Zoom boek Fotograferen in raw

FOTOGRAFEREN IN RAW

Inhoud

5

9

Hoofdstuk 1: Over fotograferen in raw

We vertellen je wat fotograferen in raw inhoudt en je leest wat je allemaal gaat leren in dit cursusboek.

Hoofdstuk 2: De techniek

Raw of jpg ... wat zijn de voor- en nadelen van deze twee bestandsformaten? Wanneer kies je waarvoor?

En wat doet je camera eigenlijk bij het maken van een foto en het opslaan van het bestand?

25

Hoofdstuk 3: Raw in de praktijk

Met raw heb je meer mogelijkheden dan in jpg, maar hoe ga je daar in de praktijk mee om? En tot hoe ver kun je gaan? Je leert hoe je slim gebruikmaakt van het grotere dynamische bereik.

51

Hoofdstuk 4: Tijdens het fotograferen

Nu je de theorie kent is het tijd voor het toepassen van je kennis. Aan de slag dus met deze vijf fotografiegenres: concert, sport, portret, landschap en avond.

75

Hoofdstuk 5: Bijzonderheden

Je leest hoe je al die grote raw-bestanden veilig opslaat. En we leggen uit wanneer het slim is om te fotograferen in raw op je smartphone.

85

Hoofdstuk 6: Software

Raw-foto’s hebben altijd nabewerking nodig. Met welke software je die foto’s bekijkt en bewerkt, daar kun je zelf jouw keuze in maken. We stellen verschillende programma’s aan je voor.

109

Hoofdstuk 7: Starten met bewerken

We leren je hoe je start met het bewerken van je raw-bestanden, dat doen we in Lightroom Classic CC en Photoshop CC.

127

Hoofdstuk 8: Verder met bewerken

Als de basis van je foto goed is, is het tijd om een stapje verder te gaan met je bewerking. Je leert HDR-beelden maken, hoe je foto’s omzet naar zwart-wit en bepaalde kleuren extra aanzet of juist uit de foto filtert. Ook leer je hoe je je beelden klaarmaakt voor publicatie.

159

Hoofdstuk 9: Presets

Met presets, ook wel voorinstellingen, kun je in één klik je foto bewerken. We leggen uit hoe je zelf voorinstellingen maakt én je krijgt ons ultieme pakket van 120 Zoom.nl raw-presets.

Over fotograferen in raw

Zoom Academy

Dit boek over Fotograferen

in RAW

hebben

we

ook

online uitgebracht in de Zoom Academy. Dit boek en de online cursus zijn samen de optimale combinatie om alles over raw te leren.

↘Dit boek over Fotograferen in RAW is gemaakt in combinatie met de online cursus Fotograferen in RAW op de Zoom Academy. De online cursus bevat naast een hoop informatie uit dit boek nog diverse handige leermiddelen. Als je de online cursus volgt, krijg je op diverse momenten videomateriaal waarin je extra uitleg krijgt. Dat

zijn screencasts, animaties en films. We zullen de online cursus regelmatig updaten met nieuw materiaal. Je vindt er ook diverse oefenvragen en oefeningen, zodat je gelijk met de geleerde kennis aan de slag kunt.

Ga naar www.zoomacademy.nl om de online cursus te volgen. Je kunt dit boek natuurlijk volledig

gebruiken zonder de online cursus aan te schaffen. Met dit boek heb je het perfecte naslagwerk in huis om te leren hoe je aan de slag gaat met fotograferen in raw én het mooi bewerken van die beelden.

ACADEMY

Introductie over raw

Op een willekeurig feestje start menig fotograaf de discussie op: moet je nou fotograferen in raw of in jpg? Of moet je beide formaten maar opslaan: dan heb je ten minste alles.

↘Je hebt felle voorstanders én felle tegenstanders voor raw en jpg; ieder zo met z’n eigen redenen. In een felle discussie laat de fervente jpg-fotograaf weten dat raw maar onzin is: je moet gewoon je instellingen gelijk goed zeten! De rawfotograaf maakt de jpg-fotograaf uit voor amateur, en er vliegen meer van dat soort vooroordelen door de ruimte. Wat is nu waar?

In elk geval hebben beide vormen hun eigen voor- en nadelen. Het één is niet per definitie slecht, het ander niet per definitie goed. Met deze cursus leer jij alles over de verschillen tussen fotograferen in raw en in jpg. Na de techniek erachter gaan we snel de praktijk in! We duiken in vijf foto-genres: is raw daar handig of juist niet? En waaraan moet je tijdens het

fotograferen al denken?

Je raw-beelden moet je altijd bewerken, dus ook daarmee gaan we aan de slag. Want alleen als je je foto’s ontwikkelt in de digitale doka, krijg jij de mooiste foto’s uit je raw-bestanden.

