Fonds 1818 Magazine - Oktober 2014

#4 2014 THEMA STADSLANDBOUW • In gesprek met... Theo Borgert Deze Herfst: PrinsenKwartier Delft • Terugblik: Aandelen Stadslab Leiden • Minibieb

2

magazine

actueel kast

euro. Het gaat de meeste thuiskoks om de voldoening.

Oudkast is een theatraal community arts-project waarbij

Veel afhalers laten weten of het lekker was en komen

verhalen van ouderen met een andere seksuele geaard-

regelmatig terug. Zo ontstaan er contacten in de buurt.

heid centraal staan. Ongeveer tien procent van de ouderen

Er wordt samen gegeten en er worden klusjes gedaan

kent homoseksuele gevoelens. Sommigen zijn al vroeg

en boeken uitgeleend. Kwetsbare buurtbewoners die

‘uit de kast’ gekomen, anderen doen dat op latere

niet mobiel zijn of niet handig zijn met Internet, kunnen

leeftijd alsnog. Hun verhalen kunnen andere mensen

dankzij de steun van Fonds 1818 toch gebruikmaken van

helpen. OudKast wil mooie, verdrietige, gewone en

Thuisafgehaald. Zij worden gekoppeld aan thuiskoks die

indrukwekkende levensverhalen van roze ouderen (55+)

het eten thuis bezorgen. Thuisafgehaald gaat samen-

verzamelen. De verhalen worden verwerkt in een rond-

werken met zorg- en welzijnsinstellingen om het netwerk

reizende tentoonstelling in de vorm van geluids­

uit te breiden en meer mensen met een maaltijd en wat

fragmenten, films, liedjes, foto’s en monologen die langs

aandacht te bereiken.

Delftse verzorgingshuizen, bibliotheken en kleine theaters

www.thuisafgehaald.nl

zal gaan.

Het project begon klein in de Roze Salon in Delft.

Nationaal Smalspoormuseum

De behoefte om Delftse roze ouderen een gezicht en

Van lorrie tot stoomlocomotief, van mijnwagen tot

extra aandacht te geven is groot. Elk verhaal wordt op

personenvervoer, het is allemaal te zien in het Nationaal

een passende manier vormgegeven; van anoniem

Smalspoormuseum in Valkenburg (ZH). Ook het terrein

ingezonden verhalen tot en met gesproken monologen,

rondom het museum is de moeite waard. De afgelopen

van filmportret tot foto- of luisterfragment, alles is

tien jaar werden met steun van onder meer Fonds 1818

mogelijk. OudKast kiest samen met de deelnemers een

de kale vlakte voor het museum en de werkplaats

uitingsvorm op maat.

omgetoverd tot een aantrekkelijk ingericht museum­

De première is op zondag 2 november (aanvang 14.30 uur)

terrein. Er werden vier replica’s van historische gebouwen

in het Rietveldtheater in Delft.

neergezet. Zij vormen een prachtig decor voor het

www.oudkast.nl

historische smalspoormaterieel van de Stoomtrein Valkenburgse Meer en het Nationaal Smalspoormuseum.

Thuisafgehaald Den Haag

Deze vorm van transport was tot vijftig jaar geleden niet

Via Thuisafgehaald.nl bieden thuiskoks een zelfbereide

weg te denken bij de aanleg van wegen, dijken en kanalen,

maaltijd aan. Van een stoofpotje tot roti en van asperge-

in de turfwinning en de tuinbouw en niet te vergeten bij de

soep tot cupcakes. Sommige thuiskoks zijn fanatieke

vele steenfabrieken die ons land kende. Door nieuwere

amateurchefs, andere thuiskoks bieden aan wat ze te veel

technieken en sterkere machines kwamen er alter­

hebben gekookt. Afhalers kunnen zich hierop inschrijven.

natieven voor het smalspoor. Het museum toont een

In Den Haag doen ongeveer 250 thuiskoks en 1600 afhalers

overzicht van de geschiedenis van het smalspoor.

mee. Dat heeft geleid tot 2500 ontmoetingen waarbij

Tientallen echte stoom- en motorlocomotieven die na

eten wordt gedeeld. Gemakkelijk als je alleen bent of

hun actieve loopbaan in de collectie van de Nationale

weinig tijd hebt. Deelnemers kunnen een berichtje

Smalspoorstichting zijn gekomen, kunnen van dichtbij

achterlaten of elkaar volgen, net als op Facebook.

worden bewonderd. Kinderen mogen (als ze voorzichtig

Rijk word je er niet van. De meeste koks verdienen de

zijn) gerust met hun handen kijken.

kostprijs. Een maaltijd kost gemiddeld rond de vier, vijf

www.smalspoormuseum.nl

3

beste lezer, Een aantal jaar geleden ging ik op studiereis naar New York om alles te leren over stadslandbouw, voedsel verbouwen midden in de stenige stad. In Nederland begon deze beweging ook al behoorlijk op te komen. In Den Haag was net het project Foodprint van start gegaan, maar over het algemeen heette hier het samen tomaten en courgettes kweken nog gewoon moestuinieren. In New York keek ik mijn ogen uit. Op daken van gebouwen, op voormalige basketbalvelden en midden in achterstandswijken werd op grote schaal aan landbouw gedaan.

Hoewel deze vorm natuurlijk nooit de reguliere landbouw zal kunnen vervangen, liet het wel zien dat in een grote stad de natuur om de hoek kan liggen. Het gaat daarbij niet alleen om productie maar vooral ook om bewustwording en sociale samenhang. Inmiddels is ook in Nederland de stadslandbouw aardig ingeburgerd.

Het aantal projecten waarvoor bij Fonds 1818 wordt aangeklopt, groeit gestaag.

Er ontstaat op deze manier veel nieuwe natuur, vaak midden in stedelijk gebied.

