EDITIE 10 JAARGANG 24 OKTOBER 2016 € 6,20
TEST
BESPAAR OP JE NIEUWE NAS
HÉT ANT WO ORD OP AL JE TECH-VRAGEN
VERBETER WINDOWS 10
EXPERIMENTEERGIDS
AAN DE SLAG MET
ARDUINO
11 modellen voor minder dan € 200
Leuk én betaalbaar!
Vervang Bing overal door Google Pas Windows 10 helemaal aan naar jouw smaak
LEKKER KNUTSELEN LAAT SLIMME ELEKTRONICA VOOR JÓU WERKEN!
TEST
19 AC-ROUTERS
Overal in huis de hoogste snelheid BASISCURSUS
BEVEILIG JE CLOUDOPSLAG
» » Aank Workshops o » Gere opadvies » Troub edschapsk ist leshooti ng
Zo maak je online diensten beter én veiliger
TIPS & TRUCS 15 SLIMME LEER-APPS VOOR KINDEREN
VEILIGHEID & PRIVACY HET COMPLETE HANDBOEK
NU 9 , 5
€9
BESTEL 'M OP RESHIFTSTORE.NL/VEILIGHEID
VOORWOORD
Voorwoord
Lekker knutselen Vroeger kon ik uren zoet zijn met LEGO en autootjes. Later kwamen daar elektronica, soldeerbouten en vooral computers voor in de plaats. Middagen en avonden kon ik bezig zijn met het finetunen, DOS opnieuw installeren, zo veel mogelijk drivers in het ‘hoge geheugen’ laden zodat er zo veel mogelijk ‘laag geheugen’ vrij bleef. Later kwam daar Windows optimaliseren bij. Ik ben de tel kwijt geraakt hoe vaak ik Windows 3.11 en vooral Windows 95 opnieuw heb geïnstalleerd. Alles om die pc zo snel mogelijk te houden. Vanaf Windows Vista en zeker Windows 7 is die ‘onderhoudsnoodzaak’ drastisch minder geworden. Gelukkig maar, want eerlijk gezegd heb ik er zin en tijd meer voor (over). Inmiddels zijn mijn computers, en daar reken ik ook smartphones en tablets onder, zulke dagelijkse gebruiksvoorwerpen dat ze het gewoon altijd moeten doen als ik ze nodig heb. Net als de koelkast, wasmachine, ketel, vaatwasser en auto. Starten en lopen. En toch blijft het knagen. Dat knutselen aan apparaatjes is zo leuk. Gewoon af en toe een uurtje (of avondje) prutsen om wat aan te praat te krijgen. En als het niet af is, gewoon wegleggen en er de volgende dag mee verder gaan. Juist dát biedt een platform als Arduino. Ongekende mogelijkheden, betaalbaar en vaak nog nuttig ook. Heel veel informatie kun je online vinden, maar dat kost wel wat moeite en uitzoekwerk. Wij helpen je alvast op weg in dit nummer met de keuze voor jouw experimenteerplatform en een aantal kant-en-klare projectjes. Kijk snel op pagina 19. Ben je het knutselen even zat? Dan hebben we genoeg andere interessante artikelen in dit nummer. Onder andere betaalbare NAS’en, snelle routers, cloudbeveiliging en Windows 10 verbeteren. Je vervelen is echt niet nodig! Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
O KTO B E R 2 0 1 6
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
3
NUMMER 10 2016
NET NIEUWE KNUTSELEN Het leuke aan Arduino is dat je zowel knutselt met elektronica, als programmeert. Je brengt je programmeerkunsten direct naar de echte wereld omdat een microcontroller dankzij jouw programma, jouw aangesloten elektronische componenten aanstuurt. En een Arduino heb je al voor een paar euro en ook de andere componentjes kosten niet veel. Reden genoeg om ermee aan de slag te gaan!
ENTER
8
TIPS EN TRUCS 15 tips om Windows aan te passen
86
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs
Iedereen heeft zijn eigen smaak en voorkeu-
is gekomen, viel dit ons het meeste op. Is dát
ren, en gelukkig kun je Windows 10 helemaal
even lekker binnenkomen!
naar jouw hand zetten. We laten zien hoe.
WORKSHOP Weg met Bing!
90
Overal in Windows 10 wordt de zoekmachine Bing je opgedrongen, onder andere in
ANDERE ANDROIDS
Edge, IE en Office. Zo neem je afscheid van Bing.