Klaar? Dan kun je volgende keer op het feestje aankomen met échte argumenten om raw (óf toch jpg) te gebruiken!

Wat ga je leren?

In deze cursus leer je hoe je het beste uit je foto’s kunt halen. En dat is meestal door te fotograferen in raw. Dan slaat de camera alle informatie op die de sensor ontvangt, waardoor je veel meer mogelijkheden met het beeld hebt. Hoe dat precies werkt, dat leer je aan het begin van dit boek. Je leert ook wat de voor- en nadelen van raw versus jpg zijn.

↘Daarna gaan we gelijk de praktijk in. We leren je hoe het dynamisch bereik werkt, welke limieten raw wél nog heeft en hoe je daarmee omgaat. We duiken vervolgens in vijf praktische fotogenres en gaan na of jpg of raw handiger is en leggen uit waar je op moet letten. Die vijf genres zijn: concert, sport, portret, landschap en avond/nacht. Daar zit vast iets voor je bij!

Die raw-bestanden, daar moet je nog wat mee. Direct uit de camera delen is niet handig, je moet ze nabewerken in de digitale doka. Je leert met welke software je jouw raw-bestanden snel kunt openen, selecteren en daarna kunt bewerken. En dan gelijk aan de slag, want zo ontwikkel jij de mooiste foto’s!

Voorbeelden

Je kunt heel veel leren door goed naar voorbeelden te kijken en misschien zelfs te proberen om die na

te maken. Daarom vind je bij elke geschikte foto in dit boek extra informatie, namelijk de instellingen die gebruikt zijn bij het maken van de foto. Dat is als volgt genoteerd:

Je ziet hier op volgorde: de camera die gebruikt is, de iso-waarde, het diafragma, de sluitertijd en de brandpuntsafstand (niet omgerekend). Wil je weten of er sprake is van een cropfactor, check dan de foto op onze website. Om meer te weten over de cropfactor, lees je verder op www.zoom.nl/ cropfactor.

Veel foto’s die je in deze cursus tegenkomt, zijn gemaakt door lezers van Zoom.nl en geüpload naar hun eigen profiel op onze website. Je vindt bij de foto’s de link naar de profielpagina van de Zoomer. Vind je de foto mooi?

Check dan de link om meer foto’s van deze fotograaf te zien.

Je kunt ook zelf een gratis account op Zoom.nl aanmaken, dan kun je dagelijks twee foto’s plaatsen om daar feedback op te ontvangen. En je maakt dan direct kans op publicatie in het magazine … én in dit soort specials.

Nederland kent mooie dramatische wolkenluchten.

PETER TULNER, PETERTULNER.ZOOM.NL NIKON D750 · ISO 200 · F 16 · 1/15 SEC · 14 MM

De techniek

Jpg of raw

discussie: fotografeer je in raw of in jpg? Bijna elke fotograaf heeft er een mening over, en wil die graag verkondigen. In dit hele boek gaan we in op het fotograferen in raw. Maar wat is dat eigenlijk? We leggen uit wat het verschil is en wat de voor- en nadelen van beide bestandsformaten zijn.

Het blijft een veel gevoerde

Keuze maken

In veel camera’s kun je de keuze maken om het bestand in raw- of in jpg-formaat vast te leggen, of om beide bestanden op te slaan. Een raw-bestand is de onbewerkte informatie die van de sensor van je camera is uitgelezen. Je kunt een raw-bestand zien als het klassieke negatief waarmee je in de donkere kamer nog alle kanten op kunt, voordat je de definitieve foto in handen hebt. Je móet een raw-bestand dus nog altijd bewerken.

Bij een jpg-bestand wordt níet alle informatie die de sensor ontvangt opgeslagen. De informatie die de sensor waargenomen heeft (de ruwe gegevens) wordt door de camerasoftware gekoppeld aan de camera-instellingen

en vervolgens als verwerkt bestand weggeschreven naar je geheugenkaart. Of je foto’s worden opgeslagen in raw of in jpg stel je in de camera in. Eventueel is er ook een mogelijkheid om te kiezen voor jpg én raw, maar dit kost wel meer ruimte op je geheugenkaart.

Voordelen van raw

Om in de nabewerking de beste mogelijkheden te hebben, kun je het best fotograferen in raw. Je hebt dan bijvoorbeeld alle mogelijkheden om de witbalans nog bij te stellen. Stond de witbalans van de camera op ‘schaduw’ terwijl net de zon zich even liet zien, dan heeft je foto een gekke kleurzweem. Heb je het raw-bestand, dan los je dat met een paar klikken

in je bewerkingssoftware op. Bij een jpg-bestand kan dit ook wel, maar is het soms wat minder makkelijk op te lossen, er ontstaat dan ook makkelijker ruis.