Ik kom regelmatig langs plekken waarbij ik denk, hier zou ook best een tuin kunnen liggen in plaats van onkruid, stenen en rotzooi. Zie het als een uitdaging…

Een initiatief als Thuisafgehaald sluit goed aan bij het thema Stadslandbouw.

Ook hier gaat het om bewust omgaan met voedsel en met elkaar delen.

In het nieuwe PrinsenKwartier in Delft gaat een groot aantal maatschappelijke ­organisaties samenwerken en de deelnemers aan StadsLab Leiden zoeken samen naar oplossingen of nieuwe ideeën voor de stad. Hoewel het thema van dit Magazine Stadslandbouw is, gaat het er misschien ook wel heel erg om dat we door als burgers samen ergens onze schouders onder te zetten, we veel kunnen bereiken.

Carien Janssen van Raay Fonds 1818

Nationaal Smalspoormuseum

inhoud 2

Actueel: lopende projecten

11 Vitrine: Diverse projecten in het kort

3 Voorwoord en inhoud

14 Terugblik: Aandelen Stadslab Leiden

4 Thema: Stadslandbouw

15 Cursussen in 2014

8 In gesprek met: Theo Borgert

16 Minibieb

10 Deze Herfst: PrinsenKwartier Delft

Stadslandbouw

4

magazine

thema:

Stadslandbouw De buurttuin als sociaal bindmiddel ­tweehonderd euro hebben ze één jaar een eigen stukje

Steeds meer mensen willen duurzaam voedsel eten, gezonde voeding, waarvan ze weten waar het vandaan komt. Stadslandbouw is het antwoord op die vraag. Buurtbewoners beginnen samen een moestuin. Zelfs in leegstaande kantoren worden groenten geteeld. En al lang niet meer alleen wortelen, uien of peentjes.

Artisjokken, rabarber of pinot noir, alles is mogelijk.

wijngaard. Ze kunnen rekenen op de ondersteuning en hulp van Tycho. “We hebben de wijnranken samen geplant en nu ze lekker beginnen te groeien, hebben we ze langs de draden geleid.” Tien flessen wijn zijn het verwachte eindresultaat. Maar zover is het nog lang niet. Op een bordje bij de wijngaard staan de deelnemers vermeld.

Allemaal hebben ze hun best gedaan om een toepasselijke naam voor hun toekomstige wijn te verzinnen: Cantaluppi, Clos van Delden, Clos de Moët, Casteljau, La Cigogne (de ooievaar) Le Bon Chemin, Get up Stand Up, Belle Vie.

Wie met de trein van Rijswijk naar Den Haag gaat, kan

Fietstochtje

de Haagse Stadswijngaard zien liggen. De wijngaard

Janssen van Raay heeft als adviseur van Fonds 1818 de

maakt sinds kort deel uit van het volks- en schooltuin-

stadslandbouw onder haar hoede. “Het is echt booming,

complex Moerwijk. Misschien wel de laatste plek waar

de aanvragen voor dit soort projecten blijven maar

je wijnranken verwacht. Eerst lopen we langs de bedden

binnenkomen. Ik schat dat we het afgelopen jaar een

met courgettes en pompoenen en dan wanen we ons

kleine dertig plannen hebben ontvangen.”

opeens in Frankrijk. De wijnranken zijn afgelopen voorjaar

De economische crisis is een vriend van de stadsland-

de grond ingegaan en zijn zo te zien goed aangeslagen.

bouw. Kantoorgebouwen staan leeg, stukken grond

Wijngaardenier Tycho Vermeulen is de initiatiefnemer

liggen braak omdat bouwprojecten niet van de grond zijn

van de Stadswijngaard. Hij maakt al tien jaar zelf wijn.

gekomen. Daar spelen gemeenten op in. Ed de Jager

Een eigen wijngaard was een lang gekoesterde wens.

van de gemeente Den Haag weet welke stukken grond

Dankzij steun van onder andere Fonds 1818 gaat die

tijdelijk braak liggen, en als er bewoners zijn met plannen

wens nu in vervulling. Tycho werkt als glastuinbouw­

voor een buurttuin, maakt hij de match.

onderzoeker voor de Universiteit Wageningen UR in Bleiswijk. “Ik ben gefascineerd door het telen van ­gewassen in het algemeen en het telen van druiven in het bijzonder. Vinificatie, zoals het maken van wijn wordt genoemd, is een magisch proces.” Een goede, smaakvolle wijn maken is moeilijk. “Na tien jaar ben ik zover dat ik vrienden mijn wijn durf voor te zetten.”

De helft van de wijngaard is van Tycho. Hij geeft hier cursussen. De andere helft is van dertig particulieren die ieder tien wijnranken hebben. Voor een kleine

‘De economische crisis is een vriend van de ­stadslandbouw’

5

Stadstuinen Leiden

Toen Carien tien jaar geleden als adviseur natuur en milieu

Carien stapt regelmatig op de fiets om een aantal nieuwe

bij het fonds begon, bestond het woord stadslandbouw

projecten te bekijken. “Van dat soort tochtjes kom ik

nog niet eens. “De ontwikkeling begon een jaar of vijf,

altijd heel blij terug. Er gebeuren zulke leuke dingen in

zes geleden tegelijk met de natuurlijke speeltuinen en de

de stad.” De Soedanese stadsboer Elemam Musa in Laak

groene schoolpleinen. Er was veel behoefte aan groen

bijvoorbeeld of de ontwikkeling van de Spinozahof.

en natuur, vooral in de stenige binnenstadswijken.