WORKSHOP NASberry Pi 80
Android is een heel flexibel besturingssys-
INFOGRAPHIC Telefoon als gameconsole
Honderden euro’s neerleggen voor een
78
NAS? Welnee! Voor een paar tientjes en wat vrije tijd knutsel je zelf een NAS in elkaar
teem dat allang niet meer alleen voor smart-
4
96
phones en tablets wordt gebruikt. Waarin
Hoeveel gebruiken we onze smartphone
die aangestuurd wordt door een Raspberry
wordt het nog meer gebruikt?
voor gamen en wat spelen we?
Pi 3. Aan de slag!
INHOUD
TEST NAS tot 200 euro
KNUTSELEN MET ARDUINO
64
Wat is Arduino nu precies en waarom het zo leuk is om te experimenteren met dit voordelige systeem?
PAGINA
van een dure NAS echt nodig? Wat lever je in wanneer je niet de allermooiste NAS
SHORTLIST ARDUINO-MODELLEN Welke bordjes zijn interessant?
Heb je al die hardware en functionaliteit
20
PAGINA
koopt, maar kiest voor wat goed genoeg zou
26
moeten zijn? Wij testen elf NAS-apparaten onder de tweehonderd euro.
IN JE ARDUINO-TOOLKIT Knutselen met een Arduino is leerzaam en vooral erg leuk, maar wat heb je ervoor nodig?
PAGINA
28
WORKSHOP AAN DE SLAG MET ARDUINO Er zijn zó veel leuke projecten te bedenken, om te beginnen gaan we aan de slag met leds.
PAGINA
34
TROUBLESHOOTING Help, hij doet het niet! We helpen je problemen op te lossen
PAGINA
TEST Routers binnen ieder budget
42
72
Een nieuwe router kopen is minder eenvoudig dan het klinkt. Het aanbod is groter dan ooit. De grote vraag is natuurlijk wanneer je
TIPS EN TRUCS 15 apps voor leergierige kinderen
voor welk model moet gaan. Dat hebben we
QUICK FIX 110
Natuurlijk zullen kinderen beter leren wanneer hun ouders regelmatig helpen. Maar
uitgezocht.
GOOGLE VLUCHTEN
85
ALL-IN-ONE MESSENGER
95
INSTAGRAM STORIES
109
weet je dat jongeren op een zeer creatieve manier worden uitgedaagd door leerapps?
BASISCURSUS Cloudopslag: efficiënter en veiliger
114
Cloudopslagdiensten voorzien in handige synchronisatie en ze zijn betaalbaar of zelfs
VRAAG & ANTWOORD DOE HET ZELF: Oordopjeshouder
126
SHORTLIST Toetsenborden en muizen
104
Of je nu graag werkt op een pc, een smartphone of een tablet: een goed toetsenbord
130
en goede muis zijn onontbeerlijk. Gelukkig heb je op dat vlak enorm veel te kiezen.
gratis. Toch kleven er ook nadelen aan. We maken de diensten efficiënter en veiliger.
MASTERCLASS Websites zelf tweaken
REVIEWS HARDWARE
48
SOFTWARE
55
Met Stylish en GreaseMonkey kun je web-
APPS
60
sites tweaken, door eigen thema’s erop toe
GAMES
62
120
te passen en snelle en handige JavaScriptacties aan een website toe te voegen.
O KTO B E R 2 0 1 6
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
5
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meeste op. Is dát even lekker binnenkomen!
SOFTWARE
PROJECT WETBRUSH Adobe komt goed uit de verf De bedrijven Adobe en NVIDIA hebben de handen ineengeslagen om een nieuwe techniek te ontwikkelen die het aanbrengen van olieverf op een canvas zo gedetailleerd
mogelijk
simuleert.
Het
project,
Wetbrush genaamd, gebruikt een stylus en touchscreen van een tablet als een kwast met INTERNET
olieverf en een canvas. Hierbij wordt rekening
Facebook bepaalt wat goed voor je is
Advertentiestrijd barst los
6
Om zo goed mogelijk advertenties te
moeten ze om de tuin geleid worden. Na-
kunnen serveren, heeft Facebook het
tuurlijk verpakt Bosworth het negatieve
platform zó opgetuigd dat er zo veel moge-
nieuws met fraaie lege beloftes dat Face-
lijk data verzameld worden van gebruikers
bookers meer mogelijkheden krijgen om
– en zelfs van niet-gebruikers. Advertentie-
aan te geven welke advertenties ze wel en
blockers zijn Facebook daarom een doorn
niet willen zien. Wat, als je erover nadenkt,
in het oog. In een interview met The New
alleen maar in het voordeel van Facebook
York Times onthulde Andrew Bosworth,
werkt: nóg meer gebruikersgegevens! On-
topman van de advertentie-afdeling, dat
dertussen claimen de ontwikkelaars van
het adblockers op een nieuwe manier
Adblock Plus al een blokkeermethode te
dwarsboomt. Door advertenties voor ad-
hebben gevonden. De advertentiestrijd
blockers te vermommen als gewone posts,
blijft dus flink doorgaan.
