DIT IS EEN COMMERCIËLE UITGAVE, VERSPREID MET HET FINANCIEELE DAGBLAD. DE REDACTIE VAN HET FINANCIEELE DAGBLAD HEEFT GEEN BETROKKENHEID BIJ DEZE PRODUCTIE.
NIEUWE
GEBOUWONTWIKKELINGEN MET FOCUS OP INNOVATIE EN DUURZAAMHEID
NR 1 DECEMBER 2016 NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
What’s in it voor de consument? Anno 2016 schieten smart products voor zowel in huis als op kantoor en op straat als paddenstoelen uit de grond. Gemak dient de mens; steeds meer consumenten omarmen de nieuwste producten. “Mensen vinden smart buildings vooral ‘cool’.”
Lees verder op pagina 4
Leiderschap gevraagd Als we niet snel actie ondernemen, dan moeten we ons ernstig zorgen gaan maken om ons klimaat. Dat stellen Daan van Vliet en Annemarie van Doorn van de Dutch Green Building Council (DGBC) in een gesprek over het duurzaam maken van jaarlijks 15.000 gebouwen in ons land. “We hebben leiderschap nodig.”
Lees verder op pagina 5
NIEUWS
3D-model BIM brengt bouwwerken tot leven
MAXIME VERHAGEN
Als er één ontwikkeling een bepalende invloed heeft op het nieuwe bouwen, dan is het wel het Bouwwerk Informatie Model. Dit 3D-model beschrijft niet alleen hoe een gebouw of infrastructuur eruit gaat zien, maar bevat ook een bulk aan informatie over benodigde materialen en personeel. “De investering betaalt zich dubbel en dwars terug.” Lees verder op pagina 11
VOORZITTER VAN BOUWEND NEDERLAND
‘Techniek is belangrijk, maar de welwillende gebouweigenaar is minstens zo cruciaal’ Lees meer op pagina 6
EDITORIAL
Uitdagen en waarmaken – Hans Wamelink
‘Het besef dat het anders moet, maar zeker dat het ook anders kan, is inmiddels ook doorgedrongen tot in de haarvaten van de branche. En niet alleen in visioenen van wereldverbeteraars, maar ook bij de profesionals.’
PEFC_5dec2016.indd 1
Lees verder op pagina 2
28-11-16 14:02
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
2
EDITORIAL – NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
ANNET TIPT! “Lees het interview met Daan van Vliet en Annemarie van Doorn over de ambities van het Dutch Green Building council voor de toekomst!”
‘Om dit doel te bereiken is een multidisciplinaire aanpak een belangrijke voorwaarde’
Annet van Belkom, Project Manager
INHOUD 4
Smart buildings: what’s in it voor de consument?
5
Leiderschap gevraagd
6
Profiel: Maxime Verhagen
8
Microscopische innovatie maakt kantoorgebouw weer duurzaam
Prof.dr.ir . Hans Wamelink
10
Nieuws
11
3D-model BIM brengt
Hoogleraar Bouwmanagement TU Delft
bouwwerken tot leven NIEUWE MILIEUTECHNIEKEN
UITDAGEN EN WAARMAKEN
H
et besef dat het anders moet, maar zeker dat het ook anders kan, is inmiddels ook doorgedrongen tot in de haarvaten van de branche. En niet alleen in visioenen van wereldverbeteraars, maar ook bij de professionals, zoals architecten, bouwers, toeleveranciers en niet in de laatste plaats de eigenaren van vastgoed zoals beleggers en woningcorporaties. De gebouwde omgeving moet verduurzamen, zowel bij nieuwbouw als bij bestaande bouw. Om dit doel te bereiken is een multidisciplinaire aanpak een belangrijke voorwaarde. In de zomer van 2014 begeleidde ik een Dreamteam van de TU Delft dat meedeed aan de internationale competitie Solar Decathlon. Dit team met de veelzeggende naam ‘Prêt-a-loger’ ging de uitdaging aan een oplossing te bedenken voor de verduurzaming van naoorlogse woningen in ons land. In deze competitie zijn ontwerpen van twintig teams uit de gehele wereld op een terrein bij het beroemde Chateau van de Zonnekoning gebouwd. Ze werden beoordeeld in tien wedstrijdonderdelen en Prêt-a-loger won verschillende prijzen. Na afloop van de competitie in Frankrijk is het huis gedemonteerd en op de Campus van de TU Delft herbouwd voor gebruik bij onderzoek en als inspiratiebron voor de markt.
Volg ons digitaal:
@europeanmediapartner
Project Manager: Annet van Belkom
annet.van.belkom@europeanmediapartner.com Managing Director: Jonathan Andersson
Het Delftse team trok met haar inzending veel belangstelling van de nationale en internationale pers. Met name de keuze voor de verduurzaming van bestaand vastgoed leidde tot zeer positieve reacties van jury en bezoekers. Het project was een voorbeeld van innovatie met grote maatschappelijke betekenis: de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Het omzetten van de wil om te veranderen in concrete daden is waar de branche nu ongeveer tien jaar actief mee bezig is. Het resultaat is inmiddels zichtbaar en een multidisciplinaire aanpak zoals het Delftse Studententeam gebruikte, blijkt ook in de praktijk een belangrijke succesfactor. Verduurzaming van de gebouwde omgeving en de transitie naar circulariteit vereisen een andere aanpak, waarbij niet geschroomd moet worden buiten gebaande paden te denken. Eigenaren van vastgoed en de overheid spelen daarin een belangrijke rol. Zij zijn in de positie om de innovatiekracht van de sector te stimuleren en te mobiliseren. Zij kunnen de markt uitdagen, bijvoorbeeld door eisen te stellen aan product en proces. Tegelijkertijd moeten ze de ruimte geven aan marktpartijen om creativiteit en innovatie een kans te geven. In die zin lijkt ook dit op de uitdaging waar de studenten voor stonden.
nieuwegebouwontwikkelingen.nl
Recycle of geef het magazine door!
ONS UITGANGSPUNT? TEVREDEN HUURDERS!
“Wij spannen ons tot het uiterste in om de beste onroerendgoedbeheerdiensten te leveren. Ons doel daarbij? Tevreden huurders.”
Zorgvuldig beheer van uw vastgoedportefeuille verhoogt uw rendement. Compact Real Estate Services helpt u daar graag bij door het leveren van alle diensten - commercieel, technisch en administratief - die daarbij nodig zijn. Bij het bouwen of verbouwen van uw vastgoed nemen wij u graag het bouwmanagement en de directievoering uit handen. Ook voor werkzaamheden zoals het innen van huur en servicekosten, het opstellen van huurcontracten en indexeringen, debiteurenbeleid en de maandelijkse huurafrekening bent u bij ons aan het juiste adres. Via meerjarige onderhoudsplanningen en daarop gebaseerde budgetten wordt uw vastgoed optimaal in kaart gebracht en onderhouden. Ook hebben wij regelmatig contact met huurders om te verifiëren of alles goed gaat. Zo helpen wij u uw huurders tevreden te houden. Tevreden huurders die graag in uw pand gehuisvest blijven en uw huurinkomsten over een langere periode stabiel houden. Meer informatie? Neem contact op met Willy Miggelbrink.
Willy Miggelbrink, General director
Het rendement van uw vastgoedportefeuille is ook ons belang. Koninginneweg 11 1217 KP Hilversum T 035 76 76 320 E info@compact-res.nl W www.compact-res.nl
Hoofdredacteur:
Mats Gylldorff
Eindredacteur:
Jerry Huinder
Office Manager:
Amanda Ghidoni
Layout:
European Media Partner
Tekst:
Wendy de Liefde Annette Hoeksema Dennis Mensink Koos Plegt Katrien Baarendse Aaron Mirck
Coverfoto:
Anke Bot
Gedistribueerd:
Het Financieele Dagblad 2016
Drukkerij:
RODI Rotatiedruk
European Media Partner Nederland B.V Kleine-Gartmanplantsoen 21, 1017 RP Amsterdam Tel: +31 202 622 010 Email: nl@europeanmediapartner.com www.europeanmediapartner.com
European Media Partner is gespecialiseerd in contentmarketing en native advertising. Wij combineren redactionele inhoud met themakranten die bij toonaangevende dagbladen zijn bijgevoegd. Wij zorgen ervoor dat de boodschap van uw merk wordt overgebracht, en uw doelgroep de juiste beslissingen neemt.