De Spinozahof is een bloeiende buurttuin voor en door

Er werden door bewoners tegels uit het trottoir gehaald

buurtbewoners. Op de hoek van de Spinozastraat en de

om bloemen te planten.” De stadstuin Emma’s Hof in de

Repelaerstraat markeert de Spinozahof een groene

Haagse Galileïstraat was de eerste door bewoners

kruising van het Oude Centrum, de Schilderswijk en de

opgezette, grote buurttuin. “Daar is ook een stuk met

Stationsbuurt. “Het leuke is dat de bewoners zelf met

kruiden waar de bewoners van mogen plukken. Maar

dit plan zijn gekomen. Op dit moment is het daar nog

echte stadslandbouw is dat niet.”

braakliggend terrein. Dat werkt verloedering in de hand.

Het eerste voorbeeld dat Carien daarvan te binnen schiet,

De buurttuin wordt ingezet om een veilige, duurzame,

is Moe’s Tuin in de Poptahof in Delft. “Een heel leuke

gezonde en sociale buurt te creëren.”

multiculti moestuin tussen de flats, die vooral door allochtone vrouwen wordt beheerd. Zij hebben van huis

Sociaal

uit vaak nog meegekregen hoe je een eigen moestuin

Dat samen tuinieren een verbindende werking heeft,

moet aanleggen. De meeste autochtone Hollanders

staat wel vast. Carien: “Het is natuurlijk niet zo dat alle

hebben die kennis en ervaring niet meer.

problemen in een wijk of buurt als sneeuw voor de zon

Daarom zijn televisieprogramma’s als ‘Maartens Moestuin’

verdwijnen zodra je samen de grond gaat omspitten of

en het boek ‘Jelles Makkelijke Moestuin’ ook zo populair.

tomaten en komkommers gaat plukken, maar het is

Er is grote behoefte aan voorbeelden.” Niet alleen in de

wel een laagdrempelige manier om mensen bij elkaar

Randstad is stadslandbouw in opkomst, ook ver

te krijgen. Die sociale component is voor het fonds

daarbuiten.

een belangrijke reden om dit soort initiatieven te

6

magazine

thema: Stadslandbouw onder­steunen. Daarnaast is het fonds natuurlijk ook bezig

Maar wie niet waagt, wie niet wint, en dus werd de

met de duurzame samenleving. Wij investeren graag in

stichting toch opgericht. Er zijn inmiddels drie binnen-

creatieve en milieuvriendelijke oplossingen.” Een goed

tuinen in Mariahoeve. “Vorig jaar werd er door baldadige

voorbeeld daarvan is volgens Carien de meerjarige

jeugd gevoetbald met een pompoen, er werd een enkele

manifestatie Foodprint (2009-2012) geweest van Stroom,

bloemkool illegaal geoogst en een dronken buurtbewoner

het Haags Centrum voor Beeldende Kunst.

trok groenten uit tuinierbakken.” Maar het samen

“De kunstenaars namen het voortouw in het nadenken

tuinieren, geeft vooral heel veel plezier.

over de voedselvoorziening van grote steden. Het project Foodscape van kunstenares Debra Salomon in de Haagse

De Samentuin in de Mariahof is een nieuwe ontmoetings-

Schilderswijk was daarvan een goed voorbeeld. Of neem

plek in de wijk geworden. “Er worden vooral groenten

het Eetbaar Park in het Zuiderpark. Dat er in Den Haag

en fruit verbouwd, maar er is ook een kunstenares die

nu in leegstaande kantoorgebouwen groenten worden

gewassen kweekt waarmee ze kan kleuren. Zoals mee­

gekweekt, komt mede door Foodprint. Zij hebben het

krap, kool en bieten.”

pad geëffend om op deze manier te denken.”

Opvallend in Mariahoeve zijn de vlindertuinen. “Een

Carien ziet dat mensen sowieso meer bezig zijn met

vlindertuin draagt bij aan de biodiversiteit”, legt initiatief­

de herkomst van voedsel.

neemster Marjan Looije uit. In de vlindertuin groeien

“Mensen willen weten waar hun eten vandaan komt.

planten die veel nectar bevatten. “Zoals het koninginne-

Ze willen geen plofkippen meer en ook geen sperzie-

kruid, sedum en de damastbloem. Deze planten noemen

boontjes uit Nigeria. Het is niet voor niets dat steeds

we nectarplanten. Vlinders hebben nectar nodig om te

meer mensen bij de biologische supermarkt hun

vliegen en zich voort te planten.” Het aanleggen van

­inkopen doen. Zelfs in tijden van economische crisis.”

speciale vlindertuinen heeft succes. “Er zijn veel soorten

Stadslandbouw slaat ook zo aan omdat het een

te zien, zoals de atalanta, de citroenvlinder, het boom-

­inventievere, creatievere manier van tuinieren is. “Het

blauwtje, de gehakkelde aurelia, het bont zandoogje,

kan op het balkon, in bakken op het buurtplein. Het hoeft

het bruin zandoogje en de distelvlinder. En de tuin heeft

ook allemaal niet zo streng volgens de regeltjes. Het gaat

een positieve invloed op de bewoners. Ze werken samen

natuurlijk om de oogst, maar óók om het plezier. Mensen

mee aan het beheer van de tuin, kinderen uit de buurt

die de hele dag op kantoor met airco achter hun laptop

leren ervan. Iedereen wordt er blij van.”

zitten, vinden het heerlijk om ’s avonds of in het weekend met hun handen in de aarde te wroeten.”

Kijkgroen Mariahoeve was altijd al een van de groenste wijken van Den Haag, maar de bewoners hadden geen actieve rol in

‘Bewoners waren bang voor vandalisme in de moestuinen’

het beheer van dat groen. “In de binnentuinen stonden overal bordjes ‘Niet betreden’. Het was allemaal kijk-

Tuingastheer

groen, maar geen beleefgroen”, vertelt Marjan Looije.

