Fonds 1818 Magazine - April 2017

Magazine #2 2017

Deze Lente: Licht op Loosduinen Extra: Stichting ­Noordzeeboerderij In gesprek met: Carien Overdijk

Duurzame wijkgenoten thema

Deze Lente Licht op Loosduinen – theater

‘De geboorte van 365 kinderen én Den Haag’ Gravin Margaretha van Henneberg kreeg bezoek van een bedelares die om eten vroeg voor haar tweeling. De gravin beschuldigde haar van onkuisheid, omdat een vrouw niet van twee kinderen tegelijkertijd bezwangerd zou kunnen worden door één man. De bedelares bad daarop tot God dat de gravin net zo veel kinderen zou krijgen als er dagen in het jaar zijn. Haar gebed werd verhoord: op Goede Vrijdag van het jaar 1276 beviel Margaretha van 365 kinderen. Moeder en kinderen stierven dezelfde dag en werden begraven in de Abdijkerk van Loosduinen, waar de doopbekkens nog altijd op een gedenkbord aan de muur hangen.

het theater- en erfgoedproject waarin de voorstelling centraal staat. “Alle Loosduiners kennen de legende.

Maar pas toen ik me verdiepte in de geschiedenis van Loosduinen, ontdekte ik dat Margaretha familie was van de stichters van het Binnenhof. Daar moet je toch iets mee!” In het verlengde van het theaterstuk vinden er lezingen, rondleidingen, een arrangement en een school­ project plaats. “We willen aan de hand van het volks­ verhaal laten zien hoe Den Haag is ontstaan: dat dit voor een groot deel te maken heeft met Floris IV, Willem II en Floris V, respectievelijk de vader, broer en neef van gravin Margaretha.”

Het is de legende van Margaretha en haar 365 kinderen die de Abdijkerk tot bedevaartsoord maakte voor kinder­ loze vrouwen. “Ze kwamen uit heel Europa om hier te bidden voor vruchtbaarheid”, weet Piet Bogaards.

Hij schreef het script en de liedjes voor het toneelstuk ‘Het Wonder van Margaretha en de Geboorte van Den Haag’, dat dit voorjaar vier keer wordt opgevoerd in de kerk. “Het is theater: fictie en feiten lopen door elkaar, er zitten veel woordspelingen in en verwijzingen naar het heden”, vertelt regisseur Ron van Lente.

“Alle zintuigen worden aangesproken: de bevalling wordt gesuggereerd met rode lakens en rood licht, stads­ beiaardier Gijsbert Kok speelt middeleeuwse muziek op het achttiende-eeuwse orgel en brandende kaarsen in de kroonluchters zorgen voor een historische geur.”

Regisseur Ron van Lente en actrice Vera de Vries (als Margaretha) repeteren

Binnenhof

in de Abdijkerk van Loosduinen.

Een bedevaartsoord is de kerk niet meer. “Tegenwoordig lichtoploosduinen.nl

hebben we IVF”, grapt Hanneke Besseling. Zij initieerde

2

Inhoud thema

voorwoord

beste lezer,

Duurzame ­wijkgenoten

Een goede manier om mensen te bewegen tot gedragsverandering is door ze direct het effect van hun eigen handelen te tonen. Zo kijk

Het delen van een elektrische auto, het mee­

ik vanachter mijn bureau naar het metertje dat bijhoudt hoeveel

geven van een doggybag in een restaurant of

energie de zonnepanelen op het dak opwekken. Eigenlijk zou er een

met je buren ervaringen uitwisselen over

‘slimme’ meter naast moeten hangen die meet hoeveelheid energie

energiebesparing in huis: duurzaamheid is niet

ik direct bespaar wanneer ik een paar lampen uitschakel op mijn

langer iets voor activisten maar een actiepunt

verdieping. Het zal mij en mijn collega’s vast inspireren tot nog

van gewone mensen die in hun eigen omgeving

meer energiezuinig gedrag. In dit magazine brengen we daarom

aan de slag gaan. Pagina 4

initiatieven van Duurzame Wijkgenoten in beeld, waarvoor geldt: een goed voorbeeld, doet volgen.