De winst van samenwerken en verbinden Samenwerken en samenwerking zijn begrippen waar je niet makkelijk iets tegen hebt. Niemand is ‘tegen’ samenwerking. Toch wordt er binnen organisaties en tussen bedrijven onderling niet altijd resultaatgericht samengewerkt. Te vaak is onduidelijk voor betrokkenen partners wat de meerwaarde is van samenwerken. Voor BASF Master Builders Solutions (MBS) is de toegevoegde waarde van samenwerken helder. Het leidt tot duurzame relaties én een duurzaam productieproces. Een van de meest zichtbare innovaties in de bouw is het industrialisatieproces, waarbij de bouwplaats steeds meer een montageplek wordt. De vergelijking met de auto-industrie ligt hier voor de hand. Daar werd het traditionele productieproces vervangen door een aaneenschakeling van montage- en assemblagestappen, waarbij toeleveranciers van onderdelen, componenten en sub-assemblies grote delen van het vroegere productieproces van de autofabriek hebben overgenomen. Ook in de bouw zien we dat de rol van toeleveranciers verandert. BASF kan door haar ervaring in andere industrieën als adviseur en leverancier van grondstoffen een zinvolle bijdrage leveren aan dit veranderingsproces. Samenwerking in de ontwikkeling (early involvement) en in de supply chain planning (just in time delivery) zijn hierbij essentieel. Daarnaast is ook de verantwoordelijkheid voor de producten proceskwaliteit verschoven. BASF speelt hierop in door opdrachtgevers, hoofdaannemers en gespecialiseerde aannemers (applicateurs) kwaliteit op een hoger niveau aan te bieden
met het BASF System Partner (BSP) label. Betere producten, hoogwaardige applicatie door geschoolde vakmensen, en verzekerde garanties leiden zo tot aantoonbaar duurzamere oplossingen. Langere levensduur, efficiënter materiaalgebruik, een lager energieverbruik en minder CO2 uitstoot zijn de resultaten. Dat maakt bouwwerken groener en gezonder. BASF MBS speelt wereldwijd een leidende rol op het gebied van hulpstoffen voor betonmortel. Op verschillende locaties in Europa worden producten voor betonreparatie en - onderhoud, tegelmortel, vloerproducten voor de voedsel - en chemische industrie geproduceerd. Ook voor de isolatieindustrie maakt BASF hoogwaardige grondstoffen en producten. De MBS producten van BASF zorgen ervoor dat productieprocessen verbeteren waardoor er substantieel minder onderhoud en herstel nodig is. BASF MBS werkt daarnaast nauw samen met verwerkers in de bouw om risico’s en faalkosten te reduceren.
“Duurzaamheid is hierin de rode draad in termen van kwaliteit, productie, samenwerking, klanttevredenheid en marketing.” BASF Master Builder Solutions biedt totaaloplossingen waarbij we naast onze producten, gericht product- en applicatieadvies voor onze verwerkers aanbieden, inclusief bijbehorende garanties. Daarnaast hebben we een programma ontwikkeld (BASF System Partner) met onze Approved Applicators waarbij we gezamenlijk de marktbewerking verzorgen (co-branding), de garanties geven en daardoor de meest gunstige duurzame oplossing bieden voor de opdrachtgever. Duurzaamheid is hierin de rode draad in termen van kwaliteit, productie, samenwerking, klanttevredenheid en marketing. Pieter van Gent Senior Business Manager ___________________________________ Kijk voor informatie over onze duurzame totaaloplossingen op: www.master-builders-solutions.basf.nl of volg ons op Twitter @BASF_NL
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
4
TREND – NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
SMART BUILDINGS: WHAT’S IN IT VOOR DE CONSUMENT? Anno 2016 schieten smart products voor zowel in huis als op kantoor en op straat als paddenstoelen uit de grond. Gemak dient de mens; steeds meer consumenten omarmen de nieuwste producten. “Mensen vinden smart buildings vooral ‘cool’.”
Richard Lamb: “Alhoewel veel mensen de recessie als iets negatiefs ervaren, is die eigenlijk goed geweest voor de ontwikkeling van zogenaamde smart products en smart houses.”
Klinkt ideaal, maar er zijn ook tegengeluiden. Bijvoorbeeld als het gaat om privacy. Steeds grotere aantallen data maken het immers lastig deze te waarborgen. Vooral de keten van aangesloten apparaten toont gevoeligheden: hoe meer verschillende toestellen we verbinden, hoe groter de kans op een datalek. Lamb vindt dat bedrijven duidelijker moeten zijn in het communiceren van de risico’s. “Als jij als organisatie te maken krijgt met een hack en daarmee komt data van klanten op straat te liggen, heb je een probleem. Veel consumenten zien juist hun huis als de meest veilige plek. Nu worden ze zelfs daar in de gaten gehouden.”
Ook bij Orange Business Services zijn
De Jong vult aan: “Mensen vinden
“Alhoewel veel mensen de recessie als
iets negatiefs ervaren, is die eigenlijk goed geweest voor de ontwikkeling van zogenaamde smart products en smart houses. Daardoor zijn bedrijven weer vernieuwend gaan denken, om zich zo te onderscheiden van de concurrentie.” Trendwatcher Richard Lamb, managing partner bij Bureau TrendWatcher.com en bekend van zijn optredens bij onder meer de NOS, heeft een duidelijke mening: een crisis kan zo zijn voordelen hebben. Smart houses en smart buildings schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar wat zijn dat eigenlijk? Volgens Lamb moet je dan denken aan het openen van de voordeur met een vingerafdruk, een systeem dat het meest ideale klimaat in een ruimte realiseert en met elkaar communicerende verlichting in verschillende kamers. Gemeenten vormen een belangrijke partij die investeert in smart products en daarmee smart cities. “Bijvoorbeeld met sensoren en camera’s die crowd control (voetgangersgebieden) en autonomous traffic control (op de ringweg) realiseren en waarmee verkeer in een stad beter verspreid wordt.”
ze volop bezig met de ontwikkeling van smart buildings. Senior digital business consultant Frank de Jong van Orange Business Services: “De nieuwste systemen geven - als jij een kantoorpand binnenloopt - aan waar nog plek is.” De toepassingen zijn bedoeld voor zowel individuen als grotere groepen. “Ook je collega’s zien zo waar in het gebouw jij zit. Daarnaast besturen deze systemen ook de verwarming en verlichting, zodat alleen noodzakelijke energie verbruikt wordt.” De Jong ziet om zich heen veel
gebeuren op het gebied van smart cities. “Enkele jaren geleden werden al toepassingen ontwikkeld waarmee men kan zien welke vuil-
containers in de stad vol zijn en welke niet.” Daardoor rijden vuilwagens een efficiënte route. Maar ook wat parkeren betreft kan het slimmer. “Er zijn apps die beschik-
mogelijk te maken is het wel zaak dat draadloze netwerken geschikt worden gemaakt voor het Internet of Things en dat nieuwe netwerken worden aangelegd.
‘Er zijn apps die beschikbare parkeerplaatsen tonen en die voor jou reserveren’
Als het gaat om producten die
bare parkeerplaatsen tonen en die voor jou reserveren. En dan heb je ook nog slimme straatlampen die alleen aan gaan als er mensen in de buurt zijn.” Om dit soort zaken
met elkaar communiceren, kunnen we in de toekomst nog veel meer verwachten, zo voorspelt Lamb. De trendwatcher noemt ontwikkelingen als de Smart Cooking Pan die de gebruiker op maat gemaakte kookinstructies biedt. Maar ook innovaties als het Smart Shirt, dat hartslag- en caloriemetingen doet, en de Smart Windows, die met warmte en koelte in het pand spelen op een energiebesparende manier, zijn volop in ontwikkeling.
smart buildings vooral ‘cool’. Ze maken zich niet zo druk om negatieve effecten.” Wel is de senior consultant van mening dat producten en diensten zo simpel mogelijk moeten zijn. “Zorg altijd voor een escape voor mensen die minder technisch onderlegd zijn: houd rekening met de usability voor elke individuele gebruiker.”
