1 2017 PRIJS € 9,95
.PHOTO NR 1 2017
164 PAGINA’S INSPIRATIE
EDEL EN UNIEK De revival van analoog
GROTE DROMEN
Fotografen over hun komende projecten
DE ICONEN VAN ELTON JOHN NEDERLANDS TOPTALENT Opvallende landgenoten
WWW.SHUTR.PHOTO
8
PURE PORTFOLIO’S
WHAT YOU SEE IS Zuivere WHAT fotografie YOU GET
18
oeuvreportfolio
Alex Timmermans
Alex Timmermans
TERUG NAAR HET AMBACHT In de middeleeuwen waren alchemisten geobsedeerd door de transformatie van materie door toepassing van chemicaliën. Ze zochten naar een middel voor onsterfelijkheid of het creëren van edelmetalen uit waardeloze ingrediënten. Alex Timmermans gebruikt dezelfde term om zijn werk als collodium-fotograaf te omschrijven. Met een auto vol houten camera’s, antieke objectieven en de benodigde chemicaliën trekt hij de wereld in om vanuit het niets bizarre, mysterieuze beelden te maken. Een hedendaagse alchemist op zoek naar schoonheid. Door Thomas Kouveld
oeuvreportfolio
Alex Timmermans
.PHOTO | NR.1 | 2017
19
48
achtergrond
Zuivere fotografie
What youse is what you ZUIVERE FOTOGRAFIE Door Sanne Ruhaak
get
Dit jaar lanceert World Press Photo een nieuwe categorie waar gemanipuleerd beeld niet meer uit den boze is. Volgens directeur Lars Boering is de nieuwe categorie een logisch antwoord op de nieuwe visuele verhaaltrends. Soms lijk je inderdaad een vreemde eend in de bijt als je wars bent van beeldbewerking. Toch zijn er nog genoeg fotografen die bewust kiezen voor de zuivere fotografie.
achtergrond
Zuivere fotografie
49
e D
e mogelijkheden zijn eindeloos. Van aansnijden tot beeldcombinaties en van een simpele truc met de belichting tot een drastisch goochelen met pixels. Steeds meer mensen experimenteren erop los. Waarom ook niet, het levert dikwijls indrukwekkend beeld op. Als het aan fotografen Rob Moorees, Herman van den Boom en Eddy van Wessel ligt, komt er zo min mogelijk poespas kijken bij het maken en afdrukken van beeld. “Als je de werkelijkheid weer wilt geven, moet je er niet mee rommelen”, vinden zij.
De camera als onderzoeksmachine Zijn deze drie fotografen gedogmatiseerde puriteinen die geen heilige huisjes omver willen schoppen? “Absoluut niet”, zegt Rob Moorees, die helemaal niets tegen manipulatie heeft. “Ik ben geen apostel voor het analoge en ga zeker geen strijd aan met het digitale. Ik juich elke ontwikkeling in de fotografie toe, maar zelf kies ik ervoor te werken met fotografie zonder digitale beeldmanipulatie.” Waarom laat Rob de bewerkingsprogramma’s links liggen, wat wil hij daarmee bereiken? “Ik zie fotografie als een onderzoeksmachine om de werkelijkheid te onderzoeken. Dat is het mooie aan fotografie, dat er een lens tussen jou en de wereld staat. En via die lens stroomt in een flits een fractie van de zichtbare wereld naar binnen. Van de werkelijkheid die je op dat moment als fotograaf voor je ziet. Iemand die tekent heeft dat niet, die kan in een park zit-
.PHOTO | NR.1 | 2017
ROB MOOREES: “IK BEN GEEN APOSTEL VOOR HET ANALOGE.”
Eerste Wereldoorlog, plaats onbekend. Een op zijn observatiepost in een boom gedode Duitse luitenant, van waaruit hij op geallieerde soldaten schoot, 1915. (fotograaf onbekend)
54
achtergrond
De studio van
DE STUDIO VAN … Tekst en foto’s: Jeroen Jazet
Govert de Roos Voor portretfotograaf Govert de Roos (63) moet een studio naast een efficiënte werkplek ook gezelligheid uitstralen. “Veel modellen blijven na de shoot nog een wijntje drinken”, vertelt de goedlachse ras-Amsterdammer.
