SHUTR 4 - 2019 | Preview

4 2019 PRIJS € 9,95

164 PAGINA’S INSPIRATIE

MOVE IT!

Beweging in fotografie

MORELE PLICHT VAN FOTOGRAFEN

Ingrijpen of doorklikken?

HET GEVAAR VAN

ICONISCHE FOTOGRAFIE PETER LINDBERGH Ode aan een fashion legende

9

GRENSOVERSCHRIJDENDE PORTFOLIO’S

Afschuwelijke schoonheid

WAAR LIGT DE ETHISCHE GRENS?

#SHUTRPHOTO

4

inhoud

INHOUD

IN DEZE EDITIE

PORTFOLIO OEUVRE

18

Rob Woodcox Voor de Amerikaanse fotograaf Rob Woodcox is geen onderwerp te zwaar, van afwijkende seksualiteit tot raciale diversiteit.

Hij zoekt immer naar de mooie kant van zijn onderwerpen, hoeveel discussie of controverse hier ook mee gepaard gaat

SERIE

70

J Henry Fair

Henry Fair maakte als modefotograaf voornamelijk portretten van muzikanten. Inmiddels weet hij de aandacht te vangen met abstracte, kleurrijke landschappen die haast van een andere wereld lijken. Zijn esthetische werk dient echter een hoger doel. Door schoonheid in te zetten, laat hij de lelijke kant van onze wereld zien.

30

104

Deze creatieve kunstenaars werken altijd met politiek, sociaal of maatschappelijk getinte thema’s die de kijker aanzetten tot vragen, overpeinzingen en soms irritatie. Zo ook bij de bijzondere serie ‘What if they were Unicorns?’.

Hoewel het de meeste mensen schokt en tot walging aanzet, is jagen nog altijd een populair tijdverdrijf onder de welgestelden. De Engelse fotograaf David Chancellor volgde voor zijn serie Hunters de jacht van begin tot eind.

38

114

Pierre Crom documenteerde het conflict in Oekraïne, toen op 17 juli 2014 MH17 neerkwam. .

De beelden die hij toen schoot, gingen de wereld over. Daarbij was hij zich uitermate bewust van de impact op de bevolking.

Met de serie Immersions begeeft Andres Serrano zich op glad ijs. Het gebruik van religieuze beeltenissen is hij namelijk niet uit de weg gegaan.

De serie heeft Serrano op de kaart gezet, zowel positief als negatief.

Frank und Steff

Pierre Crom

58

David Chancellor

Andres Serrano

Natalie Lennard

126

De Britse fotografe Natalie Lennard is vooral bekend om haar even indrukwekkende als surrealistische modefotografie. Met haar persoonlijke en rauwe serie Births Undisturbed slaat ze een hele nieuwe weg in.

Fotograaf Marieta Landkroon verbeeldt in haar symbolische serie de 7 archetypen van filosoof Jung die de eigenschappen van alle vrouwen vertegenwoordigen.

90

Martin Usborne Iedere winter worden er in Spanje naar schatting 100,000 jachthonden verlaten of gedood.

Martin Usborne portretteerde de gelukkige die gered werden, zij het in erbarmelijke staat..

Marieta Landkroon

144

Marwan Bassiouni Voor zijn fotoserie New Dutch Views trok fotograaf Marwan Bassiouni door polders, langs industrieterreinen, naar dorpjes, binnensteden en buitenwijken om het Nederlandse landschap te fotograferen vanuit de ramen van moskeeën.

inhoud

ACHTERGROND

RUBRIEKEN IN IEDERE EDITIE 7 VOORWOORD 9 OVER DE COVER 10 UITGELICHT

Onmisbaar fotonieuws

14 WERK IN UITVOERING

Drie fotografen over hun lopende projecten

68 FOTOGRAAF ONBEKEND

46 De morele grenzen van oorlogsfotografie INGRIJPEN OF DOOR FOTOGRAFEREN? Er zijn maar weinig vormen van fotografie zo direct verbonden met de gruwelen der mensheid als oorlogs- en conflictfotografie.

Die beelden vanaf de frontlinie laten ons zien tot welke daden de mens in staat is als de grond onder onze voeten wegvalt en we onszelf met doodsangst of haat in de ogen moeten zien te redden door middel van intuïtie, eigenrichting en ideologie..

52 Meelopen met Albert den Iseger WERKWIJZE VAN EEN PAPPARAZZO Al 22 jaar bedient glamourfotograaf Albert den Iseger de lezers van weekblad Privé. Hij fotografeert hun hoogte en dieptepunten, premières en andere glamour. Hoe afhankelijk is de paparazzo van de relatie met zijn onderwerp? We volgen hem tijdens de uitreiking van De Gouden Kalveren in Utrecht, waar hij zonder directe opdracht fotografeert.

De vieze plaatjes van Holywell street

82 Gevaar van iconische fotografie

102 STEUN EN TOEVERLAAT

BEELDEN DIE ONZE EMOTIES STUREN Het napalmmeisje, het portret van Che Guevara, de man voor de tank in Peking: iedereen kent wel een aantal klassieke iconische foto’s. Recenter choqueerde ons het beeld van het aangespoelde jongetje in Syrië. Ze zijn in ons collectief geheugen gegrift. Waarom zijn het juist deze foto’s die onze emotie triggeren en waar ligt de grens tussen informatie, choqueren en propaganda?

Merlijn Doomernik over zijn liefde voor zijn Hasselblad X1D

122 BOEKEN 134 DE WERKPLEK VAN TON EN HENRIËTTE NIESSING

Een kijkje in de keuken van Chipclean

137 DE FAVORIET De favoriete foto van Raimond Wouda

152 DE NIEUWE GARDE

Aanstormende talenten van foto-opleidingen

159 AGENDA 162 COLOFON .PHOTO | NR.4 | 2019

100 De bloemlezing EEN LAATSTE EERBETOON Wanneer wereldberoemde modellen als Noami Campbell, Kate Moss en Cindy Crawford voor je begrafenis plaatsnemen naast mode-iconen als Anna Wintour en Edward Enninful in de SaintSulpice kerk in mode-hoofdstad Parijs, dan weet je dat je het als modefotograaf hebt gemaakt. Dat was zeker het geval voor de onlangs overleden Peter Lindbergh, die op 3 september op 74-jarige leeftijd zijn camera permanent neerlegde.

