MACRO
FOTOGRAFIE 21
SSENie CURSoU l inspirat
boordev ische tips en prakt
IN DIT NUMMER:
100% FOTO' S VA N O NZE O N L I N E L ED EN O P ZO O M . N L
â‚Ź 9,95
BP
Experttips voor macrofotografie Mooiste natuurlocaties in Nederland Druppels fotograferen Correct belichten Perfecte witbalans Nabewerking in Lightroom Optimaal scherpstellen Effect van brandpuntsafstand Fotograferen in de M-stand Belang van sensorformaten Focus stacking Paddenstoelen uitlichten Werken met een raw-converter Macrofotografie met je smartphone
EXPERTCURSUS
Scherp op de vierkante millimeter
Scherpe macro's Macrofotografie is scherpstellen op microniveau. Hoe leg je de scherpte precies op het juiste deel van het onderwerp? Wat als een voorwerp van voor tot achter haarscherp op de foto moet, terwijl de scherptediepte slechts luttele millimeters is? We leggen het allemaal uit in deze expertcursus. TEKST KEES KRICK
↘
Aan de slag gaan met macrofotografie lijkt gemakkelijk. Onderwerpen vind je immers overal, gewoon thuis of in je achtertuin. Alles wat je hoeft te doen is met je camera bovenop een blaadje of insect gaan zitten. Maar in de praktijk ligt dat toch net even anders. Zo moet je om te beginnen uiterst secuur te werk gaan. Een fractie van een millimeter beweging van jou of de camera kan al een mislukte (lees onscherpe) foto opleveren. Verder blijft niet elk onderwerp stokstijf zitten wachten tot jij uitgefotografeerd bent en het kleinste briesje kan al roet in het eten gooien. Zoeken naar een spannende compositie en een mooie bijpassende achtergrond is verder iets om goed bij stil te staan. Omdat alles klein en vaak laag bij de grond is, zie je als je blijft staan niet altijd welke wereld aan mogelijkheden er is en loop je schitterende fotokansen soms ongemerkt voorbij.
Compositie Zoals bij elke vorm van fotografie is een sterke compositie ook bij macro belangrijk. Denk aan de regel van derden en het werken met lijnen om de aandacht van de kijker door het beeld te leiden. Omdat het bij macrofotografie om een onderwerp met een beperkte (scherpte) diepte gaat, zoek je een omgeving die niet stoort of afleidt. Dat kan een neutrale achtergrond zijn of juist eentje die iets extra’s bijdraagt. Zo werken afstekende kleurvlakken en vlakken met verschillende
20
lichtintensiteiten vaak erg goed. Het ene onderwerp steekt extra goed af tegen een poeltje licht; iets anders komt mooi uit tegen de duisternis of een bepaald kleurtje. Door de kleine scherptediepte veranderen details in de achtergrond meestal vanzelf in een onherkenbare wazige brij. Mits er voldoende afstand is tussen onderwerp en achtergrond en je een mooi standpunt hebt gekozen. Neem daarom de tijd om je onderwerp vanuit alle hoeken te onderzoeken voordat je achter de camera kruipt. Loop of tijger net zo lang om je onderwerp heen tot het op zijn best uitkomt in z’n omgeving.
tot een nog steeds respectabele 50 centimeter voor een flinke teletoeter. Die afstand lijkt nog steeds veel, maar schijn bedriegt. De verwarring zit ‘m in het meetpunt. Dat is niet de voorzijde van de lens, maar de sensor. Dat scheelt een slok op een borrel. Als je goed naar de camerabody kijkt, zie je ergens een cirkel met een streepje erdoor, vaak aan de zijkant van het spiegelhuis (bij de zoeker dus). Daar begin je te meten. Dan blijkt dat je met een echt macro-objectief heel dichtbij, tot soms vlak voor het glas, kunt scherpstellen.