Een steeds groter wordende groep individuen maakt zich hard voor

gerelateerd

een betere leefomgeving voor mens en dier. Zij laten ook nadrukkelijker van zich horen. Of het nu gaat over de herinrichting van

Zeewier is duurzaam én lekker

vervallen buurttuinen, het aanjagen van de circulaire economie of

Voor de kust van Scheveningen ligt een

honderden woningeigenaren overtuigen om hun huis aan te laten

­zeewierboerderij. Nu is het nog een proef­

sluiten op aardwarmte; de dadendrang van deze nieuwe groep

station maar de dromen van Stichting

‘wijkopbouwwerkers’ is enorm. Wat vooral opvalt is dat hun kleine

Noordzeeboerderij zijn groots. Doel is groot-

acties zich richten op gedragsverandering in hun directe omgeving.

schalige maar duurzame productie op zee

Zoals Wim Schutten van de Groene Regentes zegt: “We gaan klein

tussen de windmolens. Pagina 9

beginnen, dan loopt het vanzelf uit de hand.” Wim deelt onder andere met een aantal buurtbewoners een elektrische auto. Op zichzelf

In gesprek met…

een klein initiatief, maar omdat ze samen een grote groep vertegen­

Carien Overdijk doet graag iets heel concreets.

woordigen die voorheen onzichtbaar was, zijn ze in korte tijd uitge-

Ze legt haar hele ziel en zaligheid in het duur-

groeid tot een nieuwe milieubeweging in hun buurt. En dat inspireert!

zaam maken van de horeca in Leiden. Het is een langzaam proces. “We hopen op een olie-

Murat Aslancik Fonds 1818

vlekwerking”. Pagina 10

en meer

Vitrine

Terugblik

Van het fonds…

Diverse projecten in het kort Pagina 12

Kunstroute van school naar kunst

Idylles voor vlinders

Pagina 14 3

Pagina 15

Thema

‘Je mag best genieten, maar er af en toe een beetje bij ­nadenken kan geen kwaad’

Thema

Duurzame ­wijkgenoten: ‘Vrienden en buren zijn de beste adviseurs’ Duurzaamheid moet niet van bovenaf worden opgelegd, maar moet voortkomen uit de behoefte van mensen zelf.

Dat is de ervaring van Fonds 1818, dat bewuste burgers graag steunt in het terugdringen van CO2-uitstoot in hun eigen leefomgeving.

“Individuen die laten zien dat het anders kan,

richten zich op hun eigen omgeving. Het gaat

bewust met eten om te gaan”, concludeert

alleen dát leidt tot gedragsverandering”,

om mensen en hún leefwereld, dat past bij

Edith. “Je mag best genieten, maar er af en

meent Murat Aslancik, projectadviseur milieu

Fonds 1818.”

toe een beetje bij nadenken kan geen kwaad.”

en educatie bij Fonds 1818. “Vrienden en

Bewustwording is precies wat Stichting

buren zijn de beste adviseurs.” Bijvoorbeeld

Doggybag

Duurzame Horeca Leiden en omstreken

tijdens een EnergyParty, waar kennissen

Edith Rodrigues en Sietse Loeven zijn vaste

hoopt te bereiken. Zowel bij het uitgaans­

praten over hun energierekening en manieren

klanten van Vlot, een grand café aan de

publiek als bij horecaondernemers.

om die omlaag te krijgen. “Dat is dé manier,

Prinsessekade in Leiden. De doggybag die

Om te beginnen in Leiden en omgeving (van

daar kan geen campagne tegenop.”

bedrijfsleider Kiki Turk aanbiedt om over-

Voorschoten tot Noordwijk), onder aanvoering

Of het groepje wijkgenoten in het Haagse

gebleven eten mee naar huis te nemen,

van Carien Overdijk: “In Leiden zijn ruim

Regentessekwartier dat experimenteert met

hebben ze tot nu toe niet nodig gehad. “Mijn

driehonderd horecagelegenheden, onze

een elektrische deelauto. “Een voorbeeld

ouders hebben ondergedoken gezeten”,

regionale database telt er ruim duizend.