Belichting

Ook de belichting kun je tot in detail nog achteraf aanpassen. Is je foto per ongeluk bijvoorbeeld twee stops onderbelicht, dan kun je dit met je raw-bestand nog prima aanpassen. En een lucht die uitgebeten lijkt, is soms nog prima te redden in de nabewerking.

Is er bij het fotograferen een groot verschil tussen de lichte en donkere delen in de omgeving? Ons menselijk oog kan deze contrastverschillen prima aan, maar een camera kan minder goed overweg met zo’n groot dynamisch bereik. Staat je model bijvoorbeeld in de schaduw, maar baadt het strand op de achtergrond in fel zonlicht, dan kun je niet beide delen netjes belichten. Fotografeer je in raw, dan kun je in de nabewerking veel detail en licht terughalen uit schaduwen. Ook hooglichten kun je nog aanpassen zonder kwaliteitsverlies.

In zo’n soort menu in je camera kun je het bestandsformaat aanpassen.

Ruis

Zelfs het corrigeren van ruis gaat beter met je raw-file: omdat alle informatie is vastgelegd en er geen lossy compressie is toegepast bij het opslaan.

Fotografeer je in raw en stel je de camera in op zwart-wit, dan kun je zelfs achteraf beslissen dat je die foto tóch in kleur wilt hebben. Die informatie is namelijk niet verloren gegaan, maar gewoon opgeslagen in het bestand.

Non-destructief

Bij het bewerken van je foto worden deze aanpassingen niet ín de foto opgeslagen, maar in een los bestandje erbij. Dat noemen we non-destructief bewerken: je kunt je foto niet ‘stuk’ maken. In het losse

bestand staat bijvoorbeeld welke instelling voor de schaduwen en hooglichten je hebt gekozen. Open je die foto weer in de bewerkingssoftware, dan wordt ook dit informatiebestand uitgelezen, en zijn de ingestelde waarden direct zichtbaar. Je kunt bewerkingen weer ongedaan maken of een heel andere bewerking uitvoeren. Geen probleem: de originele foto blijft bewaard.

Voordelen van jpg

Toch heeft ook fotograferen in jpg z’n voordelen. Een jpg-bestand is universeel leesbaar voor vrijwel alle beeldprogramma’s die er bestaan. Je kunt zo’n jpg-foto daarom makkelijk met anderen delen, die anderen hebben geen speciale software nodig om jouw foto dan te kunnen bekijken.

Ook moet je vaak betalen voor de programma’s die de meeste mensen gebruiken om raw-beelden te bewerken. Voor het bewerken van jpg-bestanden zijn meer goede gratis alternatieven.

Kleiner

Bij een jpg-bestand wordt dus niet alle informatie opgeslagen én er wordt compressie toegepast. Dat zorgt ervoor dat het bestand simpel te versturen is via je telefoon of e-mail, omdat het weinig bestandsruimte inneemt. Al zijn tegenwoordig jpg-bestanden ook aardig lijvig met de hoeveelheid megapixels die veel cameras van nu hebben.

Bewerken

Een van de grootste nadelen van een raw-bestand is dat het altijd bewerkt moet worden. Natuurlijk kun je ervoor kiezen om het domweg om te zetten naar een jpgbestand zonder verdere bewerking, maar dan houd je niet het mooiste beeld over. Bij het opslaan van een jpg-bestand doet je camera namelijk alvast een paar bewerkingen aan je foto (bijvoorbeeld verscherpen en de kleuren versterken). Hierover lees je later meer.

Een lijstje om te onthouden

→ Een kleiner bestandsformaat is een eigenschap van een jpg-bestand.

→ Een jpg-bestand wordt universeel erkend.

→ De meeste nabewerkingsmogelijkheden heb je bij een raw-bestand.

→ Een raw-bestand kun je vergelijken met het negatief van een foto, terwijl een jpg-bestand juist de ontwikkelde versie is.

Het raw-bestand voor en na de bewerking. ANNE DROOGSMA, ANNEJOLIE.ZOOM.NL ISO 400 · F 4 ·

1 Het originele beeld hebben we in raw en in jpg.

2 Links het bewerkte jpg-bestand, rechts het raw-bestand.

Bits

Even wat theorie achter de kwaliteitsverschillen tussen raw en jpg. Dat heeft namelijk onder meer te maken met het aantal bits. Een sensor heeft miljoenen kleine registratie-sensortjes. De sensor legt de beeldinformatie digitaal vast: met waarden van 0 en 1. Elke positie waar een 0 of 1 staat, heet een bit.

