Dit is een commerciële bijlage gedistribueerd door Trouw. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud. JUNI 2019 | NR. 27
ANALYSE
CONTENT WITH A PURPOSE
LIFE SCIENCES
De weg naar een gezondere samenleving MOGELIJKHEDEN:
VOORWOORD:
DBS voor breder publiek Deep Brain Stimulation (DBS) is een behandelmethode die de symptomen van bewegingsstoornissen kan onderdrukken. De techniek rondom DBS is de afgelopen decennia dermate verbeterd dat het slagingspercentage van de behandeling toeneemt, terwijl het risico op bijwerkingen afneemt.
Lees meer op pagina 10
FOCUS:
Chris Doomernik Directeur Health Valley
“De gezondheidszorg in Nederland verandert ingrijpend. Er wordt steeds meer aandacht besteed aan preventie en gezondheidsbevordering. Diagnose en behandeling worden steeds persoonlijker. En de zorgverlening wordt steeds meer geïntegreerd rond en met de patiënt.”
PROFIEL:
Ontwikkelingen in AML en CML
Acute myeloïde leukemie (AML) en chronische myeloïde leukemie (CML) hebben overeenkomsten, maar ook grote verschillen. Gert Ossenkoppele spendeerde zijn volledige loopbaan aan de (behandel)ontwikkelingen van deze twee kankers, met name AML.
Lees meer op pagina 2
Lees meer op pagina 4
Marc Kaptein - Voorzitter VNFG Marc Kaptein heeft met heel veel plezier gewerkt in ziekenhuizen in Haarlem en Utrecht op de afdeling obstetrie-gynaecologie. In 2000 maakt hij de overstap van praktiserend arts naar de geneesmiddelenontwikkeling. “Ik houd van innovaties en wil graag en snel zaken veranderen. In een commerciële omgeving gaat dat makkelijker. Innovatie zit bij ons in het DNA.”
Lees meer op pagina 8
Ontdek de FreeStyle Libre:
www.bosman.com/freestylelibre
Onderdeel van:
CONTENT WITH A PURPOSE
VOORWOORD – ANALYSENEDERLAND.NL Foto: Health Valley
2
JULES TIPT! Deze campagne behandelt de laatste trends binnen de Nederlandse Life Sciences sector. De pioniers binnen het onderzoek naar verschillende ziektebeelden doen hun verhaal. Allen hebben ze een enorm aandeel gehad in de baanbrekende resultaten van hun onderzoeken en hierdoor miljoenen patiënten wereldwijd een perspectief op een beter leven geboden. Jules van Damme, Campagne Manager
INHOUD 2
Voorwoord: Chris Doomernik
4
Ontwikkelingen in AML en CML
6
Nieuwe kansen voor reumapatiënten
8
DBS voor breder publiek
10 Profiel: Marc Kaptein 12 Innovaties voor diabetici Chris Doomernik, directeur Health Valley.
Volop uitdagingen voor het innovatieklimaat De gezondheidszorg in Nederland verandert ingrijpend. Er wordt steeds meer aandacht besteed aan preventie en gezondheidsbevordering. Diagnose en behandeling worden steeds persoonlijker. En de zorgverlening wordt steeds meer geïntegreerd rond en met de patiënt. Al deze ontwikkelingen vragen om innovatie in de sector Life Sciences & Health. Om zorg betaalbaar te houden. En om de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg te waarborgen. Ondernemers zetten zich volop in om innovatieve technologieën te ontwikkelen, terwijl de gezondheidszorg zich richt op verbeterde diagnose en behandeling, en de wetenschap op inzichten en baanbrekend onderzoek. Echte innovatiekracht komt echter voort uit een
Volg ons digitaal:
combinatie van vraag, expertise en financiering. Dan worden uitdagingen, ideeën en kennis omgezet in concrete technologische innovaties, nieuwe medicijnen of hulpmiddelen en andere werkprocessen. Health Valley is een groot innovatie-
netwerk van Life Sciences & Health. We werken vanuit Oost-Nederland, met vestigingen in Nijmegen en Enschede, met partijen uit heel Nederland én daarbuiten. Ons netwerk verenigt bedrijven, zorgorganisaties, kennisinstellingen en overheden en stelt hen in staat om samen sterker te worden. Samen brengen we technologie naar de gezondheidszorg. Zorgbehoeften en -vereisten naar ontwikkelaars. En innovaties naar de patiënt. Door een combinatie van innovatieve, markt- en ondernemerskracht
@europeanmediapartner
geven we een impuls aan de zorgsector en stimuleren we ook de economische groei. Ik zie dagelijks de uitdagingen voor
de Life Sciences en Health sector. De grootste uitdaging zien wij bij de farmabedrijven, waar samenwerken erg belangrijk is. Kleinere bedrijven in de biotech en farmaceutische industrie, die een groot deel van de Research & Development uitvoeren, hebben niet alle faciliteiten en kennis in huis om alle fases van de medicijnontwikkeling uit te voeren. Ze moeten samenwerken met andere bedrijven en onderzoeksinstituten. Het is voor hen een uitdaging om de juiste partijen te vinden om het ontwikkelingsproces te versnellen. Bovendien hebben ze vanwege de lange ontwikkelingstijden te maken met
analysenederland.nl
een enorme ‘Valley of Death’. Deze ondernemers zijn constant op zoek naar financiering voor de volgende fase om te kunnen overleven. Hier ligt een rol voor ons om partijen bij elkaar te brengen en publiek-private samenwerking te stimuleren. In deze internationale business blijken partijen vaak niet op de hoogte van kennis en faciliteiten die in de regio, dus dichtbij huis, beschikbaar zijn. Het ontsluiten en profileren daarvan kan echt nog beter!
14 4x Life Science Nieuws ANALYSE Campagne Manager: Jules van Damme jules.van.damme@europeanmediapartner.com Managing Director:
Amanda Ghidoni
Chief Content Officer : Mats Gylldorff Redacteur:
Marjon Kruize
Layout:
Rowan Brandt
Tekst:
Eoin Hennekam Mandy Kraakman Marjon Kruize Hugo Schrameyer Mark van Seggelen
Coverfoto:
Pexels Health Valley
Gedistribueerd:
Trouw 2019
Chris Doomernik Directeur Health Valley
CONTENT WITH A PURPOSE
UITDAGINGEN AANGAAN Wilt u meer weten over de verschillende uitdagingen die op dit moment spelen in Life Sciences sector? Kijk dan op analysenederland.nl.
Recycle of geef het magazine door!
European Media Partner Nederland B.V Keizersgracht 424, NL-1016 GC Amsterdam Tel.: +31 20 808 82 00 Email: nl@europeanmediapartner.com www.europeanmediapartner.com
European Media Partner is gespecialiseerd in contentmarketing en native advertising. Wij combineren redactionele inhoud met themakranten die bij toonaangevende dagbladen zijn bijgevoegd. Wij zorgen ervoor dat de boodschap van uw merk wordt overgebracht, en uw doelgroep de juiste beslissingen neemt.
ADVERTENTIE
Betere kwaliteit van leven bij artrose
Er wordt van ons verwacht dat we steeds fitter en actiever in het dagelijks leven blijven en tevens steeds langer actief blijven op de arbeidsmarkt. Maar juist dat is lastig wanneer mensen gehinderd worden door veel pijn en stijfheid. Ruim 1 miljoen Nederlanders hebben last van artrose. Het advies “leer er maar mee leven” of “pijnstillers en kom over een paar jaar maar terug” is voor mensen zeer onbevredigend. Bovendien past het slikken van pijnstillers ook niet bepaald in het plaatje van een gezonde levensstijl. Met onze innovatieve MBST®-behandelmethode hebben we een ‘tussen’ oplossing voor de periode dat mensen met artrose (nog) niet in aanmerking komen voor een orthopedische oplossing, zoals een prothese of het vastzetten van een gewricht, maar wel nog actief willen deelnemen aan het leven.
het idee dat kraakbeen niet meer herstelt. Maar uit de meest recente wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat kraakbeencellen wel degelijk herstellen. Met onze apparatuur, welke gebaseerd is op de MRI-scanner, kunnen we dit herstel van kraakbeencellen enorm stimuleren. Dit zorgt voor pijnvermindering, betere beweeglijkheid en dus weer een fitter en actiever leven. Kwaliteit van leven is enorm belangrijk, en dit is precies wat wij onze cliënten te bieden hebben. Tijdens een uitgebreide intake kunnen we bepalen wat we voor u kunnen betekenen. Wij geven u de aandacht en tijd die u verwacht en die u nodig heeft. Zorg wordt bij ons weer echt zorg.
Wij zijn met het Artrose Centrum Nederland gespecialiseerd in de MBST®-behandelmethode. Een nieuwe innovatie behandeling welke afkomstig is uit Duitsland. Bij veel mensen heerst nog steeds
Kijk voor meer informatie op www.artrosecentrum-nederland.nl of bel met 023 54 26 111
CONTENT WITH A PURPOSE
REUMANEDERLAND – PARTNER CONTENT3
Dr. Mechiel Korte (Universiteit Utrecht)
Ontstekingsstoffen zorgen voor vermoeidheid bij reumatische auto-immuunziekten De ontstekingsstoffen die vrijkomen bij reumatische auto-immuunziekten veroorzaken ernstige vermoeidheid bij patiënten. Dat gebeurt doordat de ontstekingsstoffen de signaaloverdracht in de hersenen verstoren. Dat is de eerste conclusie uit onderzoek van dr. Mechiel Korte (Universiteit Utrecht) naar vermoeidheid door ontstekingsreuma. ReumaNederland financiert zijn onderzoek.
H
ersenonderzoeker Korte doet onderzoek naar reumatische auto-immuunziekten zoals reumatoide artritis (RA), axiale spondyloartritis (Ax-SpA) en jeugdreuma. “In ons onderzoek, dat alleen mogelijk is dankzij de steun van donateurs, hebben we kunnen aantonen dat de ontstekingseiwitten die vrijkomen bij deze vormen van ontstekingsreuma, zorgen voor een afbraak van neurotransmitters. Dit zijn signaalstoffen in de hersenen. De ontstekingsstoffen of cytokines zorgen onder andere voor een afname van voedingsstoffen in het bloed, waardoor de neurotransmitters onvoldoende bouwstoffen krijgen om goed te blijven functioneren.”
reumanederland.nl
Slopend De veranderde signaaloverdracht in de hersenen zorgt voor de slopende vermoeidheid waar mensen met ontstekingsreuma mee kampen. ”Die vermoeidheid is bij mensen met reuma anders dan bij mensen zonder reuma. De meeste mensen denken bij vermoeidheid aan te weinig slaap hebben of aan moe zijn doordat je veel gedaan hebt. Dat is wat ik ‘normale vermoeidheid’ noem, die met rust en slapen weer overgaat. Mensen met ontstekingsreuma hebben last van ernstige vermoeidheid die niet overgaat door extra slapen of uitrusten. Ik vergelijk het wel eens met wadlopen. Hoe harder je vooruit probeert te komen, des te dieper je wegzakt.” Gevaar Dr. Korte onderscheid drie vormen van vermoeidheid die uiteindelijk samenhangen met de verstoorde signaaloverdracht in de hersenen. “De vermoeidheid die misschien wel het meest de kwaliteit van leven van patiënten beïnvloedt, is ‘motivatievermoeidheid’. Alles kost moeite, ook de leuke dingen, en je geniet er veel minder van. Daarin schuilt een groot
gevaar. De motivatie om eropuit te gaan wordt minder en patiënten lopen het risico zichzelf te isoleren. Een tweede vorm is fysieke vermoeidheid: moeite hebben met het opstarten en met lichamelijk bezig zijn gedurende de dag. De derde vorm is ‘mentale of cognitieve vermoeidheid’. Reumapatiënten zeggen vaak dat ze zich niet kunnen concentreren. Dat niet-helder zijn, de ‘brain fog’, komt ook door de verstoorde signaaloverdracht.”
gebracht met motivatievermoeidheid en met depressieve klachten.”