van hoe je een beweging start.” En dan zijn

vertelt Edith. “Het is er in gemept: al stik je

Horecaondernemers hebben nog weinig

er nog de Leidse vrijwilligers die horeca­

erin, het gaat op. Want niet iedereen heeft

belangstelling voor klimaatverandering,

bedrijven stimuleren om duurzamer te

te eten, ook nu niet.” Eten weggooien is

milieu en dierenwelzijn. Bij het uitgaans­

ondernemen. “Allemaal burgers die het heft

zonde, vindt ook Kiki: “Daarom pakken we

publiek is vaak al meer besef van deze

in eigen hand nemen en de gevestigde orde

de restjes graag in.” En wat toch wordt

kwesties, maar staat de knop ‘bewust

laten zien dat het anders kan. Ze hoeven

achtergelaten, gaat met het personeel mee

consumeren’ even uit tijdens een gezellige

niet direct de wereld te veranderen, maar

voor hun cavia’s en konijnen. “Het is goed om

dag of een avond stappen. We moedigen

5

Thema

‘Ik schrik me rot van onze gasrekening’ mensen aan om duurzame opties te vragen

op het menu kan een zaak er natuurlijk niet

en zo ondernemers bewuster te maken.

op.” De lijst is dan ook nog niet erg lang.

De ondernemers zelf helpen we met concrete

Het duurzaamste Leidse adres is biologisch

projecten, waarin we laten zien wat er

restaurant Logica. “Mooier kun je niet

allemaal mogelijk is.” Daarbij blijft de

hebben!” Maar ook lunchroom Catootje doet

opgeheven vinger achterwege. “We zijn geen

het goed, met een tappunt voor gratis water

groene politie.”

in het midden van de zaak. Vlot staat even-

De stichting beveelt duurzame lunchrooms

eens in de eregalerij. “We zien dat ze hier al

en restaurants aan op de website

best veel duurzame keuzes maken. Tonijn is

­duurzaamuiteten.nl. “We moeten wel kritisch

een bedreigde, maar veelgevraagde vissoort.

blijven. Met terrasverwarming of dierenleed

Hier kijken ze naar de herkomst. Ook de zalm wordt conform de Viswijzer ingekocht”, weet Carien. “We serveren biologische koffie

‘Verdubbelaar’ Klimaatfonds Den Haag

en taart”, vult Kiki aan. “We hebben dekentjes

Fonds 1818 werkt samen met het

ledverlichting en energiezuinige apparatuur.”

in plaats van verwarming op het terras,

Klimaatfonds Den Haag. Als een non-

te delen. Het is onafhankelijk advies.”

profitorganisatie kiest voor bijvoorbeeld

EnergyParty

Al snel vliegen getallen en rekensommen

het vervangen van conventionele

Ledlampen en de zuinige programma’s op

over tafel. “Ik schrik me rot van onze gas­

­lampen door LED-verlichting, berekent

wasmachine en vaatwasser zijn inmiddels

rekening”, zegt Marije. “We hebben een

het Klimaatfonds hoeveel CO2 er wordt

ook ontdekt door de consument. Maar om

megagroot huis met hoge plafonds, maar

bespaard. Voor elke ton (1000 kilo)

thuis energie te besparen is veel meer

dit vind ik echt idioot.” Tjerk blijkt juist

CO2-reductie ontvangt de organisatie

mogelijk, zo blijkt op de EnergyParty in een

extreem weinig gas te verbruiken. “Wat doe

¤ 15,-. Dit verdubbelt Fonds 1818 naar

woning aan de Obrechtstraat in Den Haag.

je hier? Je mag naar huis!”, roept een van

¤ 30,-. Op deze manier kan tot 40% van

Acht buurtgenoten zijn daar op een donder-

de andere aanwezigen. Alexander is het

een investering terugverdiend worden.

dagavond bijeengekomen ‘om inzicht te

daar niet mee eens: “Het kan altijd beter!

“Een extra motivatie om te kiezen voor

krijgen in hun eigen verbruik en mogelijke

Als je hoog bent in gasverbruik, dan is isolatie

energiebesparing”, aldus Murat Aslancik

maatregelen om deze naar beneden bij te

verstandig. Ben je hoog in stroom, neem

van Fonds 1818. In 2016 is aan achttien

stellen’, aldus initiatiefnemer en begeleider

dan zonnepanelen.”

organisaties ruim ¤ 50.000,- gedoneerd

Alexander van de Beek van 070Energiek.

Welke maatregel voor wie interessant

(gemiddeld ¤ 2.800,- per organisatie).

“We kunnen van elkaar leren door onze

kan zijn, wordt in tweetallen besproken aan

energierekeningen te vergelijken en kennis

de hand van besparingskaarten: “Mag ik

6

Thema

aldus Alexander, zelfstandig adviseur duurzaam bouwen en een van de oprichters van de ‘coöperatieve vereniging van buurtgenoten’.