Tussenring Scherpstelafstand Bij macrofotografie komt het aan op dicht voor de lens scherpstellen. Dichterbij betekent immers groter in beeld. Zo maak je een onderwerp beeldvullend of breng je unieke details naar boven. Bij een standaardobjectief moet je al gauw zo’n 40 centimeter afstand houden. Dan lukt het niet om een klein onderwerp of detail beeldvullend te fotograferen. Denk je handig te zijn door naar een teleobjectief te grijpen, dan kom je bedrogen uit. Want ineens kan de minimale scherpstelafstand zomaar 120 centimeter zijn. Het onderwerp komt nu zelfs kleiner in beeld. Wat je dus nodig hebt, is een echt macroobjectief. Daarmee kun je wel heel dichtbij scherpstellen. Zoals rond de 20 centimeter bij een standaardobjectief
Met een tussenring kun je een gewoon objectief tijdelijk omtoveren tot een heus macro-objectief. Zo’n tussenring is een korte, holle buis die je op de body plaatst, waarna je er een gewoon objectief bovenop klikt. Daarmee breng je het objectief dichterbij het onderwerp, dat dus groter in beeld komt. Soms kun je dan ineens tot aan het glas scherpstellen. Let dus op dat je niets beschadigt. Tussenringen bestaan in diverse diktes. Hoeveel ze het beeld vergroten, hangt af van het objectief dat je erop zet. Bij de specificaties staat dit vermeld. Bij merkeigen tussenringen blijven diafragma en automatische scherpstelling meestal werken. Kwalitatief zijn de foto’s een fractie minder dan bij een echt macro-objectief. Er is bijvoorbeeld wat extra chromatische aberratie en vignettering.
EXPERTCURSUS
ZOOM.NL MACROFOTOGRAFIE 2019
21
EXPERTCURSUS
Reusachtig klein
Grootse macrofotografie Van zonnig weer tot harde regen en vorst: elk weertype is geschikt voor macrofotografie. En elke locatie. Zelfs in je eigen achtertuin is wel iets interessants te vinden om te fotograferen. In dit artikel lees je hoe je die wonderschone microwereld op de gevoelige plaat vastlegt.
↘
Uiteraard zijn goede spullen van belang voor de macrofotograaf, maar minstens even belangrijk is een goede voorbereiding. Welke onderwerpen wil je fotograferen en waar vind je die? Wil je bepaalde planten in bloei fotograferen? Dan is de bloeitijd van belang. Houd ook de weersvoorspelling in de gaten. Bij regen blijven veel insecten laag in de vegetatie verborgen en bij te veel wind is een grassprietje met insect dat heen en weer beweegt al bijna niet scherp te krijgen. Het internet geeft natuurlijk actuele weersinformatie. Voor allerlei plant- en diersoorten is www.waarneming.nl een prima site. Voor meer algemene info kun je terecht op www.natuurkalender.nl. Ook fotofora geven een goed beeld welke soorten recentelijk zijn gefotografeerd. Ga je een nieuw gebied bezoeken, koop dan van tevoren een wandelkaart en zoek op het internet meer informatie over dat specifieke gebied. Daarnaast is het van belang om je in te lezen in de biologie van het te fotograferen onderwerp.
Weglaten De kunst is om in het veelvoud van kleine details op een paar vierkante centimeters een fraaie compositie te maken. Kijk er dan
6
ook niet van op als je een half uur of langer bezig bent met je compositie voordat je een foto maakt. Zodra je tijdens een wandeling een onderwerp tegenkomt, zoals een fraaie bloem, ontdek je vaak andere interessante onderwerpen in de nabije omgeving van die bloem. Je ogen moeten als het ware acclimatiseren aan de wereld van het kleine. In de natuurfotografie is het vaak het mooist als een onderwerp eenvoudig wordt weergegeven. Dan geldt de kunst van het weglaten: hoe minder in beeld, hoe krachtiger. Een vlinderopname voor een rustige monochroom gekleurde achtergrond is vaak mooier dan diezelfde vlinder voor een onrustige achtergrond. Een blaaskwastje om vuil of zand van het onderwerp af te blazen van bijvoorbeeld zwammen of planten is dan ook erg handig. Allerlei storende elementen, hoe klein ook, kunnen de aandacht van het onderwerp afleiden. Ook storende takjes en sprietjes buig je voorzichtig opzij om een zo rustig mogelijk beeld te houden. Een voorwaarde voor dit soort handelingen is dat je de natuur niet verstoort of vernielt. Je bent te gast in die natuur en zo hoor je je ook te gedragen.