Want de consument moet door-
gaans eerst weten wat het belang voor hem of haar is, voordat hij openstaat voor verdere ontwikkelingen. What’s in it for me? Maar: “De consument raakt wel overtuigd”, merkt Lamb. “Gemak dient nu eenmaal de mens.” Wendy de Liefde
SMART IS…
SEEING THE E R U T C I P L L U F Met de eerste 180 graden Panoramic HD Camera’s ter wereld
Al uw assets in een blik gevangen! Vergeet camera’s met pan en tilt functies. Bekijk alles direct en in real time op uw smartphone of tablet. Advertentie 265x125.indd 1
DCS-960L
DCS-2530L
Ga voor meer informatie naar: dlink.com/SmartIs Download from the
App Store
Download from
Google Play
Download from
Windows Store
23/11/16 09:31
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
LEIDERSCHAP GEVRAAGD Als we niet snel actie ondernemen, dan moeten we ons ernstig zorgen gaan maken om ons klimaat. Dat stellen Daan van Vliet en Annemarie van Doorn van de Dutch Green Building Council (DGBC) in een gesprek over het duurzaam maken van jaarlijks 15.000 gebouwen in ons land. “We hebben leiderschap nodig.”
NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL – ACTUEEL
VRAGEN AAN CHRIS VAN DAM
Foto: DGBC
Tijdens de klimaattop in Parijs
werd nog maar eens pijnlijk duidelijk hoe slecht het is gesteld met ons klimaat. De temperatuurstijging moet beperkt worden tot anderhalve graad. Ingezoomd op Nederland betekent het klimaatprobleem dat er tachtig procent minder energie verbruikt moet worden. “Vooral in woningen en utiliteitsgebouwen, want dit soort panden is verantwoordelijk voor maar liefst veertig procent van het Nederlandse energiegebruik”, aldus DGBCvoorzitter Daan van Vliet. Nederland heeft volgens DGBC-
directeur Annemarie van Doorn een sterke positie als het gaat om duurzaamheid in de bouwsector. “We beschikken over de juiste middelen om ons snel aan te passen aan veranderende omstandigheden. Ons land wordt vaak genoemd door zogeheten internationale Green Building Councils. Logisch, want we hebben al mooie dingen bereikt. Zo staat het meest duurzame gebouw ter wereld in Limburg.”
en met wie? We willen er zoveel mogelijk organisaties uit de vastgoedbranche bij betrekken. Ook maken we gebruik van ons eigen netwerk door bijvoorbeeld gebouweigenaren te overtuigen van de noodzaak en voordelen van duurzaam renoveren. In de loop van volgend jaar willen we een uitgewerkt plan hebben. En daarna kunnen we dan een stap verder denken: welke wijken en utiliteitsgebouwen moeten als eerste worden aangepakt?”
Chris van Dam, van veilinghuis De Eerste Amsterdamse.
Is er sprake van een piek nu de huizenprijzen in Amsterdam verder blijken te stijgen? “Lage rentes en beperkt aanbod zorgden in een korte tijd voor een flinke stijging. Maar vanuit internationaal perspectief, of ten opzichte van tien jaar geleden, zijn de prijzen niet hoog. Hopelijk zorgt de huidige nieuwbouw in verschillende wijken in de stad voor meer lucht.”
Volgens Van Doorn is er oorspron-
Annemarie van Doorn: ”We beschikken over de juiste middelen als het gaat om duurzaamheid in de bouwsector.”
En er staat meer te gebeuren. In
totaal moeten de komende jaren
‘Het is zaak nu al van start te gaan. Want ook al hebben we ‘nog’ dertig jaar: het is een immense opgave’ 15.000 – met name bestaande – gebouwen duurzaam worden
gemaakt. “Willen we de doelstellingen halen, dan moet er leiderschap getoond worden”, zo stelt Van Doorn. “Niet alleen vanuit gemeenten en provincies, ook vanuit het bedrijfsleven zelf.” Van Vliet vult aan: “Het gaat immers om duizenden panden als kantoren, vliegvelden, theaters, ziekenhuizen en bedrijfsgebouwen die we jaarlijks willen aanpakken.” De eerste stappen zijn volgens Van Vliet gezet. Zo werden een half jaar geleden de hoofdlijnen van het zogenaamde Deltaplan Duurzame Renovatie bepaald. Vanaf januari worden de ideeën geconcretiseerd. “Wat gaan we doen,
kelijk, tijdens de laatste klimaattop, gesproken over 2050, maar moeten we eigenlijk gaan voor 2035. “Dat betekent wel dat we een inhaalslag te maken hebben. Als je de grote voordelen van duurzaam (ver) bouwen zichtbaar maakt voor de samenleving én toont in hoeverre Nederland daar businesswise van kan profiteren, ben je al een heel eind.” Van Vliet beaamt dat er haast geboden is. “Het is zaak nu al van start te gaan. Want ook al hebben we ‘nog’ dertig jaar: het is een immense opgave.”
Wie staan er nu vooraan bij het kopen? “De toetreders zijn divers: beleggers, vastgoedfamilies, (her)ontwikkelaars en particulieren. Bij veilingen zie je binnen die laatste groep dat die grotendeels bestaat uit mensen die klaar zijn met inschrijvingen onderhands, en het prettig vinden zelf de touwtjes in handen te hebben.”
Wendy de Liefde
Waar moet een investeerder bij een veiling op letten?
FEITEN
“In de veiling koop je ‘as is’, in de huidige staat, met alle beperkingen en kansen die eraan kleven. Dat is niet erg, maar maakt het wel belangrijk om gedegen onderzoek te doen.”
Het doorvoeren van duurzame maatregelen in een bedrijfspand kan significant bijdragen aan de gezondheid en productiviteit van werknemers. Zo daalt de productiviteit van werknemers als gebouwen te warm óf te koud zijn en levert optimaal daglicht door voldoende ramen ze meer slaap op – en maakt dat ze juist weer productiever. Bron: Duurzaam Bedrijfsleven
Dennis Mensink
Hele kantoren kunnen worden verwarmd met dit cv-keteltje Het is klein, milieuvriendelijk en krachtig genoeg om een villa of kantoor mee te verwarmen: de cv-ketel van Kabola Heating Systems. Dit oer-Hollandse bedrijf is de branchewinnaar Heatingsystems en Oliestookketelsbranche van De Nationale Business Succes Award van RTL7. Het winnen van de award heeft marktleider Kabola te danken aan de innovatieve technologie die het ontwikkelde om de cv-ketel zo energiezuinig mogelijk te maken. De specialist heeft veel verschillende soorten cv-ketels en kachels, maar het product waar het om
te doen is, is de KB-serie Ecoline. Dit is een serie volautomatische, roetvrije, oliegestookte verwarmingsketels van 8-38 kW. De KB Ecoline-ketels zijn leverbaar als combi-ketel en als cv-ketel met boilerregeling. Blauwe vlam Ton Hooijmaaijers, international salesmanager bij Kabola, legt uit: “De ‘B’ in KB staat voor ‘blauwe vlam’, die door de zeer hoge verbranding roetuitstoot voorkomt en ook zorgt voor minder stroomverbruik.” Het product kan gekoppeld worden aan de centrale verwarming, hete lucht, vloer- verwarming en zelfs een aircosysteem. Kabola heeft de cv-ketel
5
zó ontworpen dat er zo weinig mogelijk olie wordt verbruikt. Hooijmaaijers: “Het geheim is de temperatuur. De blauwe vlam is zo heet dat er vrijwel geen schadelijke stoffen vrijkomen. En alle warmte die in de ketel wordt geproduceerd, wordt hergebruikt en geleid naar de radiatoren.” Door de schone uitstoot heeft het systeem slechts één keer per twee jaar onderhoud nodig. Oer-Hollands Hoewel het Utrechtse bedrijf inmiddels al zeventig jaar cv-ketels levert aan de scheepvaart, is het energiezuinige systeem voor pas drie jaar geleden ontwikkeld en pas
Volgens Hooijmaaijers wordt alleen de fabricage van de brander technologie in Duitsland gedaan, omdat Nederland die expertise nog niet in huis heeft.