138 Fotografie in beweging DE GRENZEN VAN HET MEDIUM Fotografie is niet langer het eendimensionale medium dat het ooit was. Bijna twee eeuwen na de ‘uitvinding’ combineren meer en meer fotografen hun werk met bewegend beeld, in een veelvoud van vormen en uitvoeringen. Wij spraken drie fotografen die beweging weten te vangen met hun multimediale fotografie.

Want: stiltand is achteruitgang

5

HÉT INSPIRATIE MAGAZINE VOOR FOTOGRAFEN EN BEELDLIEFHEBBERS

Elk kwartaal nieuwe inspiratie voor slechts

€ 34,per jaar

shutr.photo/abo

voorwoord

Waar ligt de ethische grens?

N

aar verluid sprak de Russische dictator Josef Stalin de inmiddels wereldberoemde woorden: ‘A single death is a tragedy; a million deaths is a statistic.’ Mensen worden meer geraakt door het specifieke dan door het algemene en uit onderzoek is gebleken dat de rol van emotie in onze alledaagse morele oordelen groter is dan gedacht. Zo zet een gevoel van empathie ons veel eerder aan tot handelen dan een intellectuele overtuiging dat zou doen. Daarin kan de fotograaf een belangrijke rol innemen: een foto heeft de mogelijkheid om het algemene heel specifiek, empathisch en tastbaar te maken.

Dusdanig zelfs, dat het kan leiden tot een wereldwijde verandering of sturing van het debat. Zo kan een vluchtelingencrisis in Europa een uiterst ongrijpbaar en algemeen begrip zijn voor mensen, totdat een fotograaf een aangespoeld kind in beeld

brengt. Dit verheft fotografie tot een vorm van moreel activisme. De fotografen die in deze editie van SHUTR centraal staan zijn precies zulke moreel geëngageerde fotografen.

Maar de fotografie kampt zelf ook met morele dilemma’s. Mogen we foto’s van slachtoffers van een ramp publiceren, ook al doen we de nabestaanden daar bepaald geen dienst mee? Wanneer zijn de foto’s van paparazzi een immorele privacyschending? Mogen kinderen poseren voor foto’s die een politiek doel dienen? Hoe zorg je als fotograaf dat je immorele praktijken niet onbedoeld verheerlijkt wanneer je ze in beeld brengt? In deze editie gaan we op zoek naar de morele grenzen van fotografie.

Maarten Jacobi Hoofdredacteur SHUTR.photo

#SHUTRPHOTO – PRAAT MEE In deze editie van SHUTR onderzoeken we de morele grenzen van de fotografie, maar dat doen we dit keer niet alleen. Hiervoor gaan we graag met jullie in discussie.

Onze centrale vraag­s telling is: waar ligt de ethische grens? Aan de hand van de portfolio’s en achtergrondverhalen willen we je dan ook uitnodigen om samen te discussiëren over deze vraag. Op ons Twitter-­kanaal ­­@shutrphoto behandelen we de komende p ­ eriode daarom meerdere kwesties die we in deze editie aansnijden. Door ons kanaal te volgen en de hashtag #SHUTRphoto toe te voegen aan je posts kun je actief deelnemen aan de discussie.

.PHOTO | NR.4 | 2019

7

46

achtergrond

De morele grenzen van oorlogsfotografie

E L E R O EM DDE MORELE RENZEN GGRENZEN VAN

OORLOGSOORLOGSFOTOGRAFIE FOTOGRAFIE Er zijn maar weinig vormen van fotografie zo direct verbonden met de gruwelen der mensheid als oorlogs- en conflictfotografie.

Die beelden vanaf de frontlinie laten ons zien tot welke daden de mens in staat is als de grond onder onze voeten wegvalt en we onszelf met doodsangst of haat in de ogen moeten zien te redden door middel van intuĂŻtie, eigenrichting en ideologie.

Door Jasper van Bladel Fotografie: Teun Voeten

achtergrond

De morele grenzen van oorlogsfotografie

47

V

anuit een rijtjeshuis in een Vinexwijk is het makkelijk oordelen over de fotografen die in nachtelijke uren hun leven wagen op de meest onherbergzame en verdorven plekken op aarde. Desondanks krijgt iedere oorlogsfotograaf te maken met vreemde vragen, onderbuik-reacties en insinuaties over een verkeerd afgesteld moreel kompas. Deze commentaren komen tot uiting in een liedje van kleinkunstenaar Jeroen van Merwijk: ‘Dat levert mooie foto’s op’.

‘NA AL DEZE JAREN FOTOGRAFIE IN OORLOGSGEBIEDEN WEET IK DAT HET STEEDS ONDUIDELIJKER WORDT WIE GOED IS EN WIE SLECHT’ MOISES SAMAN

In dat liedje hekelt hij de persfotograaf die, enkel bewust van eigen werk, inkomsten en belangen, meedogenloos de ellende in conflictgebieden fotografeert en geen oog heeft voor de daadwerkelijke gruwelen die daar voor hun ogen plaatsvinden. Natuurlijk is dit een wat simplistisch lied met een humoristische achtergrond, maar de inhoud | NR.4 | NR.4 | 2019 | 2019 .PHOTO .PHOTO

komt wel ergens vandaan. Oorlogsfotografie is en zal altijd een genre binnen de fotografie en journalistiek zijn dat tweespalt oproept.

Want, zo redeneren velen: waarom verdienen fotografen geld met de bittere ellende van anderen? En: moet men niet helpen of ingrijpen, in plaats van op de sluiterknop drukken?

Dat zijn valide argumenten. Tenminste, voor diegenen die naar de wereldwijde samenleving kijken alsof de wereldproblematiek een simpele zaak zou zijn. Alles is zwart of wit, goed of slecht. Zoals we allemaal weten ligt de waarheid natuurlijk op een andere plek.

Niets is zwart-wit en hoe meer je van een conflict of situatie te weten komt, hoe minder je er daadwerkelijk van weet. Als je boven-

dien echt op die plekken bent - de ellende ziet, ruikt, proeft en ervaart - is alles opeens nog een stuk onduidelijker en onoverzichtelijker.