Aanvullen De huidige behandeling van ontstekingsreuma werkt nog onvoldoende op de vermoeidheid. De oorzaak ligt in de diversiteit aan cytokines die vrijkomen. Korte: “We weten uit recent onderzoek onder patiënten met RA dat het remmen van één ontstekingseiwit, TNF-alfa, ervoor zorgde dat serotonine in het brein weer Signaalstoffentekort toenam. Toch is de vermoeidheid bij mensen die een TNF-alfaremmer krijgen niet Er zijn sterke aanwijzingen dat bij helemaal weg. Dat komt mogelijk doordat reumatische auto-immuunziekten in de hersenen tekorten ontstaan aan de meerdere ontstekingsstoffen de aanmaak van signaalstoffen in de hersenen langdusignaalstoffen dopamine, serotonine en noradrenaline. Dr. Korte: “Te weinig do- rig hebben verstoord door een tekort aan voedingsstoffen. Een mogelijke oplossing pamine wordt in verband gebracht met anhedonie, oftewel gebrek aan plezierbe- voor vermoeidheid bij reumapatiënten ligt daarom in het aanvullen van de tekorten leving, maar kan bij mensen met reuma aan voedingsstoffen die door reumatische niet alleen zorgen voor de motivatievermoeidheid maar ook de lichamelijke auto-immuunziekten worden veroorzaakt.” vermoeidheid. Het gevolg: patiënten Wouter van Hierden, wetenschapsredacteur kunnen zich nauwelijks tot dingen zetten. Te weinig noradrenaline zorgt onder Leven met reumatische aandoeningen andere voor de concentratieproblemen u meer weten over het leven met een reumatische en ‘brain fog’. Tekorten aan noradrenali- Wilt aandoening en over de onderzoeken die ReumaNederland ne en serotonine worden ook in verband financiert? Kijk dan op reumanederland.nl.
CONTENT WITH A PURPOSE
4
FOCUS – ANALYSENEDERLAND.NL
Foto: Persfoto
Behandelingen van AML en CML zijn door de jaren heen flink ontwikkeld.
Foto: Pexels
Ontwikkelingen in AML en CML Acute myeloïde leukemie (AML)
en chronische myeloïde leukemie (CML) hebben overeenkomsten, maar ook grote verschillen. Gert Ossenkoppele spendeerde zijn volledige loopbaan aan de (behandel)ontwikkelingen van deze twee kankers, met name AML. Hij deed dit aan het VUmc, nu bekend als het Amsterdams UMC, als hematoloog, hoogleraar en onderzoeker. Ook nu hij onlangs de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, blijft Ossenkoppele verbonden aan wat niet alleen zijn werk was, maar ook zijn fascinatie: “Ik ben deels gepensioneerd, maar blijf me bezighouden met de begeleiding van onderzoekers. Daarnaast maak ik nog onderdeel uit van diverse nationale en internationale organisaties betrokken bij onderzoek en educatie van hematologische ziektes.” Ossenkoppele stond en staat daarom vooraan in de rij bij ontwikkelingen van de twee kankers. Maar hoe verschillen AML en CML
van elkaar? “AML is een heel agressief ziektebeeld. Er is sprake van een ontsporing in de stamcellen in het beenmerg door een groot scala aan meestal verworven genetische afwijkingen. Deze leukemische stamcellen delen ongebreideld, maar rijpen niet uit en kunnen daarom hun normale functie in het lichaam, zoals het bestrijden van infecties, niet uitoefenen. Door ophoping van deze leukemiecellen in het beenmerg ontbreekt er ruimte voor andere cellen, waardoor bloedarmoede en stollingsstoornissen ontstaan.” Onbehandeld leidt
transplantatie. Meer kennis van de aandoening heeft geleid tot een betere overleving bij patiënten tot 65 jaar. Die prognose was dertig jaar geleden slechts vijf tot tien procent, maar inmiddels zo’n vijftig procent. De toenemende kennis over AML biedt uitzicht op nieuwe behandelingen van de aandoening. Door bijvoorbeeld next-generation sequenicing kan er onderzocht worden waar in het DNA er een fout optreedt, waartegen dan gerichte medicatie ontwikkeld kan worden. “In Nederland lopen we voorop met onderzoek naar AML. De onderzoeken richten zich op hoe we nieuwe middelen kunnen inzetten bij de behandeling met chemotherapie. De afgelopen twee jaar zijn er zeven nieuwe middelen goedgekeurd door de Federal Drug Association (FDA) in de VS. Maar ook talrijke nieuwe middelen die nu onderzocht worden zijn veelbelovend.” Eoin Hennekam
Ossenkoppele: “Tot 1999 was er geen goede behandeling voor CML en kon met name bij jongeren alleen een beenmergtransplantatie genezing bewerkstelligen. In 1999 is er een baanbrekend medicijn (imatinib) geïntroduceerd dat het verantwoordelijke eiwit kan blokkeren.”
AML in een kort tijdsbestek (een paar maanden) tot het overlijden van de patiënt. CML ontstaat ook in het beenmerg, maar wordt, in tegenstelling tot AML, vaak bij toeval ontdekt en veroorzaakt door één chromosomale afwijking, waardoor een eiwit wordt geproduceerd (bcr-abl) dat de celdeling van witte cellen stimuleert. Deze rijpen aanvankelijk wel uit en functioneren normaal. Patiënten ervaren daarom vaak geen of minimale symptomen in het begin van hun ziekte. “Het gevolg is dat er een overschot aan witte cellen ontstaat en dat uiteindelijk bijvoorbeeld het bloed stroperiger kan worden en er
een miltvergroting kan optreden. Uiteindelijk verliezen cellen door additionele DNA-afwijkingen wel hun functie en wordt CML na jaren vergelijkbaar met AML.” Het grote verschil met AML is dat CML door één eiwit veroorzaakt wordt, dat gecreëerd wordt door een translocatie van twee chromosomen. Bij AML is een groot aantal chromosomale en DNA-afwijkingen bekend, hetgeen betekent dat AML een zeer heterogeen ziektebeeld is. “Tot 1999 was er geen goede behan-
deling voor CML en kon met name bij jongeren alleen een beenmergtransplantatie genezing bewerkstelligen. In 1999 is er een baanbrekend medicijn (imatinib) geïntroduceerd
dat het verantwoordelijke eiwit kan blokkeren. Dit medicijn is oraal in te nemen en heeft relatief weinig bijwerkingen. Momenteel zijn er meerdere medicijnen goedgekeurd voor de behandeling van CML. Het merendeel van patiënten heeft nu dezelfde levensverwachting heeft als de normale populatie. De ziekte wordt onder controle gehouden en bij een deel van de patiënten kan het medicijn zelfs succesvol gestopt worden. De eerste lange termijnresultaten hiervan zijn hoopvol!” De behandeling van AML is door
de jaren heen weinig veranderd en bestaat uit intensieve chemotherapeutische behandeling, al dan niet gevolgd door een stamcel-
FEITEN • Acute leukemie staat ook bekend als bloedkanker • 21 April 2019 was de AML World Awareness Day om bewustwording te creëren van de meest recente ontwikkelingen op AML-gebied • Immuuntherapie en onderzoek naar ‘restziekte’ kunnen uitkomst bieden bij de behandeling van AML • CML en AML kunnen beiden worden aangetoond aan de hand van een beenmergpunctie
BAANBREKENDE ONDERZOEKEN EN BEHANDELINGEN
Wilt u meer lezen over onderzoek naar ziektes en aandoeningen? Kijk dan eens op analysenederland.nl.
ADVERTORIAL
De Nederlandse Zorg Bemiddelaar (DNZB) bemiddelt tussen (zorg)instellingen en zorgprofessionals (ZZP’ers en uitzendkrachten). DNZB biedt oplossingen wanneer zorginstellingen flexibiliteit aan willen brengen in hun personeelsformatie of er sprake is van personeelstekorten. Voor de zorgprofessionals biedt DNZB de ideale flexibele werkweek bij diverse opdrachtgevers en ondersteuning op het gebied van planning en administratie. Zo ontstaat maximale personeelsinzet in een flexibele arbeidsmarkt!
‘Cliënten verwachten en verdienen kwalitatief goede zorg. In lijn met die verwachting willen ook wij, als bemiddelaar, ons steentje bijdragen aan die kwaliteit. Dit kan wat ons betreft alleen door samen te werken, te investeren in de persoonlijke relatie en de wensen en behoeften van de zorgprofessional, de zorginstelling en hun cliënten te kennen. Zo kan ieder vanuit zijn rol werken aan de kwaliteit van de zorg en maken we samen de zorg beter!’ Persoonlijk contact vormt de basis van de dienstverlening van DNZB, zowel met zorgprofessionals als met zorginstellingen. Beiden hebben één vast aanspreekpunt binnen DNZB. Door deze aanpak zijn de lijnen kort en kan iedereen snel en goed geholpen worden. Marcel: ’Wij zijn 24/7 bereikbaar. De zorg gaat 24/7 door, dus is het belangrijk dat wij er altijd voor de zorgprofessionals en -instellingen zijn.’
Marcel Smolders Oprichter DNZB vertelt:
Naast persoonlijk contact speelt digitalisering een belangrijke rol bij de dienstverlening van DNZB. Zo beschikt DNZB over haar
eigen realtime online omgeving voor zowel zorginstellingen als zorgprofessionals: MijnDNZB. Marcel: ‘Wij investeren doorlopend in de ontwikkeling van MijnDNZB. Zo borgen we de kwaliteit van onze dienstverlening, regelen wij onze processen zo efficiënt mogelijk in en houden we de kosten voor zorginstellingen zo laag mogelijk.’ MijnDNZB biedt meerdere mogelijkheden op het gebied van plannen, kwaliteitsbewaking en administratie. Via MijnDNZB kan een zorginstelling zijn diensten uitzetten en kan de zorgprofessional alle openstaande diensten bekijken en direct aangeven welke hij/zij, rekening houdend met zijn/haar privéomstandigheden, graag zou willen werken. Marcel: ‘Door onze jarenlange samenwerking met zorginstellingen en met zorgprofessionals zijn we samen in staat de continuiteit en kwaliteit van dienstverlening te verbeteren. Dit zorgt ervoor dat zowel de instellingen, als de zorgprofessionals de focus kunnen leggen op hun belangrijkste taak: Goede zorg verlenen!’