1
T
ien jaar zit hij nu in deze grote ruimte op een industrieterrein in Amsterdam-West. “Hiervoor zat ik midden in de Jordaan. Qua locatie heerlijk, maar de kleine ruimte en het gebrek aan parkeerplaatsen waren echt een ramp. Hier heb ik veel meer ruimte om een set op te bouwen. In het begin was dat even lastig, ik was gewend klein te werken.” De studio groeit volgens De Roos steeds verder. “Het wordt een grote bende. Maar dat moet ook, ik houd niet van die cleane grote ruimtes, het moet wel een beetje persoonlijk blijven.”
1
Eerste camera
In een kast staan veel van De Roos’ oude camera’s, waaronder één uit 1969. “Ik was vijftien toen ik met deze camera een foto maakte van John Lennon en Yoko Ono in het Hilton in Amsterdam. Als brutale student was ik gewoon in de rij gaan staan bij
achtergrond
De studio van
2 de andere fotografen. Ik schoot een rolletje van twaalf vol en ben toen weggerend, bang om ontmaskerd te worden.” Het werd een van zijn beroemdere foto’s.
2
Foto met Anthony Hopkins
“Ik houd er helemaal niet van om met beroemdheden op de foto te gaan,” aldus De Roos, “maar dit was een uitzondering. Hopkins is een held. Hij was in Maastricht te gast bij zijn vriend Andre Rieu. Ik heb hem veel gevolgd tijdens tournees en mocht dus ook foto’s maken van Hopkins met Rieu. Op een gegeven moment zei Hopkins dat hij met mij op de foto wilde. Die foto heeft bij mij een ereplaats gekregen.”
3
Microfoon Evita
Voor een shoot met Eva Perón (een rol van Brigitte Heitzer) had ik een ouderwetse microfoon nodig. Vriend en regisseur Jack Gadellaa heeft deze voor me geregeld, en .PHOTO | NR.1 | 2017
55
3 ik mocht hem houden. Hij staat hier en ik gebruik ’m af en toe bij een shoot.
4
Fotoboek Irving Penn
In de boekenkast staan veel fotoboeken, waaronder een van Irving Penn. “Deze foto van Picasso is voor mij het portret der portretten”, legt hij uit. “Alles zit in die foto, puurheid, er staat niets teveel op. Ik was een keer op Paris Photo en liep toen tegen een levensgrote afdruk van deze foto aan. Het maakte diepe indruk. Hij is voor mij een voorbeeld en inspiratiebron.”
5
4
Boek Schreeuwen
Op een tafel liggen inkijkexemplaren van De Roos’ boek Schreeuwen uit 2005. “Dat laat ik vaak aan mensen zien die ik ga portretteren. In het boek staan BN’ers in de studio, terwijl ze schreeuwen of huilen. Ik ben best trots op dat boek en laat het graag zien. Ik krijg er vaak complimenten over.”
5
56
achtergrond
Revival van analoge fotografie
DE REVIVAL VAN ANALOGE FOTOGRAFIE Door Ton Hendriks
Fotografie heeft altijd een fysieke relatie gehad met de werkelijkheid. Je hebt immers licht nodig om een foto te belichten. Dit geldt met name voor analoge fotografie. Ondanks de vrijwel volledige digitalisering is de kern van de fotografie – haar unieke, temporele en fysieke relatie met het licht – voor veel fotografen nog steeds de grote magie van het medium. Door de wereld op een fysieke manier vast te leggen, verklaren zij dat de fotografie alleen haar betekenis kan ontlenen aan de tekens uit de wereld en niet uit digitale manipulaties van geavanceerde software. De analoge fotografie, zowel zwart-wit als kleur, blijkt nog lang niet uitgestorven.
Licht oerbr als
achtergrond
Revival van analoge fotografie
57
‘ELKE AFDRUK VAN EEN DIGITALE FOTO IS IDENTIEK, HET MIST EEN EIGEN KARAKTER.’