Verantwoording Magnum-fotograaf Moises Saman, die al jarenlang in oorlogs- en conflictgebieden opereert, weet dat maar al te goed: “Mijn werk is in de loop der jaren erg veranderd, voornamelijk door de persoonlijke ontwikkelingen die ik heb doorgemaakt als mens. Na al deze jaren fotografie in oorlogsgebieden weet ik dat - zeker als conflicten lang duren - het steeds onduidelijker wordt wie goed is en wie slecht, wie je kunt vertrouwen en wie niet en

48

achtergrond

De morele grenzen van oorlogsfotografie

wat de verschillende belangen zijn. De rollen van mensen, volken en groepen veranderen en wisselen voortdurend. Oorlogssituaties zijn ontzettend complex. Daarom is het van belang om het grote verhaal te vertellen. Toen ik bijna twintig jaar geleden begon met dit werk had ik nog niet veel levenservaring en waren mijn foto’s vaak illustratieve beelden bij een nieuwsverhaal. Nu is dat anders, want ik weet dat complexe oorlogssituaties veel te ingewikkeld zijn om op die manier te vangen.”

Saman: “Ik word meer aangetrokken tot beelden waarin de kijker ook wordt getriggerd om na te denken; tot beelden die juist niét het hele verhaal vertellen. Die zorgen ervoor dat je meer wilt weten. Dat doe ik bijvoorbeeld door in conflictgebieden steeds meer landschapsfoto’s te maken. Een landschap vertelt veel over de consequenties van een oorlog. Je kunt daar veel uit opmaken en veel van leren.

‘IK DENK DAT HET ULTIEME DOEL VAN ONS VAK IS OM TE COMMUNICEREN MET DE BUITENWERELD EN DE WERELD TE LATEN ZIEN WAT ERGENS GEBEURT’ MOISES SAMAN

Mijn werk labelen als oorlogsfotografie is dan ook een beetje misleidend, omdat ik mezelf niet zie als iemand die geïnteresseerd is in oorlog in de klassieke zin van het woord.”

Oorlog als speeltuin Toen Saman voor het eerst met zijn toekomstige werk in aanraking kwam was hij nog jong en misschien wat onbezonnen. Beelden uit de toenmalige oorlog in Bosnië inspireerden hem om ook die kant op te gaan. Hij had geen opdracht op zak en toog op eigen houtje

naar de oorlog, niet wetende waarin hij terecht zou komen. “Ik studeerde sociologie en mijn voorliefde voor fotografie wilde ik met die kennis combineren.” Juist het wél hebben van een opdracht om richting oorlogsgebied af te reizen biedt hem nu een alibi om in deze gebieden aan het werk te zijn. Saman: “Opereren in een oorlogsgebied is geen eenvoudige zaak. De rol die wij als fotografen spelen moet duidelijk zijn, anders ontstaan er ethische problemen. Er zijn fotografen voor wie een oorlog een soort speeltuin is, haast een plek om hun

artistiek oog te trainen. In mijn ogen is het erg belangrijk om eerlijk te zijn over je motieven en duidelijk te zijn over waarom je daar precies bent. Een opdracht van een nieuwsorganisatie geeft dan een hoop duidelijkheid; het is de rechtvaardiging van mijn komst.”

“Het is mijn persoonlijke mening, maar ik denk dat het ultieme doel van ons vak is om te communiceren met de buitenwereld en de wereld te laten zien wat ergens gebeurt. Als je er heen gaat om andere redenen, meer gerelateerd aan jezelf of aan je artistieke kant,

achtergrond

De morele grenzen van oorlogsfotografie

dan is dat voor mij iets anders. Het is moeilijk om te oordelen over de keuzes van een ander, want niets is simpel en ik weet dat ook andere aspecten een rol kunnen spelen. Vroeger stond ik ook met een ander uitgangspunt aan de frontlinie. Maar het gaat er uiteindelijk om hoe eerlijk je bent tegen jezelf. Je moet voor jezelf kunnen verantwoorden waarom je als oorlogsfotograaf doet wat je doet.”

Voor de mensheid Die eerlijkheid is ook een belangrijk aspect in de ogen van oorlogs- en conflictfotograaf Teun Voeten, die zelf al dertig jaar in de meest uitdagende oorlogssituaties werkt: “Als oorlogsfotograaf fotografeer je nu eenmaal onethische en immorele dingen en dan vind ik de ethiek van de fotograaf daar eigenlijk irrelevant bij.

Je bevindt je op een grensgebied van waarheidsvinding, dataverzameling, voyeurisme en sensatiezucht. Als je met twintig fotografen tegelijk een stervende man aan het fotograferen bent, dan is dat nogal ongemakkelijk. Op dat moment ben je een aasgier. Maar, met een reden. Er zijn twee soorten oorlogsfotografen te onderscheiden. Er zijn er die zich moreel verheven voelen, die denken dat ze met ontzettend belangrijke zaken bezig zijn. Dat ze het lijden van andere mensen documenteren, dingen aan de kaak stellen en de wereld verbeteren. En er zijn fotografen die een gezonde ambivalentie hebben rondom hun vak. Gelukkig vallen de meeste fotografen die ik ken in die tweede categorie. We doen dit werk voor de mensheid, maar ook gewoon voor onszelf. Voor de ‘kick’.

Moises Saman (1974) Moises Saman is een oorlogsfotograaf en wordt beschouwd als één van de toonaangevende conflictfotografen van zijn generatie. Hij werkte onder meer in Afghanistan, Irak en Syrië. Saman is al jaren aangesloten bij fotografencollectief Magnum. www.magnumphotos.com

Teun Voeten (1957) Teun Voeten is een Nederlandse oorlogsfotograaf en cultureel antropoloog. Hij publiceerde meerdere boeken en is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden met zijn proefschrift The Mexican Drug Violence: Hybrid Warfare, Predatory Capitalism and the Logic of Cruelty. www.teunvoeten.com

.PHOTO | NR.4 | 2019

Natuurlijk zijn we maatschappijkritisch, maar ik heb niet de illusie dat wij als fotojournalisten echt de wereld veranderen. Ik heb een hekel aan fotografen die denken dat ze een heilige missie vervullen. Als je dat hoort of leest dan denk ik: je bent echt oppervlakkig en je ziet de morele ambivalentie van je vak niet, of je bent gewoon een huichelaar. Maar goed, ik kan natuurlijk niet in de harten van mensen kijken en hun ware motivatie zien.”