sinds een jaar officieel verkrijgbaar. Intussen is het keteltje een erg geliefd product in zowel eigen land als in Scandinavië, Rusland en Amerika. Het gehele proces, van concept tot productie, wordt gedaan in Nederland. Volgens Hooijmaaijers wordt alleen
de fabricage van de brander technologie in Duitsland gedaan, omdat Nederland die expertise nog niet in huis heeft. “Maar daar komt binnenkort verandering in”, verklapt de salesmanager. www.kabola.nl
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
6
PROFIEL – NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
‘HET MOET LONEN OM TE INVESTEREN’
De bouwsector is anno 2016 in de ban van innovaties, ook op het gebied van duurzaamheid. Oud-minister Maxime Verhagen vertelt in zijn rol als voorzitter van Bouwend Nederland wat er moet gebeuren om te blijven bouwen, onderhouden en renoveren in ons land. “De eigenaar beslist, dus het moet lonen om te investeren.” Net als veel andere sectoren kan ook
de bouwbranche niet om digitalisering heen. In het specifiek niet als het gaat om duurzaamheid. Zo schieten slimme ZEN-woningen (zeer energiezuinige nieuwbouw) als paddenstoelen uit de grond. Techniek is bij duurzaamheid belangrijk, maar de welwillende, liefst enthousiaste, gebouweigenaar is minstens zo cruciaal, zo is Maxime Verhagen van mening. Bouwend Nederland werkt hard aan de verduurzaming van de bouwsector en bewustwording onder pandbezitters. En er is nog een lange weg te gaan, zeker bij bestaande gebouwen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat slechts vijf procent van de woningeigenaren het begrip ‘duurzaamheid’ koppelt aan een energiezuinige woning. Misschien nog wel zorgwekkender is het feit dat maar twee procent de duurzaamheid van een woning als belangrijk criterium meeneemt bij het kopen van een huis. En een stevige meerderheid – 59 procent – is niet eens bekend met het energielabel van de eigen woning. Tijd voor actie, dus. “We hopen dat de vraag vanuit gebouweigenaren snel op gang komt. Zij maken de investeringsbeslissing.” Allereerst: hoe gedigitaliseerd is de bouw eigenlijk?
“In de branche willen we sneller en slimmer werken. Zo wordt in
onze sector steeds meer gebruik gemaakt van BIM, ofwel het Bouw Informatie Model. Dat is een pakket digitale informatie dat begint met het 3D-ontwerp van het gebouw. Van daaruit kunnen er handige koppelingen gemaakt worden richting leveranciers, die daardoor precies weten wat ze wanneer moeten leveren op de bouwplaats of bij de werkplaats. De bouwproductie wordt dus deels gedigitaliseerd, net als de bouwproducten.” Waar leidt dat toe?
“Op deze manier komen we bij smart houses en smart buildings. Daarmee lossen we maatschappelijke vraagstukken op, liefst meerdere tegelijk. Op het snijvlak van smart energy en smart buildings zien we bijvoorbeeld grote mogelijkheden voor het aanpassen van ouderenwoningen. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van zogenaamde ‘domotica’, innovaties. Zo wordt het onder meer makkelijker voor ouderen om in contact te blijven met familie en de huisartsenpost. En als we toch bezig zijn, waarom dan niet meteen je huis ‘nul op de meter’ maken?” Duurzaamheid in de bouw: wat is de eerste stap?
“Binnen de bouwsector focussen we vooral op energiebesparing met duurzame renovatie en energieneutrale nieuwbouwconcepten,
zoals de eerdergenoemde ‘nul op de meter’ (NOM), ‘bijna energieneutrale gebouwen’ (BENG) en de hierboven al besproken ‘zeer energiezuinige nieuwbouw’ (ZEN). Het is te optimistisch gedacht dat we in 2025 in totaal alle ruim zeven miljoen huizen en één miljoen andere gebouwen energiezuinig gemaakt hebben. We kunnen ten eerste niet zomaar woningen binnenvallen. De eigenaar beslist, dus het moet lonen om te investeren. Alleen al in de koopsector moeten vier miljoen woningen aangepakt worden. Het gaat minimaal om zo’n 48 miljard dat door particulieren moet worden opgehoest. We hopen dat de vraag vanuit gebouweigenaren snel op gang komt. Zij maken de investeringsbeslissing.” Hoe vergroot Bouwend Nederland dat draagvlak?
“In de bestaande bouw werken we nu met stakeholders aan een lijst met Duurzame Aanbieders. Eind 2016 is deze beschikbaar. Bedrijven op deze lijst kunnen gebouwen renoveren naar energieneutrale panden, geven een energieprestatiegarantie én goede voorlichting over financieringsmogelijkheden. Ondertussen ontzorgen de gemeenten hun bewoners met lokale energieloketten, terwijl het Rijk de hele operatie ondersteunt met
een Nationaal energie-besparingsfonds, een ‘smart’ meter, verruiming van je hypotheek bij energiebesparende investeringen en het indicatief energielabel voor alle woningen.” In hoeverre zijn de gebruikers betrokken?
“In de nieuwbouw wordt binnen het platform ZEN afgestemd hoe de gebruikers betrokken willen worden bij de ontwikkeling en de voorlichting over hun toekomstige energieneutrale woning. Ook dat gebeurt met een groot aantal stakeholders, waaronder bewonersorganisaties zelf. Voor de gebouweigenaren die wel plannen hebben voor verduurzaming, moet er door beleidsmakers verder nagedacht worden over aantrekkelijke nieuwe financieringsconstructies en/of fiscale maatregelen. Op dit terrein is er inmiddels een overheidscampagne gestart die Bouwend Nederland steunt. Onder het motto ‘Energie besparen doe je nu’ krijgt de burger goed maatwerkadvies over mogelijke maatregelen, nieuwe subsidies en de gunstige financiering daarvan.” Hoe ver is de bouw zelf?
“Bij productie en recycling zijn er nieuwe methoden ontwikkeld en oude verbeterd. Daardoor zijn er veel meer grondstoffen herbruikbaar. Ook in de logistiek maken we
Goedkoper, sneller én duurzamer Snel een kwalitatief goede en zeer duurzame woning bouwen, tegen de scherpst denkbare prijs. Dat is wat het nieuwe bedrijf Whoonapart vastgoedbeleggers, corporaties en projectontwikkelaars belooft. De eerste projecten staan op stapel.
De wensen in de woningbouwmarkt zijn duidelijk: het moet allemaal goedkoper, sneller, duurzamer én kwalitatief beter. Je ziet allerlei bouwconcepten in de markt die op één of enkele van deze aspecten goed scoren. Maar vrijwel allemaal werken ze nog steeds met beton als voornaamste bouwmateriaal. Whoonapart gooit echter het roer om en kiest voor staal bij
de ontwikkeling en realisatie van appartementen. Voor de grondgebonden woningen maakt het bedrijf gebruik van een nieuw bouwmateriaal, wat het best te omschrijven is als een ‘sandwichelement’ met glasvezelcementplaten aan weerszijden. “Dit voldoet aan alle bouwfysische eigenschappen en is ook nog eens heel compact qua wand- en vloerconstructie, waardoor je meer leefruimte (netto m2) krijgt voor hetzelfde geld”, vertelt Jaco Poldervaart, oprichter van Whoonapart. Co-makers “Mede dankzij ons stalen framewerk en onze modulaire eenheden die wij in de fabriek prefabriceren, zijn wij in staat om 15 procent onder de laagste prijs van onze concurrenten te komen”,
vervolgt hij. Het feit dat Whoonapart een regisseur is, en werkt met comakers die verantwoordelijk zijn voor hun deel van het project met hun innovaties, maakt eveneens dat de prijs lager kan zijn. “We hebben geen hoofdkantoor of algemene kosten.” Kortere bouwtijd Van alleenstaanden en stellen tot gezinnen en ouderen (met of zonder zorg): voor iedere doelgroep biedt Whoonapart een woning. Het innovatieve concept maakt dat zowel woningen als appartementen op de bouwlocatie alleen nog geassembleerd hoeven te worden. De gevel wordt bijvoorbeeld in één bouwstroom geplaatst. Bovendien zijn alle leidingen al in de vloerplaat
grote stappen. Veel bouwbedrijven hebben fors geïnvesteerd in hun wagenpark en de verduurzaming van hun materieel. Veel bouwbedrijven zijn gecertificeerd op de CO2-Prestatieladder en kijken hoe zij hun eigen CO2-uitstoot verminderen. Deze inspanningen leidden ertoe dat tussen 2004 en 2014 de bouw veel minder CO2 is gaan uitstoten. Zo nam de stationaire uitstoot (op locatie door bouw en afbouw van woningen, kantoren, winkels, enzovoorts) af met dertig procent.” Hoe komt de particuliere woningmarkt in beweging?