gehouden met de textuur, hoelang de kwast het digitale canvas raakt, de bewegingssnelheid en zelfs de hoek waarmee de stylus het touchscreen raakt. Bovendien wordt in de simulatie ook de snelheid van het drogen van de olieverf opgenomen, afhankelijk van hoe dik de verf is aangebracht. Met zo veel details is het ook niet verwonderlijk dat een partij die grafische kaarten maakt, erbij wordt betrokken voor de nodige rekenkracht.
ENTER
STOUT
MICROSOFT MOET DATAVERZAMELING TERUGSCHROEVEN
BEGLUUR-OS TERUGGEFLOTEN
Al sinds de eerste testversie van Windows 10 waarschuwen we de lezers dat er wel erg veel persoonsgegevens verzameld worden en dat je als gebruiker hier vrijwel niets aan kunt veranderen – behalve je router uitzetten. Langzaam maar zeker beginnen invloedrijke organisaties zich hier ook mee te bemoeien,
APPLE
TWEEJAARLIJKSE iDIP Verkoop iPhone zakt tijdelijk (?) in
zoals de Franse privacy-toezichthouder CNIL.
Iedere twee jaar wordt er een
was de dip flink. Opvallend is dat de
Deze eist dat Microsoft voor eind oktober de ex-
nieuw iPhone-model geïntrodu-
komst van de iPhone SE ook in deze cij-
cessieve dataverzameling in Windows 10 be-
ceerd, die een jaar later opgevolgd
fers is opgenomen. Volgens Tim Cook is
teugelt. Het gaat met name om de Telemetry-
wordt door een kleine upgrade (4s, 5s,
de SE uiterst succesvol, maar hij durfde
service, die exact bijhoudt welke toepassingen
6s). Omdat deze s-toestellen maar klei-
het niet met cijfers te onderbouwen.
je gebruikt en hoelang je ze gebruikt, en het niet
ne verbeteringen kennen ten opzichte
Dat houdt in dat ofwel de iPhone 6s het
kunnen weigeren van een advertentie-id, dat
van hun voorganger, zakken de ver-
slecht doet, ofwel Apple heel lage ver-
gekoppeld wordt aan je installatie. Microsoft re-
koopcijfers in de eerste drie kwartalen
wachtingen heeft van de iPhone SE (die
ageerde kort op het verzoek en stelt dat het de
van het jaar in. Ook nu, aan de voor-
in feite een opgevoerde versie is van
samenwerking met CNIL aangaat om de proble-
avond van de iPhone 7. In de eerste
een model uit 2010 (!)). Wij hopen on-
men te verhelpen. Wij hopen intussen dat een
twee kwartalen was deze iDip fors: er
dertussen dat Tim Cook met de komst
volgende Windows-update de gebruiker écht
werden 21% minder iPhones verkocht
van de iPhone 7 laat zien dat Apple nog
controle geeft over welke gegevens er precies
ten opzichte van 2015. Zeker in China,
altijd het revolutionaire bedrijf is dat
verzameld mogen worden.
waar het percentage opliep tot 33%,
zijn voorganger had neergezet.
Misschien moeten we het woord privacy niet meer gebruiken. O KTO B E R 2 0 1 6
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
ECHT GEZEGD Jacob Kohnstamm (66) neemt afscheid bij de Autoriteit Persoonsgegevens. In zijn afscheidsspeech stelt hij dat privacy ten onrechte wordt gezien als iets slechts, een obstakel om kwaad te bestrijden.
7
ENTER
VEILIGHEID
Hackers breken in in huizen
INTERNET
WAT ER GEBEURT, ZAL JE VERBAZEN FACEBOOK BESLUIT ZIJN BELEID AAN TE PASSEN
HACK VAN DE DAM Ieder jaar vindt er in Las Vegas de hackersbijeenkomst Def Con plaats. Hier tonen beveiligingsonderzoekers aan hoe het zit met de beveiliging van apparatuur. Vaak is beveiliging een ondergeschoven kindje, ook bij
Wanneer je door de tijdlijn van
nieuwe advertenties zien!). Facebook
huishoudelijke apparatuur. Zo lukte het onderzoekers om
Facebook bladert, ontkom je er
heeft natuurlijk de ideale omstan-
ransomware op een slimme thermostaat te installeren,
niet aan: Clickbait. Koppen en intro’s
digheden gecreëerd voor clickbait.