ADVERTORIAL
ACUTE MYELOIDE LEUKEMIE
CHRONISCHE MYELOIDE LEUKEMIE
POLYCYTHAEMIA VERA
ERNSTIGE APLASTISCHE ANEMIE
IMMUUN TROMBOCYTOPENIE
MYELODYSPLASTISCH SYNDROOM
ACUTE LYMFATISCHE LEUKEMIE MYELODYSPLASTISCH SYNDROOM ACUTE LYMFATISCHE
ERNSTIGE APLASTISCHE ANEMIE
POLYCYTHAEMIA VERA
LEUKEMIE
MYELOFIBROSE IJZERSTAPELING
GEAVANCEERDE SYSTEMISCHE MASTOCYTOSE
THALASSEMIE
MYELOFIBROSE
MULTIPEL MYELOOM
IJZERSTAPELING SIKKELCELZIEKTE
THALASSEMIE
DIFFUUS GROOTCELLIG B-CELLYMFOOM
MULTIPEL MYELOOM
SIKKELCELZIEKTE
0519HEM1180527
GEAVANCEERDE SYSTEMISCHE MASTOCYTOSE
DIFFUUS GROOTCELLIG B-CELLYMFOOM
www.novartis.nl
www.novartis.nl
de medische strategie van de business unit en de contacten met de buitenwereld, zoals bijvoorbeeld onderzoekers aan academische ziekenhuizen. CML is dus een van de aandachtsgebieden. De ziekte is zeldzaam, zo’n 250 nieuwe geEric Hoedemaker, vallen per jaar, vaak bij 50- tot 60-jarigen. Medical director Chemotherapie was de eerste aanpak, later volgde een stap voorwaarts met stamcelOok voor de maar weinig voorkomende transplantatie. “Nu hebben we geneesmidziekten AML en CML, twee vormen van leua delen die het eiwitprodukt, gemaakt door het kemie, heeft Novartis Oncology succesvola Philadelphia-chromosoom, blokkeren. Juist le geneesmiddelen ontwikkeld. Het maakt die cellen worden aangepakt. Het medicijn medical director Eric Hoedemaker trots. wordt alom als eerste keus beschouwd.” “Of het nu gaat om het beenmerg zelf, rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaa Daarmee stopt het niet, legt Hoedemaker uit. tjes, op elke gebied is Novartis actief. Ook “Een van de studies heeft bewezen dat na als het maar om kleine doelgroepen gaat.” een behandeling de medicatie op gecontroleerde wijze kan worden gestopt. Daarmee is Novartis Oncology is min of meer ontstaan CML van een dodelijke ziekte een chronische met de ontdekking eind jaren ’90 door No- ziekte geworden. De volgende stap is naar de vartis van een eerste geneesmiddel voor genezende fase.” chronische myeloïde leukemie, kortweg CML. “Daarvoor moet je eerst begrijpen hoe Bij de ziekte AML worden zelfde stappen gede ziekte CML in elkaar zit”, zegt Eric Hoe- zet. De ziekte is nog zeldzamer, maar 4 mendemaker. “In 1960 is ontdekt dat het Phila- sen op de 100.000 krijgen ooit deze ziekte, delphia-chromosoom de fout is waardoor vaak zo rond de pensioengerechtigde leefCML ontstaat. Als dat gen het slot is, heeft tijd. “Daar wordt al jarenlang een combinaNovartis de sleutel ontdekt die daarop past.” tie van therapieën geboden, chemotherapie gecombineerd met bloedtransfusies ”, verBijna dertig jaar later is Novartis Oncology telt Hoedemaker. “Onderzoekers zijn er in uitgegroeid tot een belangrijke business geslaagd om een verandering op gen-niveau unit van farmaceutisch bedrijf Novartis. te vinden. Novartis is betrokken geweest bij Het ontwikkelt nog steeds medicijnen voor de ontwikkeling van een geneesmiddel dat CML, voor acute myeloïde leukemie (AML), juist hier op werkt. voor eigenlijk elke kanker en aanverwante ziekten in de bloedbaan. Hoedemaker is als De onderzoeken vinden deels intern bij medical director verantwoordelijk voor de Novartis plaats, maar vrijwel altijd ook in verdere ontwikkeling van geneesmiddelen, samenwerking met de academische zie0619HEM1191945 0519HEM1180527
0519HEM1180527
CHRONISCHE MYELOIDE LEUKEMIE
IMMUUN TROMBOCYTOPENIE
ACUTE MYELOIDE LEUKEMIE
kenhuizen in Nederland. “Er zijn twee vormen van onderzoek. Allereerst bieden we tijdens de ontwikkeling van nog niet-geregistreerde geneesmiddelen aan deze te testen in ziekenhuizen.” “Daarnaast hebben we budget beschikbaar om goede onderzoeksvragen de sponsoren. We bemoeien ons niet met de opzet van de studie, die is van de universiteit”, zegt Hoedemaker. De samenwerking is ontzettend belangrijk, vervolgt hij. “We zijn altijd zeer geïnteresseerd om samen ziektekennis te ontdekken, om te leren begrijpen hoe een POLYCYTHAEMIA VERA ziekte in elkaar zit.” En die zoektocht naar kennis beperkt zich niet tot de bekende ziekten, iets waar Hoedemaker trots op is. “Novartis is actief op alle verschillende bloedcellen waar iets mis mee is, ook als het gaat om kleine doelgroepen. Daarin loopt Novartis voorop, qua breedte en GEAVANCEERDE hoeveelheid onderzoeken, wat geleid heeft SYSTEMISCHE tot een historische reeks van geneesmiddeMASTOCYTOSE len voor diverse hematologische aandoeningen (bloedziekten). En dat komt mede door de goede samenwerking met de specialisten in de ziekenhuizen.”
www.novartis.nl
MY
CONTENT WITH A PURPOSE
PARTNER CONTENT – ABBVIE
‘Reumapatiënten hebben medicijnen steeds betere
U denkt dat een patiënt reumatoïde artritis heeft. Op welke wijze stelt u de diagnose? “Het is belangrijk om te beseffen dat er geen laboratoriumtest bestaat die honderd procent zekerheid biedt. Ons werk kun je vergelijken met detectivewerk. Als arts constateer je dat er iets mis is met de patiënt, waarna je met zoveel mogelijk bewijs wilt achterhalen wat de diagnose is. Ondanks het feit dat er dus duidelijke aanwijzingen bestaan, wordt de uitkomst bepaald aan de hand van een klinische diagnose. De eindconclusie ligt in handen van een arts.”
‘Het is best lastig om van tevoren goed in te schatten of de gekozen therapie zal aanslaan.’ Hoe lang duurt het gemiddeld voordat een patiënt de diagnose RA daadwerkelijk krijgt? “In Nederland is dat behoorlijk kort, te meer omdat Nederlandse artsen attent zijn op mogelijke verschijnselen. Op internationaal niveau wisselt dat een stuk sterker. In de praktijk is te zien dat er vertragingen kunnen ontstaan vanuit de artsenkant, vanuit patiëntenkant of vanuit andere betrokkenen. In Nederland praat je over zes weken, hooguit drie maanden na het begin van de eerste klachten.” Zodra de diagnose gesteld is, hoe ziet dan uw behandelprotocol eruit? Met welke factoren houdt u rekening ten aanzien
abbvie.nl
van uw behandeling? “We proberen zoveel mogelijk rekening te houden met de wensen van individuele patiënten, hoewel de protocollen eigenlijk weinig ruimte laten voor discussie. Als de diagnose eenmaal is gesteld, dan beginnen we met een klassieke behandeling op basis van het geneesmiddel methotrexaat, eventueel in combinatie met andere klassieke middelen. Je begint dus met een eerste traditionele stap om de ziekte zo snel mogelijk de kop in te drukken. Binnen dat proces zijn eventuele variaties mogelijk, zoals de combinatie met andere medicijnen.”
Foto: Persfoto
Goed nieuws voor patiënten met reumatoïde artritis. Dankzij ontwikkeling van nieuwe medicijnen kan een steeds groter deel van die patiënten klachtenvrij of grotendeels klachtenvrij worden gemaakt. Was dat percentage eind vorige eeuw misschien zestig procent, nu is dat gestegen naar tachtig procent, constateert prof. dr. Mart van de Laar, reumatoloog in Medisch Spectrum Twente en medebestuurder van het samenwerkingsverband DREAM Registry, een model voor het registreren van patiënten die dure TNF-alfaremmers gebruiken.
‘Het is voor ons als arts natuurlijk ook teleurstellend als de gekozen berhandeling niet leidt tot low disease activity of remissie’ Wanneer de patiënt niet voldoende reageert op de initiële therapie, wat zijn dan uw mogelijkheden? “Het behandelen van patiënten is niet zomaar stap voor stap een lineair proces volgen. Patiënten spelen zelf een heel belangrijke rol bij de behandeling. Ze willen beter worden, dat is evident, maar niet elke behandeling past elke patiënt. Sommigen willen een bepaald medicijn niet gebruiken omdat ze bang zijn voor bijwerkingen. En dan is het niet zo dat je dan direct een alternatief van de plank pakt. Bij de behandeling is ook de begeleiding van de patiënt in het geding. Het kan nodig blijken om de patiënt aanvullend te motiveren om de behandeling kans van slagen te geven. Dus dat het gebruik van medicijnen wel trouw wordt gevolgd, maar als een patiënt zegt: ‘Ik heb geen vertrouwen in een bepaald medicijn’, dan moet je op zoek naar andere mogelijkheden. Bij het voorschrijven van medicijnen alleen is de kous nog niet af.” Hoe goed kunt u van tevoren inschatten of de gekozen therapie zal aanslaan? “Dat is best lastig. Er wordt in wetenschappelijke kring weliswaar gesproken over signalen die een indicatie moeten opleveren,
Van de Laar: “Je bent geneeskunde gaan studeren om patiënten beter te kunnen maken. Als de ambitie onvoldoende lukt, moet je op zoek gaan naar andere mogelijkheden om die doelstelling wel te halen.”
maar helaas zijn die signalen niet in marmer gebeiteld. Je kunt tot algemene associaties komen, zoals de conclusie dat patiënten met veel reumafactoren vaak anders reageren dan patiënten zonder reumafactor, maar die associaties zijn moeilijk toepasbaar op individuele patiënten.” Hoe is de verhouding van patiënten die remissie bereiken op een initiële behandeling versus de patiënten die daarin falen? “Dat heeft sterk te maken met de begeleiding van de patiënt. Wij stellen als reumatologen, als internisten een diagnose en vervolgens geven wij een medicatieadvies, dat opgevolgd moet
worden. Hoe meer eensgezindheid er bestaat tussen patiënt en behandelaar over de te volgen therapie, hoe hoger het sla-
nen we bij onvoldoende effect van traditionele medicijnen alsnog een fors percentage van die resterende twintig tot veertig
‘Je probeert telkens met de patient mee te denken en het ene medicijn te vinden dat hij wel verdraagt en wel vooruit kan helpen.’ gingspercentage. Als een patiënt goed wordt begeleid, dan is het goed te doen om bij een initiële behandeling met methotrexaat, al dan niet in combinatie met andere medicijnen, een slagingspercentage te halen van zestig, zeventig of tachtig procent. Bij een therapie met biologicals kun-
procent in remissie krijgen. Dan heb je het ongeveer over de helft van die resterende groep.” “Je kunt ook zeggen: waarom zou je niet meteen met biologicals beginnen? Daar is tot nu toe nog weinig klinische ervaring mee. Als je kijkt naar de trials met deze
CONTENT WITH A PURPOSE
ABBVIE – PARTNER CONTENT
Foto: Pexels
dankzij nieuwe behandelkansen’ Hoeveel vertrouwen houdt u in het slagen van een behandeling na falen op de eerste biological therapie? Welke boodschap geeft u op dat moment aan patiënten? “Er is afgelopen dertig jaar natuurlijk veel veranderd. Zeker met de toevoeging van biologicals is voor veel patiënten genezing een optie geworden. Voor de meeste patiënten is de therapie geslaagd als ze in remissie komen. Dus als de ziekte niet meer actief is. Dat wil zeggen: geen pijn, geen stijfheid en normaal kunnen functioneren. Toch kunnen dingen ook door elkaar lopen. Als een patiënt injecties krijgt, terwijl die daar eigenlijk bang voor is, dan is de remissie voor de arts geslaagd, maar de patiënt blijft zitten met de angst en onvrede door de injecties. Patiëntentevredenheid is dus meer dan vooruitgang in biomedische zin van de ziekte.”