on .PHOTO | NR.1 | 2017
© hans de kort
I
Lila & Bo
n de vorige eeuw is het belang en het unieke karakter van fotografie bekeken vanuit de directe relatie die het medium heeft met de werkelijkheid. Het licht is de bron van alle fotografie. Omdat het licht de reflectie is van de wereld die wij om ons heen zien, is dit ook de bron van de betekenis die wij aan de wereld en dus aan fotografie geven. Licht is fysiek en daaraan ontleent de fotografie haar specifieke karakter, namelijk de weergave van de werkelijkheid. In de predigitale periode heeft Roland Barthes in zijn boek De lichtende Kamer een definitie gegeven van het wezen van de fotografie. Volgens hem was het wezen het vastleggen van de geschiedenis: dat wat er eens was (en nooit meer terugkomt). Het feit dat de mens sterfelijk is, maakte Barthes melancholisch. Foto’s van zijn overleden moeder gaven het wezen van zijn moeder weer, maar zij zou nooit meer terugkeren. Barthes leefde in het tijdperk van de analoge fotografie die uiteraard een directe vastlegging is, fysiek althans, van de zichtbare wereld. Hij kon niet vermoeden dat de digitale fotografie het wezen van de fotografie volledig veranderde. Nu is de fotografie veel meer een interpretatie van de werkelijkheid en geen eenduidige vastlegging. Toch behoudt de theorie van Barthes voor menig analoog fotograaf zijn waarde. Zij waarderen juist de oer-relatie die de analoge fotografie heeft met het moment, de werkelijkheid en de geschiedenis. Zij voelen zich verbonden met het idee dat de filmemulsie een direct fysiek contact heeft met het onderwerp dat ze fotograferen. Sebastião Salgado vindt zelfs dat alle hedendaagse fotografie, vooral die gepubliceerd wordt op Instagram, geen echte fotografie is. “De fotografie is wat jouw ouders deden toen je een klein kind was. Zij ontwikkelden een film. Het beeld is geen fotografie. Wij gaan nu naar een ander concept. De fotografie zal niet langer dan twintig of dertig jaar voortbestaan.”
Film Dat de analoge fotografie nog lang niet is uitgestorven en zelfs een heuse comeback
64
serieportfolio
Chris de Bode
Chris de Bode (1965) Chris de Bode is journalistiek fotograaf en filmregisseur. Al twintig jaar maakt hij fotoreportages over de problematiek in ontwikkelingslanden en conflictgebieden. Naast zijn autonome projecten werkt hij vaak in opdracht van hulporganisaties. De laatste jaren concentreert hij zich op het lot van vluchtelingen en werkt aan eigen projecten zoals het hier gepubliceerde. Hij
ALS IK LATER GROOT BEN… Het idee is even simpel als inspirerend: dromen van kinderen uit ontwikkelingslanden visualiseren. Chris de Bode begon daar twaalf jaar geleden mee en inmiddels is zijn serie I Have a Dream uitgegroeid tot een aangrijpend document van het verlangen naar een betere toekomst. Door Robert Theunissen
Chris de Bode
heeft in zeventig landen gefotografeerd en met zijn foto’s vertelt hij persoonlijke verhalen vol mededogen. Zijn werk wordt wereldwijd gepubliceerd en geëxposeerd. Hij won prijzen bij o.a. World Press Photo en de Zilveren Camera. www.chrisdebode.com www.instagram.com/chrisdebode
serieportfolio
Chris de Bode
Antonio (11) woont met zijn ouders en zusje op het platte land van Mozambique, te midden van de rijstvelden. Zijn ouders moeten hard werken om elke dag een maaltijd op tafel te zetten. Gezond en gevarieerd voedsel zit er niet in, waardoor hij chronisch ondervoed is. “Ik wil later koeienboer worden. Mijn vader is rijstboer, maar ik wil koeien en kalfjes. Die geven namelijk melk en dat vind ik lekker.”