Marga Alferink, voorzitter van de Stadstuinen in Leiden,

Zij is betrokken bij de oprichting van Stichting De Tuinen

heeft zelf altijd een moestuin gehad. “Ik had een grote

van Mariahoeve. De stichting wil actiever met het groen in

moestuin met een huisje en een kas.” Maar de combinatie

de wijk aan de slag door er bijvoorbeeld moestuinen van

met een baan en kinderen viel haar zwaar. “Er gaat

te maken. Aanvankelijk stuitte dat plan op veel weerstand

gewoon heel veel tijd in zitten. Je moet onkruid wieden,

van bewoners. “Zij waren bang voor vandalisme in de

ongedierte bestrijden en in de oogsttijd moet je er bijna

moestuinen. Niet helemaal onterecht. Wethouder Ingrid

dagelijks naartoe. Anders rot alles weg.” Toen de

van Engelshoven noemt Mariahoeve niet voor niets een

­gemeente Leiden plannen had voor het aanleggen van

kantelwijk. Er is wel degelijk overlast.”

het historische park Matilo, zag ze een kans. “Er heeft

7

terrein van vijfduizend vierkante meter in de Spoorzone tijdelijk in gebruik aan de stichting. “We gaan daar een PROEFtuin aanleggen”, vertelt Esmeralda van Tuinen, een van de oprichters van Groenkracht. Het idee is dat er groente en fruit worden geteeld en dat bewoners een plukabonnement kunnen nemen om te komen oogsten.

“Maar ook mensen zonder abonnement mogen tegen een kleine vergoeding komen plukken. We willen zo laagdrempelig mogelijk zijn.” Een deel van het terrein Stadswijngaard Den Haag

wordt ingericht als boomkwekerij. “We willen zelf fruitbomen kweken en verkopen om onszelf te kunnen

een castellum – een groot, Romeins kasteel – op die plek

bedruipen. Onze stichting onderscheidt zich van veel

gestaan. De gemeente wilde een deel van die geschiedenis

andere initiatieven, doordat we een zakelijke aanpak

weer zichtbaar maken voor publiek door een park aan

combineren met een sociale functie.” De PROEFtuin

te leggen.” Omwonenden en tuinders van de volkstuinen

wordt een ontmoetingsplek voor alle inwoners van Delft

in het gebied werden uitgenodigd om mee te denken

die iets hebben met natuurlijk stadstuinieren en gezond

over de invulling van een deel van het park. “Ik had in

voedsel. Naast cursussen en workshops komen er

Haarlem de Doe-tuinen gezien, dat zijn kleinere stads-

ook streekmarkten, ruilbeurzen en activiteiten rondom

tuintjes voor mensen die het druk hebben maar toch

tuinieren, duurzaam voedsel en gezonde leefstijl.

willen tuinieren. Een groot succes. Zoiets leek me ook wel

“We werken samen met bedrijven en organisaties, zoals

wat. Vlak bij het park is de nieuwe woonwijk Roomburg

TU Delft, Hogeschool Inholland en andere scholen,

met allemaal jonge gezinnen. Een tuinencomplex is een

kinderopvang en corporaties. De stichting werkt vooral

leuke plek om elkaar beter te leren kennen.” De gemeente

met vrijwilligers, maar heeft ook drie beroepskrachten

zag het plan van Marga zitten en er zijn honderd tuintjes

aangesteld om de PROEFtuin te beheren. Zij hebben

aangelegd. “Van 25 of 50 vierkante meter, zodat het

een permacultuuropleiding gevolgd en weten alles van

behapbaar blijft. De pacht kost een paar tientjes per jaar.

natuurlijke bodembewerking af. We gebruiken geen

We hebben het bewust heel betaalbaar gehouden, dan

kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen.” Een

kan iedereen meedoen. In een centrale schuur ligt

deel van het geld voor het aanleggen van de PROEFtuin

gereedschap dat iedereen mag gebruiken.” Die aanpak

is verkregen door crowdfunding. “Wie meebetaalde,

heeft gewerkt. Alle tuintjes zijn uitgegeven. “Er zitten

kon onlangs een bosje zonnebloemen komen oogsten.”

stevige productietuinen tussen met fruitstruiken, rabarber, artisjokken, aardbeien, wortels, kool en boontjes. Maar

Het duurt nog wel even voordat bij de Haagse Stads­

er zijn ook mensen die bloemen kweken. Er is iemand

wijngaard de eerste druiven kunnen worden geoogst.

die indigo in haar tuin heeft om stoffen mee te verven.

Tycho Vermeulen koos voor de Rondo (Pinot Noir) en de

Het is heel divers, dat maakt het juist zo leuk.”

Johanniter (Riesling). “De witte wijn is lekker bij een

De Stadstuinen hebben ook een tuingastheer. “Hij is twee

kaasplankje.” De rode wijn is ook het beste als aperitief

keer per week aanwezig en schenkt koffie en thee.”

te drinken. “Het is een lichte, rode bourgognewijn. Daar moet je geen grote stukken vlees bij gaan eten. Dan proef

PROEFtuin

je de subtiele smaak niet meer.”

Stichting Groenkracht begon in 2011 al met eetbaar groen

Maar dit jaar zullen de wijnranken geen vrucht dragen.

in pluktuinen in diverse wijken in Delft en Delfgauw.

Pas volgend najaar kan er worden geoogst. “Het zal wel

De positieve ervaringen die daarmee werden opgedaan,

2016 zijn als we voor het eerst het glas kunnen vullen

kan de stichting nu goed gebruiken voor een veel groter

met wijn van de Haagse Stadswijngaard. Wijn maken is

project. De gemeente Delft geeft een braakliggend

geduld hebben.”

8

magazine

thema: Stadslandbouw

‘Ik zie nu meer samenhang in de natuur, het is één organisme’

9

In gesprek met...

Theo Borgert Vrijwilliger bij De Tuinen van Mariahoeve Vorig jaar liep Theo Borgert achteloos door park De Horst in Mariahoeve. “Ik zag daar wat mensen die bezig waren snoeiafval op te ruimen. Ik ben spontaan mee gaan helpen om takken klein te maken en weg te brengen. Ze vroegen of ik nog eens wilde komen helpen. Zo is het contact ontstaan.”