behandeling van patiënten met RA? “Op dit moment komen er verschillende nieuwe, reumaremmers op de markt. Daarvan weten we dat de effectiviteit minstens vergelijkbaar is met die van de inmiddels traditionele biologicals, dus daar zullen we zeker nieuwe ervaringen mee moeten opdoen. Sommige moderne remmers kun je gewoon slikken, dus dat is zeker een belangrijke stap voor mensen met injectie-angst.”
‘Het behandelen van patiënten is niet zomaar stap voor stap een lineair proces volgen. Patiënten spelen zelf een heel belangrijke rol bij de behandeling.’
medicijnen, dan zijn de resultaten niet wezenlijk veel anders dan bij het gebruik van traditionele medicijnen. Als prijzen veranderen, dan zou dat ook kunnen betekenen dat we de eerste stap maken met biologicals.” Wat ziet u gebeuren bij de patiënten die falen op de advanced therapy? “Er bestaan gelukkig steeds meer biologicals die een oplossing bieden. Je probeert telkens met de patiënt mee te denken en het ene medicijn te vinden dat hij wel verdraagt en wel vooruit kan helpen.” Wat betekent het fysiek en psychosociaal voor patiënten
als het lang duurt voordat een behandeling aanslaat? “Als het weken duurt voordat een oplossing is gevonden en als je pijn ervaart en moe bent, dan is dat uiteraard ontzettend belas-
remissie? “Dat is voor ons als arts natuurlijk ook teleurstellend. Je bent geneeskunde gaan studeren om patiënten beter te kunnen maken. Als de ambitie onvoldoende lukt,
‘Patiëntentevredenheid is meer dan vooruitgang in biomedische zin van de ziekte.’ tend. Als dat leidt tot beschadiging van de gewrichten, dan is er veelal geen weg meer terug. Er is dus alles aan gelegen om de patiënt zo goed mogelijk te ondersteunen.” Wat betekent het voor u als arts als een gekozen behandeling niet leidt tot low disease activity of
moet je op zoek gaan naar andere mogelijkheden om die doelstelling wel te halen. Dat kan een biomedische afweging zijn, maar deels heeft dat ook te maken met het gedrag van patiënten. Dan valt af te vragen welke barrières er zijn om een medicijn niet optimaal te gebruiken?”
Kijkend naar het bestaande arsenaal aan behandelopties, welke wens heeft u dan nog om nog eerder de behandeldoelstellingen te behalen? “Als we het hebben over succesvoller behandelen op korte termijn, dan kan dat betekenen dat effectievere medicijnen naar voren geschoven kunnen worden. Protocollen die gebaseerd zijn op effectiviteit, veiligheid en prijs kunnen we misschien aanpassen. Zo kunnen we de beste medische keuze maken, daarbij rekening houdend met patiëntenwensen. Ook als we kunnen beschikken over betere voorspellers kunnen we betere keuzes maken. Een deel van de medicijnen moet nu nog worden gebruikt als injectie. Veel mensen hebben een fobie voor alles wat met naalden te maken heeft. Dus als je die kunt vervangen door inname via de mond, dat zou zeker winst zijn voor die groep patiënten.” Hoe ziet u de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen voor de
FEITEN In 2017 waren er naar schatting 248.300 mensen bij wie de huisarts de diagnose reumatoïde artritis heeft gesteld. Deze auto-immuunziekte komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en het aantal mensen met de ziekte neemt toe met de leeftijd. Medicijnen verminderen de ontstekingen in de gewrichten, waardoor pijnklachten afnemen.
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Abbvie.
CONTENT WITH A PURPOSE
8
PROFIEL – ANALYSENEDERLAND.NL
“Ook in de farmacie gaat het om de gezondheid van patiënten” Marc Kaptein, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Farmaceutische Geneeskunde, pleit voor een systeemhervorming voor de vergoeding en goede samenwerking tussen alle partijen in de zorg. De bevlogen directeur verwacht ook veel van gentherapie. “Nederland speelt een voorname rol bij baanbrekend onderzoek zoals bij gen en CAR-T-celtherapie.”
Marc Kaptein heeft met heel veel
plezier gewerkt in ziekenhuizen in Haarlem en Utrecht op de afdeling obstetrie-gynaecologie. In 2000 maakt hij de overstap van praktiserend arts naar de geneesmiddelenontwikkeling. “Ik houd van innovaties en wil graag en snel zaken veranderen. In een commerciële omgeving gaat dat makkelijker. Innovatie zit bij ons in het DNA.” De schaalgrootte is eveneens een verandering. Voorheen werkte hij met één patiënt tegelijk. “Nu ben ik verantwoordelijk voor het beschikbaar krijgen, maken en houden van nieuwe geneesmiddelen voor grotere groepen patiënten. Het geeft veel voldoening dat ik eraan kan bijdragen dat nieuwe innovaties voor patiënten bij mijn voormalige collega’s terechtkomen.” Ondertussen is de gezondheidszorg
regelmatig onderwerp van het publieke debat, waarbij ook de farmaceutische sector onder een vergrootglas wordt gelegd. Het zet vaagtekens bij de kostprijs van productie en ontwikkeling van medicijnen. “Vergeet niet, het is een enorme uitdaging en buitengewoon ingewikkeld om nieuwe, baanbrekende geneesmiddelen bij patiënten te krijgen”, laat Kaptein weten. Als voorbeeld noemt hij de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen Alzheimer. Honderden geneesmid-
delen zijn voor deze aandoening ontwikkeld en getest met een totale investering van maar liefst 50 miljard euro. “Dit leidde slechts tot één nieuw geneesmiddel dat de symptomen bestrijdt. Er is helaas nog steeds geen geneesmiddel dat het beloop van Alzheimer beïnvloedt.” Kaptein merkt op dat openheid en communicatie een wezenlijk onderdeel worden van farmaceutische bedrijven. “Wij begrijpen dat er soms kritisch naar de sector wordt gekeken. Dat houdt ons scherp, bij de les. Ook bij ons gaat het om de gezondheid van patiënten. Wij willen helpen bij het oplossen van knelpunten in het zorgstelsel zodat het niet alleen toegankelijk en betaalbaar is maar ook duurzaam.”
”Hoe keur je zo’n geneesmiddel goed? Je hebt geen controlegroep. Ook de vergoeding moet anders. Bijvoorbeeld een ‘no cure, no pay’ model of een model waarbij de betaling wordt gespreid over 5 of 10 jaar.”
Volgens Kaptein moeten we daarom
cellen van de patiënt verzameld en verbeterd. De opgewerkte cellen worden teruggegeven aan de patiënt en kunnen vervolgens afwijkende tumorcellen herkennen én opruimen. “Nederlandse wetenschappers speelden een grote rol in het onderzoek naar deze geneesmiddelen. Een grote CAR-T productie faciliteit wordt nu gebouwd in Hoofddorp. Dat geeft aan dat Nederland een vitaal farmaceutisch ecosysteem heeft. Daar staan hoge investeringskosten tegenover. “De ontwikkelingskosten zijn gemiddeld zo’n 2 miljard euro per nieuw geneesmiddel, het ontwikkelingstraject duurt onge-
op zoek naar een nieuw systeem voor het onderzoek naar, goedkeuring en vergoeding van innovatieve geneesmiddelen. Er zijn veel spelers en stakeholders bij betrokken; onderzoekers, academische centra, biotechbedrijven, overheid en de farmaceutische sector die allemaal een rol hebben. “We moeten naar systeemhervorming waarbij ruimte wordt gemaakt voor echt baanbrekende innovaties. We lopen nu vast.” Als voorbeeld noemt hij personalised medicine. Deze volledig gepersonaliseerde geneesmiddelen zijn op maat gemaakt voor één individu.
Zo’n gespreide betaling zou bijvoor-
beeld voor gentherapie, die volgens Kaptein een gouden toekomst heeft, een oplossing kunnen zijn. Hierbij wordt genetisch materiaal in (menselijke) cellen met een ‘foutje’ in het DNA ingebracht. Kaptein verwacht het komend decennium honderden nieuwe gentherapieën. “De resultaten zijn zeer positief. Ook celtherapieën zoals CAR-T zijn veelbelovend.” Bij deze therapie worden T-afweer-
veer 12 jaar en het zijn steeds vaker kleine patiëntenpopulaties om de investeringskosten over te verdelen. En veelal zijn de huidige geneesmiddelen niet genezend, maar met gentherapie is dat vaak wel het geval. Na een succesvolle behandeling is een patiënt met een chronische ziekte geen patiënt meer. Met alle voordelen voor de patiënt én de maatschappij tot gevolg.” Kaptein verwacht daarom veel van gentherapie bij allerlei aandoeningen, niet alleen bij zeldzame genetische ziekten en kanker maar ook bij diabetes en dwerggroei. Zoals gezegd is het ontwikkelen van
nieuwe middelen uiterst kostbaar, duurt het lang en is de uitkomst ongewis. “Je hebt grote bedrijven nodig met slagkracht en een lange adem die zorgen voor de noodzakelijke investeringen in de duizenden klinische studies en in een later stadium het goedkeurings- en vergoedingstraject. De helft van de totale ontwikkelingskosten voor een geneesmiddel, zijn kapitaalkosten. “Geld lenen en daarover dertien jaar rente betalen, is kostbaar. Daarbij komen ook nog de gemaakte kosten van geneesmiddelen die de eindstreep niet halen. Slechts 1 op de 10 kandidaat geneesmiddelen in klinisch onderzoek komt voor patiënten beschikbaar. Die andere 90% moet ook gefinancierd wor-
den. Dat investeringsrisico en deze verantwoordelijkheid liggen bij de farmaceutische sector.” Nieuwe geneesmiddelen zijn goed voor de patiënt maar ook voor de innovatiekracht en de Nederlandse economie, is de opvatting van Kaptein. Ruim 400 biotechbedrijven zijn er actief. “Nederlandse medici-onderzoekers hebben en behouden hun uitstekende hoge niveau. Deze bedrijven vestigen zich graag in Nederland. Zeker nu de Europese goedkeuringsinstantie voor geneesmiddelen, EMA, naar Amsterdam is gekomen. Bovendien zijn internationale bedrijven geïnteresseerd in Nederlandse innovatie.“ Kaptein heeft zeker nog een wen-
senlijstje. Hij ziet uitdagingen op therapeutische gebieden als Alzheimer, chronische pijn en alvleesklierkanker. “Uitdagingen die nóg groter zijn dan bij andere ziekten.” Als optimist is hij positief gestemd en verwacht hij dat er ook voor patiënten met deze ziekten geneesmiddelen beschikbaar komen. “Goede, constructieve samenwerking tussen alle partijen in het ontwikkelingstraject, waaronder de overheid, is daarbij van cruciaal belang. Alleen samen kunnen we de grootste uitdagingen overwinnen.” Mark van Seggelen
ADVERTORIAL
Personalized medicine heeft de toekomst
Behandeling op maat van borstkanker dankzij MammaPrint® en BluePrint® Onnodige chemotherapie voorkomen en een beter inzicht in welke behandeling van nut kan zijn, dat kan met de de MammaPrint® en BluePrint® test die al sinds 2010 vergoed wordt door het merendeel van de Nederlandse zorgverzekeraars. Samen met onderzoekers en behandelend artsen zien zij al jaren de toegevoegde waarde van deze innovatieve borstkankertest voor behoud van de kwaliteit van leven van patiënten. Want waarom chemo als dat niet hoeft? Bovendien bespaart het heel veel zorgkosten.