door een malafide code op een geheugenkaartje te plaatsen
met onvolledige informatie die je
Maar de overdaad schaadt: de tijdlijn
en in de thermostaat te plaatsen. Dat terwijl het geheugen-
verleiden om te klikken, om op een
gaat er niet op vooruit en natuurlijk
kaartslot bedoeld was om zelf een wallpaper op de achter-
andere site een video te bekijken of
wil Facebook liever niet dat je het
grond te zetten. Niet echt fijn als je erachter komt dat je op
als het tegenzit een Buzzfeed-achti-
sociale netwerk verlaat. Daarom
een koude winterdag je thermostaat niet kunt gebruiken.
ge doorklik-slideshow. Het motief
gaat Facebook de strijd aan met
Kwalijker is dat onderzoekers aantoonden dat twaalf van
van clickbait is niet ingewikkeld. Ge-
clickbait, door het te herkennen en
de zestien geteste bluetooth-deursloten eenvoudig te ope-
bruikers van Facebook naar hun site
minder op tijdlijnen te tonen. Face-
nen zijn. Onderzoeker Jmaxxz stelt: “Consumenten zijn
lokken om zo advertentie-inkomsten
book controleert immers maar al te
niet in staat om veiligheidsclaims van bedrijven na te gaan.
te delven (niet geheel ontoevallig
graag nauwkeurig wat we allemaal
We hebben meer veiligheidsonderzoekers nodig om deze
laat zo’n slideshow iedere keer weer
te zien (mogen) krijgen.
claims te onderzoeken voor consumenten”.
DOWNLOADEN
Torrentsites krijgen schop onder kont
TORRENTSITES
OFFLINE
8
De zeeslag tussen piraterijbe-
door leechers, ongeacht van welke site
strijders en The Pirate Bay zit al
je het haalt. Maar uit het niets is de
jaren in een impasse. Al het mogelijke
stekker uit site Torrentz.eu getrokken,
juridische geschut krijgt de site niet
waar een groot aantal seeders van-
offline en de effectiefste piraterijbe-
daan kwam. Ook de bekende site Kic-
strijding, legaal digitaal aanbod, laat
kassTorrents (Kat.ch) is verdwenen en
ook te wensen over. Toch is er onver-
de Poolse eigenaar is opgepakt en
wachts opschudding ontstaan, veel
vecht uitlevering aan de VS aan. Tor-
torrents worden namelijk ineens niet
rentdownloaders lijken weer aange-
meer zo goed ‘geseed’. Bestanden die je
wezen op de vetrouwde piratenbaai,
downloadt via bittorrent worden ge-
maar het zal wel weer even duren
upload door seeders en gedownload
voordat het verkeer weer hersteld is.
C I J F E R TJ E
12.500.000 GIGABYTE Het aantal GB’s dat in het eerste kwartaal van 2016 via 3G is verzonden. Een jaar eerder was dat nog 22 miljoen GB. De daling is ingezet vanwege de opkomst van 4G.
ENTER
E E R ST E R E A C T I E VA N D E R E D A C T I E
EERSTE INDRUK Jeroen Boer Wil dan wel wat te spelen hebben
Wil VR een succes worden, dan moet de prijs omlaag en 399 euro is een goed begin. Je hebt trouwens nog steeds dezelfde krachtige pc nodig. Uiteindelijk draait het om de spellen; er zijn spellen met OSVR-ondersteuning maar voor de echte topgames moet je bij bijvoorbeeld Steam zijn. Op Razers OSVR-headset werkt Steam VR niet helemaal vlekkeloos en gestroomlijnd. De grootste uitdaging lijkt mij dus of AOC dat proces gestroomlijnd kan maken en of de geïntegreerde tracking goed werkt.
Jeroen de Jager Heeft het liefst zo veel mogelijk concurrentie
Nóg een fabrikant die met een serieuze VR-bril komt, heerlijk! En er moeten nog veel meer komen. Dan schiet het tenminste een beetje op met de technologische ontwikkeling, de bijbehorende prijsdaling en de verkoopaantallen. Prettig dat AOC de sensors voor plaatsbepaling heeft geïntegreerd. Ik ben wel benieuwd hoe goed dat
WORDT SERIEUZE VR BETAALBAAR?
AOC PC VR
werkt maar minder toeters en bellen aan en rond mijn headset vind ik wel zo prettig. Laat de leuke applicaties en games maar komen!
