
titie als vanaf een installatieschijf, maar er zijn gevallen bekend dat na het terugzetten naar fabrieksinstellingen vanaf
een
herstelpartitie
achter tóch een installatieschijf nodig bleek.
Back-uppen kan op een schijf of naar een cloudopslagdienst.
100
HOW TO
Expertcursus: Systeem herinstalleren na systeemcrash
Heb je geen externe harde schijf, dan kun je een cloudopslagdienst als OneDrive of Google Drive overwegen. Beide diensten bieden 15 GB gratis online opslag. Bij OneDrive is de bestandsgrootte gelimiteerd tot 10 GB, bij Google Drive is de limiet 5 TB (wat je in de praktijk nooit als limiet zult ervaren).
02 Met het programma MailStore kunnen emails worden opgeslagen, geback-upt en geëxporteerd.
Met ProduKey kun je productcodes uitlezen.
MAILBACK-UP
Met het programma MailStore Home, kunnen van verschillende e-mailprogramma’s e-mails worden opgeslagen naar een archief en later weer worden teruggezet. Het pro-
nirsoft.net. Overigens kunnen sommige virusscanners alarm
gramma is te downloaden van de website www.mailstore.
slaan bij het downloaden of installeren van dit programma,
com. Een andere optie is de gegevens via de e-mailclient zelf
onterecht trouwens.
back-uppen. Hierover kun je een uitgebreide cursus op onze website vinden: http://ct.link.idg.nl/wmo.
04
DRIVERS BEWAREN
Zeker bij oudere systemen is het erg lastig om de juiste drivers terug te vinden. Maak daarom, voordat je het systeem opnieuw installeert, een back-up van de drivers. Het opensource programma DriverBackup 2 kan dat in een handomdraai. DriverBackup 2 is te downloaden van de website http:// drvback.sourceforge.net. Zodra het programma is gestart, klik je rechtsonder op Start Backup. Kopieer deze map naar de back-upschijf of de cloud. Nadat het systeem opnieuw geïnstalleerd is, open je DriverBackup 2 en klik je bovenin op Restore. Klik op Open Backup file, selecteer het bki-bestand dat in de back-upmap staat en klik op Openen. Selecteer de benodigde drivers en klik op Restore. Start de computer vervolgens opnieuw op.
03
Met het programma DriverBackup 2 kunnen drivers gemakkelijk worden opgeslagen.
SOFTWARE LICENTIES TERUGVINDEN
Meestal zit de productcode van Windows op de systeemkast geplakt of zit er een sticker aan de binnenkant van het hoesje van de installatieschijf. Wie een computer heeft waarop Windows 8 vooraf is geïnstalleerd, zal geen productcode meer vinden. Deze is geregistreerd in de UEFI (de opvolger van het BIOS). Tijdens de herstelprocedure zal Windows automatisch de code uitlezen en gebruiken. Het kan natuurlijk zo zijn dat de sticker met de productcode niet meer leesbaar is. Met het programma ProduKey van NirSoft kan binnen enkele seconden de productcode worden teruggevonden. Windows 8.x-gebruikers moeten wel even opletten als zij uitbreidingen als Media Center hebben geïnstalleerd. De productcode die wordt weergegeven, is namelijk de productcode van de uitbreiding. In ons geval stond in het lijstje van gevonden ‘producten’ achter Internet Explorer wel de juiste productsleutel voor Windows 8. ProduKey is te downloaden van www.
Computer!Totaal 11 2014
101