Daarnaast biedt Agendia de BluePrint® test. Deze kan op basis van gen-expressie de tumor indelen in een van de drie subtypes. Elk subtype verschilt in mate van agressiviteit, lange-termijn-uitkomst en respons op chemotherapie.
Bij zo’n kwart van de vrouwen met borstkanker komt na het verwijderen van de tumor de ziekte terug. Om zeker te zijn wordt daarom al snel chemo gegeven. Dit is echter lang niet bij iedereen nodig, waardoor velen onnodig met ernstige en langdurige bijwerkingen te maken krijgen. Zou het niet mogelijk zijn chemotherapie alleen aan dié vrouwen te geven die er echt baat bij hebben?
MammaPrint® is wereldwijd al voor zo’n 150.000 vrouwen ingezet. Het klinisch nut is in veel internationale studies overtuigend bewezen, onder meer in de grote Europese MINDACT-studie onder 6.700 vrouwen.
Caroline Griep, auteur van het boek ‘Lieve Facebook-vrienden, ik heb borstkanker’
Met subtype-informatie van BluePrint® in combinatie met MammaPrint® zijn artsen beter geïnformeerd om te bepalen welke behandeling het beste bij de patiënt past.
Op basis van deze studies is de MammaPrint® dan ook opgenomen in alle belangrijke behandelrichtlijnen voor borstkanker, zowel in de VS als in Europa en uiteraard ook in Nederland.
Het antwoord daarop is de MammaPrint-BluePrint combinatie test van Agendia. Deze test helpt artsen en patiënten vooral wanneer op basis van de traditionele klinische en pathologische diagnose niet duidelijk is wat de toegevoegde waarde van chemo zal zijn. MammaPrint® kijkt naar de biologie van de borsttumor, specifiek naar de expressie van zeventig genen betrokken bij het uitzaaiingsproces. De test toont aan of de kans op uitzaaiing elders in het lichaam groot of klein is en of chemo veilig achterwege kan worden gelaten.
www.mammaprint.nl www.agendia.com
Foto: Iris Planting
‘Nooit zal ik vergeten hoe hard ik huilde van opluchting toen de internist belde met de uitslag van mijn MammaPrint en de boodschap dat ze mijn geplande chemo’s ging afzeggen!’
CONTENT WITH A PURPOSE
9
VERGRIJZING BELANGRIJKE OORZAAK GROEI KANKER Foto: Fotolia
Foto: NVFG
ANALYSENEDERLAND.NL – PROFIEL
Kanker blijkt nog altijd een volksziekte van grote betekenis. Volgens het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) is het aantal absolute kankergevallen verdubbeld ten opzichte van 1989, het jaar waarin het IKNL begon met de landelijke registratie. Dat baart zeker zorgen, maar het komt vooral door de vergrijzing en de groei van de bevolking. Hoe triest het ook is, eerst stonden hart- en vaatziekten op nummer één als de meest voorkomende doodsoorzaak, nu is die eerste plek ingenomen door kanker. “Bij dertigtot tachtigjarigen is kanker het vaakst de doodsoorzaak”, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Longkanker is de meest veelvoorkomende kankervorm, gevolgd door dikkedarmkanker, borstkanker, prostaatkanker en huidkanker. Vooral huidkanker komt steeds vaker voor. Tot zo ver het slechte nieuws. Want er is eveneens goed nieuws. In de loop der jaren zijn er door diverse onderzoeken veelbelovende behandel- en diagnosemethoden bijgekomen. Er is nog veel werk te verzetten om kanker volledig te verbannen, maar innovatieve doorbraken als immunotherapie geven zeker hoop. Het gaat daarbij om een therapie waarbij afweercellen van de patiënt de kankercellen zelf aanvallen. James Allison & Tasahuku Honjo wonnen hiervoor vorig jaar de nobelprijs voor Geneeskunde.
FEITEN
Marc Kaptein werkte als arts in ziekenhuizen in Haarlem en Utrecht op de afdeling obstetrie-gynaecologie. Een paar jaar geleden maakte hij de overstap naar de farmaceutische sector. Nu is hij voorzitter van de NVFG, de vereniging voor farma professionals in Nederland.
Marjon Kruize
ADVERTENTIE
TERUG!
essentieel voor ons lichaam en onder andere goed voor:
W EU NI
Vitamine B12 het energieniveau het immuunsysteem het geheugen de gemoedstoestand
De opname van B12 is vaak niet optimaal. Wist je dat de neus uiterst geschikt is voor de efficiënte opname van B12? Anders dan bij inname via de mond hoeft de vitamine niet eerst de maag te passeren. Daarom is er nu de B12 neusspray van Pronofit, want niet de inname, maar de opname doet ertoe.
Voel je weer fit, met Pronofit! MORGEN GRATIS THUISBEZORGD, BESTEL ONLINE OP www.pronofit.nl De Pronofit vitamine B12 neusspray is een voedingssupplement.
CONTENT WITH A PURPOSE
10 MOGELIJKHEDEN – ANALYSENEDERLAND.NL
DBS voor breder publiek Foto: Persfoto
Deep Brain Stimulation (DBS) is een behandelmethode die de symptomen van bewegingsstoornissen kan onderdrukken. De techniek rondom DBS is de afgelopen decennia dermate verbeterd dat het slagingspercentage van de behandeling toeneemt, terwijl het risico op bijwerkingen afneemt. De stille hoop van prof. dr. Rick Schuurman is dat dankzij nieuwe ontwikkelingen steeds meer mensen in aanmerking zullen komen voor de behandeling. Al twintig jaar houdt prof. dr. Rick
Schuurman zich bezig met DBS en hij heeft met eigen ogen gezien hoe de techniek zich heeft ontwikkeld. “Lange tijd werd DBS als een soort laatste redmiddel ingezet, maar tegenwoordig is het een geavanceerde therapie die we eerder kunnen inzetten als de behandeling met medicijnen niet meer voldoende werkt.” De professor denkt dat de aankomende jaren het aantal behandelingen van zo’n 250 naar 350 operaties per jaar zal stijgen. “Ik wil dat het bijzondere eraf gaat. Momenteel komt maar een klein aantal mensen in aanmerking voor de behandeling. Zo’n tachtig procent hiervan zijn patiënten met de Ziekte van Parkinson, maar ook tremor en dystonie kunnen behandeld worden met DBS.” Momenteel wordt er voorzichtig onderzoek gedaan naar andere ziektes en symptomen die met DBS bestreden kunnen worden. Maar hoe werkt het precies?
“Tijdens een operatie worden er elektroden in je hersenen geïm-
Schuurman: “Lange tijd werd DBS als een soort laatste redmiddel ingezet, maar tegenwoordig is het een geavanceerde therapie die we eerder kunnen inzetten als de behandeling met medicijnen niet meer voldoende werkt.”
planteerd die worden verbonden aan een pacemaker.” De elektrische signalen van de elektroden kunnen vervolgens de verstoorde balans in de regelkringen van de hersenen herstellen. “Het is een veelgehoorde misvatting dat de elektrische signalen van de elektroden de normale hersenactiviteit zouden vervangen. De stroom die wij gebruiken bij DBS is van een heel andere orde dan die de hersencellen zelf gebruiken.” Met de juiste stimulatie van de hersenen kan beven volledig verholpen worden en kunnen de stijve, trage bewegingen veroorzaakt door Parkinson worden onderdrukt.
‘Bij 85 procent van de behandelden lukt het voldoende om de symptomen te onderdrukken’ derdrukken”, stelt prof. dr. Schuurman. Maar ook aan deze operatie kleven risico’s, waarbij de balans en het spraakvermogen van de patiënt aangetast kunnen worden. Daarom krijgen patiënten de keuze om tussen twee programma’s te wisselen om zelf de bijwerkingen te contro-
Het slagingspercentage van de be-
handeling ligt hoog. “Bij 85 procent van de behandelden lukt het voldoende om de symptomen te on-
leren. “Patiënten kunnen ervoor kiezen om de elektroden minder te laten stimuleren, zodat zij beter kunnen spreken, maar zo wordt ook het positieve effect verlaagd. In de ideale situatie kan iemand met één programma gewoon altijd goed functioneren, zonder bijwerkingen. En dat lukt steeds beter.” Vroeger werden alle operaties ‘wak-
ker’ uitgevoerd, met een plaatselijke verdoving. “Dan kunnen we meteen checken of stimulatie het juiste effect bewerkstelligt en er geen verdere bijwerkingen optreden, maar voor patiënten is dit ongelooflijk stressvol. Tegenwoordig kunnen we met verbeterde MRI-scans en een 3D-reconstructie van de hersenen beter bepalen waar we de elektroden gaan plaatsen. Vervolgens moet
de patiënt nog een paar keer terugkomen, zodat we de elektroden kunnen programmeren.” Er wordt nu al vier jaar onderzoek gedaan naar het feit of wakker opereren nog wel van toegevoegde waarde is en eind 2019 worden de resultaten bekend gemaakt. “Dit kan de manier van opereren compleet veranderen.” Een relatief nieuwe techniek genaamd MR-HIFU heeft veel interesse gewekt als eventuele aanvulling op DBS. “Deze methode lijkt sterk op de voorganger van de DBS-behandeling, waarbij een gaatje in de hersenen werd gebrand, maar dan zonder de hele operatie. Het branden van een gaatje in de hersenen brengt echter grotere risico’s met zich mee dan een behandeling met elektroden. Eigenlijk is het dus oude wijn in nieuwe zakken.” Toch ziet prof. dr. Schuurman potentie. “Het is een mooie techniek. Voor patiënten die niet geopereerd willen of kunnen worden, zou deze behandelwijze uitkomst kunnen bieden, maar eerst moet bewezen worden dat deze behandeling minder bijwerkingen heeft dan de oude manier van gaatjes branden.” Mandy Kraakman
BETERE BEHANDELINGEN Momenteel wordt er enorm veel onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen voor chronische en ongeneeslijke aandoeningen. Op analysenederland.nl leest u er meer over.