“Het geeft een speciaal gevoel om op de eerste rij te zitten van het wereldtoneel, van de geschiedenis. Dat heb ik nog steeds. Fotograaf Koen Wessing zei ooit: ‘als oorlogsfotograaf ben je net een straatjongetje dat bij alle opstootjes vooraan wil staan.’ Een stukje sensatie zit er dus wel in. Maar het belangrijkste is de

49

verontwaardiging die je voelt bij het zien van onrecht of ellende. Die morele verontwaardiging moet je zien te houden, want dat is de drijvende kracht achter dit werk. Het mag voor zich spreken dat je naar die gebieden reist en je leven waagt omdat je het belangrijk vindt te vertellen wat daar gebeurt. Het is een beetje rebelleren tegen de aangeharkte samenleving, maar het is ook een artistieke uitdaging om een ingewikkeld conflict in twee dimensies te registeren. Dat lukt soms wel en soms niet.

Mijn beste foto moet ik nog maken.”

Morele verontwaardiging Het fotograferen in gebieden waar oorlog woedt en conflict gaande is blijft een gevaarlijke onderneming. Het is de morele

58

serieportfolio

Natalie Lennard

Natalie Lennard (1986) Natalie Lennard is een Britse modeen kunstfotograaf. Samen met haar partner en producent Matthew Lennard werkt ze aan commerciële opdrachten en beeldende kunstprojecten. In haar werk brengt ze traditionele beelden en

GEËNSCENEERDE GEBOORTE­ FOTOGRAFIE De Britse fotografe Natalie Lennard is vooral bekend om haar even indrukwekkende als surrealistische modefotografie. Met haar persoonlijke en rauwe serie Births Undisturbed slaat ze een hele nieuwe weg in. Ze toont natuurlijke bevallingen uit de wereldgeschiedenis, van smerig tot beroemd, en allen buiten het zicht van medici.

Door Marijn Ruhaak

Natalie Lennard

modern digitaal werk samen tot een surrealis­tische geheel. Haar werk werd tentoongesteld in de Saatchi Gallery, Houses of Parliament en Waldermarsudde Museum Zweden en is regelmatig te zien in internationale media zoals BBC World, NY Arts en El Pais. Birth Undisturbed is haar eerste grote project waarin zij een maatschappelijk-sociaal thema aansnijdt. Bij de foto’s maakte zij ook bewegend beeld. www.birthundisturbed.com www.missaniela.com

serieportfolio

Natalie Lennard

‘Ejection Reflex’ is een verwijzing naar de term ‘foetale ejectiereflex’ die door de verstoring van artsen en protocollen nauwelijks nog aanwezig is bij ziekenhuisbevallingen. De rode rozen symboliseren hier de natuur, de man symboliseert de technologische buitenwereld.

.PHOTO | NR.4 | 2019

59

60

serieportfolio

Natalie Lennard

In The Creation of Man staat de oerkracht van de Maagd Maria centraal die in een stal, tussen het stro en de dieren, het leven geeft aan de Zoon van God.

serieportfolio

Natalie Lennard

D

e inspiratie voor Births Undisturbed putte Natalie, heel anders dan haar commerciële werk, uit haar persoonlijke leven. Drie maanden voordat zij van haar eerste kindje Evan zou bevallen, kreeg ze te horen dat hij beide niertjes miste en geen kans op leven had. Natalie wilde niet in de steriele omgeving van een ziekenhuis bevallen, maar ongestoord thuis. De vreed­zame huisomgeving beviel haar zo goed dat ze twee jaar later opnieuw koos voor een thuisbevalling van een ditmaal gezond kindje. Een ongebruikelijk besluit in Engeland waar, net als in veel andere Westerse landen, ziekenhuisbevallingen de standaard zijn. En precies die standaard wil Natalie aan de kaak stellen met de serie Births Undisturbed. ‘‘Geïnspireerd door mijn eigen verhaal, wilde ik de positieve ervaring van thuisbevallingen onder de aandacht brengen.’’

Dat kunnen allerlei soorten bevallingen zijn, van de meest primitieve bevallingen tot onderwaterbevallingen. ‘Moedige geboortes’ dus, die anders zijn dan we doorgaans zien op televisie of in films. ‘‘Ik denk dat alle vrouwen in de kern een ongestoorde bevalling willen, waarbij zij zelf de controle hebben en in het gezelschap zijn van mensen bij wie ze zich veilig voelen - ook als zij wel kiezen voor een ziekenhuis­ bevalling of een chirurgische bevalling moeten ondergaan.’’

Koninklijke bevallingen Om nieuw licht te laten schijnen op de heden­daagse normen, maakte Natalie een reis door de wereldgeschiedenis van bevallingen. Ze laat zich daarbij inspireren door boegbeelden uit de geboortefilosofie, zoals Michel Odent en Dr. Grantly Dick-Read. Zo draagt het eerste beeld uit de serie de titel ‘Salle Sauvage’ (primitieve kamer), een term waarmee de Franse verloskundige Michel

.PHOTO | NR.4 | 2019

Odent bijzondere geboortekamers omschreef waarin vrouwen op een natuurlijke wijze konden bevallen. Een hele andere ongestoorde bevalling zien we op Royal Blood, de voorstelling van de geboorte van Prins Edward in 1964. Koningin Elizabeth II wilde per se in haar eigen kamer bevallen en was daarmee de eerste hoogheid die bewust voor een thuisbevalling koos. ‘‘Tegenwoordig is het gewoon dat de hele wereld meekijkt met koninklijke bevallingen. Bij de geboorten van de eerste twee kinderen van Prins William en Kate Middleton in 2013 en 2015 stonden de paparazzi massaal klaar bij het ziekenhuis.

Bij het derde kindje besloten zij ook om op een plek weg van de media te bevallen.’’

‘IK WIL DE POSITIEVE ERVARING VAN THUISBEVALLINGEN ONDER DE AANDACHT BRENGEN.’

relen die ze niet verwachten.’’ Voor elk beeld uit de serie ontwierp Natalie een aparte verhaallijn, koos ze een locatie en zocht ze geschikte modellen en rekwisieten. Met een heel productieteam ging ze aan het werk. Ze maakte bij elke foto ook een ‘making-off film’, die op haar website te zien zijn.

