Future of agri and food by Contentway

Dit is een commerciële uitgave van Contentway bij deze krant

FUTURE OF AGRI AND FOOD

JAAP BOND & ANNEKE VAN DE KAMP

“Op heel veel onderdelen van de tuinbouw zijn we de beste van de wereld”

ARJAN KUIJPERS

“Boeren investeren collectief in zorgvastgoed”

PETER HENDRIKS & CHARLOTTE LANGERAK “Tuinbouwtechniek is altijd in staat geweest zichzelf vooruit te innoveren”

oktober 2023

NFP & SeedNL – Partner Content

Netherlands Food Partnership stimuleert Er gaan wereldwijd dagelijks 735 miljoen mensen met honger naar bed. Dat is natuurlijk een superschrijnend aantal, te meer omdat het er niet naar uitziet dat dit aantal naar nul gaat dalen in 2030, zoals oorspronkelijk de ambitie was van de Verenigde Naties. Aangezien Nederland een voorbeeldfunctie heeft op landbouw- en voedselgebied, helpt het Netherlands Food Partnership (NFP) om deze ontwikkeling de goede kant op te krijgen.

TRUE PRICING : HET BEREKENEN & REDUCEREN VAN DE PRIJS True Price

Sociale kosten

Externe Kosten

Markt prijs

Doel

Copyright 2023 True Price. All rights reserved. Results shared under embargo. og even over de doelstelling in te zetten op alle facetten van wat wij van de VN, die in de zeventien de diamond-aanpak noemen: overheid, zogenoemde Sustainable private sector, kennis- en maatschappelijke Development Goals, kortweg SDG’s, organisaties spelen allemaal een rol bij het ook spreken over voldoende en gezonde stimuleren van verbeteringen.” voeding voor alle wereldbewoners. Ivo Demmers, Executive Director van het De Nederlandse reputatie op NFP: “Vooralsnog zal het niet gaan lukken landbouwgebied impliceert echter niet om honger in 2030 de wereld uit te krijgen. dat we onze oplossingen 1:1 kunnen Weliswaar bestaat er de verwachting dat doorvertalen naar het buitenland. Er is in het aantal van 735 miljoen mensen in 2030 ons land veel nadruk komen te liggen op zal gedaald zijn tot 600 miljoen, maar dat voedselproductie, maar dat heeft ook tot is natuurlijk ook een hoog aantal.” nadelige omgevingseffecten geleid, zoals we nu zien met de stikstofdiscussie. Dit Je zou in deze context kunnen zeggen: vraagt om maatwerk per gebied, door te stand verplicht. Nederland heeft veel kennis leren van elkaar en rekening te houden met en kunde opgebouwd van landbouw en lokale omstandigheden zoals de omgeving, voedingsindustrie. Er is dus zeker voor ons kennis, kunde en cultuur en daarmee de land een rol weggelegd om een bijdrage wereld helpen zichzelf te voeden. Lokale te leveren aan deze uitdaging. Demmers: organisaties maken daarom altijd deel uit “Wij richten ons specifiek op landen met van de samenwerkingsverbanden die NFP lagere en middeninkomens. Wat Nederland ondersteunt. daarbij uniek maakt, is dat wij in onze aanpak gewend zijn om partnershappen te Voedselsysteem stimuleren tussen verschillende organisaties. Als het gaat om eindigen van honger en Vanuit onze historie zijn we gewend om ondervoeding wordt al snel de link gelegd met voldoende voedselbeschikbaarheid. Dat is echter slechts een deel van het totaalverhaal. In feite heeft het mondiale voedselsysteem verbeteringen nodig op vier onderdelen, die bovendien ook met elkaar samenhangen: voedselzekerheid, dieet, eerlijke verdeling en duurzaamheid. Behalve dat miljoenen mensen met honger naar bed gaan, is daarnaast te zien dat de gemiddelde boodschappenmand niet altijd de juiste samenstelling heeft voor een gezonde maaltijd, bijvoorbeeld omdat gezonde voeding niet verkrijgbaar of te duur is. Wat verder valt te zien, is dat de Ivo Demmers, baten en lasten niet eerlijk verdeeld zijn. Executive Director, NFP

NFP www.nlfoodpartnership.com

Boeren of verkopers in lagelonen- of middeninkomenlanden kunnen amper rondkomen van hun opbrengsten. En tot slot: duurzaamheid. Ook dat staat wereldwijd onder druk. Bodem, water, klimaat en biodiversiteit gaan achteruit door ons voedselsysteem.

True price

Milieukosten

Huidige situatie

Not for distribution

SeedNL www.seednl.nl

Daar is het echter zeker niet om te doen, benadrukt Van Benthum. Voorbeeld om dat te illustreren, is een project in Rwanda, waarbij in gesprek met de overheid wordt gekeken naar een aantal producten die vaak worden gekocht. “Samen kijken we naar maatregelen om de schade van externaliteiten te beperken of voorkomen. Dat zou je bovendien kunnen combineren met het informeren van consumenten en educatie op scholen om mensen bewust te maken van factoren als milieuschade.”

De uitdaging om ons voedselsysteem te verbeteren en daarmee honger wereldwijd uit te bannen, heeft binnen NFP onder andere de vorm gekregen in het initiëren van partnerschappen, het uitwisselen van Ook in Nederland speelt deze discussie kennis en het faciliteren daarvan. Lisette nu, waarbij middels belastingen, subsidies van Benthum, Senior Coalition Builder en verbeteringen in de waardeketen, van NFP, faciliteert samen met True duurzame producten toegankelijker Price Foundation de ontwikkeling van de kunnen worden dan niet duurzaam Global Partnership for the True Price of geproduceerde producten. Zo ver is het Food (GPTPF). De aangesloten partijen nog niet, maar wie kennis wil maken met houden zich vooral bezig met trueprice en dit concept kan wel terecht in Amsterdam, truevalue van voedsel. Waar dat concreet waar de trueprice-supermarkt De Aanzet 1 1 op neerkomt, is dat wordt beoogd om is gevestigd. De supermarkt laat zich zien overheden, bedrijven en consument meer als eerste biologische winkel die échte besef te geven van externaliteiten die prijzen rekent, dus ook de milieu- en de productie van voedsel beïnvloeden. sociale kosten van een product. Ook “Dan moet je denken aan schade aan het Tony’s Chocolonely heeft middels de True milieu bijvoorbeeld, maar ook schade aan Price-berekeningen verbeteringen in zijn gezondheid of de sociale impact bij de waardeketen gerealiseerd. En Albert Heijn productie van voedsel. Vaak wordt er te experimenteerde recent met de True Price weinig voor een product betaald als je ook van koffie to go. de milieuschade of zelfs de impact van kinderarbeid inzichtelijk maakt. Als je zulke Zaadsector als basis externe factoren incorporeert, dan wordt NFP zet niet alleen vanuit de eigen dat inzichtelijk gemaakt in een trueprice.” organisatie in op systeemveranderingen, maar bundelt daartoe ook krachten Je kunt je afvragen of dat wellicht met vooruitstrevende partners om een financieel risico oplevert. De kans is het voedselsysteem te veranderen. immers groot dat een hogere prijs op het Voorbeeld daarvan is SeedNL, die bordje van de consument terecht komt. tot doel heeft om de zaadsector in

NFP & SeedNL – Partner Content

contentway.nl

verbetering van het mondiale voedselsysteem

ontwikkelingslanden te versterken, boeren toegang te geven tot kwaliteitszaken om zo de productiviteit en het inkomen te verhogen. SeedNL is een publiek-privaat partnerschap tussen het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Plantum en de Nederlandse Aardappelorganisatie (NAO). Samen met de SeedNL community bestaande uit maatschappelijke organisaties, bedrijven, overheidsinstellingen en kennisinstellingen wil SeedNL de komende jaren leren van alle Nederlandse inspanningen in zaadsector ontwikkeling in ontwikkelingslanden en deze kennis en ervaring weer inbrengen bij de ontwikkeling van nieuwe programma’s en partnerschappen. “Wat daar zeker ook bij hoort, is het initiëren van partnerschappen met lokale partijen om gezamenlijk te werken aan een verbeterd zaadsysteem”, vult

Willem Schoustra programmadirecteur van SeedNL daaraan toe. “SeedNL is bijvoorbeeld betrokken geweest bij de opzet van twee van deze partnerschappen, tussen Nederland en Ethiopie en tussen Nederland en Nigeria. Een belangrijke voorwaarde van dergelijke partnerschappen is dat je integraal kijkt naar het complexe systeem van een zaadsecor door ook te kijken naar de ontwikkeling van lokale bedrijven, capaciteitsopbouw en wat boeren precies nodig hebben. Hierbij moeten we niet vergeten ook naar de informele sector te kijken. In sommige landen is de informele sector van zaden vaak meer dan 70%. Een Afrikaanse boer koopt bijvoorbeeld maiszaden op de lokale markt, handelt met bonenzaden via de cooperatie, probeert zelf zaden te verbeteren voor casave en koopt dan misschien tomatenzaden van een Nederlandse groentezaadbedrijf. Op alle fronten moeten we kijken hoe we zaden kunnen verbeteren en goed toegankelijk kunnen maken voor boeren”.