Joris Peterse Kijkt in VR de kat uit de boom
Ik volg de ontwikkelingen op het gebied van VR met grote
Een beetje serieuze VR-headset voor de pc kost je nu al snel 700 euro, maar mogelijk komt daar dankzij monitorfabrikant AOC snel verandering in. Qua specificaties lijkt AOC’s PC VR op de Oculus Rift en HTC Vive, met onder andere OLEDschermpjes met een totale resolutie van 2160 x 1200 pixels op 90 Hz. Een groot verschil met de andere headsets is dat de plaatsbepaling volledig is geïntegreerd, er worden dus geen externe sensoren gebruikt. AOC voldoet aan OSVR (Open Source Virtual Reality), een VR-standaard waar meerdere fabrikanten zich bij kunnen aansluiten. Er is een OSVR-softwareomgeving, maar die bevat voornamelijk techdemo’s. Via een plug-in kun je spellen op Steam VR met een OSVR-headset spelen, mits HTC’s Vive-controllers niet vereist zijn. AOC wil de VR-headset nog dit jaar voor 399 euro gaan verkopen.
interesse. Vooral deze ontwikkeling is goed. Ik zie een VRbril als een soort monitor: hij moet overal waarmee ie verbonden is, gewoon werken. Niet zoals Oculus/Facebook, die VR als gesloten systeem met eigen appstore brengen. Met dit soort opensource-standaarden wordt meer mogelijk. Hopelijk wordt de schermkwaliteit van deze AOC PC VR een beetje de moeite waard, want ik heb nog snel last van duizeligheid als ik zo’n bril op m’n hoofd zet.
Mark Gamble Weet nog niet zo goed wat ie aan VR heeft
Ik vind persoonlijk VR nog niet heel interessant; er is te weinig content beschikbaar en het werkt nog niet helemaal perfect. Maar het is natuurlijk wel leuk om te zien dat er meer fabrikanten bezig zijn met de ontwikkeling van hardware, zodat je ook voor een lagere prijs VR-hardware kunt aanschaffen. Hopelijk gaan de ontwikkelingen dan nog wat sneller en kunnen we over een paar jaar echt gaan genieten van VR.
O KTO B E R 2 0 1 6
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
9
ENTER
STRIKER VR INFINITY V1
spotlight
Joris Peterse, beste Quake-speler op de redactie Dankzij virtual reality verandert de beleving van een goede shooter-game volkomen. In plaats van achterover leunend met je handen op muis en toetsenbord, word je
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Dat maakt niet zo uit als het een geniaal idee is.
echt fysiek uitgedaagd. Al helemaal met een VR-geweer dat meeschokt wanneer je schiet. Het maakt het best lastig om goed op je tegenstanders te kunnen mikken. www.strikervr.com
ASH-4C HEAD UP DISPLAY Lub Snoek, wil graag een auto mét airco Onlangs stuitte ik op deze handige gadget voor in de auto. Je sluit hem aan op je dashboard via een OBD II-aansluiting en het apparaat projecteert allerlei gegevens op je voorruit. Naast een toerenteller en snelheidsmeter toont de ASH-4C ook je verbruik en de temperatuur. Er zitten zelfs waarshcuwingslampjes op! Ideaal voor iemand als ik, met een karig dashboard.
MBOT V1.1
CRUCIAL MX300
Jeroen Boer, ziet af en toe een robotje voorbij zoeven
Jeroen de Jager, motto: elke pc minimaal 1 SSD!
Dankzij de mBot ben ik thuis niet de enige
Inmiddels zitten alleen mijn NAS nog harde
met een Arduino. Dit grappige robotje dat 90
schijven. Alle pc’s en laptop in huis (en daar-
euro kost programmeer je met een speciale
omheen) heb ik voorzien van een SSD. Die
variant van Scratch of de Arduino-ontwik-
eerste SSD’s waren vrij duur dus beknib-
kelomgeving. Naast sensoren zijn uiteraard
belde ik op de capaciteit. De nieuwe Crucial
ook leds en een luidsprekertje geïntegreerd.
MX300 koppelt snel aan betaalbaar, met 1
Behalve programmeren kun je hem ook be-
TB voor ca. 278 euro. Ook handig om je oude
sturen via een smartphone-app.
SSD mee te upgraden!
www.makeblock.com
www.crucial.com
PARROT DISCO FPV Theske Slijkerman, gaat alvast flink sparen Als er één relatief nieuwe productcategorie is die me aanspreekt, is dat wel de drone. Parrot komt nu met de Disco, die meer op een vliegtuigje dan een helikoptertje lijkt. Er zit allerlei vernuftige technologie in en hij kan tot 45 minuten en tot 80 (!) km/u vliegen. Kost wel wat: voor 1.299 euro heb je hem met Skycontroller en Cockpitglasses. https://store.parrot.com/nl
10