“Wat betreft de verduurzaming op eigen huisniveau bestaan er al verschillende regionale samenwerkingsverbanden. Denk aan 033 Energie, Kuub, de vele initiatieven onder Overijssel Duurzaam en het Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen in Rotterdam. Binnen de VNG Coalitie ‘Energiebesparing’ werken we als Bouwend Nederland samen met de vereniging van Nederlandse gemeenten, het ministerie van BZK, met Natuur- en Milieufederaties, met Uneto VNI en Onderhoud NL. Samen willen we voor onze klanten en burgers zoveel mogelijk knelpunten wegnemen, op weg naar een duurzame woning.” Wendy de Liefde
ADVERTORIAL
opgenomen. Dat zorgt ervoor dat niet alleen de prijs veel lager is dan bij de reguliere bouw, maar ook dat de bouwtijd veel korter is. “Het gaat zeker 50 procent sneller dan bij traditionele bouw”, zegt Poldervaart. “De belegger of verhuurder ontvangt dan ook veel eerder zijn huuropbrengsten. We mogen dan ook niet klagen over interesse uit de markt.”
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
Foto: Anke Bot
7
JE NIEUWE HUIS KOOP JE AAN JE EIGEN KEUKENTAFEL DIGITALISERING IN DE NIEUWBOUWWONINGMARKT
Jessie Wagenaar, directeur verkoop en gebiedsmarketing bij BPD.
Toekomstige huizenkopers die thuis met hun tablet op schoot een woning kopen. Fictie? Niets is minder waar. In Nederland is het mogelijk sinds dit jaar. Het kopen van een nieuwbouwwoning gaat altijd gepaard met een groot stuk inlevingsvermogen. Je kunt het huis nog niet zien; het bestaat nog niet. En de handtekening voor de aankoop was in inkt op een papieren contract.
FEITEN Maxime Verhagen is vanaf 1 juli 2013 als voorzitter verbonden aan Bouwend Nederland. Voorheen was hij onder meer Tweede Kamerlid, minister van Buitenlandse Zaken, minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en vicepremier. Begin januari 2012 maakte hij bekend dat hij de politiek later dat jaar zou verlaten, om zich te gaan inzetten voor ondernemerschap. Met zijn grote staat van dienst in het openbaar bestuur en zijn maatschappelijke en bestuurlijke betrokkenheid levert hij een belangrijke bijdrage aan het werk van Bouwend Nederland.
KOM IN ACTIE DOE EEN ENERGIECHECK! Eén van de grootste mogelijkheden voor energiebesparing is te vinden bij pompen. Ze zijn overal te vinden waar vloeistof wordt gecirculeerd, afgevoerd of gezuiverd. De meeste pompsystemen zijn zelfs zo inefficiënt, dat als alle pompen zouden worden vervangen door energiezuinige pompen, het wereldwijde elekticiteitsverbruik voor pompen van 10% naar 6% zouden kunnen verlagen.
Kom in actie, doe een energycheck en ontdek de besparingen: www.grundfos.com/energy
2016 bracht vernieuwing: mensen kunnen online een nieuwbouwwoning kopen. In een eigen online profiel geven zij actief aan hoe zij willen wonen. Met deze waardevolle data kan een ontwikkelaar nieuwe leefomgevingen optimaliseren. Het is de ultieme stap naar klantgerichtheid. En een onvermijdelijke ontwikkeling met de grote hausse aan online winkelen en leven die de maatschappij domineert. Oriënteren en kopen wát je wilt, wánneer je het wilt. Consumenten vinden het prettig, vanzelfsprekend bijna, om ook een dergelijke levensbepalende aankoop als een huis online te kunnen doen. De crux zit hem in het transparant en volledig aanbieden van informatie. Met plenty mogelijkheden tot persoonlijk contact. Niet fysiek, maar juist vaak via chat, mail en telefoon. En wil je toch echt iemand de hand schudden: ook dat kan nog steeds.
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
8
TOEKOMST – NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
Het begon met een pand in Alkmaar, uitgedaagd door het landelijke ondernemersinitiatief de Green Quest Challenge.
Mark van Rijt, directeur Facility Management.
MICROSCOPISCHE INNOVATIE MAAKT KANTOORGEBOUW WEER DUURZAAM De mooiste innovaties zijn soms onzichtbaar. In een drietal kantoorgebouwen én het nieuwe circulaire paviljoen van ABN AMRO zitten ze verstopt in plafonds en muren. Hier zijn Phase Change Materials (PCM) gebruikt, materialen die kantoorruimtes op temperatuur houden en airco’s overbodig maken. Het verwerken van Phase Change Materials is, zeker in Nederland, nog niet heel gebruikelijk. De in Duitsland ontwikkelde innovatie is bij onze oosterburen al op kleine schaal toegepast in de woningbouw en in kantoren, maar de keuze van ABN AMRO om het op grote schaal in te zetten voor kantoorgebouwen in Alkmaar, Den Haag en Amsterdam was een primeur. De ervaringen met het materiaal zijn inmiddels zo positief, dat ook het nieuwe ‘circulaire paviljoen’ van de bank aan de Gustav Mahlerlaan in Amsterdam ermee wordt uitgerust. PCM’s bestaan uit grote hoeveel-
heden microscopische kristallen, gevuld met een wassubstantie. Deze zijn verwerkt in verschillende bouwmaterialen, bijvoorbeeld voor plafonds en muren. Wanneer de temperatuur in een ruimte stijgt naar een vastgestelde temperatuur,
bijvoorbeeld 21 graden, smelt de was en neemt het overtollige hitte op. Wanneer de temperatuur weer daalt, stolt de was en geeft deze de opgeslagen warmte weer af. Investeringen in aanschaf en onderhoud van airconditioningsystemen zijn hierdoor niet langer nodig, met een lagere energierekening als gevolg. Geruisloos doen de PCM’s hun werk, dag in, dag uit.
‘We gaan onzorgvuldig om met de natuurlijke bronnen en bepaalde materialen zijn er daardoor straks niet meer’ De reden voor ABN AMRO om als eerste op grote schaal PCM te gebruiken was duidelijk. “Duurzaamheid is een belangrijk onderdeel van onze strategie”, zegt Mark van Rijt, directeur Facility
Management. “Wij hebben daar diverse doelstellingen voor en één daarvan is herkend én erkend te worden als duurzame bank. En als je dat wilt zijn, dan moet je ook het goede voorbeeld geven.” Nederland staat volgens Van Rijt voor een grote uitdaging om de energietransitie naar een duurzamer model te maken. “Dit zit grotendeels in vastgoed en wij hebben veel kantoren, op dit moment meer dan driehonderd.” Het begon met een pand in
Alkmaar, uitgedaagd door het landelijke ondernemersinitiatief de Green Quest Challenge. Een jaren zestig kantoor met 5000 vierkante meter vloeroppervlakte (waarvan voor 2000 vierkante meter PCM is gebruikt) transformeerde naar het eerste energieneutrale kantoor in de eigen vastgoedportefeuille. Ook een deel van het Amsterdamse kantoor aan de Foppingadreef (nabij NS-station Bijlmer ArenA, met 6000 medewerkers) werd onder handen genomen met dezelfde technologie. En deze maand gaat een vernieuwd huurpand in Den Haag open, dat een opwaardering kreeg van energielabel D naar A++. Van Rijt: “Het mooie is dat we hier laten zien dat je als huurder en verhuurder met elkaar
het onderwerp duurzaamheid op tafel kunt krijgen. Beide partijen beseffen dat het niet alleen gaat om de huur, maar ook om energiekosten en de waarde die je toevoegt aan een pand.”