Complex netwerk

Lisette van Benthum, Senior Coalition Builder, NFP

“Alles begint met zaden, dat geldt voor zowel menselijk voedsel als voedsel voor dieren”, stelt Willem Schoustra. Dat klinkt als nuchtere constatering, terwijl daar een complex netwerk achter schuilgaat, waarbij niet alleen de kwaliteit van de zaden zelf in het geding is, maar ook de bijbehorende logistiek en toegankelijkheid van zaden. “Wat je vaak ziet, is dat de weten regelgeving in ontwikkelingslanden niet altijd geschikt is om goede kwaliteit zaden bij boeren te krijgen.” Dat proces kan bijvoorbeeld gefrustreerd

Willem Schoustra, Programmadirecteur, SeedNL

worden door minder goede certificatie en registratie van zaden. Dat is best een ingewikkeld proces. “Immers, een boer wil er graag op vertrouwen dat zijn investering ook daadwerkelijk betere producten oplevert.” Om dit proces te ondersteunen heeft SeedNL een SeedLawsToolbox ontwikkeld. Partijen in lage- en middeninkomenslanden kunnen daar in samenwerking met Nederlandse partners gebruik van maken om knelpunten in de zaadsector ontwikkeling weg te nemen. Inmiddels zijn daar verschillende succesvolle projecten mee afgerond, vertelt Schoustra, waardoor boeren ondanks het complexe regelgevingssysteem toch toegang konden krijgen tot kwaliteitszaden. De productie in veel ontwikkelingslanden is over het algemeen laag. De uitdaging is om deze productie te verhogen voor zowel de eigen consumptie als ook voor export. Een extra uitdaging die daarbij

komt kijken is klimaatverandering. Er moet veel gedaan worden om de landbouw in ontwikkelingslanden hier beter bestand tegen te maken. Hier kan en wil Nederland een bijdrage aan leveren. Schoustra: “Waar we in Nederland naar toe willen, is dat er een verschuiving optreedt van productexport naar export van kennis en kunde. De export van tomaten of melkpoeder zal misschien blijven bestaan, maar we groeien steeds meer toe naar het verwaarden van kennis. Zaden zijn daar bij uitstek geschikt voor. In een klein zaadje zit gigantisch veel Research & Development gestopt. Zaad en pootgoedbedrijven investeren vaak meer dan 15% en soms wel meer dan 20% van hun omzet aan R&D. Nederland is toonaangevend in de wereld in het ontwikkelen van groentezaden en pootgoed. Het Nederlands bedrijfsleven voelt daarmee ook een verantwoordelijkheid om een bijdrage leveren aan een duurzaam voedselsysteem, zoals bijvoorbeeld via de ontwikkeling van klimaatresistente gewassen.”

Waar we naar toe willen, is dat er een verschuiving optreedt van productexport naar export van kennis en kunde

Innovatie en techniek uit de tuinbouw voeden en vergroenen de wereld VOORWOORD

In een dubbelinterview doen Jaap Bond en Anneke van de Kamp bevlogen hun verhaal als de ultieme vertegenwoordigers van de topsector, een van de tien topsectoren waar Nederland wereldwijd in uitblinkt. ‘’Op heel veel onderdelen van de tuinbouw zijn we de beste van de wereld.’’

e Nederlandse tuinbouw heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een wereldspeler van formaat als het gaat om technologische oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen zoals de wereldwijde bevolkingsgroei, klimaatverandering, de vraag naar lokale voedselproductie en personeelstekorten’’, stelt Bond. “Een inventarisatie van technologische waardeketens in onze sector laat zien dat we veel nieuwe

Jaap Bond, Boegbeeld Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

technologieën toepassen. Dat is een hele lijst en eigenlijk te lang om op te noemen, waaronder kunstmatige intelligentie (AI), data science, genetische analyses, digitale handelsplatforms, biomoleculaire en celtechnologieën.

Groeimarkten

Van de Kamp vult aan: ‘’De essentie is dat er in de tuinbouwsector ook talloze groeimarkten zijn, die ook mogelijk zijn door allerlei kansrijke technologieën. Daar is heel veel marktpotentie voor.’’ Nederland blijft natuurlijk een uitstekend handelsland. ‘’We zien grote kansen voor het verdienvermogen van de Nederlandse economie in de tuinbouwsector’’, stelt Van de Kamp dan ook. ‘’Deze groeit al jaren, ook toen er dingen tegenzaten, zoals corona en natuurlijk de hoge energieprijzen. Ondanks dat alles blijkt de sector heel weerbaar te zijn.’’ Wat is een specifiek voorbeeld waarom Nederland zo goed is? Van de Kamp: ‘’Als je bijvoorbeeld kijkt naar klimaatadaptatie, dan zien we wereldwijd een enorme behoefte aan

zekerheid in voedselproductie. Omdat in sommige regio’s heel veel regen valt

Jaap Bond van Topsector T&U: De kracht van onze technologische waardeketens is gigantisch.

dataverzameling kun je de kas heel goed aansturen, waardoor je autonome kassen krijgt. Dat is weer een heel groot voordeel in gebieden waar de kennis van teelt wat minder is. Die combinatie van tech en teeltkennis in Nederland is heel bijzonder.’’ Bond vertelt tot besluit: ‘’De kracht van onze technologische waardeketens is gigantisch. En als je die doorvertaalt naar de bevolkingsgroei, klimaatverandering, personeelstekorten en duurzame lokale ecosystemen, dan kunnen wij daar een heel belangrijke rol in spelen.’’

Scan de QR-code voor meer informatie

en in andere het juist heel droog is, is er veel vraag naar zogeheten controlledenvironment agriculture. We zijn er uiteindelijk niet voor onszelf, maar om de wereldwijde bevolking te voorzien van eten. Dus als je zeker wilt dat het geproduceerd kan worden, zonder hele grote risico’s, is de Nederlandse kennis op dit gebied van enorme waarde.’’

Kunstmatige intelligentie

Het werd al even genoemd, maar ook de tuinbouwsector profiteert al volop van AI volgens Van de Kamp: ‘’Door alle

Campagne Manager: Kim Lak Managing Director: Jonathan Andersson Graphic Design: Kiloe van Benthem Tekst: Hugo Schrameyer, Michel de Ruyter Gedistribueerd met: Het Financieele Dagblad 2023 Drukkerij: RODI Rotatiedruk. Coverfoto: AdobeStock Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen. Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

Anneke van de Kamp, Bestuurslid MKB Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Uitgegeven door Contentway B.V. Keizersgracht 424 NL-1016 GC Amsterdam

Tel: +31 20 808 82 00 Web: contentway.nl Email: info@contentway.nl redactie@contentway.nl

Viscon Group & Hoogendoorn – Partner Content

Tuinbouwtechniek is belangrijke sleutel tot een groenere en meer veerkrachtige wereld Er bestaat een mondiale ambitie om de wereld op een duurzame manier te voeden. Dat is nogal een uitdaging op een aardbol die steeds meer bewoners telt. Om de groeiende wereldbevolking in lijn te brengen met duurzaamheidsambities zullen we onherroepelijk meer beroep gaan doen op techniek in de tuinbouw.