ADVERTENTIE
WANNEER DBS-THERAPIE OVERWEGEN
WAT IS DIEPE HERSENSTIMULATIE (DBS)?
DBS is heel e�ectief bij zorgvuldig geselecteerde Parkinsonpatiënten. Bij deze patiënten kunnen veel van de symptomen van Parkinson middels elektrische stimulatie worden verlicht. MEDTRONIC is al toonaangevend op het gebied van DBS-therapie gedurende
Net als een pacemaker voor het hart geeft een neurostimulator continu elektrische pulsen af die naar de hersenen worden gestuurd om abnormale signalen te blokkeren of reguleren die sommige bewegingssymptomen van Parkinson veroorzaken.
30 JAAR
Geleidingsdraden
“DBS heeft mij vooral rust gebracht, minder overbeweeglijkheid en een lager en stabieler medicatie protocol" “Al meer dan 30 jaar lang ontwikkelen wij DBS-technologie en bieden we deze behandeling voor steeds meer medische aandoeningen aan. Medtronic is een wereldwijd vooraanstaand bedrijf op het gebied van medische technologie, diensten en oplossingen en we helpen elke dag miljoenen mensen over de hele wereld. Tot nu toe hebben al meer dan 150.000 mensen de DBS-therapie van Medtronic gekregen voor de ziekte van Parkinson, Essentiële Tremor, Dystonie, Epilepsie of dwangneurose (OCD)”
* Zie de handleiding van het DBS-systeem voor gedetailleerde informatie over de gebruiksinstructies, implantatieprocedure, indicaties, contra-indicaties, waarschuwingen, voorzorgsmaatregelen, mogelijke bijwerkingen, de geschiktheid van het DBS-systeem voor MRI (beeldvorming met magnetische resonantie) en de voorwaarden voor MRI. Neem voor verdere informatie contact op met uw vaste aanspreekpunt van Medtronic en/of kijk op de website www.medtronic.nl.
Verlengdraden Neurostimulator (batterij)
150.000
SYSTEMEN VAN MEDTRONIC
Medicatie meestal voldoende
Mogelijke behandelingsfase voor DBS
Optreden van symptomen < 5 jaar
Mogelijke behandelingsfase
wereldwijd geïmplanteerd
HOE DBS-THERAPIE KAN HELPEN
Late fase
Behandeling aanhoudende symptomen
Overweeg DBS zo vroeg mogelijk
24
Toename van tijd van goed bewegen
Vermindert dyskinesie en schommelingen
Verbetert kwaliteit van leven
Werkt dag en nacht
Behandelt beven en stijfheid
Mogelijk minder medicatie nodig
CONTENT WITH A PURPOSE
BOSTON SCIENTIFIC – PARTNER CONTENT
Boston Scientific Neuromodulatie. Neuromodulatie is het elektrisch stimu- kan benaderen. Alleen op deze manier profiteert de patient van het beste effect. leren van zenuwen in het lichaam. Dat kan zijn in de hersenen (Diepe Hersen Stimulatie, ook wel DBS genoemd) maar ook elders in het lichaam zoals het ruggenmerg (Ruggenmerg Stimulatie, ook GECOMBINEERDE WAVEFORMS. wel SCS genoemd). GEPERSONALISEERDE
D
BS wordt onder andere. toegepast bij patiënten met de ziekte van Parkinson, Dystonie en Essentiële tremor. Om dit te bewerkstellingen worden doorgaans 2 electroden met ieder 8 contactpunten op zeer nauwkeurige wijze in de hersenen geïmplanteerd. Tijdens de procedure wordt er goed getest of de electroden correct geplaatst zijn. De electroden worden vervolgens vastgezet en onderhuids verbonden met een stimulator genaamd Vercise, welke meestal onder het sleutelbeen wordt geplaatst. Deze stimulator geeft elektrische pulsjes, zodanig dat de symptomen van de ziekte worden verminderd. Omdat de te stimuleren structuren in de hersenen zeer klein zijn is het zeer nauwkeurig kunnen stimuleren van deze structuren essentieel. Boston Scientific heeft een speciale, unieke en zeer nauwkeurige manier van stimuleren waarmee men onder vrijwel alle omstandigheden de structuur op de juiste manier
bostonscientific.com
THERAPIE. Het Spectra WaveWriter™ SCS-systeem is een krachtig hulpmiddel dat therapie combineert met de eenvoud van geautomatiseerde Waveform.
DBS wordt gedaan in 7 ziekenhuizen in Nederland. Voor meer informatie kunt u terecht bij Boston Scientific in Kerkrade. U kunt ons bereiken op 045-467700. SCS wordt meestal toegepast bij patiënten met beenpijn, al dan niet in combinatie met rugpijn of pijn in de armen of handen. Als de klachten door eerdere behandelingen zoals fysiotherapie, medicatie, operaties of zenuwblokkades niet voldoende hebben geholpen, kan men in aanmerking komen voor ‘Spinal Cord Stimulation’ (Ruggenmerg Stimulatie). Bij deze behandeling worden 1 tot 2 elektroden met ieder 8 of 16 contactpunten in de rug, ter hoogte van borst of nekwervels geïmplanteerd en vervolgens verbonden met een proefstimulator die zich buiten het lichaam bevindt. Tijdens een periode van een tot twee weken wordt door middel van elektrische pulsjes geprobeerd het pijnsignaal te onderbreken. Dit kunnen voelbare en niet-voelbare pulsjes zijn. De behandeling wordt als succesvol ervaren als minimaal 50% van de pijnklachten zijn verdwenen. In dit geval wordt er een onderhuidse definitieve stimulator geplaatst, genaamd Spectra Wavewriter.
Boston Scientific heeft een unieke manier van stimuleren waardoor het mogelijk is om met meerdere stroomvormen tegelijkertijd te stimuleren. Met als gevolg dat de patiënt minder gewenning en tegelijkertijd meer pijnverlichting ervaart. SCS wordt in ongeveer 25 ziekenhuizen in Nederland gedaan. Voor meer informatie kunt u terecht bij Boston Scientific in Kerkrade. U kunt ons bereiken op 045-467700. Boston Scientific is wereldwijd leidend in beide technologiën mede door de continue ontwikkeling, die de resultaten voor patienten verbetert en optimaliseert. Hierin staat de patiënt altijd centraal. De stimulatoren zijn klein en worden geleverd met intuïtieve en draadloze bedieningsapparatuur voor de patiënt. Er is keuze tussen oplaadbare en niet-oplaadbare stimulatoren en de keuze voor MRI compatibele stimulatoren.
CONTENT WITH A PURPOSE
12 FOCUS – ANALYSENEDERLAND.NL
Foto: Pexels
Een betere grip op diabetes In Nederland lopen maar liefst 1,2 miljoen
mensen met diabetes rond, een ziekte die effect heeft op elk facet van het dagelijks leven. Gelukkig kunnen nieuwe behandelingsmethodes het leven van diabetespatiënten iets vergemakkelijken.
weet dat ze ziek zijn”, aldus Carin. “Een veelgehoorde misvatting is dat mensen denken dat het de schuld is van de diabetespatiënt zelf dat hij of zij deze ziekte heeft”, vertelt Jeroen, “maar dat is in de meeste gevallen helemaal niet waar.”
Dat diabetes een chronische stofwisselings-
Jeroen en Carin zien diabetes het liefst hele-
ziekte is waarbij het lichaam de bloedsuikerspiegel niet op peil kan houden, weten de meeste mensen inmiddels wel. Het is vooral het verschil tussen diabetes type 1 en 2 dat lastig blijft. “Terwijl het eigenlijk heel eenvoudig is: type 1 is een auto-immuunziekte en type 2 is meer een slijtageslag waarbij het lichaam minder goed op insuline reageert”, legt Jeroen Doorenbos uit. Hij heeft van zijn ziekte zijn baan gemaakt toen hij voor Diabetesvereniging Nederland (DVN) trainingen en workshops ging geven aan diabetespatiënten, hun naasten en zorgprofessionals.
Verbeterde levenskwaliteit met FreeStyle Libre De deelnemers van het onderzoek naar FreeS-
tyle Libre zijn positief over de glucose meetmethode. De bal ligt nu bij het Zorginstituut Nederland. Naar verwachting zullen ze eind van dit jaar een uitspraak doen over vergoeding van FreeStyle Libre voor diabetes.
Meerdere keren per dag je bloedsuiker meten met een vingerprik is tijdrovend. Vanaf 2016 deed hoogleraar interne geneeskunde Henk Bilo onderzoek naar FreeStyle Libre (FSL). Dit systeem meet met een sensor de suikerwaarde in de interstitiële vloeistof, tussen de huid- en de spierlaag, en niet in het bloed zelf. Het onderzoek vond plaats in samenwerking met zorgverzekeraar Zilveren Kruis, Diabetesvereniging Nederland (DVN) en stichting Basisstructuur Innovatief Diabetes Onderzoek Nederland (BIDON). Zij wilden weten of de FSL een voldoende werkzaam alternatief kan zijn voor vingerprikken en teststrips. Het onderzoek liep tot eind 2018. In april 2019 kwamen de positieve resultaten van de registerstudie naar buiten. Meer eigen regie en meer kwaliteit van leven zijn enkele uitkomsten van deze continue glucosesensor. “Deelnemers deden mee op basis van vrijwilligheid en gaven hun mening in het register. Insteek van het onderzoek was zelfmanagement. Enkele vragen die aan bod kwamen; voelt u zich zeker, ervaart u een verandering in de kwaliteit van leven, levert het u meer of minder vrijheid op, krijgt u meer of minder hypoglycemieën en maakt uw familie zich meer of minder zorgen. Zo’n 700 deelnemers namen het hele jaar deel aan het onderzoek. Hoogleraar Bilo maakt daarbij de kanttekening dat het geen gerandomiseerd onderzoek was met een controlegroep. En dat de meting in het bloed nauwkeuriger is dan met FSL.
Positief tijdens de testperiode was dat ook
het HbA1c licht daalde. “Mensen gaven daarnaast aan meer grip te hebben op hun diabetes. Ze konden beter omgaan met hun diabetes. Afname van arbeidsuitval met maar liefst twee derde, een forse daling van ziekenhuisopname door hun diabetes en het aantal gebruikers dat de bloedsuiker mat vóór verkeersdeelname nam toe van 45 naar 71%. Een buschauffeur hoeft bijvoorbeeld nu met FSL niet iedere halte te prikken, maar kan op de uitlezer kijken. Deze meetmethode draagt echt bij aan zelfmanagement, en de gebruiker ervaart minder ziektelast.”