Provocerend Geënsceneerde grimmigheid Dat er verschillende plekken en manieren zijn om natuurlijk te bevallen, blijkt wel uit de diverse taferelen die Natalie in haar serie toont.

Van Engelse sloppenwijken tot de stal waar Jozef en Maria het leven aan het kindeke Jezus gaven; Natalie presenteert de meest uiteenlopende iconische geboorten. Hoewel de beelden verschillende momenten uit de wereldgeschiedenis markeren, worden ze alle gekenmerkt door een rauwe, directe stijl. ‘‘Ik wilde iets grimmigers en krachtigers maken dan de modebeelden die ik gewend was te doen.’’ Bovendien zijn alle beelden in scène gezet, heel anders dan de tradi­ tionele geboortefotografie van documentairefotografen zoals Bonnie Hussey. ‘‘Het gaat mij om ongestoorde, natuurlijke bevallingen. Dat is een bevalling natuurlijk niet als er een fotograaf bij is. Het publiek reageert wisselend op deze ‘ficitiviteit’; mensen zijn niet gewend om ‘neppe’ geboortescènes te zien, zoals in mijn geënsceneerde beelden. Maar ik vind het opwindend om deze historische gebeurtenissen in scène te zetten en mensen te verrassen met intieme tafe-

Met Births Undisturbed koos Natalie voor het eerst een polemisch onderwerp. ‘‘Normaal gesproken doe ik dat niet, maar dit is een serie die mensen op verschillende manieren provoceert.

Ik was best nerveus toen ik met het project begon. Ik had nog nooit zoiets rauws gemaakt en ik maakte me zorgen over hoe het publiek zou reageren op zowel de stijl als de boodschap.

Misschien dat mensen zich bedreigd zouden voelen door geboortes buiten de medische wereld in de schijnwerpers te zetten.’’ Het resultaat viel gelukkig mee en de reacties waren over het algemeen heel positief. ‘‘De meeste mensen genieten van de krachtige beelden waarop vrouwen in verschillende omstandigheden ongehoord het leven schenken aan hun kind. Ik kreeg nauwelijks geschrokken reacties, mensen leken eerder te waarderen dat ik de kracht van thuisbevallingen of bevallingen met onafhankelijke verloskundigen in beeld breng.’’ Hoewel Natalie als modefotograaf actief blijft, is het nieuwe pad dat ze is ingeslagen niet eenmalig. ‘‘In deze serie kon ik een dieper niveau bereiken dat sterker verbonden is met mijzelf.’’

61

90

serieportfolio

Martin Usborne

Martin Usborne (1973) De Engelse fotograaf Martin Usborne voelde al vanaf jonge leeftijd een diepe emotionele affectie voor dieren in alle soorten en maten. Dit komt met name naar voren in zijn liefdevolle portretten van honden, maar daar houdt het niet bij op.

VAN TROUWE HELPER TOT GROFVUIL

Zo is hij ook een betrokken dierenactivist en besteedde hij in 2013 een jaar aan het project A Year to Help, waarvoor hij zich inzette om zo veel mogelijk dieren te redden, van slakken in zijn achtertuin tot verlaten honden in Spanje. Usborne studeerde aan de Glasgow School of Art en de Universiteit van Edinburgh in Schotland.

Zijn werk is tentoongesteld in het Hackney Museum in Londen - waar hij woont en werkt - en in talloze galerieĂŤn in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

In 2009 won hij de Taylor Wessing Portrait Prize en twee jaar later publiceerde hij zijn eerste boek: My Name is Moose.

Iedere winter worden er in Spanje naar schatting 100,000 jachthonden verlaten of gedood.

Het hazen-jachtseizoen is dan weer ten einde en de honden die te oud zijn of niet hebben gepresteerd zijn overbodig. De Engelse fotograaf Martin Usborne portretteerde de gelukkigen die gered werden, zij het in erbarmelijke staat.

Door Jorrit Dijkstra

Martin Usborne

serieportfolio

Martin Usborne

.PHOTO | NR.4 | 2019

91

92

serieportfolio

Martin Usborne

serieportfolio

Martin Usborne

A

an de kant van de weg of de rand van de stad, in een ravijn, bij een rivier of op een leeg parkeerterrein: nadat het hazen-jachtseizoen in Spanje is afgelopen zijn dat de plekken waar je afgedankte jachthonden kan vinden. Of zelfs: waar je ze zal vinden, want het gaat naar schatting om 100.000 ‘Galgo Español’, een eeuwenoud jachthondenras dat al sinds mensenheugenis een belangrijke rol speelt bij het jagen op hazen op het Spaanse platteland. Maar, zoveel waarde als ze hebben voor hun eigenaar tijdens het beoefenen van hun hobby, zo waardeloos zijn ze daarna. Ze worden behandeld als verwaarloosbare objecten en zijn vaak het doelwit van misbruik en mishandeling. Daar wilde de Engelse fotograaf Martin Usborne zijn lens op richten, in de hoop dat het lot van de Galgo’s in de toekomst zal verbeteren.

Emoties Precies op de plek waar de verwaarloosde honden gevonden werden, maakte Usborne intieme portretten van de arme beesten, hun uit­gemergelde lichamen verzwakt, met een angstige expressie in hun ogen. “Toch moeten we beseffen dat dit de gelukkigen zijn,” legt Usborne uit, “want zij leven nog.” Deze honden zijn gered en hebben de kans op een tweede leven. “In het asiel kunnen ze rusten en weer op kracht komen. Maar door ze te fotograferen op de plek waar ze gevonden werden wordt hun verhaal een stuk krachtiger. Ik geloof dat mijn portretten namelijk niet alleen het verhaal van de hond vertellen en hun emoties en gevoelens blootleggen, maar ons tegelijkertijd een inkijkje geven in onze eigen ziel. Hoe je de foto ervaart vertelt je wat over jezelf.”

Velázquez Qua stijl heeft Usborne zich laten leiden door een van de beroemdste schilders van Spanje uit de zeventiende eeuw: Diego Velázquez.