Charlotte Langerak-Visser, CEO, Viscon Group Peter Hendriks, Algemeen directeur, Hoogendoorn Growth Management

Viscon Group www.viscongroup.eu

at signaal komt van Charlotte Langerak-Visser, CEO van de Viscon Group, en Peter Hendriks, algemeen directeur van Hoogendoorn Growth Management. Beide bedrijven ontwikkelen technologie om tuinbouwopbrengsten te optimaliseren. Hoogendoorn is daarbij vooral actief in process control systems (klimaatbeheersing) in de tuinbouw, Viscon is actief in de automatisering van productieprocessen in diverse agro- en food sectoren. Hendriks: “Door klimaatverandering en waterschaarste, maar ook omdat steeds meer land wordt ingenomen door bebouwing, is er behoefte om meer te produceren op minder grote oppervlakte. Waar Hoogendoorn en Viscon erg goed in zijn, is het rendement van plantgroei te optimaliseren op een sustainable wijze.” Als illustratief voorbeeld daartoe kan een kilogram tomaat dienen. Teel je die in de volle grond, dan heb je zestig liter water nodig. Teel je echter gecontroleerd in de kas, dan breng je dat terug tot wel

Hoogendoorn Growth Management www.hoogendoorn.com

Wanneer je gecontroleerd gaat telen, dan ben je dankzij nieuwe technologie in staat om de opbrengst verder te maximaliseren vijf liter. Langerak-Visser: “Wanneer je gecontroleerd gaat telen, dan ben je dankzij nieuwe technologie in staat om de opbrengst verder te maximaliseren. Dan kan het gebruik van hetzelfde volume aan water inderdaad betekenen dat je tot een vertienvoudiging komt van de opbrengst.” Beiden zien een toekomst waarin technologie een almaar belangrijkere rol krijgt toebedeeld om het groeiproces gunstig te beïnvloeden. Dat begint met het zaaiproces waarbij databronnen ter beschikking staan tot telers om optimale gewassen te selecteren, terwijl ook in het

groeiproces zelf de meest ideale condities worden gecreëerd om het rendement van gewassen te stimuleren. “De combinatie van expertkennis in combinatie met artificial intelligence leidt tot een model waarbij we precies weten wat er met de plant gaat gebeuren. We zetten de plant als het ware continu in zijn kracht. We maken optimaal gebruik van natuurkundige en plantfysiologische processen om tot het beste resultaat te komen waarbij productie en het gebruik van natuurlijke hulpmiddelen optimaal op elkaar afgestemd zijn”, besluit Hendriks.

investeren in zorgvastgoed’ Investeren in vastgoed is een betrouwbare manier om vermogen en spaargeld te laten groeien. Zorgvastgoed staat hierbij steeds meer in de belangstelling van ondernemers met een agrarische achtergrond vanwege het solide karakter. De vergrijzing, woningtekorten en lange huurcontracten van professionele huurders, maakt dit een aantrekkelijke belegging met een stabiel rendement.

Het fonds belegt in de herontwikkeling en exploitatie van drie woonen zorgcomplexen met in totaal 120 zorgwoningen in Cuijk, contentway.nl 05 Rheden en Rotterdam. “We werken hierbij nauw samen met de professionele zorgorganisaties Woonzorgnet, Siza en Humanitas. De locaties worden na aankoop verbouwd en verduurzaamd in overleg met deze zorgorganisaties. Na oplevering worden de complexen langjarig aan hen verhuurd voor 15 tot 20 jaar”, licht Arjan toe.