Lijnen, vormen en kleuren Bij de keuze voor een compositie spelen
vormen, lijnen en kleurvlakken een bepalende rol. Ritme en herhalingen maken een opname vaak aansprekend. Denk aan spiegeling in het water of een paar exemplaren van een diersoort naast elkaar. Door een onderwerp sterk in te kaderen verlies je de vaak storende en dus afleidende omgeving, je onderwerp krijgt meer zeggingskracht. Een 90 mm macroobjectief wordt veel gebruikt. Soms heb je langere brandpunten nodig, zoals 200 of 300 mm. In combinatie met tussenringen kun je hiermee ook kleine onderwerpen fotograferen. Het effect van een teleobjectief is dat de voorgrond en achtergrond volledig onscherp worden. Hierdoor komt je onderwerp sterker naar voren. De voor- en achtergrond kunnen in het beeld nog wel meewerken als zachte kleurvlakken en zo toch nog het beeld versterken. Met een 90 mm kun je ook de scherptediepte verminderen door een groot diafragma (F 2,8 of F 4) te kiezen. Maar dat heeft duidelijk minder effect dan de combinatie 300 mm en tussenring. Een bijkomend voordeel van het telebereik in de macrofotografie is dat de afstand tussen object en camera
ZOOM.NL MACROFOTOGRAFIE 2019
7
PRAKTIJK
Werken met een raw-converter
Van raw naar jpg Iedere fotograaf heeft natuurlijk van raw gehoord. Letterlijk betekent het ‘ruw’. En dat is precies wat het is: het ruwe, onbewerkte bronbestand van een digitale foto. Voor een bruikbare foto zul je deze door een raw-converter moeten halen. In deze cursus leer je hoe je de basisgereedschappen van een rawconverter hiervoor inzet. TEKST VAANS RUITEN
↘
Een raw-bestand geeft exact weer wat de sensor van de camera registreert. Een jpg-bestand is al ontwikkeld: er zijn bewerkingen op toegepast en een deel van de originele informatie is verloren gegaan. Op basis van deze vereenvoudigde definitie is het vrij logisch om te kiezen voor het werken in raw. Je hebt immers de meeste ‘informatie’ om mee aan de slag te gaan, je hebt maximale controle over de bewerking en je kunt kleine, tijdens de opname gemaakte foutjes nog corrigeren. Toch zitten er ook nadelen aan het werken
12
in raw. Je moet altijd op de computer bewerken en raw-bestanden consumeren meer ruimte op het geheugenkaartje en de harde schijf van je computer. Bovendien kost het bewerken natuurlijk tijd. Als deze nadelen voor jou geen bezwaar zijn of de voordelen belangrijker zijn, dan zijn deze tips over het werken met een raw-converter aan jou besteed.
Presets Een tip om veel tijd te besparen bij het omzetten, is het werken met zelfgemaakte
presets (voorinstellingen). Bijna alle rawconverters hebben deze mogelijkheid. Lightroom kan presets zelfs automatisch toepassen als je de beelden van het geheugenkaartje op de computer zet. Pure tijdwinst! Een van de kleine nadelen van in raw werken, is de ‘teleurstelling’ die je krijgt als je een raw-foto op de computer ziet. Je was zo enthousiast bij het zien van het beeld op de camera en nu valt de raw-versie ineens tegen. Dat komt omdat de camera een jpg laat zien die al bewerkt is.
TIP
Photoshoppen Raw-converters bieden veel mogelijkheden om jouw foto’s te verbeteren. Maar voor sommige bewerkingen zijn de traditionele bewerkingsprogramma’s zoals Photoshop nog nodig. Dit is bijvoorbeeld het geval als je een combinatie wilt maken van twee of meer beelden. Maar ook voor het complexere retoucheerwerk blijven de raw-converters toch iets achter bij de echte bewerkingsprogramma’s.
ZOOM.NL MACROFOTOGRAFIE 2019
13
Ideale instellingen
Belichting Goed belichten van foto’s is een kunst op zich. Op de automaat gaat dat regelmatig mis. Voor optimaal belichte foto’s moet je begrijpen waarom ze soms lichter of donkerder uitvallen. Zo krijg je met een kleine ingreep alsnog de gewenste foto. TEKST KEES KRICK
18
BASISCURSUS
ZOOM.NL MACROFOTOGRAFIE 2019
19