.PHOTO | NR.1 | 2017
65
80
serieportfolio
Ryland West en Paul Heran
Paul Heran (1990) & Ryland West (1995) Paul en Ryland zijn twee Amerikaanse fotografen uit het noordelijke deel van Californië. Hoewel Paul in eerste instantie is opgeleid tot videograaf, heeft hij zich de afgelopen jaren ontpopt tot fotograaf en kon hij voor dit project goed gebruikmaken van zijn technische kennis van continulicht en drones. Ryland is daarentegen een landschapsfotograaf
HET LANDSCHAP ALS MODEL
pur sang. Als kind was hij al met een camera om zijn nek te vinden in de uitgestrekte natuur rondom het kleine plaatsje Milford, Californië. Samen hopen ze hun project Highlights voort te kunnen zetten en de gebruikte techniek verder te ontwikkelen. Op dit moment leggen ze de laatste hand aan een nieuwe reeks foto’s, waarbij gebruik is gemaakt van een nieuwe flitstechniek om het landschap te verlichten. www.highlightphoto.space
Stel dat je ’s nachts een groots landschap net zo secuur kunt uitlichten als een model in de studio. Welke nieuwe fotografische mogelijkheden zou dat bieden? Met deze vraag als uitganspunt bedachten de Amerikaanse fotografen Ryland West en Paul Heran een bijzondere droneconstructie, waarmee ze vanuit de lucht een gigantisch oppervlak van licht kunnen voorzien. Het resultaat: vol ontzag en verbazing stonden ze om vier uur ’s nachts oog in oog met een kleurrijke, overweldigende natuur. Het bijzondere project Highlights was geboren. Door Maarten Jacobi
Ryland West en Paul Heran
serieportfolio
Ryland West en Paul Heran
.PHOTO | NR.1 | 2017
81
102
serieportfolio
Andreas Franke
Andreas Franke (1967) De geboren en getogen Oostenrijker Andreas Franke kwam op jonge leeftijd voor het eerst in aanraking met fotografie toen hij een Polaroidcamera cadeau kreeg. Hij zou in eerste instantie opgeleid worden tot bouwkundige, maar vond fotografie veel interessanter. Uiteindelijk studeerde hij fotografie en grafisch design in Wenen. In 1989 studeerde hij af en richtte hij zijn studio Staudinger+Franke
OVERWELDIGENDE STILTE
op. Binnen enkele maanden kwamen de opdrachten binnen en dat is de afgelopen twintig jaar niet meer opgehouden. Franke fotografeert over de hele wereld en weet dit effectief te combineren met zijn tweede passie: duiken. Zijn werk is te zien op festivals en in galeries, boven en onder water. Daarnaast won hij meerdere prijzen als commercieel fotograaf. Andreas Franke woont met zijn gezin in Wenen. www.thesinkingworld.com
Naast fotograaf is de Oostenrijkse Andreas Franke fanatiek duiker. Dit komt tot uiting in The Sinking World, een mysterieuze fotoserie die zich onder water afspeelt. Door onderwaterfotografie en studioportretten te combineren, creĂŤert hij vreemde schouwspelen met een gezonken wrak als decor. Om de serie in stijl te presenteren, exposeert hij de werken letterlijk onder water. Door Thomas Kouveld
Andreas Franke
serieportfolio
Andreas Franke
103
Mrs. Smith
.PHOTO | NR.1 | 2017
112
achtergrond
Dromen najagen
T G OE FOTOGRAFEN VERLANGEN NAAR HUN VOLGENDE PROJECT Door Sanne Ruhaak
Wat doe je als je de tijd, het geld en de middelen krijgt om te doen wat je altijd al wilde? Bevangen door de dagelijkse bezigheden en verplichtingen, dreigen we onze dromen te vergeten. Tijd om stil te staan bij diepgewortelde fotografische wensen. Welke heimelijke dromen koesteren de grote fotografen? SHUTR.photo duikt in de droomwereld van fotografen Raymond Rutting, Thijs Heslenfeld en Sacha de Boer.
D
rie fotografen met drie persoonlijke dromen. Waar Raymond Rutting al jaren droomt van mysterieuze mannen langs Ethiopische wegen, kan Thijs Heslenfeld zo tien projecten noemen waar hij zijn tanden in zou willen zetten. De droom van Sacha de Boer kwam uit toen ze een paar jaar geleden definitief voor haar camera koos. Zijn haar dromen op? Nog lang niet.
achtergrond
Dromen najagen
© sacha de boer
RAYMOND RUTTING ZOEKT DE RELEVANTIE
Raymond Rutting (1962) Fotojournalist Raymond Rutting kwam voor zijn werk op de vreemdste plekken ter wereld. In 2013 nam Raymond afscheid van het ANP en ging hij verder als zelfstandig fotograaf. Voor zijn werk ontving Raymond vele prijzen. Zijn oeuvre leverde hem de titel Fotograaf van het Jaar 1997 en 2004 op en een jaar later een onderscheiding in als Officier in de Orde van Oranje Nassau.