Boeren investeren collectief in zorgvastgoed ADVERTORIAL

Ook investeren in zorgvastgoed ‘Dat steeds meer ondernemers hun vermogen woningfonds Sonneborgh IV. Kuijpers: “Meer Siza Steeds meer ondernemers uit de agrarische sector met de professionele zorgorganisaties Woonzorgnet, Zorgwoningfonds Sonneborgh IV is op 3 juli of spaargeld willen investeren in zorgvastdan de helft van de participaties (55%) inverbouwd dit en Humanitas. De locaties worden na aankoop investeren hun vermogen of spaargeld in zorgvastgoed 2023 gestart, maar deelnemen iseen nog steeds goed is eigenlijk ook wel logisch’, vertelt Arjan fonds is afgenomen door deelnemers met en verduurzaamd in overleg met deze zorgorganisaties. vanwege het solide karakter. ‘Dit merken wij duidelijk mogelijk. Dit kan vanaf € 100.000,-. Kuijpers: Kuijpers, commercieel directeur bij Sonneachtergrond de veehouderij of akkerbouw Na opleveringinworden de complexen langjarig aan.”hen in ons laatste fonds, waar meer dan de helft van alle “Beleggers ontvangen iedertoe.kwartaal een borgh. ‘Al is het alleen maar omdat het aanHet fondsvoor belegt in20de herontwikkeling en verhuurd 15 tot jaar”, licht Arjan participaties zijn afgenomen door deelnemers met exploitatie van en driedelen woon-mee en zorgcomplexen uitkering in de waardeontwiktal ouderen in Nederland in de of toekomst fors een achtergrond in de veehouderij tuinbouw’, vertelt met in totaal 120 zorgwoningen Cuijk, totaalkeling van het vastgoed. Hetinverwacht gaatArjan toenemen.’ Wonen er nu circa 800.000 Kuijpers. Investeren in vastgoed is een betrouwbare manier om vermogen en Rheden en Rotterdam. “We werken hierbij rendement bedraagt 7,6% per jaar, waarvan senioren van 80 jaar of ouder in Nederland, nauw samen met de professionele zorgorgaspaar geld te laten groeien. Zorgvastgoed staat hierbij steeds meer in de gemiddeld 5,1% jaarlijks uitkeerbaar als over pakweg 25 gezien jaar, isininvesteren 2050, in zijn dat er istorisch vastgoed eenbijnisaties Woonzorgnet, Siza en Humanitas. direct rendement.” Sonneborgh na 2 miljoen. Bovendien hebben we in Nebetrouwbare manier om vermogen en spaargeld met een agrarische achtergrond van- De locaties belangstelling van ondernemers worden na aankoop verbouwdisennaast initemaken laten groeien. ‘Dat steeds meer ondernemers tiatiefnemeroverleg zelf ook deelnemer in dit fonds. derland tewege met een structureel tekort verduurzaamd deze zorgorgasolide karakter. Meer dan deinhelft vanmet de participaties hun vermogen ofhet spaargeld willen investeren inDe vergrijzing, woningtekorten en lange huur“Bovendien hebben we nu een tijdelijke actie aan woningen. Voor een belangrijk deel ook nisaties. Na oplevering worden de complexen Arjan Kuijpers, zorgvastgoed is eigenlijk ook wel logisch’, vertelt Arjan huurders, contracten van professionele maakt dit een aantrekkelijke (55%) in dit fonds is afgenomen door langjarig aan hen verhuurd voor 15 tot 20 Arjan Kuijpers, commercieel directeur Sonneborgh waarbij deelnemers 2,5% bonusrendement woningen voor mensen met een zorgvraag. Commercieel directeur Sonneborgh Kuijpers, commercieel directeur bij Sonneborgh. ‘Al is jaar”, licht Arjan toe. belegging met een stabiel rendement. deelnemers in de ontvangenmet overeen hunachtergrond deelnamesom.” Dit het maakt zorgvastgoed een aantrekkelijke alleen maar omdat het aantal ouderen in Nederland in de toekomst fors gaat toenemen.’ Wonen er nu circa maakt beleggers zorgwoningen kiezen een veiligeom en voorspelbare belegging meer een deel van hun veehouderij of akkerbouw . groeimarkt. Ook investeren in zorgvastgoed steeds hun vermogen die toch een mooi rendement oplevert. Wij merken ook 800.000‘Dat senioren vanmeer 80 jaarondernemers of ouder in Nederland, vermogen of spaargeld, voor henzelf of voor Over Sonneborgh Zorgwoningfonds Sonneborgh IV is op 3 juli of spaargeld willen investeren in zorgvastover pakweg 25 jaar, in 2050, zijn dat er bijna 2 miljoen. dat steeds meer beleggers kiezen om een deel van hun Het Fonds is deelnemen een initiatief van Sonneborgh. hun (klein)kinderen, te beleggen in zorgvastStabiel rendement, laag risico 2023 gestart, maar is nog steeds goed is eigenlijk ook wel logisch’, vertelt Arjan Bovendien hebben we in Nederland te maken met een vermogen of spaargeld, voor henzelf of voor hun (klein) Sonneborgh is al €ruim 25 jaar dé specialist goed.” Hij hoort vaak van de deelnemers Allestructureel beleggers een Voor optimum tussen Dit kan vanaf 100.000,-. Kuijpers: Kuijpers, commercieel directeur bij Sonnetekortzoeken aan woningen. een belangrijk deel kinderen, te beleggen in zorgvastgoed.” Hij hoort vaak aanmogelijk. in het (her)ontwikkelen van en beleggen in de zorgwoningfondsen dat ze het een prettig rendement en risico. Zorgvastgoed is door “Beleggers ontvangen ieder kwartaal een ook woningen mensen met eenmaar zorgvraag. Dit het maakt Deelnemen met bonusrendement borgh.voor ‘Al is het alleen omdat aan- van de deelnemers aan de zorgwoningfondsen dat ze het een aantrekkelijke groeimarkt. een prettig gevoel vinden omiets in ietsnuttigs nuttigs te investeren. Zorgwoningfonds Sonneborgh isvan op 3 wonen juli 2023 en zorg. en delen meesnijvlak in de IV waardeontwikouderen in Nederland in de toekomst forsgevoel vastgoed op het vinden om in te investe-uitkering de zorgvastgoed langetalhuurcontracten inﬂatiebestendig, “Je doet iets goeds voor de maatschappij, wordt volledig gestart, maar deelnemen is nog steeds mogelijk. keling van het vastgoed. Het verwacht totaalgaat toenemen.’ Wonen er nu circa 800.000 waarbij de huren worden gedekt door vergoe- ren. “Je doet iets goeds voor de maatschappij, Sinds 2015 initieert en beheert Sonneborgh Deelnemen bedraagt in het fonds,7,6% voor uzelf of uwwaarvan (klein)kinderen, per jaar, senioren van 80 jaar of ouder in Nederland, ontzorgd en je behaalt zelf een mooi rendement.” beleggingsfondsen voor particuliedingen vanuit de overheid. Bovendien is zorg- wordt volledig ontzorgd en je behaalt zelf eenrendement kanvastgoed vanaf € 100.000,(minimaleuitkeerbaar afname twee participaties gemiddeld 5,1% jaarlijks als over pakweg 25 jaar, in 2050, zijn dat er bijbeleggers. Sonneborgh is onder meer vastgoedna minder gevoelig voor veranderen- mooi rendement.” à €re 50.000,-). Sonneborgh is naast initiatiefnemer zelf initiadirect rendement.” Sonneborgh is naast ini2 miljoen. Bovendien hebben we in Ne- Zorgwoningfonds Sonneborgh IV populair onder ooktiefnemer deelnemer. De looptijd van hetvan fonds is 7fonds. tot 10 jaar enook beheerder de wetgeving, niet onbelangrijk deze tijd. tiatiefnemer zelf deelnemer in Zorgwoningfonds dit derland te maken met een in structureel tekort agrariërs Een goed voorbeeld van een fonds met grote interesse en er worden geen emissiekosten in rekening gebracht. Hermelijn 15, Zorgwoningfonds Het Beekdal, Grote interesse onder agrariërs Arjan: “Dit maakt zorgwoningen een veilige en De vergrijzing, woningtekorten en lange “Bovendien hebben we nu een tijdelijke actie aan woningen. Voor een belangrijk deel ook vanuit de agrarische sector is Zorgwoningfonds Kuijpers: “Beleggers ontvangen ieder kwartaal een Arjan Kuijpers, commercieel deelnemers 2,5%Marnix bonusrendement Zorgwoningfonds Staete en Zorgwoningen voor zorgvraag. goed voorbeeld van eendirecteur fondsSonneborgh met grotewaarbij voorspelbare belegging die tochmet een een mooi ren- Een huurcontracten van mensen professionele huurders Sonneborgh IV. Arjan: “Meer dan de helft van de uitkering en delen mee in de waardeontwikkeling van het ontvangen over hun deelnamesom.” Dit maakt zorgvastgoed een aantrekkelijke woningfonds Sonneborgh IV.bedraagt agrarische sector dement oplevert. Wij merken ook dat steeds interesse n participatiesvanuit (55%) in de dit fonds is afgenomen door is Zorg- vastgoed. Het verwacht totaalrendement 7,6%

‘Steeds meer boeren investeren in zorgvastgoed’

maaktgroeimarkt. zorgvastgoed een aantrekkelijke meer beleggers kiezen omin een deel van of hun deelnemers met een achtergrond de veehouderij vermogen offonds spaargeld, henzelf of voor belegging met een stabiel financieel én akkerbouw.” Het belegt in voor de herontwikkeling en hun (klein)kinderen, te beleggen in zorgvastStabiel rendement, laag risico exploitatie van drie woonen zorgcomplexen in Cuijk, maatschappelijk rendement. Alle beleggers zoeken een optimum tussen goed.” Hij hoort vaak van de deelnemers aan

per jaar, waarvan gemiddeld 5,1% jaarlijks uitkeerbaar als

Over Sonneborgh direct rendement. Bovendien hebben we nu een tijdelijke Het Fonds isnieuwe een initiatief Sonneborgh. actie waarbij deelnemersvan 2,5% bonusrendement Sonneborgh is al ruim 25 jaar dé specialist Rheden en Rotterdam. “We werken hierbij nauw samen ontvangen over hun deelnamesom.” rendement en risico. Zorgvastgoed is door de zorgwoningfondsen dat ze het een prettig in het (her)ontwikkelen van en beleggen in de lange huurcontracten inﬂatiebestendig, gevoel vinden om in iets nuttigs te investe- vastgoed op het snijvlak van wonen en zorg. Zorgvastgoed: stabiel rendement, laag risico waarbij de huren worden gedekt door vergoe- ren. “Je doet iets goeds voor de maatschappij, Sinds 2015 initieert en beheert Sonneborgh Over Sonneborgh Alle beleggers zoeken een optimum tussen rendement volledig ontzorgd en je behaalt zelf een vastgoed beleggingsfondsen voor particuliedingen vanuit de overheid. Bovendien is zorg- wordt Sonneborgh is al ruim 25 jaar dé specialist in het (her)ontwikkelen van en beleggen in vastgoed op het snijvlak en risico.vastgoed Zorgvastgoed is doorgevoelig de lange huurcontracten re beleggers. Sonneborgh is onder meer initiarendement.” minder voor veranderen- mooi van wonen en zorg. Sinds 2015 initieert en beheert Sonneborgh vastgoed beleggingsfondsen voor particuliere inflatiebestendig, waarbij niet de huren worden gedekt tiefnemervan enZorgwoningfonds beheerder van Zorgwoningfonds de wetgeving, onbelangrijk in deze tijd. beleggers. Sonneborgh is onder meer initiatiefnemer en beheerder Hermelijn 15, door deArjan: vergoedingen vanuitzorgwoningen de overheid. Bovendien Zorgwoningfonds Beekdal, Zorgwoningfonds Marnix Hermelijn Staete en Zorgwoningfonds Sonneborgh 15, Zorgwoningfonds HetIV.Beekdal, interesseHet onder agrariërs “Dit maakt een veilige en Grote is zorgvastgoed minder gevoelig voor veranderende Zorgwoningfonds Marnix Staete en Zorgvoorspelbare belegging die toch een mooi ren- Een goed voorbeeld van een fonds met grote wetgeving, niet onbelangrijk in deze tijd. Arjan: “Dit dement oplevert. Wij merken steeds interesse vanuit de agrarische sector is Zorg- woningfonds Sonneborgh IV. n Sonneborgh biedt u de unieke kansook omdat maatschappelijk

Laat uw vermogen groeien met zorgvastgoed Beleg nu in Zorgwoningfonds Sonneborgh IV betrokken te beleggen in kwalitatief en betaalbaar zorgvastgoed mét de zekerheid van langjarige

n Gemiddeld 5,1% direct rendement n Ieder kwartaal een uitkering n Geen emissiekosten

7,6%

rendement

Laat uw vermogen groeien met zorgvastgoed n Deelname vanaf € 100.000,-

huurcontracten. Ontvang een stabiel en aantrekkelijk rendement en deel mee in de waardeontwikkeling.