‘Doordat wij zelf aan de slag gaan met allerlei innovaties, verkrijgen we een schat aan kennis over duurzaamheid’ Voor veel bedrijven die op zoek
zijn naar het verduurzamen van hun vastgoedportefeuille kan het een struikelblok zijn om te experimenteren met innovaties die zich nog niet hebben bewezen. Juist hier ligt volgens Van Rijt een voortrekkersrol voor een organisatie als ABN AMRO. “Wij kunnen onze klanten adviseren over duurzaamheid en laten zien hoe wij het zelf hebben gedaan. En dat is
precies wat onze ambitie is: onze klanten succesvol maken. Wij willen voor hen de accelerator van duurzaamheid zijn.” En dat duurzaamheid is nodig, weet ook ABN AMRO. Van Rijt ziet dat er wereldwijd nog veel verspilling is. “We gaan onzorgvuldig om met de natuurlijke bronnen en bepaalde materialen zijn er daardoor straks niet meer.” Om deze reden is het nieuwe circulaire paviljoen in Amsterdam opgetrokken uit herbruikbare onderdelen en bevat het meer dan twintig energiebesparende technologieën waaronder PCM. “Doordat wij zelf aan de slag gaan met allerlei innovaties, verkrijgen we een schat aan kennis over duurzaamheid. Dit maakt ons een veel betere kennispartner voor onze klanten.” Koos Plegt
FEITEN Airconditioningsystemen zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de energiebehoefte van kantoorgebouwen. Daarnaast brengen zij kosten met zich mee voor aanschaf, beheer en onderhoud. PCM’s bestaan uit microscopisch kleine kristallen die warmte opslaan als de temperatuur stijgt en weer afgeven als het kouder wordt. Het is een geruisloos, maar vooral ook onderhoudsvrij en duurzaam alternatief voor de traditionele airco.
ADVERTORIAL
Global Energy Systems maakt de gebouwde omgeving zelfvoorzienend qua energie We zijn ons steeds meer bewust van de consequenties van onze huidige manier van leven voor het milieu. Duidelijk is dat ons energieverbruik teruggebracht moet worden. Op de klimaattop in Parijs zijn dan ook doelstellingen bepaald voor ons CO2-verbruik in 2020. Die zijn vandaag de dag echter nog ver weg. “Om deze doelen te halen en minder aardgas te verbruiken, moeten we beginnen bij het terugbrengen van de energievraag in gebouwen en woningen. Energiebesparing begint bij gebouwen zelf”, aldus Marcel Gouw, oprichter van Global Energy Systems oftewel GES.
De perfecte temperatuur zonder verspilling GES realiseert energiebesparing door gebruik te maken van PCM’s, Phase Change Materials. Deze fase-overgangsmaterialen zijn materialen die door middel van transitie van vast naar vloeibaar en vice versa een gewenste temperatuur kunnen reguleren. Het is algemeen bekend dat bij deze fase-overgangen grote hoeveelheden energie kunnen worden opgeslagen. Dit betekent dat gebouwen in de winter worden verwarmd met behulp van PCM’s en in de zomer door deze PCM-materialen kunnen worden gekoeld. “Dit is een sublieme methode waar in de toekomst steeds meer gebruik van gemaakt gaat worden. We proberen gebouwen zoveel mogelijk autarkisch te maken, wat inhoudt dat gebouwen zelfvoorzienend zijn wat betreft energie. Dit is een belangrijke stap richting vermindering van CO2-uitstoot.” PCM’s Klinkt veelbelovend, maar hoe werken deze PCM’s precies? Fase-overgangsmaterialen zijn er overal. Gouw: “Denk aan ijsblokjes om je cola te koelen op
een warm terras”. Op grote schaal wordt dit principe toegepast om in gebouwen een comfortabele temperatuur te verkrijgen zonder dat daarbij veel energie wordt verbruikt. Voor gebouwen wordt in dit geval geen water gebruikt, maar materialen die smelten bij een temperatuur van tussen de 19 en 21°C. PCM’s die GES gebruikt, zijn zouthydraten, suikeralcoholen en zure vetten. De beschikbare range op dit moment is van -30°C tot en met +80°C. Op het moment dat de ruimtetemperatuur boven of onder de gekozen smelttemperatuur komt, vindt er een fase-overgang plaats. PCM’s maken hierbij onder meer gebruik van de natuurlijke dag- en nachtcyclus: overdag wordt zonne-energie opgeslagen in het PCM om daarna voor verwarming of warm water te worden gebruikt. ’s Nachts wordt opgeslagen koude gebruikt om het gebouw overdag te koelen. Met het afkoelen vindt weer een faseverandering plaats van vloeibaar naar vast. Hiermee wordt de PCM als het ware weer opgeladen, om overdag de temperaturen in het gebouw weer te kunnen stabiliseren. Noem het maar een thermische batterij. Gouw: “De techniek rust op het
principe dat warmte in gebouwen wordt opgeslagen als ware het een grote bouwmassa, zoals dit vroeger gebeurde bij Romaanse kerken en middeleeuwse kastelen. Met het aanbrengen van PCM’s doe je eigenlijk hetzelfde: je maakt het gebouw virtueel zwaarder.”
“Als we volledig van het aardgas af willen, en dat zal wel moeten gezien de problemen, dan kunnen PCM’s een enorme bijdrage leveren” Werkwijze GES GES, tevens marktleider in PCM-technologie, begint een traject met het analyseren van een gebouw. Hierbij wordt gekeken naar de locatie en de interne belasting, waaronder het aantal mensen dat doorgaans binnen aanwezig is en het gebruik van elektrische apparaten. Ook wordt bekeken wat de energiebehoefte van het gebouw is, en hoe dit zo duurzaam mogelijk gefaciliteerd kan worden. Afhankelijk van onder meer deze factoren rekent GES uit welk materiaal, hoeveel kilo PCM-materiaal en op welke manier het nodig is om het gewenste comfort te bewerkstelligen. Daarnaast adviseert GES in de technische installaties om het uiteindelijk ook goed te laten functioneren. PCM’s kunnen ingezet worden voor diverse panden van besta-
ande bouw tot nieuwbouw. Na de Tweede Wereldoorlog zijn veel panden zo snel mogelijk opgebouwd, waarbij kwantiteit belangrijker werd geacht dan kwaliteit. Bovendien was er veel minder aandacht voor milieuproblemen dan vandaag de dag. Veel gebouwen gebruiken dus onnodig veel energie, waarmee we de doelstellingen voor 2020 niet gaan halen. “Als we volledig van het aardgas af willen, en dat zal wel moeten gezien de problemen, dan kunnen PCM’s een enorme bijdrage leveren. We willen naar, zoals men dat noemt een, ‘all electric solution’, en dit kan alleen als de gebouwen zelf goed worden aangepakt.” GES werkt nu veel voor opdrachtgevers met kantoren en scholen. Gouw verwacht dat de techniek de komende jaren ook in andere panden zoals voor gezondheidszorg in rap tempo geïmplementeerd zal worden. “Met name in de particuliere markt (woningrenovatie en nieuwbouw) kunnen grote stappen gemaakt worden. Ik heb enorm vertrouwen in het vermogen van PCM’s om écht een verschil te maken de komende jaren. Ons doel? We gaan voor het volledig autarkisch maken van zoveel mogelijk gebouwen.”
Kelvinring 34, 2952 BG Alblasserdam Phone: +31 (0)78 6931 225 E-mail: info@global-E-systems.com www.global-e-systems.com
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
10 NIEUWS – NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL
Besparen op energie is eigenlijk helemaal
niet spannend voor de meeste consumenten. Dat wordt het pas als er (financiële) voordelen aan te pas komen. Zodra je weet hoe je je verbruik in kaart kunt brengen, kun je profiteren van deze voordelen. Het is essentieel om te weten wanneer, hoeveel en wat je precies verbruikt aan stroom en gas voordat je kunt gaan werken aan besparingen. Elk apparaat vraagt daarnaast weer om andere hoeveelheden stroom. Verbruik inzichtelijk maken kan op een eenvoudige manier met verschillende soorten slimme energiemonitoren. Een voorbeeld van een dergelijke monitor
Energiebesparing begint bij inzicht
is de QBox van de groene energieleverancier Qurrent. Mattijs Winter, marketingmanager bij Qurrent, legt uit: “Niet alleen kunnen consumenten zien hoeveel ze verbruiken en wat het kost, ook kunnen ze een vergelijking maken met voorgaande jaren.”