Eerst zag ik allemaal afzonderlijke planten en insecten, maar het is één organisme.” Dit voorjaar kon hij zijn kennis eindelijk in de praktijk brengen met het eerste bijenvolk van de Mariahof. Voor het steken is hij niet bang. “Dat hoort erbij, muggen vind ik erger en gelukkig ben ik niet allergisch voor bijensteken. Je moet geen onverwachte bewegingen maken, dan gebeurt er niets.

Ik werk meestal zonder handschoenen, dan heb je meer grip.” Deze zomer kon hij voor het eerst honing slingeren.

Inmiddels is Theo een van de vaste vrijwilligers van de

“De bijen hebben een enorme hoeveelheid honing

Mariahof. “De wijk Mariahoeve is vernoemd naar de

gemaakt. Ik heb de honing voorzichtig uit de raten

hoeve die hier vroeger heeft gestaan. De hoeve had een

gepeuterd en in een grote emmer gestort.” Daarna werd

hof met veel fruit en groente.” Een klein stukje van die

het vloeibare goud in potjes gegoten. “We hebben een

rijke historie herleeft door de Mariahof. Het beheer van

eigen etiket, ontworpen door Sandra Christe. De Maria­

deze en andere tuinen in Mariahoeve is in handen van

hofhoning smaakt heerlijk zacht en ziet er prachtig uit.”

Stichting De Tuinen van Mariahoeve. Er wordt gewerkt met

Door al het werk met de bijen is Theo wat minder actief

en voor buurtbewoners, Resto VanHarte en scholieren

geweest in de tuin. “Ik help nog wel mee om een andere

van the British Junior School en de Vuurvlinder.

tuin in de wijk te bewateren. Niet onbelangrijk in de

Verzekeringsmaatschappij Aegon heeft onlangs een

zomermaanden.” Hij ziet dat vooral allochtone bewoners

aandeel genomen in de Honingbank en dat aan De Tuinen

actief zijn in de moestuinen. “Zelf groente en fruit

van Mariahoeve geschonken. Naast een bijenkast en

verbouwen kennen zij vanuit hun culturele achtergrond.

uitrusting zit er ook een opleiding voor twee personen

Ze weten hoe het moet.” De vlindertuinen zijn meer in

bij. Theo voelde er wel wat voor om imker te worden.

trek bij de Hollandse buurtbewoners. “Die vinden het

Vorig najaar begon hij onder begeleiding van imker

leuk om veel vlinders te trekken door de juiste struiken

Jacques Dom. “In de winter zijn de bijen niet actief, dus

te planten.” Mariahoeve is een mooie groene wijk en door

ik ben begonnen met aardig wat theorie. Ik heb heel

het werken in de tuinen ontstaan er nieuwe contacten.

veel over bijen geleerd. Ben heel anders naar planten

“De tuinen zorgen voor ontspanning en je kunt er ook

gaan kijken. Ik zie veel meer samenhang in de natuur.

nog iets van opsteken.”

magazine

10

Deze Herfst

PrinsenKwartier Delft Nu is het pand aan het Sint Agathaplein in Delft nog dicht en een

in, dan kun je niet om PrinsenKwartier heen. Het is daarom ook

beetje somber. Museum Nusantara – met een collectie bestaande

belangrijk dat het gebouw een uitnodigende en levendige uitstraling

uit gebruiks- en andere voorwerpen uit Indonesië – zat er jaren in.

krijgt.” Daarvoor is een lichte facelift nodig. “Het pand is op zichzelf

Het museum moest wegens bezuinigingen sluiten en nu staat het

in prima conditie, maar het oogt nu wat donker, gesloten en verstild.

pand leeg. Maar niet lang. Dit najaar opent PrinsenKwartier er zijn

Daar wordt met een paar ingrepen iets aan gedaan.” Het duurde iets

deuren. Een centrum voor creatieve industrie.

langer dan voorzien voordat met de werkzaamheden kon worden begonnen. “De afwikkeling van de collectie van Nusantara kostte meer

“Het moet er levendig, licht en open worden”, beschrijft Jan Brouwer

tijd. Een deel is verkocht en sommige spullen zijn elders opgeslagen.

de sfeer. Hij is een van de deelnemers van PrinsenKwartier. “Het moet

Het zijn veel legaten, dus daar moet je zorgvuldig mee omspringen.”

een plek zijn waar je niet langs kunt lopen zonder dat je er even naar binnen stapt. Al is het maar om even een kop koffie te drinken in het café.”

“De gedachte is dat het geheel meer is dan de som der delen. Dat we elkaar gaan versterken, dat er dwarsverbanden en kruisbestuiving ontstaan door samen in één pand te zitten en dat het voor de bezoeker ook handiger is om ons allemaal bij elkaar te hebben. We zijn heel blij dat we mede dankzij de steun van Fonds 1818 deze stap hebben

‘Centrum voor creatieve ­industrie waar je niet ­omheen kunt’

kunnen zetten”, aldus Brouwer, een van de oprichters van TOP, een centrum voor debatten en lezingen dat actief is op het snijvlak van

Door de vertraging lukt het niet meer om PrinsenKwartier in de herfst

maatschappij, creatieve industrie en techniek. “We zijn begonnen in

al groots en meeslepend te openen. “We doen nu een ‘soft launch’

Bacinol en zijn heel blij dat we nu in dit prachtige, historische gebouw

zoals dat in jargon zo mooi heet. Dus een wat kleinere opening,

mogen zitten.”