Beleg nu in Zorgwoningfonds Sonneborgh IV Kijk voor meer informatie op Sonneborgh biedt u de unieke kans om maatschappelijk n Gemiddeld 5,1% direct rendement sonneborgh.nl/boerderij of bel 040 303 21 23 betrokken te beleggen in kwalitatief en betaalbaar zorgvastgoed mét de zekerheid van langjarige huurcontracten. Ontvang een stabiel en aantrekkelijk rendement en deel mee in de waardeontwikkeling.

n Ieder kwartaal een uitkering n Geen emissiekosten

2023048 SON adv FondsIV advertorial 215x285mm.indd 1

rendement

n Deelname vanaf € 100.000,-

Kijk voor meer informatie op sonneborgh.nl/boerderij of bel 040 303 21 23

2023048 SON adv FondsIV advertorial 215x285mm.indd 1

7,6%

19-09-2023 16

19-09-2023 16:06

Tuinbouwtechniek is altijd in staat geweest zichzelf vooruit te innoveren NIEUWS

De tuinbouwsector heeft met name de laatste tijd onder een kritisch vergrootglas gelegen. De weinig genuanceerde berichtgeving betrof vooral de sierteelt, die bovenmatig gebruik van resources verweten werd. Dat is niet in lijn met de realiteit, benadrukken deskundigen: je mag zelfs spreken dat de tuinbouw grote stappen vooruit zet om te excelleren in duurzaamheid.

e tuinbouwsector loopt op vele fronten voor op de rest van de wereld. Dat betreft niet alleen het productievolume, maar zeker ook de aandacht voor sustainability. “Het sentiment wordt vooral ingegeven door emotie: het past niet in ons aangeleerde beeld dat een kas met verwarming en eventueel licht heel duurzaam kan zijn”, reageert Peter Hendriks, kenner van duurzaamheidsvraagstukken in de tuinbouwsector. “Gemakshalve wordt vergeten dat we een gigantische hoeveelheid productie halen uit het kleine beetje energie wat er wordt

ingezet. Deze maximale opbrengst uit gecontroleerde teelt, geeft ook toegang tot voedselzekerheid voor grote delen van de wereld. Ook dat mag niet vergeten worden: de Nederlandse landen tuinbouwsector heeft grote verantwoordelijkheid om mensen van voedsel te voorzien.” Charlotte Langerak is eveneens actief in de landen tuinbouwsector. Zij trekt een parallel met de uitvinding van kunstmest. Deze innovatie, nu pakweg honderd jaar geleden, zorgde ervoor dat honger op de wereld in de tientallen jaren erna fors werd teruggedrongen. Met de nieuwe innovatieve techniek in de landen tuinbouwsector speelt zich ongeveer hetzelfde af. “Op een klein oppervlakte hier in Nederland wordt voldoende voedsel geproduceerd waar miljoenen mensen afhankelijk van zijn.” Bovendien is de stand van de techniek nu van een totaal andere orde dan tien, twintig jaar geleden, benadrukt Hendriks. Er wordt volop ingezet op renewables. In de kassen wordt niet alleen bloemen,

planten, groenten en fruit geoogst, maar in toenemende mate ook energie. Veel kassen worden tegenwoordig zelf voorzien van warmte uit geothermie en uit restwarmte van fabrieken en datacenters, terwijl de

‘Op een klein oppervlakte hier in Nederland wordt voldoende voedsel geproduceerd waar miljoenen mensen afhankelijk van zijn’

high tech-kassen inmiddels zelf ook goed zijn voor tien procent van alle geleverde stroom in Nederland. De tuinbouwsector, besluiten beiden, is altijd in staat geweest om zichzelf vooruit te innoveren. Dat zie je nu ook weer in de waterbeschikbaarheid-discussie: soms is er veel te veel, soms te weinig. Hendriks: “In de tuinbouwsector zie je nu kassen ontstaan waarbij al het water dat planten verdampen, wordt opgevangen en wordt ingezet voor hergebruik. De tuinbouwsector is één van de meest duurzame sectoren in ons land. Het is van belang dat dit signaal vat krijgt in de samenleving.”

Designed to grow Met deze slogan lanceerde Grodan in juni van dit jaar haar nieuwe positionering. Het doel is om het publiek en beleidsmakers bewust te maken van het belang van duurzame, grondloze teelt. Daarmee kan Grodan een bijdrage leveren aan het blijven voeden en verzorgen van de groeiende wereldbevolking. Waarom is dit belangrijk? Omdat de wereldbevolking blijft groeien en natuurlijke hulpbronnen steeds schaarser worden. Op dit moment zijn er bijna 8 miljard mensen op aarde en binnen dertig jaar zullen daar nog twee miljard mensen bijkomen. Dat betekent dat we 50% meer voedsel moeten produceren dan in 2012 om genoeg voedsel te hebben voor iedereen. Bovendien degradeert de bodem 10 tot 100 keer sneller dan dat herstel plaats kan vinden. Gecontroleerde landbouw, zoals telen in high-tech kassen, draagt juist bij aan een duurzame voorziening van vers en gezond voedsel voor mensen in stedelijke omgevingen en daarbuiten.

Meer met minder Grodan levert steenwol waar het hele jaar door gewassen als tomaten en komkommers in geteelt kunnen worden. Deze stuurbare groeimedia zorgt voor grotere oogsten uit de kas, met opbrengsten tot wel 40% hoger dan bij traditionele teelt. Omdat telen op steenwol in hightech kassen veel meer opbrengt per vierkante meter in vergelijking met telen in de volle grond, blijft er meer land over voor biodiversiteit. Dat is het meer. Door Grodan steenwol in een high-tech kas te gebruiken, krijgt de plant precies wat hij nodig heeft aan water en voedingsstoffen. Bovendien kan water worden opgevangen en opnieuw gebruikt in plaats van dat het in de grond wegsijpelt. Er is dus minder verspilling. Dat is het minder. Hub Janssen, Managing Director bij Grodan: “Samen met onze digitale systemen die continu monitoren wat de gewassen nodig hebben voor een optimale groei en gezondheid, biedt het steenwolsubstraat van Grodan professionele telers alles dat nodig is om de teelt, jaarrond optimaal en duurzaam te sturen.

Bovendien kan onze steenwol na gebruik worden gerecycled. In een notendop is dat de essentie van ‘Designed to grow’.” Een nieuwe kijk op regelgeving Een andere belangrijke kwestie is dat de huidige weten regelgeving bijna helemaal is gericht op de productiemethoden van voedsel. Dat is belangrijk, maar er is meer nodig nu de behoefte aan gewasproductie toeneemt, terwijl de beschikbare bronnen afnemen. Om een betere balans te krijgen moeten regelgevende instanties zich volgens Grodan niet alleen richten op de productiemethoden, maar ook op de bredere impact van voedselproductie, zoals de impact op het gebruik van land en op de

biodiversiteit. Vandaar dat Grodan zich niet alleen richt op telers, maar ook op beleidsmakers. Grodan Grodan is de wereldleider in het leveren van grondloze rootzone management oplossingen voor gecontroleerde landbouw. Deze oplossingen zijn toegepast op de teelt van groenten, medicinale gewassen en bloemen. Grodan werd opgericht in 1969, maakt onderdeel uit van de ROCKWOOL Group en is actief in ruim zeventig landen wereldwijd. Meer informatie op www.grodan.com.

contentway.nl

Honger de wereld uit helpen, vergt veel overleg om werkwijzen af te stemmen

ACTUEEL

In Nederland zijn we gewend om boodschappen in de winkel of op de markt te halen. In lagelonen- en middeninkomenslanden ziet dat proces er vaak anders uit, zeker als het land wordt geplaagd door conflicten. Rojan Bolling, Senior Knowledge Broker bij het Netherlands Food Partnerschip (NFP), wil zijn steentje bijdragen aan mondiale voedselzekerheid.