.PHOTO | NR.1 | 2017
W
at de drie fotografen bindt, is het feit dat hun dromen tot ver over de landgrenzen reiken. Niet vreemd, want alle drie de fotografen hebben heel wat van de wereld gezien. “Als je met een opdrachtgever door een vreemd land rijdt, heb je eigenlijk geen tijd om de auto even stil te zetten en iets uit de omgeving te fotograferen”, vertelt Raymond Rutting om te verklaren waarom de kiem van zijn dromen in het verre Ethiopië ligt. “Tien jaar geleden bezocht ik voor een opdracht een hulporganisatie in dat land. Terwijl ik naast de opdrachtgever van de ene naar de andere locatie reed, zag ik langs de weg allemaal priesters staan. Prachtig aangekleed, in vol ornaat. Tijd om te stoppen was er niet dus die mooie koppen heb ik nooit kunnen vastleggen.” In Raymonds gedachten zijn de oude mannen, want dat zijn de priesters meestal, echter nooit verdwenen. Nog steeds zou de fotograaf terug naar Ethiopië willen om een portretserie te maken van de bijzondere mensen. “Ik ben zelf helemaal niet religieus opgevoed, maar het beeld intrigeert me wel. Waarom zijn die mensen daar? Wat houdt hen bezig?” Al jaren loopt Raymond rond met het idee ooit iets met dit onderwerp te doen. Hij heeft zelfs weleens op het punt gestaan om zijn tassen te pakken en de reis voor te bereiden. Wat hem dan tegenhield? “Ik heb het nooit voor mijzelf willen doen. Er moet wel iets uit zo’n project komen, een tentoonstelling bijvoorbeeld. Het lijkt me prachtig om een aantal grote portretten naast elkaar aan de muur te exposeren. Dan zie je de enorme diversiteit tussen al die mannen.” Een dergelijk project van museale omvang op
113
“Deze foto’s komen uit een project over dertig jaar status aparte van Aruba, gezichten van Aruba, waar ook een tentoonstelling uit voortkwam. Dat zijn de projecten die inspirerend zijn en ook leuk om te doen. Dit concept had ik een tijd in mijn hoofd. Het is een mooie manier om de fotografie die je op je lijstje hebt staan te verwezenlijken.”
poten zetten, vergt nogal wat tijd en geld. Precies de twee dingen die Raymond niet in overvloed heeft. “Eigenlijk komt er altijd wel iets tussen”, vertelt hij. “Ik heb het best druk met betaald werk en dat moet ik vaak voor laten gaan. Ik zag eens dat een organisatie een financiering uitschreef voor een project als dit. Ik had best mee willen doen,
Tankstations met kippen Niet alleen de priesters in Ethiopië hebben Raymonds fascinatie aangewakkerd. Ook de oude tankstations in Afrika dwalen door zijn gedachten. “Je komt ze altijd per ongeluk tegen en nooit op het juiste moment. Ik zou dolgraag die verlaten stations met de karakteristieke scharrelende kippen met aandacht willen fotograferen, in plaats van er met een opdrachtgever in haast voorbij te jakkeren. Misschien krijg ik over een jaar of 10-15 de kans er een project van te maken als de fossiele brandstof echt op zijn retour is.”
122
a a n s t o r m e n d ta l e n t
De nieuwe garde
De foto's van de nieuwe garde zijn te bestellen via www.shutr.photo/collection
ER IS GENOEG FOTOGRAFISCH TALENT IN NEDERLAND. MAAR WIE ZIJN ZE EN HOE VERNIEUWEND IS HUN WERK? VERS VAN DE VERSCHILLENDE FOTOGRAFIE-OPLEIDINGEN BELICHTEN WE HIER DRIE JONGE FOTOGRAFEN. TIJD VOOR DE NIEUWE GARDE!