Wat het apparaat echter niet doet is de temperaturen in huis besturen op afstand. Tado, de slimme thermostaat van een partnerbedrijf van Qurrent, doet dit wel. Via de ene app kunnen gebruikers op hun telefoon hun verbruik in de gaten houden en met de andere kunnen zij het reguleren. Hoewel er andere energieleveranciers zijn met vergelijkbare technologie, is het gebruik vaak beperkt tot het eigen merk. De QBox en Tado kunnen ook toegepast worden bij huishoudens met andere leveranciers. Volgens Winter is de monitor een fijne tool, maar is het niet genoeg om een echte impact te hebben op milieu en portemonnee: “Inzicht geeft nog geen winst. Consumenten moeten bewust hun gedrag aanpassen om werkelijk invloed te hebben op hun footprint. Energie is helaas voor veel mensen een low-interest product. Het wordt pas high-interest als ze zien wat de effecten zijn van hun maatregelen en werkelijk hun lifestyle aanpassen.”
Foto: Paulussen
NEDERLANDSE HUIZEN WORDEN STEEDS SLIMMER
Waarom zijn smart homes zo populair in ons land? Von Baross: “Er zijn vier voorwaarden om smarthome devices succesvol te laten landen bij het grote publiek: ze moeten begrijpelijk zijn, niet te belastend zijn voor het internetnetwerk, de voordelen onmiddellijk duidelijk maken en bovenal veilig zijn.” Wat volgens de vicepresident ook meespeelt is dat Nederlanders over het algemeen early adoptors zijn en graag nieuwe apparatuur uitproberen.
Het is even een investering, maar dan heb je er ook jarenlang plezier van. Dat stelt Ton Hooijmaaijers, International Salesmanager bij Kabola, als we hem vragen naar de voordelen van energiezuinige cv-ketels. “Na vijf jaar verdien je ‘m al terug.” Hoe werkt dat eigenlijk, zo’n energiezuinige cv-ketel? “Met een energiezuinige cvketel wordt roetuitstoot beperkt of zelfs voorkomen. Daarbij zijn er ook voordelen voor wat betreft het verbruik van de ketel: zo bespaar je met een dergelijke cv-ketel op stroom en aardgas.”
Veel routinematige handelingen - zoals het licht aandoen – kunnen geautomatiseerd worden door huishoudelijke apparaten aan te sluiten op de smartphone. Nederlanders blijken dol op deze nieuwe technologie. Volgens Thomas von Baross, Vice President Northern, Central & Eastern Europe van D-Link, is de Internet of Things (IoT) “the next big thing” in de woningmarkt. In 2020 zullen naar verwachting wereldwijd twintig miljard apparaten met elkaar verbonden zijn. D-Link levert een flink aantal producten die via de smartphone aan te sturen zijn, zoals beveiligingscamera’s, deur- en raamsensoren, slimme stopcontacten en bewegingssensoren. De vraag naar dergelijke producten wordt met de dag groter. Statista, een online bedrijf dat statistieke berekeningen maakt, schat de omzet van de Nederlandse smarthomemarkt dit jaar op 134 miljoen Amerikaanse dollar (een kleine 123 miljoen euro). In de komende vijf jaren zal dit bedrag met 45 procent stijgen, wat zal leiden tot een marktvolume van 856 miljoen dollar in 2021.
WAAROM DUURZAME CV-KETELS DE INVESTERING WAARD ZIJN
Zijn er nog meer voordelen?
‘ALLE BEROEPSGROEPEN KUNNEN BIJDRAGE LEVEREN AAN EEN GROENERE WERELD’ In de bouwsector is volgens advocaat, adviseur, onderhandelaar, schrijver en spreker Roger Cox nog veel ruimte voor vergroening. “Pas enkele jaren geledaen landde de realiteit van klimaatverandering tussen de oren van de meeste spelers in de bouwsector en daarbuiten. We hebben een enorme duurzaamheidsopgave om onze welvaart en veiligheid te bewaren en moeten onze steden en gebouwen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals hittestress en wateroverlast.” Cox benadrukt dat het niet alleen aan de overheid is of bouwbedrijven om de sector te verduurzamen. Hij is zelf het levende voorbeeld van iemand die vanuit een totaal andere branche actief bijdraagt aan het verduurzamen van de bouwsector. “Soms moet je als beroepsgroep kritisch naar je eigen rol in de samenleving kijken en creatief zijn in de rol die je kunt aannemen.”
“Jazeker, doordat je het verbruik van stroom en brandstof terugbrengt, voel je dat ook in je portemonnee. Daarbij heeft een energiezuinige cv-ketel minder onderhoud nodig. Ook dat scheelt geld. Hoeveel je bespaart hangt natuurlijk af van de situatie – hoeveel personen een gezin telt en of iedereen overdag buiten de deur is, bijvoorbeeld – maar kan geschat worden op zo’n duizend euro per jaar. Mag zeker wat kosten dan, zo’n cv-ketel? “De ketels starten inderdaad vanaf zo’n vijfduizend euro per stuk, maar de levensduur is gemiddeld twintig jaar. Wetende dat je zo’n duizend euro per jaar minder kwijt bent, heb je de energiezuinige cv-ketel dus al in vijf jaar terugverdiend. Tel maar uit je winst.”
Een commerciële uitgave van European Media Partner, gedistribueerd door Het Financieele Dagblad
NIEUWEGEBOUWONTWIKKELINGEN.NL – ACTUEEL
3D-MODEL BIM BRENGT BOUWWERKEN TOT LEVEN Als er één ontwikkeling een bepalende invloed heeft op het nieuwe bouwen, dan is het wel BIM, het Bouwwerk Informatie Model. Dit 3D-model beschrijft niet alleen hoe een gebouw of infrastructuur eruit gaat zien, maar bevat ook een bulk aan informatie over benodigde materialen en personeel. “De investering betaalt zich dubbel en dwars terug.”
zie je niets, met contrastkleuren kun je je goed oriënteren in het pand”, legt Noorman uit.
De voordelen van het Bouwwerk Informatie Model boven tekenen in 2D zijn legio. Doordat het gebouw in BIM virtueel wordt gebouwd op de computer, kun je als eigenaar of toekomstige bewoner beter inschatten hoe het pand eruit komt te zien en wat het effect is van een aanpassing. Van een snelweg voor je deur tot een andere kleur op de muur. Bovendien kunnen bouwspecialisten aan het ontworpen model ook kosten, personeel en materieel koppelen. Hierdoor kan de bouwer het hele bouwproces uiterst nauwkeurig managen: materialen exact op tijd aanleveren en zorgen dat de juiste werklui op het juiste moment op de bouwplaats staan. “Maar er is nog een derde voordeel speciaal voor opdrachtgevers”, vertelt Herman Winkels, programmamanager Bouwwerk Informatie Management bij Rijkswaterstaat en voorzitter van stichting BIM Loket. “Als opdrachtgever heb je vooral informatie over een bouwwerk of infrastructuur nodig in de exploitatiefase voor het verrichten van onderhoudswerkzaamheden en aanpassingen. Het is een stuk lastiger als je die van een tekening moet halen.”
Nog een belangrijke reden om te
Een andere BIM-toepassing waar het
architectenbureau heil in ziet is het uitvoeren van simulaties. Als je een hoog gebouw ontwerpt, hoe beïnvloedt dat de windsnelheid? Of hoe snel is het nieuwe voetbalstadion ontruimd bij een calamiteit?
Door het gebruik van BIM kun je complexere bouwwerken en infrastructuren maken dan voorheen.