Hij houdt dezelfde barokstijl aan die de foto’s een bepaalde weemoedige toon en neerslachtig gevoel geeft, passend bij het

.PHOTO | NR.4 | 2019

onderwerp. Saillant detail is in Velázquez’ tijd dezelfde honden met veel respect werden behandeld. “Ik heb geprobeerd de klassieke schoonheid van de honden te combineren met de lelijkheid van de hedendaagse situatie waarin zij leven. Het zou te makkelijk zijn geweest om enkel hun pijn te laten zien; er zijn genoeg schokkende foto’s van doodgebloede honden. Maar tegelijkertijd kon ik ook geen blije, schattige foto’s maken van beesten die dergelijke ellende meegemaakt hebben. Het moest een resultaat in het midden worden. Vandaar mijn esthetische inspiratie van Velázquez: hoekig licht, vaag verlichte interieurs en de adellijkheid van mijn onderwerp.”

Diptych Wanneer Usborne ervoor koos om de hond in de studio te fotograferen maakte hij er een diptych (tweeluik) van: een foto van de Galgo en een van de locatie, los van elkaar.

“Deze zijn wellicht het krachtigst, omdat je je zo goed voor kan stellen hoe het beestje erbij moet hebben gelegen. Ik probeer mooie beelden van ze te maken die zowel sympathie als droefheid opwekken”, aldus Usborne.

“Wanneer er spanning tussen twee verschillende krachten in een beeld aanwezig zijn, dan zijn ze voor mij het sterkst. Dat gevoel probeer ik met de diptychs te versterken. Kracht en zwakheid, hoop en angst, schoonheid en lelijkheid.” Op deze manier kon Usborne ook de grootsheid van het Spaanse landschap laten zien; een romantische visie op het land tegen de achtergrond van de brutaliteit van haar inwoners, die deze honden - soms van slechts twee jaar oud - enkel gebruiken voor hun eigen gewin en ze vervolgens als grofvuil afdanken.

Spanning Usborne was met name op zoek naar de kwetsbaarheid van de hond, maar ook naar hoe ze eruitzien en wat hun verhaal is. Volgens hem was het moeilijk ze niet te uitgeput te portret-

DOOR ZE TE FOTOGRAFEREN OP DE PLEK WAAR ZE GEVONDEN WERDEN, WORDT HUN VERHAAL EEN STUK KRACHTIGER.

teren (liggend op de grond, wegkijkend van de camera) of juist te heroïsch (rechtopstaand, voor zich uit kijkend) vast te leggen. “Mijn interesse ging naar de gulden middenweg. Een foto waarop hun lichaam een bepaalde spanning heeft, waar een onzekerheid in zit.” Usborne heeft veel ervaring met het fotograferen van dieren, met name honden. In 2012 bracht hij zijn boek The Silence of Dogs in Cars uit, met soortgelijke intieme portretten van honden die opgesloten zitten in auto’s. “Uit deze ervaring heb ik geleerd dat je een hond zichzelf moet laten zijn en ze niet te veel moet laten poseren.

Maar de meeste van deze honden waren - niet verwonderlijk - zeer nerveus en gespannen, dus ik kon ze niet te lang bij me houden voor een uitgebreide fotoshoot.”

Dieper gevoel Als de beelden je aan het denken zetten is zijn taak geslaagd. Usborne is er niet op uit zijn publiek te choqueren - “dat is te makkelijk en zorgt er enkel voor dat mensen wegkijken” maar juist om een dieper gevoel te raken. “Ik voelde me behoorlijk hulpeloos tijdens het maken van de foto’s, maar als ze ervoor zorgen dat mensen twee keer nadenken voordat ze een dier afdanken, dan heeft het gewerkt.

Hopelijk adopteert iemand een hond na het zien van de serie, of doet iemand een donatie aan het lokale asiel. Uiteraard hoop ik dat er een culturele verandering komt in Spanje en andere landen waar ze op een dergelijke manier met dieren omgaan, maar dat is wellicht een brug te ver. Ik weet niet of ik een verschil kan maken, maar we moeten het altijd proberen.”

93

104

serieportfolio

David Chancellor

David Chancellor (1961) De Britse fotograaf David Chancellor heeft in zijn lange carrière een veelvoud aan prijzen en awards in de wacht gesleept. Van een World Press Photo Award in 2010 voor zijn Hunter-serie tot niet minder dan driemaal de titel Nikon Photographer of the Year. Zijn werk is onder andere te zien in de National Portrait Gallery in Londen en verschillende galerieën overal ter wereld. Voor

DE SCHOONHEID VAN DE DOOD

zijn fotografie reisde hij af naar inheemse stammen in Kenia, gebergten in Schotland en de jachtvelden van Zuid-Afrika.

Zijn werk vindt echter immer weer zijn inslag op de gespannen manier waarop mens en dier samenleven in een veranderd landschap. Visueel lijken de beelden van Chancellor op 19e-eeuwse daguerreotypes; meeslepend en spraakmakend.

De passie voor zijn werk geeft hem de mogelijkheid om verschillende onderwerpen binnen een serie te onderzoeken,

Hoewel het de meeste mensen schokt en tot walging aanzet, is jagen nog altijd een populair tijdverdrijf onder de welgestelden. Nergens ter wereld wordt zoveel wild afgeschoten als in Zuid- en Oost-Afrika. De Engelse fotograaf David Chancellor volgde voor zijn serie Hunters de jacht van begin tot eind, tot het laatste shot was gelost.

Door Jorrit Dijkstra

waardoor zijn inspiratie onuitputtelijk lijkt. Zolang het een dialoog met de kijker aangaat en het deze aan het denken zet, is zijn werk geslaagd.

#SHUTRPHOTO – PRAAT MEE Valt het vastleggen van jagers en hun trofeeën onder verheerlijking van een absurde hobby, of draagt het bij aan het aankaarten van het probleem?

Door ons kanaal te volgen en de hashtag #SHUTRphoto toe te voegen aan je posts kun je actief deelnemen aan de discussie.

David Chancellor

serieportfolio

David Chancellor

105

Lioness # I, Kalahari, South Africa

.PHOTO | NR.4 | 2019

106

serieportfolio

David Chancellor

Bloodied huntress Namibia from the series Hunters

serieportfolio

David Chancellor

T

ienduizenden euro’s en maanden tijd, dat is wat het kost om in het zuiden of oosten van Afrika een neushoorn, giraf, leeuw of zelfs olifant af te mogen schieten.