waarbij de bezoeker een goede indruk kan krijgen van wat het gaat

Met de ontwikkeling van de Spoorzone krijgt PrinsenKwartier

worden. We willen de mensen in de stad er vanaf het begin zo veel

hernieuwde betekenis als toegangsroute naar de binnenstad van

mogelijk bij betrekken. Het café is dan in elk geval open, dus gezellig

Delft. “Als je uitstapt op het nieuwe station en je wilt de binnenstad

wordt het zeker.” Mensen van leerwerkbedrijf Stichting Stunt worden ingezet voor alle hand- en spandiensten in PrinsenKwartier. “Er komt heel wat kijken bij het organiseren van tentoonstellingen, lezingen en debatten. Het is geweldig dat de mensen van Stunt ons daarbij willen helpen en het is voor hen weer een mooie kans om werk­ ervaring op te doen. Samen de krachten bundelen is precies wat we met PrinsenKwartier beogen. Iedereen staat te popelen om er aan de slag te gaan.” www.prinsenkwartier.nl

In PrinsenKwartier gaat een aantal Delftse kunstinstellingen samen­werken. Het gaat om Kadmium (Stichting Beeldende Kunsten Delft), HYPO Kunstsuper, Delft Design, Stichting Stunt, het Collectief, TOP en Museum Prinsenhof Delft.

11

vitrine Drie graven voor de kust van Scheveningen Zeven weken na het begin van de Eerste Wereldoorlog werden drie Britse marineschepen door Duitse torpedo’s voor de kust van Scheveningen tot zinken gebracht. Het is een van de grootste zeerampen uit de wereld­geschiedenis. Schrijver Henk van der Linden schetste de gebeurtenissen recent in zijn boek ‘Drie massagraven voor de Nederlandse kust’. Met de gelijknamige tentoonstelling in het museum Muzee Scheveningen krijgt deze ramp een plek in de geschiedenis en de herdenkingen. De tentoonstelling is te bezoeken van 18 september tot medio februari 2015. www.muzee.nl

Social Sofa Woon- en zorgcentrum Duinhage in Den Haag bestaat 50 jaar.

Dat wordt gevierd met onder andere het maken van een social sofa, die bij de ingang van het woon- en zorgcentrum aan de De Savornin Lohmanlaan wordt geplaatst. In verschillende teams werken kinderen van de basisschool Bohemen-Kijkduin, bewoners, vrijwilligers en buurt­bewoners aan de mozaïekbank. Het is een hele klus, maar het resultaat is ernaar!

Fototentoonstelling Leiden Leiden kent al verschillende festivals waar nationaal talent wordt ontdekt, zoals het Leids Cabaret Festival en het Leiden Internationaal Film Festival. Met het nieuwe Fotofestival komt daar nog een bij.

Als deel van het festival krijgt fototalent een podium in de vorm van een openluchtexpositie. Fotografen die minder dan vijf jaar geleden zijn afgestudeerd, kunnen vier foto’s inleveren. Een vakkundige jury beoordeelt en selecteert de inzendingen. De gekozen werken worden van 11 oktober t/m 8 november in de Leidse binnenstad geëxposeerd. www.talentvollefotografen.com

Indian Film Festival The Hague Tijdens de alweer vierde editie van het Indian Film Festival The Hague worden de bezoekers getrakteerd op 35 Indiase films en documentaires. Van arthouse tot Bollywood, het programma biedt voor ieder wat wils. Naast de uitgebreide filmprogrammering zijn er debatten en een educatieprogramma. Het filmfestival is van 2 t/m 29 oktober in het Filmhuis Den Haag en Pathé Buitenhof. www.indianFFTH.nl

12

magazine

Binckhorst in vervoering Op de tentoonstelling ‘Binckhorst in vervoering’ op 4 oktober staan de mobiliteit en de daaraan verbonden industrie en bedrijvigheid op de Binckhorst in de 20ste en 21ste eeuw centraal. De Binckhorst heeft wat dat betreft een rijke geschiedenis met bijvoorbeeld Autopalace, de solexen van Van der Heem en de fietsen van De Vierkleur.

Decor van de expositie is een historische bus van HTM. De rijdende ­tentoonstelling start bij het voormalige complex van Autopalace aan de Binckhorstlaan in Den Haag. De deuren van de showroom van Autopalace, het Busmuseum en de voormalige hallen van auto­ bedrijf Louwman zijn die dag ook open. www.shie.nl

Noordpoolacademie Bernice Notenboom startte dit voorjaar de expeditie, ‘Arctic March’.

Ze skiede anderhalve maand door het Arctisch gebied om de gevolgen van de klimaatverandering onder de aandacht te brengen. In het werkgebied van Fonds 1818 volgden verschillend basisscholen en scholen voor voorgezet onderwijs de expeditie. Vóór de expeditie gaf Bernice presentaties op de scholen in Noordwijk, Pijnacker, Den Haag en Leiden. Dit najaar gaan de leerlingen tijdens een heuse ‘Noordpoolacademie’ hun eigen lokale publiciteitsacties opzetten, om vraagstukken rondom het milieu op de kaart te zetten.

Escamp Inside Out Met zijn project ‘Inside Out’ geeft de Franse kunstenaar JR mensen van over de hele wereld een gezicht. Menig gebouw, tunnel en trottoir zijn door bewoners beplakt met persoonlijke portretten, en zo laten ze zien waar ze voor staan.

Platform57 haalt Inside Out naar Escamp om de bewoners van dit Haagse stadsdeel een gezicht te geven. Van augustus tot december worden bewoners gefotografeerd en worden deze foto’s in de openbare ruimte opgehangen. www.platform57.nl

Bunkerdag Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilde de Duitse bezetter zich wapenen tegen een mogelijke invasie in West-Europa met de aanleg van de Atlantikwall. Den Haag had, als hofstad, een belangrijke symbolische betekenis en werd dan ook goed versterkt. Ruim 30.000 woningen werden gesloopt om plaats te maken voor bunkers, grachten en tankversperringen. Tijdens de Haagse Bunkerdag op 27 september konden mensen een kijkje nemen in en bij de onderdelen van de Atlantikwall, en zo de verborgen verhalen van deze erfenis beleven.