FP wedijvert zich op allerlei internationale niveaus en in overlegstructuren om de mondiale voedselvoorziening te verbeteren. Ook Bolling maakt deel uit van dat proces, waarbij de uiteindelijke ambitie bestaat om het aantal mensen dat met honger naar bed gaat terug te brengen naar nul. Nu zijn dat er wereldwijd 735 miljoen, terwijl 3,1 miljard mensen zich geen gezond dieet kunnen veroorloven. Een voorbeeld van Bollings inspanningen speelt zich af in Zuid-Soedan, een land in Oost-Afrika dat kampt met de effecten van een langdurig gewapend conflict. “Hebben wij in Nederland al volop discussie over stikstof, kun je nagaan welke proporties discussies over het gebruik van land krijgen in een

land met gevechten tussen gewapende groepen. Wat je tegelijkertijd ziet, is dat er in Zuid-Soedan veel internationale spelers zitten die geld uitgeven om de beschikbaarheid van voedsel te verbeteren. Daarbij ligt er een forse uitdaging om alle werkwijzen zodanig glad te strijken dat deze samenhangend zijn en aansluiten bij de national development plans van de overheid”, vertelt Bolling. NFP ondersteunt daarom initiatieven die helpen de neuzen dezelfde richting in te krijgen en samen aan de slag te gaan.

Wie praat er wel mee, en wie praat er niet mee over hoe voedselsystemen gestuurd worden? In dat verband is het interessant om te onderzoeken welke mogelijkheden en onmogelijkheden er zijn om vanuit basale mensenrechten voedselzekerheid af te dwingen. De Universele Verklaring van de

Rechten van de mens spreekt immers ook over recht op voeding. Bolling pleit daarom voor meer samenhang in de Nederlandse inzet tussen geld dat wordt uitgegeven aan het verbeteren van de voedselzekerheid en ondersteuning van het maatschappelijk middenveld. “Wie praat er wel mee, en wie praat er niet mee over hoe voedselsystemen gestuurd worden?” Wetten om dit te regelen zijn er vaak wel, maar worden niet altijd vertaald naar beleid. En soms zijn rechtssystemen sterker op papier dan in de realiteit. Ontwikkelingsorganisaties in Zuid Soedan en andere landen werken met Nederlandse partners aan toegang tot recht en het versterken van de stem van minderbedeelden in dit soort processen. Bolling tot slot: “Rechtstatelijkheid kan inderdaad een manier zijn om overheden aan te spreken op hun plicht om mensen te voeden, maar tegelijkertijd moet je ook rekening houden met de customary law, een samenhang van informele regels en gebruiken die bestaan naast het formele rechtssysteem en in ruraal gebied vaak belangrijker zijn. Daarnaast bestaat er in veel landen een grote informele economie, die buiten regulering van de overheid blijft.

Dit zijn twee systemen die vaak dichtbij de meest kwetsbare lagen van de bevolking staan, die vaak niet meepraten over plannen.”

Rojan Bolling, Senior Knowledge Broker, Netherlands Food Partnerschip (NFP)

Artechno Group – Partner Content

Verticale landbouw stimuleert revolutie in agrarische sector De landbouw staat voor een behoorlijk pittige uitdaging. Er bestaat een mondiale ambitie om CO2-uitstoot te reduceren, tegelijkertijd bestaat er de urgentie om de groeiende wereldbevolking voedselzekerheid te bieden. Traditionele landbouwoplossingen schieten tekort om dat probleem aan te pakken, vandaar dat AVF+ Automated Vertical Farming groeit in populariteit.

ij vertical farming wordt de oplossing om meer landbouwrendement te behalen niet gezocht op een horizontale, maar via een verticale oppervlakte. Dat is het basisuitgangspunt van deze landbouwmethode, terwijl deze indoor farmmethode vooral de laatste jaren enorme vooruitgang heeft geboekt. Omgevingsfactoren, zoals licht en

Marco van der Velden, CEO, Artechno Group

Artechno Group www.artechno-growsystems.com

voedingsstoffen, worden afgestemd op elk gewas in de klimaatcel , terwijl het bovendien mogelijk is om in één indoor farm verschillende gewassen in verschillende ruimtes te telen. Marco van der Velden is CEO van Artechno Group, leverancier van geautomatiseerde verticale farm systemen. “De techniek heeft ook in deze sector de laatste jaren flinke vooruitgang geboekt. Dat is ook de reden waarom wij spreken van automated vertical farming. Door het automatiseren van verticale teeltoplossingen kun je kosten fors reduceren, waaronder de kosten van energieverbruik, zeker als je dat integreert met duurzame energie gekoppeld aan zonnepanelen of windturbines. Door het standaardiseren van geautomatiseerde toepassingen kun je bovendien komen tot een seriematige uitrol, hetgeen beteken dat je indoor farming door kostenbesparing mondiaal toegankelijk

maakt.” Van der Velden verwacht niet dat vertical farming de traditionele kassenbouw volledig gaat vervangen, maar deze nieuwe technologie kan beslist wel aan aanvulling bieden in dichtbevolkte gebieden. Juist in zulke regio’s is er immers volop behoefte aan voedselzekerheid, terwijl de weinig beschikbare ruimte in de omgeving van grote steden met name bestemd is voor woningbouw. “Bovendien krijg je in een gecontroleerde omgeving de mogelijkheid om gewassen jaarrond te verbouwen waar je met traditionele methodes geen kans toe had.” Wat Van der Velden tot slot wil benadrukken, is dat de samenwerking met partners in de Nederlande horticulturesector niet uitsluitend is gericht op

In een gecontroleerde omgeving krijg je de mogelijkheid om gewassen jaarrond te verbouwen waar je met traditionele methodes geen kans toe had technologie om turn key-projecten internationaal tot een succes te maken. “Het gaat ook om de kennis van mensen met teelt- en plantervaring. Ook deze expertise is van belang om projecten te laten slagen. Vergelijk het maar met een F1-wagen: die zit boordevol techniek, maar zonder een geroutineerde coureur kun je daar eigenlijk weinig mee.”

Artechno Growsystems is een geautomatiseerde vertical farm leverancier die zich bezighoudt met de ontwikkeling en realisatie van verticale hydrocultuursystemen. Er wordt daarbij ingezet op op turn-key geautomatiseerde verticale landbouw en een combinatie met deep flow technieksystemen. Na het ontstaan eind jaren tachtig zijn in de loop der jaren steeds meer technieken toegevoegd, van watertechnieken tot waterzuivering, automatisering, robotica, oogsten, verwerking, hydrocultuurteeltsystemen en geautomatiseerde verticale landbouw.

Grodan specialist in innovatieve en duurzame steenwolsubstraatoplossingen I N N O V AT I E

Nederland doet het van oudsher goed in de glastuinbouw en mag wereldwijd gerust koploper genoemd worden. Maar welke bedrijven staan aan de basis van dit succesverhaal? Grodan, actief in meer dan zeventig landen, hoort daar zeker bij. André van Wageningen, hoofd Public Affairs & Sustainability, vertelt waarom.

e noodzaak voor een duurzamer voedselproductiesysteem is voor iedereen denk ik duidelijk, dat is een soort van no-brainer. Wij vinden dat de glastuinbouwsector daar zeker een rol in moet spelen. De beleidsmakers zijn daar niet altijd van doordrongen. De glastuinbouw heeft een aantal voordelen ten opzichte van andere teeltmethoden, dus wij vinden zeker dat dit meegenomen moet worden. Wij pleiten er daarom voor om te kijken naar impact in plaats van productiemethoden. Dus wat is nou voor elke plek de meest geschikte methode?’’