De aantrekkingskracht van de jacht is er onder de rijken der aarden ondanks de moeite, het kostenplaatje en de wereldwijde ophef niet minder om geworden. “Het uitgebreide en gecompliceerde proces van het plannen van de reis en het zoeken naar de juiste trofee tot het daadwerkelijke schieten en vervolgens opzetten van het dier fascineert me”, aldus de Engelse fotograaf David Chancellor, die zelf geen fervent jager is. “Het gaat voor mij meer over de complexe relatie tussen mens en dier dan over het daadwerkelijk afschieten van wild.” Dat is de reden waarom het voor hem zo belangrijk is om iedere stap vast te leggen, hoewel het uiteraard wel het uiteindelijke dodelijke - schot is dat de hoofdprijs vormt.

“Alleen op die plaat wordt de vergankelijkheid van het leven helder en zie je de aanwezigheid van het dier op aarde verdwijnen.”

Gevoel Voor Chancellor gaat het er nooit om de dood als iets gruwelijks weer te geven, maar juist om een artistiek portret van het gestorven dier te maken. Neem bijvoorbeeld de giraf die ook op de cover van zijn gelijknamige boek staat. Als een ineengestorte zwaan ligt deze op de savanne, als een standbeeld in een adembenemend landschap. Een dergelijke foto wordt daarom door de meesten dan ook niet als choquerend ervaren. “De reactie op mijn foto’s ligt echter volledig aan diegene die het ziet en welke foto het is”, legt Chancellor uit. “Bij sommigen tovert de neushoorn met de handdoek zelfs een kleine glimlach op het gezicht, terwijl dit niet de bedoeling kan zijn.

De dode leeuw die op z’n kop aan de boom hangt terwijl de jager er nors naast poseert wordt daarentegen meestal als gruwelijk neergezet.” De beesten zijn allemaal net zo dood, maar de setting bepaalt het gevoel dat de foto oproept. Dat is een aspect van de foto’s in deze serie waar Chancellor telkens weer goed op moet letten. Maar soms heeft hij geen keus; dan is het moment daar en drukt hij gevoelsmatig af. “Het zijn momentopnames; in de jacht is niets vooropgezet."

gelegd. “Deze jagers hebben veel moeite gedaan om zich voor te bereiden, het dier uit te kiezen, achterna te jagen en uiteindelijk af te schieten”, legt hij uit. “Dit zijn geen beginners die over één nacht ijs zijn gegaan; die vind je op de hei op zoek naar een konijntje. Naast de voorbereidingen gaat er meestal meer dan een week overheen waarbij de prooi gevolgd moet worden. Vandaar dat er voor hen, net als voor mij, ook zoveel emotie bij komt kijken.

Het daadwerkelijke afschieten van het dier is een zwaar moment. Een leven verdwijnt en een relatie komt ten einde. Hoewel het eindresultaat datgene is dat telt, is het avontuur ernaartoe ook een belangrijk aspect en bouwen alle betrokkenen een band op met het dier. Deze bekoopt het uiteindelijk echter met zijn leven, terwijl de jager (en ik) weer terug naar huis gaan en het allemaal nog een keer kunnen herhalen.”

Vrijheid Hoewel de meeste buitenstaanders een uitgesproken mening hebben over ‘de jacht’ - zeker als het gaat over het doden van majestueuze, wilde dieren die enkel in Afrika te vinden zijn - doet die van Chancellor er volgens hemzelf niet toe. “Ik probeer altijd met een zo open mogelijke blik aan het werk te gaan.

Als ik bevooroordeeld zou zijn had ik of overal kritiek op gehad of was ik constant bezig de jager aan te moedigen. Ik moest me opstellen als een objectieve partij, enkel aanwezig

Eindresultaat De ethische kwesties die hand in hand gaan met het jagen op dieren zijn voor Chancellor zeker niet van ondergeschikt belang. Zo betreft het uiteraard nooit een dier waar niet op gejaagd mag worden. Alles gaat volgens het boekje; een stroper wordt door hem niet vast.PHOTO | NR.4 | 2019

Bloodied hunter # V South Africa from the series Hunters

107

'HET GAAT VOOR MIJ MEER OVER DE COMPLEXE RELATIE TUSSEN MENS EN DIER DAN OVER HET DAADWERKELIJK AFSCHIETEN VAN WILD.'

om de gebeurtenissen vast te leggen.” Het is ook niet zo dat Chancellor zomaar met iedereen op stap gaat naar Kenia, Zuid-Afrika of de onbekendere jachtvelden in Zimbabwe, Botswana en Namibië; hij leert de advocaat, dokter of zakenman (want dat zijn ze meestal) eerst op persoonlijk niveau goed kennen, want er moet een klik zijn. “We moeten het eens zijn over het feit dat zij mij volledige toegang geven tot de jacht, zonder restricties.

De jager heeft geen enkele controle over wat ik fotograaf en mag me geen strobreed in de weg liggen, anders ga ik niet met ze mee”, aldus Chancellor. “Daar ben ik streng in en ondanks dat het soms weleens botst, hebben de meesten geen last van me en zijn ze achteraf blij met de beelden; eerlijk en oprecht. Confronterend, maar tegelijkertijd bevrijdend.” Chancellors artistieke inslag geeft de jacht een bepaalde schoonheid mee.

Even vergeten we dat deze dieren nu dood zijn en bij iemand aan de muur hangen. Evenals deze foto’s.

114

serieportfolio

Andres Serrano

Andres Serrano (1950) Andres Serrano is een Amerikaanse foto­ graaf die bekend is geworden met zijn bijzondere en vaak controversiële werk.

Zo werkt hij met menselijke vloeistoffen, afscheidingen en zowel levende als over­ leden mensen. Zijn werk wordt wereldwijd getoond en deze tentoonstellingen zijn niet zelden onderwerp van discussie, controversie en protest. Hij werkt enkel analoog en doet niet aan postproductie.

IMMERSIONS (1987-1990) Het archetype van de controversiële foto is misschien wel Piss Christ van Andres Serrano.

In 1987 baarde deze foto, afkomstig uit de serie Immersions, internationaal opzien. Deze serie heeft Serrano op de kaart gezet, zowel positief als negatief. Hoe is dit werk ontstaan en hoe kijkt de kunstenaar zelf terug op deze serie?