Het bloedsuikergehalte bijhouden en op peil
houden, koolhydraten tellen, vingerprikken, pillen slikken en insuline injecties; diabetespatiënten zijn er de hele dag zoet mee. “Ze houden er vaak niet van om in het openbaar insuline te spuiten, omdat zij bang zijn dat ze anders behandeld worden als men
Vorig jaar besloot Zorginstituut Nederland het
hulpmiddel te vergoeden voor vier groepen mensen met diabetes. Te weten kinderen met diabetes type 1, volwassenen met gemiddeld hoge bloedsuikerwaarden die slecht zijn in te stellen, zwangere vrouwen met diabetes type 1 en 2 en vrouwen met diabetes type 1 en 2 die een zwangerschapswens hebben. Voor andere indicatiegebieden is er nog geen vergoeding. Momenteel is voor het grootste deel van de deelnemers aan het onderzoek de vergoeding gestopt en kost het de mensen, die het zijn blijven gebruiken zo’n 120 euro per maand. De gegevens zijn ter beschikking gesteld aan
de Ronde Tafel. Dit is een overlegorgaan van de Nederlandse Diabetes Federatie, waar de veldpartijen in vertegenwoordigd zijn. Vanuit de Ronde Tafel komt er een voorlopig advies aan het Zorginstituut. Deze neemt daarna een besluit. Minister Bruno Bruins (VWS) wil voor einde van dit jaar van Zorginstituut Nederland een uitspraak over de vergoeding van FreeStyle Libre voor mensen met diabetes. Mark van Seggelen
Mandy Kraakman
Foto: Pexels
Doorenbos: “Je bent continu aan het meten en berekenen hoeveel glucose je binnenkrijgt en hoeveel insuline je nodig hebt.”
Als ervaringsdeskundige weet Jeroen als geen ander hoe groot de invloed van diabetes op het dagelijks leven is. “Je bent continu aan het meten en berekenen hoeveel glucose je binnenkrijgt en hoeveel insuline je nodig hebt.” Ook Carin Koning, belangenbehartiger bij DVN, weet dat diabetes soms vergaande gevolgen kan hebben. “Zo kwam ik laatst in contact met een piloot met diabetes die door deze ziekte zijn baan niet meer mag uitoefenen in Nederland”, vertelt Carin.
maal van de aardbodem verdwijnen, maar weten dat er tot die tijd hard gewerkt wordt aan oplossingen die het leven van een diabetespatiënt aangenamer kunnen maken. Zo zijn er insulinepennen ontwikkeld met een zeer dunne naald of soms zelfs geen naald voor mensen met prikangst en zijn er diverse meetmethodes die de bloedsuikerwaarden meten via sensoren. “Denk bijvoorbeeld aan het Flash Glucose Monitoring-systeem, een kleine sensor die twee weken blijft zitten en dag en nacht automatisch de bloedsuiker meet”, vertelt Jeroen. Vervolgens kunnen via de smartphone de waardes op elk moment van de dag gecheckt worden waardoor vingerprikken overbodig wordt. “Er zijn al systemen beschikbaar waarin de sensor wordt gekoppeld aan de insulinepomp, waardoor deze automatisch de juiste hoeveelheid insuline kan afgeven. De volgende stap is dat de pomp ook de glucagonafgifte automatisch reguleert om zo als een kunstmatige alvleesklier te fungeren. Dit product wordt momenteel getest en de proefpersonen zijn razend enthousiast!”
Bilo: “Mensen gaven aan meer grip te hebben op hun diabetes.”
30
Uw eerste insulinepomp? Of mag u een nieuwe pomp kiezen?
Bij Insulet geloven we in vrijheid van keuze en vrijheid zonder slang. U kiest een pomp voor een lange periode, dus wilt u natuurlijk de juiste keuze maken. Om u te helpen bij deze beslissing, kunt u het Omnipod®-Insulinetoedieningssysteem 30 dagen uitproberen om de voordelen van een pomp zonder slang te ervaren. Vraag uw diabetesverpleegkundige naar de mogelijkheden!
Na 30 dagen: • Als u tevreden bent, kunt u gewoon doorgaan met het gebruiken van uw Omnipod®-systeem • Als u niet tevreden bent met uw Omnipod®-systeem, neem dan contact op met uw diabetesverpleegkundige en medische groothandel. U kunt dan een andere oplossing kiezen die beter bij u past.
Joy S.
myomnipod.com
2014 De Pod is gedurende 60 minuten waterdicht (IPX8) tot een diepte tot 7,6 meter. De PDM is niet waterdicht.
©2019 Insulet Corporation. OmniPod en het OmniPod-logo zijn handelsmerken of gedeponeerde handelsmerken van Insulet Corporation in de Verenigde Staten van Amerika en in diverse andere rechtsgebieden. Alle overage handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaren. Het gebruik van handelsmerken van derden vormt geen onderschrijving en duidt niet op een relatie of andere band. Alle rechten voorbehouden. NLD-41284-NLD AW R2_1 02/19. 1 King Street, 5th Floor, Hammersmith, London, W6 9HR. Verwijs naar de Omnipod-insulinetoedieningssysteemGebruikershandleiding op myomniPod.com voor volledige veiligheidsinformatie, inclusief indicaties, contra-indicaties, waarschuwingen, waarschuwingen en instructies.
CONTENT WITH A PURPOSE
Onze kennis van aandoeningen neemt toe. Daarmee krijgen we ook meer mogelijkheden om ze te behandelen. Zo leren we bijvoorbeeld dat ziektes verschillende oorzaken kunnen hebben en daarom een andere aanpak vragen. Ieder individu zou een eigen behandeling moeten hebben. Dat is het doel van personalised medicine. Dit zet de zorg op zijn kop. Peter Bertens, senior beleidsadviseur bij de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, licht dit toe: “Laten we beginnen te zeggen wat het niet is. Personalised medicine is vaak niet letterlijk het maken van geneesmiddelen die uniek zijn voor een patiënt. Het heeft wel te maken met het groeperen van patiënten. Elke groep heeft een andere gevoeligheid voor een ziekte, of reageert anders op een bepaalde behandeling. Personalised medicine, oftewel behandeling
Maar personalised medicine begint al op
delontwikkeling is dat de patiëntengroep steeds kleiner wordt. “Dit zorgt ervoor dat we niet meer op de klassieke manier onderzoek kunnen doen. We zullen samen met onderzoekers en registratie-autoriteiten meer moeten kijken naar effecten op het individu en niet op de totale groep. Soms zullen we ook in de zorgpraktijk anders moeten werken. Denk aan de diagnostiek, die weg gaat van de chemische testen en een meer biologisch karakter krijgt. We moeten niet weglopen voor deze veranderingen, maar ze omhelzen en goed uitwerken. We zullen hier allemaal van profiteren.”
Foto: Pexels
L-ARGININE, REDDER VAN ONZE BLOEDVATEN
L-Arginine is een aminozuur, een eiwit dat essentieel is voor bepaalde lichaamsfuncties. Soms krijgen we dit binnen door voeding en soms kan het lichaam het zelf aanmaken. L-Arginine zit in bijvoorbeeld rode bieten. Als supplement wordt het meestal in poedervorm aangeboden, oplosbaar in water of sap.
VOORKOM EEN VITAMINETEKORT
Een belangrijke uitdaging voor de geneesmid-
Foto: Pexels
Personalised medicine: op maat gemaakte zorg
op maat, start met goede diagnostiek. We weten steeds meer over ons DNA en gebruiken dit bij de ontwikkeling van geneesmiddelen en de behandeling van patiënten. Er komen steeds meer biomarkers, waarmee patiënten gegroepeerd kunnen worden.”
een basaler niveau. Veel geneesmiddelen worden afgebroken in de lever. Dit gebeurt door speciale eiwitten, enzymen. Als iemand meer of minder van deze enzymen aanmaakt, heeft dit gevolgen voor de hoeveelheid geneesmiddel en dus ook voor de werking ervan. Via DNA-analyses is dit te achterhalen. De gegevens kunnen worden vastgelegd in een document, een DNA-paspoort. Patiënten die veel gebruikte geneesmiddelen als bloeddrukverlagers, pijnstillers en antidepressiva slikken, kunnen voordeel hebben van een genenpaspoort en krijgen zo een behandeling op maat.
Foto: Pexels
Foto: Pexels
14 NIEUWS – ANALYSENEDERLAND.NL
DE MEDISCHE VOORDELEN VAN CBD-OLIE Vooral voor mensen met chronische pijnklachten kan CBD-olie
een uitkomst zijn. Het wordt gebruikt om stress te verminderen, beter te slapen en, bovenal, om pijn te verminderen. CBD-olie werkt in op de cannabinoïdenreceptoren in het
lichaam. Het activeert en bevordert de natuurlijke reactie van het lichaam op pijn en zorgt ervoor dat het zenuwstelsel pijn negeert. CBD heeft daarnaast ook anti-inflammatoire eigenschappen.
L-Arginine is noodzakelijk voor het aanmaken van proteïnes in het lichaam, zo meldt WebMD. Van het aminozuur wordt gedacht dat het kan helpen dementie en infertiliteit bij mannen tegen kan gaan. Het meest komt echter gebruikt bij harten vaatziekten voor.
Momenteel wordt er veel onderzoek gedaan naar CBD-olie, omdat de medische werking ervan nog niet bewezen is, maar velen er wel veel baat bij hebben. Volgens het Bureau voor Medicinale Cannabis zijn er wel reeds voldoende wetenschappelijke gegevens die aantonen dat CBD-olie werkzaam is bij pijn bij onder andere multiple sclerose en ruggenmergschade, misselijkheid en verzwakking bij kanker en aids en bijvoorbeeld langdurige pijn door beschadiging van een zenuwbaan
Via stikstofmonoxide zorgt L-Arginine er namelijk voor dat onze bloedvaten soepel blijven. Hierdoor voorkomt het dat vet aan de vaatwanden blijft plakken en waardoor gedacht wordt dat het de kans op hart- en vaatziekten vermindert.
CBD-olie en andere vormen van medicinale cannabis spe-
len, voor zover wij nu weten, geen rol in de genezing van de aandoeningen, maar kunnen wel klachten en bijwerkingen verminderen. CBD-olie wordt verkocht als voedingssupplement en is vrij verkrijgbaar, maar het is wel raadzaam om voor gebruik te overleggen met de huisarts. Marjon Kruize
Marjon Kruize
Een tekort aan vitaminen kan zeer ongezond zijn.
Vitamines zijn hard nodig om gezond te blijven. Ons lichaam maakt deze zelf niet, of niet genoeg aan, en daarom is het van groot belang om gezond te eten, zodat je deze belangrijke stoffen alsnog binnenkrijgt. Een tekort aan vitaminen kan zeer ongezond zijn. Denk bijvoorbeeld aan schippers die vroeger vaak scheurbuik kregen door een tekort aan vitamine C. Tegenwoordig komt dit bijna niet meer voor, al zijn er nog steeds mensen die niet genoeg fruit en groente eten en de ziekte ontwikkelen. Veel vaker hoor je over een tekort aan Vitamine D, zo stelt Mijngezondheidsgids. nl. Deze stof is verantwoordelijk voor sterke botten, een goede spierfunctie en de aanmaak van serotonine, het stofje waar je je gelukkig door voelt. Deze stof krijg je binnen via zonlicht, waardoor het in Nederland, zeker in de winter, lastig is om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid te komen. De symptomen merk je vaak pas op de langere termijn, maar een tekort aan vitamine D kan bijvoorbeeld leiden tot botontkalking en een verminderde spierfunctie. Ook spreken veel mensen in de winter van een dipje. Een ander veelvoorkomend vitaminetekort is een tekort aan Vitamine B12. Deze vitamine is cruciaal voor de bloedaanmaak en een goede werking van de hersenen. Deze stof kan het lichaam niet zelf aanmaken, en moet je dus echt uit je voeding halen. Je vindt het vooral in vlees, zuivel en vis, en daarom hebben vooral vegetariërs en veganisten last van tekorten. Zij moeten daarom vitamine B12 bijslikken. Ook een tekort aan magnesium, ijzer of calcium komt regelmatig voor, maar met een gevarieerd en gezond dieet kan er weinig misgaan.