Teeltmethoden

Er moet dus specifiek gekeken worden naar de juiste oplossing, waarbij een kas niet altijd maatgevend is. Van Wageningen: ‘’Als de grond heel vruchtbaar is, moet je daar vooral gewoon telen. Maar zo niet, is het niet verstandig om allerlei meststoffen te gaan gebruiken. Dan zijn wij voorstander van een kas.’’ Wat is daarbij precies het concept van Grodan? ‘’Wij maken steenwoloplossingen voor een

hightech-kas om zo goed mogelijk gebruik te maken van de resources die er zijn. Zo’n kas is natuurlijk een gesloten systeem, en daardoor kun je zo efficiënt mogelijk omgaan met die resources, zoals water, meststoffen, maar natuurlijk ook land.’’

Biodiversiteit

André van Wageningen, hoofd Public Affairs & Sustainability bij Grodan: ‘’Wij maken steenwoloplossingen voor een hightech-kas om zo goed mogelijk gebruik te maken van de resources die er zijn.’’

Daarmee komt het onderwerp automatisch op de zo essentiële biodiversiteit, want hierdoor kan de natuur weer zogezegd rewilden. ‘’Zo’n kas kun je neerzetten waar je wilt. En denk ook aan fertilizers, die zorgen voor stikstof in de grond, wat ook niet goed is voor de biodiversiteit.’’ Een datagedreven kas met steenwolsubstraten is volgens Van Wageningen daarom dé oplossing. ‘’Je kunt ontzettend veel meten in een hightech kas in combinatie met de kennis van de plant en de feedback die je erover krijgt, bijvoorbeeld over de vochtigheid of voedingsstoffen, en zelfs hoeveel stress hij heeft. Dat hele pakket maakt dat je zo efficiënt mogelijk onder andere tomaten, komkommers en aubergines kunt kweken.’’

glastuinbouw en met twee productielocaties in Europa en eentje in Amerika doet Grodan flink mee. Van Wageningen zegt dan ook: ‘’Waar de glastuinbouw groot in is, daar zijn wij ook groot in.’’

Dataplatform

Grodan heeft z’n eigen meetsysteem met sensoren en een dataplatform, genaamd e-Gro. Van Wageningen verklaart: ‘’Uiteindelijk wil je een groeisysteem aanbieden als een one-stop-shop-solution. Data zijn interessant, maar je hebt niets aan data zonder kennis. Wij hebben mensen in dienst die al heel lang in de teelt zitten en specialisten zijn, waardoor ze al die gegevens kunnen omzetten in iets waar je echt wat mee kan.’’ Nederland is internationaal koploper in hightech-

André van Wageningen, Hoofd Public Affairs & Sustainability, Grodan

Nederlandse kip volgens NEPLUVI toekomstbestendiger dan ooit ACTUEEL

Nederland levert een belangrijke bijdrage aan de wereldvoedselproductie en kippenvlees maakt daar zeker onderdeel van uit. Bovendien loopt de Nederlandse pluimveesector voorop qua verduurzaming en dierenwelzijn in de wereld. Gert-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Pluimveeverwerkende Industrie (NEPLUVI): “Landbouwakkoord of niet, wij blijven verduurzamen.”

en sector die intensieve duurzaamheidsplannen heeft, maar het voorlopig zelf moet uitvogelen. Oplaat: “Nederlandse pluimveeslachterijen moeten aan de strengste voorwaarden ter wereld voldoen op het gebied van hygiëne, voedselveiligheid en dierenwelzijn, met permanent toezicht van de Voedsel- en Warenautoriteit. Als pluimveesector denken wij continu na over hoe wij kunnen verbeteren. Al vorig jaar introduceerde wij ons Masterplan dierenwelzijn, met daarin op welzijnsgebied verbeteren investeringsvoornemens voor de korte, middellange en lange termijn.’’ Daarnaast wordt sinds dit jaar alleen nog maar kip in Nederlandse supermarkten verkocht met minimaal het Beter Leven-keurmerk met 1 ster, wat nog hogere welzijnseisen stelt dan de toekomstige Europese norm. ‘’Nu het Landbouwakkoord niet tot afspraken heeft geleid, nemen wij zelf diverse besproken initiatieven op in een vernieuwde duurzaamheidsagenda.’’

Export tegen foodwaste

De totale vleessector is goed voor een jaarlijkse omzet van 12 miljard

euro, waarvan bijna 4,5 miljard euro pluimveevlees. Een kwart van de kipproducten vindt z’n bestemming buiten Europa, waaronder de delen van de kip die in Nederland nauwelijks worden gegeten, zoals looppoten, orgaanvlees en vleugeltips. “Om foodwaste te voorkomen is de export van hier minder populaire delen cruciaal”, verklaart Oplaat. “Producten die voor humane consumptie geschikt zijn, worden daarom geëxporteerd naar delen van de wereld waar ze een delicatesse zijn.”

Grotere vraag

Nederland is door zijn technologie en innovatieve kennis een zeer efficiënte producent. “De verwachting is dat de vraag naar dierlijk eiwit wereldwijd in 2050 met 60% zal toenemen. Van de huidige wereldbevolking hebben zo’n twee miljard mensen nog geen dagelijkse toegang tot vlees. Bij een welvaartstijging zal ook een aanzienlijk percentage van deze bevolkingsgroep zich tot vlees wenden. Doordat kippen weinig voer nodig hebben voor het aanzetten van vlees, heeft het de laagste CO2-voetafdruk en dus de minste impact op het milieu. Daarnaast is het

een goede bron van eiwitten, vitamines en mineralen. Het is niet voor niks dat alle vooruitzichten tonen dat de consumptie van kip het hardst zal groeien ten opzichte van andere vleessoorten”, aldus Oplaat.

Keuze voor consument

‘’Wij vinden het enorm belangrijk dat de consument zelf kan kiezen voor welke

kip deze kiest. De grootste bedreiging voor Nederlandse pluimveehouders zit vooral in het moeten concurreren met andere landen, die kippenvlees verkopen die niet aan de Europese norm voldoet. Dat ligt gewoon in onze schappen en vaak voor een lagere prijs. Daar moet de overheid wat aan doen.”

De kracht van technologische waardeketens in de Nederlandse tuinbouw

De topsector in cijfers

Afbeelding: Suzan Alberts

Van Bloeiende Export naar Duurzame Toekomst: Nederlandse Landbouw in de Schijnwerpers

Nederland staat bekend als een van ‘s werelds belangrijkste spelers op het gebied van landbouwexport, met een reeks productgroepen die de wereld over gaan. In 2022 bereikten de Nederlandse exportwaarden opnieuw recordhoogten, met sierteeltproducten, vlees, zuivel en eieren, groente en fruit als de vijf belangrijkste exportproducten. Het totaal aan landbouwexport bedroeg een indrukwekkende 122,3 miljard euro. Deze cijfers plaatsen Nederland stevig op de kaart als ’s werelds een na grootste landbouwexporteur, na de Verenigde Staten en vóór Duitsland. Nederland schittert ook als de derde netto-exporteur ter wereld, na Brazilië en Argentinië.