In goede samenwerking met:
Door Sanne Ruhaak
MARLIES DE BOECK (23) In 2016 afgestudeerd master fotografie - KASK Gent
H
oewel haar opleiding Marlies veel heeft gebracht, waren haar verre reizen misschien wel de beste leerschool. “Daar leerde ik hoe ik met respect beelden maak van andere culturen en hoe ik de eigenheid in mijn beelden kan verwerken.” Bieke Depoorter was daarbij een van haar eerste inspiratiebronnen. “Reizen met een briefje en wel zien waar ze zou uitkomen, dat was de vrijheid en spanning die ik zocht.” Zonder uitgewerkt plan reisde Marlies eerst af naar Finland. “Twee jaar later vertrok ik naar Groenland en maakte ik de serie Iluliaq, een beeldverhaal over het dagelijkse leven in één van de meest geïsoleerde plaatsen op de wereld. Ik sliep bij een aantal families om zo hun leven van dichtbij te observeren en hun persoonlijke verhalen te verzamelen. De reeks geeft een intiem beeld van de steden Sisimiut, Nuuk en Ilulissat die door de Deense kolonisatie een sterke evolutie ondergingen. De Groenlandse Inuit zijn op zoek naar een nieuwe balans tussen hun oorspronkelijke cultuur die in harmonie is met de natuur, en de razendsnelle intrede van westerse waarden en normen. Het is een zoektocht waarbij de Groenlanders het risico lopen om onderweg hun identiteit en zichzelf te verliezen.” Nadat Marlies vorig jaar afstudeerde, vond ze een baan in het onderwijs. Ze haalt voldoening uit de ontwikkeling die haar studenten maken, maar heeft het fotograferen zeker niet aan de kant geschoven. “Ik richtte mijn eigen bedrijf op en droom alvast verder van een volgende documentaire.” www.marliesdeboeck.be
ILULIAQ ILULIAQ
a a n s t o r m e n d ta l e n t
123
‘IK LEERDE HOE IK MET RESPECT BEELDEN MAAK VAN ANDERE CULTUREN EN HOE IK DE EIGENHEID IN MIJN BEELDEN KAN VERWERKEN.’
ILULIAQ ILULIAQ
.PHOTO | NR.1 | 2017
130
de bloemlezing
De iconen van Elton John
de bloemlezing
De iconen van Elton John
Naast zijn indrukwekkende lijst van oorstrelende wapenfeiten als singersongwriter en componist van succesvolle musicals als Billy Elliot and The Lion King, wil het oog van Sir Elton John ook wat. Sinds 1990 is hij fervent verzamelaar van grootse fotografie uit de twintigste eeuw. Wij nemen een kijkje in zijn iconische collectie en vertellen hoe die tot stand kwam.
131
I
n de afgelopen drie decennia heeft Elton John een indrukwekkende verzameling opgebouwd met baanbrekend werk van de grootste iconen uit de geschiedenis van de fotografie. Zelf zegt hij dat het allemaal te danken is aan het feit dat hij nuchter werd. In 1990 kwam hij uit een intense afkickbehandeling. Zijn therapeut drukte hem op het hart dat hij zich weer moest omringen met vrienden en inspirerende activiteiten. Zo kwam hij op de fotografie. Elton John: “Ik ben in mijn leven heel vaak geportretteerd door fotografen van het hoogste kaliber als Norman Parkinson, Terry O’Neill en David Bailey, maar ik heb fotografie eigenlijk nooit opgemerkt als kunstvorm. Na mijn therapie ging ik logeren bij vrienden in het Franse Cahors. Ze hadden geholpen bij het organiseren van een fotofestival en ook te gast bij hen waren galeriehouder David Fahey uit Los Angeles en fotograaf Herb Ritts. Fahey had foto’s bij zich van Ritts, Horst P. Horst en Irving Penn. Het waren voornamelijk modefoto’s in zwart-wit en ik vond ze zo prachtig dat ik meteen 12 afdrukken kocht.” Elton John groeide snel uit tot een fanatieke verzamelaar en hij geeft inderdaad toe dat hij van de ene verslaving in de andere is gerold. “Het voelde destijds of mijn ogen opnieuw geopend werden door fotografie. Gelukkig is verslaafd zijn aan beeld gezonder dan aan alcohol.” De timing om te beginnen met verzamelen had voor hem niet beter kunnen zijn, want in 1990 was fotografie nog betaalbaar omdat het medium pas kort als volwaardige kunstvorm was geaccepteerd. “Als ik twintig jaar later was begonnen met verzamelen, zouden veel foto’s onbetaalbaar of zelfs niet eens meer beschikbaar zijn. Ik heb dus geluk gehad.”