Door Jasper van Bladel

Andres Serrano

Elk detail en alle beeldelementen moeten ‘on the spot’ aanwezig zijn. Hij vindt zowel de inhoud als de vorm en de relatie tussen die twee erg belangrijk. Zijn nieuwste werk heet Infamy en gaat over het verleden en hoe geschiedenis de aard heeft zichzelf te herhalen. Hij stelt: ‘‘De zonden van de toekomst zijn al lang geleden voorspeld.’’ andresserrano.org

#SHUTRPHOTO – PRAAT MEE Is Piss Christ godslastering of is het juist een religieus kunstwerk?

Mag je religieuze iconen in de context van walgelijke elementen weergeven? Is dat per definitie een belediging van het icoon?

Door ons kanaal te volgen en de hashtag #SHUTRphoto toe te voegen aan je posts kun je actief deelnemen aan de discussie.

serieportfolio

Andres Serrano

.PHOTO | NR.4 | 2019

115

116

serieportfolio

Andres Serrano

serieportfolio

Andres Serrano

E

r is een aantal onderwerpen waarvan je weet dat als je ze gebruikt in je kunstwerken, je je op glad ijs begeeft.

Dat heeft Andres Serrano niet tegengehouden om toch te kiezen voor het gebruik van - voor veel mensen heilige - religieuze beeltenissen in zijn werk. De foto Piss Christ die zoveel opzien baarde is een afbeelding van een kruisbeeld verzonken in urine, zoals de naam ook zegt. Om het geheel nog wat saillanter te maken: het is de urine van Serrano zelf waarin hij de beeltenis van Christus aan het kruis heeft laten zakken. Het is niet moeilijk om te zien waarom precies dit beeld zoveel reuring veroorzaakte. De omgang met religieuze beeltenissen en relieken is een gevoelige zaak en het onderdompelen van een Christusbeeld in urine is voor veel mensen ondubbelzinnig blasfemisch.

Religiekritiek Hoewel deze serie eenvoudig als verregaande religiekritiek of zelfs blasfemie begrepen zou kunnen worden, ligt de waarheid een heel stuk genuanceerder. Serrano is zelf namelijk een religieus man. ‘‘Het is een groot misverstand dat ik antireligieus zou zijn. Ik heb een sterk religieuze opvoeding gehad en ik voel mezelf een gelovig persoon. Wat dat betreft voel ik me zelf dus eerder een insider dan een outsider als het om het geloof gaat. Het volgen van een Christelijk pad voelt voor mij niet als een keuze; ik kan niet anders.’’ ‘‘Een groot gedeelte van mijn karakter heeft zich gevormd in mijn jeugd. Als kind las ik veel en zat ik vaak in gedachten verzonken in mijn eigen wereld. In mijn tienerjaren ben ik gestopt met school en ging ik naar de Brooklyn Museum Art School. Later gebruikte en verkocht ik drugs. Het was

.PHOTO | NR.4 | 2019

eigenlijk pas rond mijn dertigste dat ik als kunstenaar aan de slag ging. Zo voel ik me ook: een kunstenaar en niet per se een fotograaf. Ik zou ook een ander medium kunnen gebruiken om mijn verhaal te vertellen. Ik geloof er sterk in dat alles wat je meemaakt je persoon en je werk vormt. De ervaringen uit mijn jeugd zijn dus zonder twijfel verbonden met mijn huidige werk.’

Schilderkunst Het werk heeft een sterke visuele en misschien wel iconische waarde door het gebruik van kleur, contrast en vlakverdeling. De esthetiek is dan ook een belangrijk element in het werk van Serrano: ‘‘Deze serie, Immersions, kwam voort uit de serie Bodily Fluids en het was mijn doel om te kijken hoe ik fotografie dichterbij schilderkunst zou kunnen brengen. Ik wilde echt dat de beelden meer op schilderwerk zouden lijken dan op fotografie. Abstract, zonder achtergrond en zonder perspectief. Er is alleen kleur.’’

‘VOOR MIJ IS DE SERIE ‘‘IMMERSIONS’’ ERG BELANGRIJK. DE SERIE VOELT NOG STEEDS SPECIAAL’

Het was voor mij dan ook helemaal geen emotioneel onderwerp.’’

Zelf zegt Serrano dat het werk opnieuw duidelijk maakt waar de figuur en het verhaal van Christus voor staat. Kruisbeelden en de beeltenis van Jesus zijn zo alomtegenwoordig dat de betekenis en de gruwelen van zijn lot grotendeels naar de achtergrond zijn verdwenen. Met Piss Christ toont hij de ongemakkelijkheid, de ondergesneeuwde gruwelijke aard van het verhaal en de zelfopoffering van Christus. Voor Serrano zelf is het daardoor ten diepste een religieus werk.

Hedendaags religieus kunstwerk Nieuw terrein Abstracte beelden maken is één ding, maar een kruisbeeld laten zakken in urine is een tweede. Serrano koos dan ook bewust voor deze aanpak. ‘‘Natuurlijk wist ik dat dit werk nogal radicaal was. Tegelijkertijd was het ook een logisch vervolg op mijn eerdere werk waarin ik allerlei menselijke vloeistoffen gebruikte. Het was een erg inspirerende periode, vooral doordat ik wist dat ik op heel nieuw terrein aan het werk was. Ik heb eigenlijk helemaal niet aan het publiek gedacht tijdens het maken van deze serie beelden. Het was bijna een wetenschappelijke reis; ik voelde mezelf een wetenschapper die nieuwe werelden aan het ontdekken was.

Voor veel anderen was het dat absoluut niet.

Wereldwijd maakte de serie Immersions de tongen los. Serrano kreeg te maken met ferme kritiek, werd weggezet als godslasteraar en het werk kreeg te maken met fysiek geweld.

Serrano: ‘‘Ik kan mezelf maar moeilijk inleven in de gedachtegang van die mensen. Voor mij is het juist helemaal geen blasfemisch werk en ik kan er daarom ook niet anders naar kijken. Ik zie dit werk als een waar religieus kunstwerk, een haast uitgestorven kunstvorm.

Voor de 17e eeuw was religieuze kunst de enige waardevolle kunst, maar tegenwoordig speelt het een marginale rol. Piss Christ is één van de weinige hedendaagse religieuze kunstuitingen.’’

117