e geopolitieke ontwikkelingen in Europa en sociaaleconomische trends hebben echter de kritische aandacht gevestigd op landbouw en voedselsystemen. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) heeft geleid tot diverse initiatieven van de Europese Commissie (EC), zoals de Europese Green Deal, Farm to Fork en biodiversiteit. Deze initiatieven weerspiegelen het groeiende besef dat landbouw meer is dan alleen een economische sector. De EC richt haar pijlen op een duurzame toekomst voor Europese boeren, waarbij milieu en duurzaamheid centraal staan. De rol van landbouw als drijvende economische kracht is onmiskenbaar, maar ze gaat gepaard met aanzienlijke uitdagingen op het gebied van milieu en duurzaamheid, zowel in Europa als wereldwijd. Een van de cruciale aspecten bij het nastreven van duurzaamheid in de landbouw is het verminderen van de negatieve impact op het milieu. Deze uitdagingen vereisen creatieve

en innovatieve benaderingen om de landbouwsector veerkrachtiger en duurzamer te maken. Wageningen University & Research heeft in 2019 zes factsheets ontwikkeld die de verbeteropties voor de verduurzaming van voedselketens in kaart brengen. Deze factsheets wijzen op duurzaamheidsthema’s zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu, wateruitputting, lucht- en watervervuiling, en klimaat en energie als de centrale aandachtspunten voor de toekomst van de landbouw. Nederland heeft zich al stevig op het pad van verduurzaming begeven, met de landen tuinbouwsector als pionier. Een opmerkelijk voorbeeld is de verschuiving van traditionele grondteelt naar vertical farming en het Precision Growing-principe. Dit bevordert duurzame productie door het drastisch verminderen van waterverbruik, een wezenlijke stap om de sector milieuvriendelijker te maken. Het verminderen van de CO2-Footprint van landbouwproducten is eveneens van

essentieel belang. In verschillende sectoren van de landbouw wordt hard gewerkt aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Dit is een enorme uitdaging voor een sector die enerzijds de groeiende wereldbevolking moet voeden en anderzijds de impact op het milieu moet minimaliseren, terwijl natuurlijke hulpbronnen beschermd moeten blijven voor toekomstige generaties. De verduurzamingstrends zijn niet alleen wenselijk, maar ook onontbeerlijk. Met de verwachte groei van de wereldbevolking naar 9,7 miljard mensen in 2050, moeten de landbouwproductiviteit en -efficiëntie aanzienlijk worden verhoogd om aan de groeiende vraag naar voedsel te voldoen. Het is belangrijk dat gewerkt wordt aan concrete antwoorden op hedendaagse uitdagingen, met een focus op duurzame oplossingen in de voedselketen voor de lange termijn. Tegelijkertijd kunnen we echter ook allemaal ons eigen steentje bijdragen: Gemiddeld gooit de Nederlander 50 kilo goed voedsel per jaar

weg. Vooral rijst, pasta, brood en melk belanden regelmatig in de prullenbak. Wellicht goed om erbij stil te staan dat een sneetje brood een water footprint heeft van 50 liter water en een glas melk 255 liter water. Het is van cruciaal belang dat we ons allemaal blijven inzetten voor een landbouwsector die niet alleen voedsel produceert, maar dit doet op een manier die onze aarde en haar natuurlijke hulpbronnen beschermt. Alleen dan kunnen we een duurzame toekomst voor de landbouw en voedselvoorziening waarborgen, niet alleen voor onze generatie, maar ook voor de generaties die na ons komen.

Edith Nordmann, Managing Partner|Advocaat ACG International Chairman Netherlands India Chamber of Commerce and Trade (NICCT)

PepsiCo – Partner Content

contentway.nl

NET ZERO DOE JE SAMEN

en tijdige verwezenlijking van ‘net zero’ vergt samenwerking en ketentransparantie. Praktijkvoorbeelden van innovatieve, gezamenlijke projecten stemmen hoopvol over de haalbaarheid van duurzaamheidsdoelen.

Met ambitieuze duurzaamheidsdoelen aan de horizon, en met de gevolgen van klimaatverandering in het nieuws, is het voor bedrijven van cruciaal belang om een voortrekkersrol te vervullen bij de realisatie van een net zero-industrie. “Het verlagen en compenseren van broeikasgasemissies gaat niet enkel om ecologisch bewustzijn. Een onderneming die net zero geen centrale rol toebedeelt in de bedrijfsvoering, zet haar eigen toekomstbestendigheid op het spel”, aldus Japo Ouwerkerk, directeur corporate affairs Noord-Europa bij PepsiCo. Volgens Rozanne Drost, senior manager duurzaamheid Noord-Europa, vraagt de klant er ook om. “Consumenten zijn zich in toenemende mate bewust van de effecten van productieprocessen op klimaatverandering. Zij willen hun favoriete producten graag blijven gebruiken, maar wel op een verantwoorde manier. Ondernemingen die zich zichtbaar

PepsiCo www.pepsico.nl

toeleggen op het verduurzamen van de waardeketen, behalen daarmee een competitief voordeel en geven hun klanten een aantrekkelijke reden om loyaal te blijven aan hun merk.” Ook onder aandeelhouders groeit het besef dat duurzaamheid een vereiste is voor toekomstbestendigheid. Er is een onmiskenbaar spanningsveld tussen focus op de korte en de lange termijn, maar beleggers zien het verband tussen milieuprestaties en financiële prestaties. Het doel van het Parijsakkoord, klimaatneutraal in 2050, dwingt bovendien vroeg of laat tot actie. Er is nu nog tijd om eigen keuzes te ma-ken in het verwezenlijken van dit doel.

Wet- en regelgeving

Die keuzes kunnen snel verdwijnen als de Europese ambities buiten bereik dreigen te raken. Als het gros van Europese bedrijven gezamenlijk niet op koers ligt om zelfstandig de gestelde klimaatdoelen te bereiken, ligt er de mogelijkheid voor de wetgever om specifieke maatregelen voor te schrijven. De vrijheid voor bedrijven om een eigen pad richting een klimaatneutrale toekomst uit te stippelen, zal dan voor een groot deel worden ingeperkt. Ten slotte is duurzaamheid ook een essentieel onderdeel van goed werkgeverschap. Op de krappe arbeidsmarkt zijn talenten steeds meer

op zoek naar werkgevers met een sterke maatschappelijke verantwoordelijkheid en een duurzame bedrijfscultuur. Het actief verkleinen van de ecologische voetafdruk maakt een werkgever aantrekkelijker voor talenten die een zinvolle en ethische loopbaan najagen. “Al met al is het glashelder dat je als bedrijf nu beter het voortouw kunt nemen”, concludeert Ouwerkerk. Het levensmiddelenbedrijf wil niet in 2050, maar al tien jaar eerder klimaatneutraal zijn. “Het verbouwen van ingrediënten is goed voor een derde van onze totale uitstoot”, zegt Drost. “Om die voetafdruk te verkleinen, kiezen wij bijvoorbeeld voor het duurzaam telen van aardappelen voor chips. Verpakkingen spelen ook een grote rol; in 2030 willen we dat het plastic fossielvrij is. En we kijken verder dan uitstoot alleen. We richten ons waterverbruik zo efficiënt mogelijk in en kijken ook kritisch naar de ingrediënten zelf, zodat we consumenten gezondere keuzes kunnen bieden.”

Thermische opslag

De snelste weg richting net zero verloopt via samenwerking en ketentransparantie, ziet het bedrijf. PepsiCo werkt in zijn chipsfabriek in Broek op Langedijk samen met Eneco aan het elektrificeren van fabrieksprocessen. Een thermische opslag naast de fabriek zal worden opgewarmd met duurzaam opgewekte stroom tot 800 graden. Daarmee wordt de olie verwarmd, nodig voor het bakken van chips, een proces waarvoor aardgas voorheen onmisbaar was. De grootste uitdaging is om alle betrokken partijen in beweging te krijgen. Er is inmiddels sprake van enorme netcongestie en weten regelgeving om dit op te lossen komt langzaam tot stand. “Veel bedrijven willen verduurzamen, maar kunnen dat niet vanwege de netcongestie”, aldus Ouwerkerk. “Op de middellange

termijn is de businesscase er gewoon, omdat de kosten van niet duurzame productie verder zullen stijgen. Het is dus slim om als bedrijf tijdig te investeren met gelijkgezinde innovatieve partners. Als je het voortouw neemt, weten consumenten dat te waarderen en trek je als werkgever de toptalenten aan. De randvoorwaarden om dit te kunnen doen moeten dan politiek wel geboden worden.” Tekst: Michael van Dorp

Japo Ouwerkerk, Directeur corporate affairs Noord-Europa, PepsiCo

Rozanne Drost, Senior manager duurzaamheid Noord-Europa, PepsiCo

het scheepvaart national maritime museum

vanaf 3 nov

Food for Thought Kadir van Lohuizen