Leerproces
ONDER- OF SUBKOP ZOU HIER MOGEN Jonathan Webster
Aanvankelijk kocht Elton John veel modefotografie, portretten en foto’s van bloemen. Het waren rechttoe-rechtaan beelden. Later, toen hij meer over fotografie en haar geschiedenis leerde, veranderde zijn voorkeur en ging hij op zoek naar het meer experimentele werk uit de jaren twintig, dertig en veertig. “Mijn aandacht werd getrokken door fotografen die het medium naar hun hand wisten te zetten. Ze deden dingen waarvan ik voorheen dacht dat alleen schilders zoiets konden. Toen ik voor het eerst de vervormingen van André Kertész onder ogen kreeg of de rayografieën van Man Ray, was ik diep onder de indruk. Bijvoorbeeld van de Underwater Swimmer van Kertész. Ongelofelijk dat hij dat beeld in 1917 al wist te maken.” Hij werd een groot liefhebber van Kertész en kocht nog meer baanbrekende vintage foto’s van deze meester. Het beeld van de onderwaterzwemmer had hij gekregen als cadeau, maar hij wilde een vintage contactafdruk, met de originele merktekens voor het aansnijden die Kertész erop had aangebracht. “Daarop kun je namelijk het volledige negatief zien en de manier waarop al zijn foto’s in het vervolg aangesneden zouden worden. Ik vind deze foto de meest invloedrijke van de twintigste eeuw. Hij heeft in al die tijd niets aan kracht ingeboet en het lijkt wel of hij gisteren gemaakt is. Bovendien heeft hij kunstenaars beïnvloed als Hockney, Max Dupain en Robert Mapplethorpe. Zoals veel vintage afdrukken die ik bezit is de foto maar klein: 32 bij 45 mm, maar o zo bijzonder!”
de iconen van
E LT O N JOHN
.PHOTO | NR.1 | 2017
Hoogtepunten De verzameling van Elton bestaat uit 8000 foto’s, voornamelijk uit de periode van 1920 tot 1950 en er zijn disciplines in vertegenwoordigd als klassiek portret, sociale documentaire, stilleven en experimentele technieken. Hoogtepunten uit de verzameling worden momenteel in Londen geëxposeerd onder de titel The Radical Eye. De titel is zo gekozen omdat de getoonde werken zich kenmerken door de wens van de maker om de grenzen van het bestaande te overschrijden. Van het technische purisme van Bauhaus en sociale betrokkenheid
140
achtergrond
Meelopen met Jasper Zwartjes
Speeltuin
met
MEELOPEN MET PORTRET-, MODE- EN RECLAMEFOTOGRAAF JASPER ZWARTJES
gevoel Tekst en actiefoto’s Jeroen Jazet
Voor Jasper Zwartjes (51) is fotografie een grote speeltuin. Hij experimenteert met anamorfe objectieven; de ringflitser is een van zijn handelsmerken. Toch is hij geen techneut. “Aan een scherpe foto heb je niks als er geen gevoel in zit.” Vandaag op het programma: een reclameshoot voor zonnebril-lenzen.
achtergrond
Meelopen met Jasper Zwartjes
141
Zwartjes kijkt geconcentreerd naar de eerste resultaten van de shoot.
S
Assistent Vervloet regelt de Arri 4000W lamp in.
.PHOTO | NR.1 | 2017
tudio Allard 1a in het Amsterdamse Havengebied is een enorme ruimte (500m²) met eggshell limbo. Het enige wat er vandaag staat is de Mercedes van Zwartjes. Vanwege het natuurlijke licht gebruikt hij alleen het uiterste hoekje bij de laaddeur, nog geen 10 procent van de ruimte. “Dit is de duurste parkeerplaats van Amsterdam vandaag”, grapt hij. “Ik heb de studio vooral gehuurd vanwege de kleedkamer, en zodat mijn gehuurde dure Arri 4000w HMI-lamp niet buiten in de kou hoeft te staan.” Zwartjes werkt vandaag aan drie eindbeelden voor lenzenproducent Hoya Vision Care. Dit bedrijf verkoopt onder andere meekleurende glazen. Het idee is per model twee halve beelden te schieten en die dan in elkaar te monteren, zodat je het effect van meekleuren goed ziet. Hij heeft dus een beeld met frontaal licht en een beeld met tegenlicht nodig. Waar andere fotografen dat in een warme studio zouden oplossen,
laat Zwartjes zijn modellen onder de open roldeur staan. Voor de goede orde: het is vier graden vandaag.