In jpg kan elk registratie-sensortje 8 bits gebruiken om informatie door te geven (met daarin een 0 of een 1), wat zorgt voor 256 mogelijke variaties. Zo’n sensortje kan dus 256 kleurgradaties van een bepaalde kleur doorgeven. Dit wordt ook wel de kleurdiepte genoemd. Een raw-bestand wordt niet met 8 maar met 12 of tegenwoordig zelfs met 14 bits gemaakt. Bij 12 bits kunnen 4096 kleurgradaties worden doorgegeven en bij 14 bits zelfs 16384.

Conclusie: het verloop van licht naar donker en het verloop tussen kleuren gaat in raw dus veel geleidelijker dan in jpg!

Bewerkingsmogelijkheden

Om het verschil tussen de bewerkingsmogelijkheden in raw en jpg kort te laten zien, maken we gebruik van de volgende onderbelichte foto, opgeslagen in raw en in jpg.

We laten Adobe Lightroom het werk doen, en kiezen ervoor om alleen op Autom. te klikken, zodat het programma bepaalt wat volgens hem de beste instellingen

zijn. Op deze pagina’s zie je links het resultaat van de bewerking van het jpg-bestand, en rechts de bewerking van het raw-beeld. Kijk eens goed naar het plafond van de overkapping: in jpg zit daar veel minder kleur-informatie in dan in raw. Ook in de stad op de achtergrond zie je in het raw-beeld meer detail.

Voorkeur

Het zal aan jouw eigen voorkeur liggen wat je het fijnst vindt om

mee te werken. Houd je van tot in detail nabewerken, dan is het handig om voor raw te kiezen door de hoeveelheid informatie in de foto’s. Heb je niet zoveel verstand van nabewerken en deel je liever je foto’s direct op social media? Dan is het jpg-bestand iets meer voor jou. Weet je niet zo goed voor welke bestanden je moet kiezen? Kijk dan of je camera de mogelijkheid heeft om zowel jpg als raw op te slaan. Op je geheugenkaartje verschijnen dan beide bestanden van

het zelfde beeld en is het aan jou de keuze welke je wilt gebruiken. Denk er wel aan dat je geheugenkaartje hierdoor telkens twee varianten opslaat en dus sneller vol is! Een extra geheugenkaartje in je cameratas is daarom nooit onverstandig.

Na een tijdje merk je vanzelf wat dan je voorkeur heeft: je gebruikt ofwel de raw-bestanden ofwel de jpg-bestanden veel vaker. Of beide, dan laat je ze gewoon altijd allebei opslaan.

Tien voordelen van fotograferen in raw

Het grote voordeel van raw ligt in het feit dat je dus een onverwerkt beeld corrigeert. Wat je aanpast, wordt pas verwerkt tijdens het omzetten van je rawbestand, en zo behoud je de maximale beeldkwaliteit.

De belangrijkste voordelen van raw

1 Meer belichtingsspeelruimte.

2 Achteraf verscherpen waar nodig.

3 Betere beheersing van je helderheid.

4 Precieze correctie van witbalans.

5 Niet-destructieve beeldbewerking (oftewel: wat je aanpast, kun je weer ongedaan maken).

6 Betere beheersing van je detailweergave.

7 Optimaliseren voor publicatiemedium (print, web, e-mail).

8 Beeldeffecten toepassen zonder kwaliteitsverlies.

9 Betere mogelijkheden voor ruisreductie.

10 Effecten die met de camera niet mogelijk zijn, kunnen toepassen.

Geschiedenis van raw

Werken met een raw-bestand is nu de normaalste zaak van de wereld. Maar, hoe is raw-fotografie eigenlijk ontstaan? Om die vraag te beantwoorden nemen we je mee naar de vorige eeuw, langs radicale ideeën en protesterende fotografen.

Tot een jaar of vijfentwintig geleden was de rol van camerafabrikanten ontzettend anders dan deze nu is. Een camera was grotendeels een technische aangelegenheid. De fotograaf kon door middel van het kiezen van een specifiek fotorolletje

‘kiezen’ tussen allerlei verschillende stijlen en kleuren. Hoe de foto er precies uitzag, lag vooral aan de fotograaf en het filmrolletje, niet zozeer aan de camera.

Toen camera’s digitaal werden, veranderde het medium honderd

procent. Het eindproduct – een foto – is abstract bekeken natuurlijk hetzelfde, maar de aard van de achterliggende techniek is totaal anders. Digitale nullen en enen, tegenover een door licht aangeraakt fotochemisch oppervlak.

Werken met raw is het 21e-eeuwse equivalent van het ontwikkelen van een filmrolletje.