Door het gebruik van BIM kun je
complexere bouwwerken en infrastructuren maken dan voorheen. Winkels: “Tunnels en fly-overs bij een snelweg. Of bijvoorbeeld het gewelfde dak van het nieuwe station van Arnhem. Zonder BIM waren deze niet of nauwelijks te realiseren. Informatie uit het 3D-model lever je digitaal aan bij een staalbouwer, die de materialen dan exact op maat kan snijden.” IAA Architecten is een van de pioniers
op BIM-gebied. In 2006 begon het architectenbureau met BIM en in 2008 koos het definitief voor de software die de dertig bouwkundig tekenaars nu gebruiken. BIM biedt het bureau grote voordelen in de communicatie met opdrachtgevers. Projectmanager Ben Noorman: “Wij werken veel voor de gezondheidszorg en het onderwijs en hebben daar altijd te maken met gebruikersgroepen die meekijken met de plannen. Met behulp van
‘Je moet in de beginfase meer tijd en energie steken in het ontwerp, maar die investering betaalt zich dubbel en dwars terug’
bouwen met BIM is de reductie van kosten door het maken van bouwfouten. Vaak bedragen deze zogeheten faalkosten zo’n tien tot vijftien procent van het totale budget. Door van tevoren virtueel te bouwen kun je die voorkomen. Noorman: “Je moet in de beginfase meer tijd en energie steken in het ontwerp, maar die investering betaalt zich dubbel en dwars terug als ook de uitvoerende partijen het gebruiken.” Naast de virtual reality bril springen
nog twee trends in het oog. Winkels: “Het gebruik van sensoren. Wanneer er bijvoorbeeld onderhoud moet plaatsvinden aan de brandblusinstallaties in een tunnel, kun je met je tablet in de hand via sensoren zien waar de installaties zitten. En zo het onderhoud gemakkelijker en een virtual reality bril kunnen zij in sneller uitvoeren.” Noorman ziet ook het gebouw rondlopen en zien hoe het eruit ziet en ‘voelt’.” De bril is vol- 3D-printers als een trend: “Als een gebouw in 3D is gemodelleerd, kun gens Noorman niet alleen een leuke gadget, maar ook echt nuttig. Bij een je de maquette ook uitprinten. Een aantrekkelijke manier om opdrachttehuis voor slechtzienden konden ze simuleren hoe het gebouw eruit gevers het ontwerp uit te leggen. Hoe ziet als je zelf slechtziend bent. “Dan mooi is het om een patiëntenkamer blijkt dat bepaalde kleuren wel en op A4-formaat te overhandigen?” sommige niet goed werken: bij zwart Katrien Baarendse
11
VRAGEN AAN JACO POLDERVAART
Jaco Poldervaart, BIM Intelligence
BIM in het kort? “BIM staat voor Bouwwerk Informatie Model waarbij men virtueel de bouw kan simuleren. Met dit 3D-informatiemodel verbetert de samenwerking tussen disciplines en verloopt het proces sneller en efficienter. Alhoewel BIM al sinds 1982 bestaat is het pas de laatste tien jaar echt opgekomen. Nederland loopt Europees gezien nu voorop, maar Engeland zal ons begin volgend jaar passeren vanwege de verplichting om op BIM Level 3 te werken. Weliswaar is het nog geen ‘magische knop’.”
In hoeverre stimuleert BIM de bouwwereld? “BIM vormt uiteindelijk de kern van alle informatie en besluiten gedurende de volledige levenscyclus van een bouwwerk. Aan het 3Dmodel zijn ook relevante, nietgeometrische data gekoppeld. Door met het model te simuleren, worden disciplines en partijen naar een ander en hoger niveau van communiceren gebracht. Hierdoor kan verdere innovatie op prefabricage en modulaire bouw plaatsvinden.”
Wat verwacht u van BIM in de toekomst? “We gaan naar één integraal BIM-platform waar mensen 24/7 informatie komen brengen en halen. Trends waar we rekening mee moeten houden zijn: BIM en informatie moet mobiel te raadplegen zijn, prefabricage in BIM (modulair), virtual reality, augmented reality, 3D printing, energiesimulatie en BIM in facility en asset management.”
TRAKTEER JEZELF OP EEN MOOIE BELEGGING BIJ DE EERSTE AMSTERDAMSE! Op 12 en 19 december veilt de Eerste Amsterdamse meer dan 40 objecten. Kijk op www.eersteamsterdamse.nl en trakteer jezelf op een aantrekkelijke belegging of (her)ontwikkeling.
Boterdiepstraat 64 in Amsterdam Heel pand, gedeeltelijk verhuurd, in de Rivierenbuurt.
Traay 23-25 in Driebergen Rijsenburg Voor ruim € 61.000 per jaar verhuurd winkelpand met woning.
Zeeweg 98 in Overveen Unieke horecalocatie met 180 graden zeezicht en riant terras.
Kostverlorenstraat 1-I in Amsterdam Voor € 4.320 per jaar verhuurd appartement van circa 60 m².
Voor meer informatie:
De Eerste Amsterdamse, 020-2148998, info@eersteamsterdamse.nl, www.eersteamsterdamse.nl.
De Nieuwe Poort 6-16 in Woudenberg Verhuurde bedrijfsruimte met een jaarhuur van ruim € 121.000.
Stadhouderskade 70 in Amsterdam Gedeeltelijk verhuurd heel pand op een unieke locatie.
December
=
Cadeaumaa nd
Vossenlaan 4 in Bosch en Duin Half vrijstaande bungalow in een rustige boomrijke chique villawijk.
Westermarkt 23 en 25 in Amsterdam Verhuurde winkel-woonhuis, bedrijfsruimte en woningen in de Jordaan.
ADVERTORIAL
Woningbouwproductie en betaalbaarheid: ook Duitsland staat voor een enorme uitdaging De woningmarkt staat onder druk: er is grote vraag naar woningen, vooral in de stedelijke gebieden. In Nederland zijn weer situaties bekend waar duizenden mensen belangstelling hebben voor slechts enkele woningen. Is deze situatie typisch Nederlands? Een verkenning over de landsgrenzen.
DE WONINGMARKT EN BETAALBAARHEID IN DE STEDELIJKE GEBIEDEN VAN NEDERLAND, FRANKRIJK EN DUITSLAND STAAN ONDER DRUK.
‘Van onze Franse collega’s kunnen we veel leren.’ Han Joosten, hoofd research bij BPD: ‘BPD is actief als gebiedsontwikkelaar in Duitsland, Frankrijk en Nederland. In Duitsland is de situatie gelijk aan die in Nederland. Ook daar is jarenlang niet gewerkt
ECONOMISCHE GROEI
aan de voorbereiding van voldoende locaties voor woongebieden. Er is sprake van een capaciteitsprobleem, mede doordat ruimtelijke ordeningsprocedures lang
€
€
€
duren. De Duitse overheid is, net als de Nederlandse overheid, terughoudend met het aanwijzen van nieuwe locaties in het buitengebied. Dat zorgt voor druk op de markt. Gemiddeld genomen is er in Duitsland niet zozeer een tekort aan woningen, maar wel specifiek op die plekken waar de vraag enorm toeneemt: in de grotere steden. Voor de elf grootstedelijke regio’s samen is de behoefte aan nieuwbouw tot 2021 gestegen tot zo’n 100.000 woningen per jaar. Deze krapte aan locaties heeft tot enorme prijsstijgingen geleid. In 2016 wordt er voor
om de productie draaiende te houden en er wordt
Ook is er door de bevolkingsgroei een toenemende
het eerst door de vakwereld en enkele gemeenten
ontwikkeld in het buitengebied.
behoefte aan woningen, zowel in de stad als aan de rand van steden. In Nederland moeten we weer naar een
gedacht over de ontwikkeling van “garden cities” aan de rand van de steden. Ook wordt er gedacht aan een
Het is vijf voor twaalf!
productie van voor de crisis: 80.000 woningen per jaar. En
nieuw ministerie voor Wonen bij de komende landelijke
Het is tijd om op te schakelen. Echter, het opschalen van
dat kan alleen als er ook buiten de steden nieuwe wijken
verkiezingen in Duitsland. Frankrijk daarentegen laat
de productie van nieuwbouwwoningen is niet van de ene
komen. Naar verwachting redden we dit jaar nog geen
een hele andere ontwikkeling zien. Daar werken ze meer
dag op de andere te realiseren. Joosten: ‘Nu we de crisis
43.000 woningen. Alle hens aan dek om in de vraag naar
met overheidsgestuurde subsidies en belastingvoordelen
achter ons hebben gelaten, gaan mensen weer verhuizen.
woningen te kunnen voorzien de komende jaren.’