Fotograaf: Bas de Mos

13

www.bunkerdag.nl

Leidse Hooidagen Stadsbewoners waren van harte uitgenodigd om op 23 en 24 augustus een kijkje te komen nemen in het natuurgebied ’t Vogelhoff in de Oostvlietpolder bij Leiden. Tijdens het weekend konden geïnteresseerden kennismaken met het gebied en met alle aspecten van natuur, voeding en dieren. De ondernemers in de polder organiseerden verschillende activiteiten en demonstraties. ’s Avonds konden bezoekers gezamenlijk eten en werd er in samenwerking met het Leids Filmfestival een film gedraaid. www.zhl.nl

Trap&Hap Voedselafval maakt het grootste deel uit van het huishoudelijk afval.

Door de afstand tussen het productieproces en het uiteindelijk consumeren is voedsel een wegwerpproduct geworden. Met het project Trap&Hap wilde Masters That Matter de betrokkenheid bij de voedselproductie en uiteindelijk bij het afvalvraagstuk vergroten.

Op 9 augustus fietsten 38 mensen de eerste Trap&Hap- pizza- of quicheroute. Via de Facebookpagina van Trap&Hap kozen zij een fietsafstand en een gerecht en fietsten ze langs lokale producenten waar ze de kersverse ingrediënten voor hun pizza of quiche haalden.

Een lekker dagje uit met een smakelijke afronding!

14

magazine

terugblik Hoe is het verder gegaan met projecten die Fonds 1818 ­steunde?

Werd het een succes, zijn de doelen gehaald of is het nog steeds hard werken? We kijken terug naar…

Sigrid Jansen met Stadslabplannen Breestraat

Aandelen Stadslab Leiden “Sinds 2012 geeft Stadslab Leiden aandelen uit. Hiermee

bijvoorbeeld in om na te denken over hoe je de binnen-

steun je Stadslab en zijn activiteiten. Ook doe je hiermee

stad aantrekkelijk kunt houden nu steeds meer mensen

een bijdrage in onze LEFPOT. Met het geld uit die pot

online winkelen. De plannen voor de Breestraat zijn daar

kunnen we nieuwe projecten een vliegende start geven”,

een goed voorbeeld van. Ruim baan voor voetgangers,

vertelt voorzitter Arian van Rijssen. Je kunt al een

de fietser is te gast en de bussen moeten eruit. Op die

aandeel kopen voor 365 euro per jaar. “Dus voor één euro

manier wordt de Breestraat weer aantrekkelijk voor

per dag, dat is geen geld. Voor dat geld krijg je een

winkelend publiek. Ook dachten de Stadstijgers na over

eer­volle vermelding op de website van Stadslab.”

de herbestemming van de vele brugwachtershuisjes in

Er zijn al flink wat aandelen verkocht, onder andere aan

Leiden. “Die staan nu leeg omdat de bruggen digitaal

Fonds 1818. “Daar zijn we heel blij mee. Het is fijn om

worden bediend.” Bij de presentaties van de door de

wat financiële armslag te hebben. Maar het is ook een

Stadstijgers bedachte oplossingen waren diverse geld-

blijk van vertrouwen in onze organisatie en een impuls

schieters aanwezig.

om ons te blijven inzetten voor onze mooie stad.”

Een van de projecten die tot stand zijn gekomen, is

‘Leiden kan altijd leuker’

Stadstijgers, een onderwijsproject rond nieuw burgerschap. “Wij zijn van mening dat je actief burgerschap

“Vijf jaar geleden begon Stadslab met twee mensen die

kunt leren en je kunt hiermee beginnen op de middel-

de drang hadden om Leiden leuker te maken en niet

bare school.” Deze scholieren, de Stadstijgers, ervaren

wilden wachten tot de gemeente in actie zou komen.

een week lang dat ze met hun eigen talent en kennis

Inmiddels zijn duizend Leidenaren bij ons aangesloten.

verschil kunnen maken in hun stad. In november gingen

Iedereen met een goed idee is welkom. Wij koppelen

zij een week lang op pad met organisaties uit de stad.

mensen aan elkaar en geven zo nodig ondersteuning.

“Omdat ze jong en fris zijn, kunnen ze vaak beter out of

Op die manier zijn al veel leuke initiatieven van de grond

the box denken dan mensen die al jaren bij een bedrijf of

gekomen.” Stadslab Leiden werd uitgeroepen tot dé

organisatie werken. Ze komen vaak met heel innovatieve

vrijwilligersorganisatie van 2011.

ideeën.” De gemeente Leiden zette de Stadstijgers

www.stadslableiden.nl

cursussen 2014

15

Om de deskundigheid van vrijwilligers te bevorderen, biedt Fonds 1818 diverse workshops, cursussen en kennisbijeenkomsten aan. Deze activiteiten zijn bestemd voor vertegenwoordigers van organisaties die hoofdzakelijk met vrijwilligers werken en in potentie met succes een aanvraag kunnen indienen bij Fonds 1818. Alle cursussen zijn gratis.

Workshop Fondsenwerving

Meer vrijwilligers in korte tijd

Projectplan schrijven

In een middag maakt u kennis met de

Deze training is een intensief traject van

Aan de basis van ieder project ligt een

wereld van de fondsen, leert u hoe u

zes maanden waarin u actief aan de slag

projectplan. Hierin legt u vast wat de

een fonds zoekt dat bij uw project past

gaat met het werven van vrijwilligers

doelstellingen zijn, hoe u die denkt te

en oefent u met het schrijven van een

voor uw organisatie. U onderzoekt wat

bereiken, wat tijdens het project moet

donatie­aanvraag. Het is mogelijk vooraf

de organisatie nodig heeft, maakt een

gebeuren en wie waarvoor verantwoor-

een concept aanvraag of projectplan aan

wervingsplan en een beleidsplan. Aan

delijk is. Of uw project nu groot of

Fonds 1818 voor te leggen.

het einde van het traject heeft u ook

klein is; een goed projectplan zorgt

daadwerkelijk nieuwe vrijwilligers

dat u overzicht houdt.