Flutten Assistent Eddy Vervloet is al voor negen uur aanwezig om alle technische zaken voor de shoot in orde te maken. Bij de apparatuurverhuur (op het terrein) heeft hij een grote Arri HMI-lamp gescoord, die voor natuurlijk licht moet zorgen. “Flitslicht is gewoon te hard voor dit soort opnames.” De lichtbron van de Arri met Fresnel-lens is groter, alles ziet er natuurlijker uit. Voor de lamp plaatst hij een groot (3,6 meter) frame met een zacht doek. “We hebben al eens eerder een soortgelijke shoot gehad, dus ik weet
‘IK VIND DAT JE GEWOON FOTO’S MOET MAKEN, NIET TE VEEL THEORETISEREN.’
146
achtergrond
11 reclamefotografen
aandachts
trekkers ELF RECLAMEÂ FOTOGRAFEN DIE JE MOET KENNEN Door Jeroen Jazet
Reclamefotografen zijn professionals pur sang. Ze zijn de spin in het web bij grote producties waar veel geld mee gemoeid is. Grote teams, megasets en modellen zijn elementen waar deze beeldregisseurs graag mee werken. Op de knop drukken is alleen maar de laatste handeling in de schakel. Om die rol met verve te kunnen spelen, moet je een uitgesproken stijl en visie hebben, waardoor je uit duizenden herkenbaar bent. We zetten een aantal toppers op een rij.
achtergrond
11 reclamefotografen
Marcel van der Vlugt
Jean-Yves Lemoigne
Fotografie zit de Amsterdamse fotograaf Marcel van der Vlugt in de genen. Zijn vader had een eigen fotostudio, zijn broer regisseert commercials. Het kon bijna niet anders of Marcel junior rolde ook het reclamevak in. En hoe. Je kent Van der Vlugt waarschijnlijk wel van zijn serie I Like waarin hij modellengezichten besmeurde met allerlei levensmiddelen. De foto Coffee heeft het zelfs geschopt tot de cover van het boek Fotografen in Nederland. Van der Vlugt werkt veel op een groot formaat camera, met polaroids. “In plaats van een aantal beelden in enkele seconden, schiet ik een enkel beeld in een aantal minuten.” Van der Vlugt houdt van deze ogenschijnlijke traagheid, die hem in staat stelt heel secuur te kijken. Hij maakt relatief weinig opnames, fotografeert zuinig. “Elke opname is een weloverwogen keuze en een schakel in een keten.” Van der Vlugt heeft een lange lijst commerciële klanten, waaronder American Express, Mercedes en Samsung. Daarnaast maakt hij veel vrij werk, waardoor hij moeilijk in een hokje te plaatsen is. En dat hoeft natuurlijk ook niet. Zelf zegt hij daarover: “Ik ben fotograaf. Geen reclamefotograaf, geen modefotograaf, geen kunstfotograaf. Gewoon: fotograaf.” Punt.
Fransman Jean-Yves Lemoigne is een vreemde eend in de reclamescene. Hij werkt verre van klassiek, eerder surrealistisch. Uitzonderlijk is ook dat hij meestal zelf zijn eigen ideeën bedenkt en uitwerkt. Out-of-the-box ideeën als een smeltende tennisser die net op tijd zijn flesje Perrier bereikt of een astronaut die gehuldigd wordt door cheerleaders. Lemoigne vertelt zijn verhaal het liefst onorthodox. Zijn kwaliteiten als ideeënman komen niet uit de lucht vallen. Jarenlang werkte Lemoigne als artdirector voor grote bureaus, voor hij de overstap naar topof-the-bill-fotografie maakte. Waar de meeste fotografen een schets van een bureau voorgeschoteld krijgen, wordt Lemoigne juist gevraagd zelf met een idee te komen. Dat geeft hem al een streepje voor op zijn collega’s. Een van de redenen dat hij fotograaf is geworden is dat hij te veel portfolio’s zag die er hetzelfde uitzagen. “Portfolio’s zijn net films: het merendeel ervan herinner je je na een tijd niet meer, alleen de films die anders waren blijven je bij”. In zijn werk schuwt hij ook CGI niet. Zo bouwde hij een vrouw om tot een Legopop zonder ook maar een steentje Lego te gebruiken. Lemoigne werkt vooral voor de grote bureaus wereldwijd, zoals DDB, BBH, BBDO en TBWA.
www.marcelvandervlugt.com
www.jeanyveslemoigne.com
.PHOTO | NR.1 | 2017
147