Marjon Kruize
TECHNOLOGIE EN GENEESKUNDE Wilt u meer lezen over innovaties in de life science branche? Kijk dan op analysenederland.nl ADVERTENTIE
www.arterialformulation.nl
CONTENT WITH A PURPOSE
MEDIHEMP – PARTNER CONTENT
Gemaakt met zorg, passie én toewijding Biologische CBD-producten Lang voordat iedereen in Europa sprak over hennep, zagen de oprichters van MEDIHEMP - Andrea Bamacher en Elke Moritz - de voordelen van deze veelzijdige plant. De afgelopen 12 jaar is het stel, afkomstig uit Oostenrijk, bezig geweest met de biologische teelt van hennep en de productie van biologische CBD-producten.
M
EDIHEMP verwerkt fytocannabinoïden – gevonden in de bladeren en bloemen van de hennepplant – tot rijke CBD-extracten. CBD staat voor cannabidiol en is één van de 104 cannabinoïden die van nature voorkomen in de hennepplant. Deze niet-psychoactieve stof wordt gewaardeerd voor zijn balancerende werking in het menselijk lichaam. Wat is het uiteindelijke doel? Om de oude gecultiveerde hennepplant opnieuw toegankelijk te maken voor mensen en hen te helpen om actief en gezond te blijven. Volledig biologisch - van veld tot eindproduct Oprichter en CEO Andrea Bamacher is een voorstander van extracten die zo natuurlijk mogelijk zijn. Dat is de reden waarom MEDIHEMP de hennep op volledig biologische en duurzame manier verbouwt.“Kwalitatieve CBD-producten beginnen bij de grond waarin de hennepzaadjes geplant worden. De www.MEDIHEMP.nl
grond moet vrij zijn van herbiciden, pesticiden en andere chemicaliën. Rondom het meer Neusiedler in Oostenrijk hebben we grond gevonden die voldoet aan onze eisen. Op deze grond planten we EU-gecertificeerde biologische, industriële hennepplanten. Via strenge controles, grondmonsters en meerdere (interne) analyses houden we de grond en hennepplanten goed in de gaten,” legt Bamacher uit.
MEDIHEMP-extracten worden opgelost in de fijnste, koudgeperste hennepzaadolie, die rijk is aan omega-3 en -6 vetzuren, talrijke vitamines en gezonde mineralen.
”We ontwikkelen natuurlijke producten die mensen goed doen en helpen een actief en gezond leven te leiden.”
Van hennepplant tot CBD-product Dagelijks verzorgen lokale boeren de industriële hennepplanten op een biologische en natuurvriendelijke manier. Ze selecteren handmatig de beste hennepplanten voor verdere productie. “Door hun harde werk, liefde en aandacht hebben onze hennepplanten niets anders nodig dan de kracht van de natuur en een beetje water om te kunnen groeien,” aldus Bamacher.
Er zijn niet veel producenten die kunnen claimen dat ze het gehele productieproces onder hun eigen hoede hebben. MEDIHEMP is één van de weinigen in Europa. “We weten precies waar de raw-materialen voor onze producten vandaan komen én hoe ze zijn gemaakt,” zegt Bamacher met trots.
Alles van de hennepplant wordt gebruikt. Van de bladeren en bloemen worden CBD-producten of hennepthee gemaakt en van de zaden hennepvoedingsmiddelen. Via een superkritische CO2-extractie worden alle belangrijke onderdelen uit de bladeren en bloemen van de plant geëxtraheerd. Bamacher legt uit: ”Deze methode is extreem zacht en precies, zodat er niets verloren gaat en een onbewerkt extract overblijft.”
Kwaliteit als uitgangspunt Net zo belangrijk als de hoge kwaliteit biologische hennepplanten die bereikt wordt door nauw samen te werken met lokale boeren, zijn de kwaliteitsnormen van het bedrijf. Bamacher: “Tijdens het productieproces voegen we niets toe wat niet absoluut noodzakelijk is. Stoffen waar het lichaam niets aan heeft worden zorgvuldig verwijderd uit de producten. In onze producten vind je daarom ook
nooit chemische middelen of alcoholoplossingen. We ontwikkelen natuurlijke producten die mensen goed doen en helpen een actief en gezond leven te leiden”. Elke batch producten wordt onderworpen aan meerdere interne en externe tests en analyses. De resultaten van deze analyses worden gepubliceerd op de website. Alle producten van MEDIHEMP dragen het biologische AT-BIO-301 keurmerk en staan in Nederland onder toezicht van de SKAL (AGES in Oostenrijk). Bovendien voldoen ze aan de eisen van de European Food Safety Authority (EFSA), waardoor men verzekerd is van biologische producten van het hoogste niveau.
Vegro, expert in hulpmiddelen, levert een bijdrage aan zorgvernieuwing Slimme logistiek ontzorgt de zorg ‘Door zorghulpmiddelen efficiënter in te zetten, kunnen miljoenen euro’s worden bespaard en ontlasten we duizenden zorgmedewerkers.’ Dit zegt Karel Jonker, directeur van Vegro. Vegro, een landelijke speler op het gebied van hulpmiddelen, investeert in zorglogistiek en wil daarmee een positieve bijdrage leveren aan toekomstbestendige zorg in Nederland.
Onderzoek Vegro onderzoekt samen met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en Rivas Zorggroep hoe slimme logistiek de zorg kan ontzorgen. ‘Zorghulpmiddelen, bedden, rolstoelen en tilliften, kunnen namelijk veel efficiënter worden ingezet’, vertelt hij. De meeste zorginstellingen beschikken over een arsenaal aan zorghulpmiddelen, maar er is niet altijd overzicht waar deze zich precies bevinden. Zo kan de ene verpleegafdeling om een zorghulpmiddel verlegen zitten, terwijl de afdeling daarnaast het niet gebruikt. Alleen weten ze dat nu vaak niet van elkaar. ‘Mensen zoeken zich suf.’ ‘Slimme logistiek kan de werkdruk van zorgmedewerkers verminderen. Verpleegkundigen en verzorgenden zijn verantwoordelijk voor de zorg aan patiënten én moeten er nu vaak voor zorgen dat de zorghulpmiddelen er zijn. De vraag is of dat wel zo efficiënt is.’
Voorspellen ‘Bij een goed logistiek systeem kun je voorspellen wanneer een patiënt bijvoor beeld een antidecubitusmatras nodig heeft. Hoe het nu gaat? Voor een patiënt die veel op bed ligt bezorgen we vaak op stel en sprong een matras voor in zijn of haar ziekenhuisbed. Wanneer de patiënt wordt ontslagen uit het ziekenhuis (om thuis verpleegd te worden), wordt het matras ingenomen en gereinigd.’ ‘Vegro wordt vervolgens via een andere weg ingeschakeld om voor diezelfde patiënt hetzelfde matras aan huis te leveren. Zonde van het geld, de tijd en energie. Hoe dit komt? Dit heeft alles te
maken met de verschillende financierings stromen. Niet de patiënt staat centraal, maar de regelgeving’, vertelt Karel Jonker. ‘Daarbij komt dat door de extramuralisering patiënten tegenwoordig sneller de keten van zorginstellingen doorstromen. Vaak mogen ze de dag na een operatie al naar huis. Dat legt een enorme druk op het inzetten van zorghulpmiddelen’, legt hij uit. ‘Een van die oplossingen is het koppelen van informatietechnologie aan zorghulpmiddelen. Dankzij barcodes of sensoren voor locatiebepalingen is dan met één druk op de knop te zien waar wat zich bevindt. Ook kan het voor zorgorganisaties voordeliger en praktischer zijn om partijen als Vegro ervoor te laten zorgen dat hulpmiddelen schoon, heel en op tijd op de juiste plek te vinden zijn in plaats van over een eigen voorraad zorghulpmiddelen te beschikken.’ E-health, robotisering en big data zullen ervoor zorgen dat de zorg in de toekomst van goede kwaliteit is en betaalbaar blijft. Een voorbeeld van robotisering in de zorg is de Lea. Het loophulpmiddel kan mensen met de Ziekte van Parkinson helpen bij het voorkomen van een freeze. ‘De Lea rijdt niet te ver bij de gebruiker weg en stimuleert bovendien het maken van een continu gangpatroon van grotere stappen.’
Overbelasting van zorgmedewerkers ‘Een ander actueel thema binnen de zorg is overbelasting van zorgmedewerkers’, zegt Karel Jonker. ‘Onregelmatige diensten, fysiek en mentaal zwaar werk in combinatie met het feit dat veel zorgmedewerkers eerder aan een ander denken dan aan zichzelf, maakt dat het percentage zorg medewerkers met een burnout hoog is.’ ‘Bij de Vegro Academie leiden we zorg medewerkers op om hulpmiddelen (die hun werk verlichten) op de juiste manier toe te passen. Daarnaast bieden we trainingen aan op het gebied van persoonlijk leiderschap, mindfulness en vitaliteit.’
Karel Jonker, directeur Vegro
Foto: Boris Schmidt
Vegro is hét Expertisecentrum voor hulpmiddelen. Het bedrijf heeft een landelijke dekking aan winkels en uitleenpunten, een webwinkel en meerdere distributiecentra voor de uitleen, verkoop en verhuur van verpleegartikelen en hulpmiddelen. Met zo’n 600.000 verstrekkingen per jaar en 700 medewerkers, is het een van de grootste hulpmiddelenverstrekkers van Nederland.
www.vegro.nl Hoe kunnen we logistieke processen in de zorg verbeteren?
Om deze vraag te beantwoorden werken Vegro Expertisecentrum Hulpmiddelen, RePoint, Vodafone, Ericsson en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) samen in het 5Groningen project. Het 5Groningen project realiseert via nieuwe 5G technologie beter inzicht in logistieke processen van zorginstellingen. Het doel is om die processen klantgerichter, schoner en efficiënter in te richten.
‘Op deze manier hopen we een bijdrage te leveren aan zorgvernieuwing en het beschikbaar houden van kwalitatief goede zorg voor nu en in de toekomst’, besluit hij.
Wilt u meer weten over vernieuwing in de zorg? Neem contact op via 0800 - 3 88 77 66 en kies optie 1.
1906-07-a
Nederland vergrijst, er is een tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen en het ziekteverzuim steeg het afgelopen jaar van 4,9 naar 5,1 procent. Op dit moment werkt 1 op de 7 mensen in de zorg. In 2040 (het jaar waarin de piek van de vergrijzing verwacht wordt) zal dit aanzienlijk minder zijn. ‘Tijd voor actie dus!’, zegt Karel Jonker.