Crowdfunding

gevonden.

Bestuur en Management

Een grote groep mensen geeft een bijdrage in geld, tijd of middelen om

Sponsoring

Het goed besturen van een vrijwilligers-

uw project van de grond te krijgen.

Maatschappelijke organisaties en

organisatie vraagt veel van de bestuurs-

Met crowdfunding zorgt u niet alleen

­bedrijven gaan vandaag de dag partner-

leden. Er worden eisen gesteld aan

voor financiering van uw plannen maar

schappen aan waar beide partijen

een bestuurder, er zijn taken en verant-

creëert u ook draagvlak. Bij goed

energie in steken. Sponsoring is op deze

woordelijkheden en de bestuursleden

crowdfunden komt heel wat kijken.

manier onderdeel geworden van maat-

moeten de achterban betrokken houden.

schappelijk betrokken ondernemerschap.

In deze workshop leert u hoe u uw

Financieel Management

Tijdens deze workshop krijgt u hand­

organisatie goed bestuurt.

In twee avonden leert u onder meer hoe

vatten om ondernemende partners te

een begroting en een balans te maken,

vinden en ook daadwerkelijk bij uw

de financiën van uw organisatie goed

stichting te betrekken.

Kijk voor data, tijden, locatie en

te beheren en doelen voor de toekomst

­aanmelden op www.fonds1818.nl

te stellen.

onder cursussen.

algemene informatie over Fonds 1818 Colofon

Aanvraagprocedure

Meer informatie

Fonds 1818 Magazine is een uitgave van Fonds 1818 en verschijnt vier maal per jaar.

Aanvragen voor een donatie kunnen ruim voor aanvang van het project schriftelijk bij Fonds 1818 worden ingediend. Fonds 1818 geeft alleen donaties aan stichtingen of verenigingen.

De behandeling van uw aanvraag duurt 6 tot 8 weken.

Heeft u vragen over de criteria voor een donatie, over het opstellen en indienen van een aanvraag bij Fonds 1818 of over fondsenwerving in het algemeen?

Kijk dan op www.fonds1818.nl of neem contact op met onze afdeling Communicatie op 070 375 49 57 of info@fonds1818.nl

Redactie: Corien Bosch Redactionele ondersteuning: Marieke van ’t Hul Interviews: Floor de Booys Fotografie: Eva Hofman, Inge Stolwijk en diverse fotografen en bruikleen­gevers van de beschreven projecten Concept en vormgeving: Ontwerpwerk Lithografie en druk: Drukkerij ANDO, Den Haag

<24 Voor jongeren tot 24 jaar geldt een speciale, eenvoudige procedure.

Deze jonge aanvragers hoeven voor een donatie tot € 3.000,- geen stichting of vereniging te zijn!

Voor meer informatie: www.fonds1818-24.nl

Wilt u het Fonds 1818 Magazine ieder kwartaal ontvangen? Stuur dan een e-mail met uw adres­ gegevens naar info@fonds1818.nl of meld u aan via de website. Een abonnement is gratis.

Volg Fonds 1818 en Fonds1818<24 ook op Facebook en Twitter.

16

Minibieb1818 Met het programma Minibieb1818

Zo zijn de gelezen boeken van de

U kunt er zelf

is de regio dit voorjaar zo’n

één, een nieuw leesavontuur voor

iets moois

150 kleurrijke boekenkastjes rijker

de ander.

van maken.

geworden. Ze hangen aan gevels

Op de

van woonhuizen en staan in

In de maand oktober biedt

website van

­voortuinen, bij kinder­boerdijen of

Fonds 1818 particulieren opnieuw

minibieb.nl staan vele voorbeelden

gewoon langs de kant van de weg.

de mogelijkheid om een kast met

van v­ ersierde kastjes.

U kunt uw gelezen boeken uitlenen

flinke korting aan te vragen. Er zijn

of ­verkopen maar ook ruilen met

drie modellen. Het kleinste model

vrienden en buren via een mini-

kost € 40,–. De minibiebs worden

2014 beschik­baar voor inwoners

bieb. Het idee is dat iemand een

gemaakt door de sociale werk-

van de regio. Voor meer informatie

boek meeneemt en er een eigen

voorziening Stichting Visie-R en

en het bestellen van de minibiebs:

boek voor in de plaats terugzet.

worden in de grondverf geleverd.

www.minibieb.nl/minibieb1818

Minibieb1818 is van 1 t/m 31 oktober

kijk op www.fonds1818.nl

Hillegom

Noordwijk

Noordwijker hout Lisse

Fonds 1818 steunt maatschappelijke en culturele Teylingen

projecten in de regio Den Haag, Delft, Zoetermeer, Leiden en de Bollenstreek.

Katwijk

Oegstgees t

U kent uw buurt, wijk, stad of regio het beste en weet wat

Leiden

nodig is. Dankzij u worden woonwijken weer leefbaar,

W assenaar Voor schoten

leren allochtone vrouwen fietsen, worden monumenten gerestaureerd, worden er theatervoorstellingen gemaakt, leren jongeren met elkaar discussiëren en kunnen met

LeidschendamVoorburg

Den Haag

olie besmeurde vogels weer vliegen. Wij nodigen u van

Den Haag

harte uit om uw ideeën en projecten met ons te delen.

U het project, wij het geld.

RIVIERVISMARKT 4

POSTBUS 895

2513 AM DEN HAAG

2501 CW DEN HAAG

070 364 11 41

INFO@FONDS1818.NL

Rijswijk PijnackerNootdorp Delft

Midden Delfland

Zoeterwoude

Zoetermeer

Leiderdor p