“Ik vind dat de energietransitie onvoldoende op gang komt in de landelijke politiek, die wordt geleid door de energielobby. Laten we het dan zelf doen!” Dakisolatie, vloerisolatie, dubbel glas, droogkasten voor de was, regenwateropvang, energiezuinige apparaten, zonneboiler, zonnepanelen. De woning van Alexander aan de Groot Hertoginnelaan heeft inmiddels een energiezuinig A-label, Energienota’s vergelijken tijdens een EnergyParty

nu gaat hij aan de slag met een kluswoning in Laak. “Energie besparen, maar ook zelf opwekken en inkopen.” Haagse Stroom, dat is het ideaal. “De macht terug bij de

de warmtepomp? Mogen wij nog een

Investeren

consument.”

­vloer­­isolatie? Oja, die willen wij ook wel.

Inmiddels zijn er 180 EnergyParty’s georga-

Buurtvereniging De Groene Regentes werkt

En een radiatorventilator.” Het lijkt wel

niseerd, waarmee 800 huishoudens zijn

eveneens hard aan ‘écht groene energie’,

kwartetten. Tussen de kaarten staan

bereikt. “Veertig tot vijftig procent van de

onder meer met collectieve daken vol

­inmiddels bier en toastjes. “Het is ook een

deelnemers is niet met duurzaamheid

zonnepanelen. “Als je geen plek of geld hebt

feestje, met vrienden en kennissen thuis,

bezig, maar komt omdat vrienden ze hebben

voor eigen zonnepanelen, dan doe je toch

gewoon leuk”, vindt Alexander. Zijn ouders

uitgenodigd. Hen bereik je alleen op deze

mee met een zonnecoöperatie! Mensen

waren groot distribiteur van Tupperware,

manier. Zij worden totaal verrast door de

willen graag, maar hebben soms een duwtje

met bijhorende party’s. “Vandaar de naam

hoogte van hun rekening en willen daar

nodig. Daar helpen wij bij”, stelt vrijwilliger

EnergyParty, maar verder is er geen enkele

vaak heel veel aan gaan doen. Wij koppelen

Wim Schutten. “We adviseren bijvoorbeeld

overeenkomst”, benadrukt hij. “We willen

ze dan aan goede leveranciers van zonne­

over de mogelijkheden om je huis te

mensen niets aansmeren, alleen urgentie

panelen, HR-ketels, vloerisolatie, duurzaam

­verwarmen met een warmtepomp. Voor de

creëren. Je komt erachter wat je het beste

schilderwerk. Gemiddeld doet elk huishouden

CO2-uitstoot die daarmee wordt bespaard,

kunt doen: wat past bij je gedrag, woning

één grote investering, waarvoor vaak sub­

kunnen we als collectief een vergoeding

en porte­monnee. Advies op maat, want

sidie kan worden aangevraagd.”

krijgen van het Klimaatfonds en Fonds 1818

ieder huis is anders.”

070Energiek wil de stad groener maken,

(zie kader). Samen bereik je meer.”

7

Thema

Het buurtinitiatief wil uiteindelijk zelf een coöperatie starten voor het delen van elektrische auto’s. “We zijn met de gemeente in gesprek voor een eigen laadpaal zodat we onze eigen elektra kunnen gebruiken.

Elektra uit eigen wijk, bijvoorbeeld van de 140 zonnepanelen op wijkcentrum De Regenvalk. Dan zijn we echt duurzaam.”

Geweldig, vindt Lammert: “Rijden op eigen Haagse zonne-energie, het idee alleen al!

Het past ook bij de huidige tijdsgeest: ­onafhankelijk zijn van alle andere partijen.”

Klein beginnen Het zijn kleine initiatieven waar een grote Wim Schutten (rechts) deelt een elektrische auto met buurtgenoten

gedrevenheid aan ten grondslag ligt. “Ik wil dat de klimaatverandering over vijftien jaar

Auto delen

Het opladen aan de langzame laadpaal in

onder de anderhalve graad blijft”, motiveert

Wim Schutten doet met een aantal buurt­

de straat duurt ‘een uurtje of vier wel’.

Alexander van de Beek van 070Energiek.

genoten mee aan een proef van de gemeente

Ondanks de beperkingen die er kleven aan

“Voor mijn dochters. Anders is er niets over

waarbij twintig elektrische deelauto’s rond­

het delen van een elektrische auto, zijn de

te dragen.” Carien Overdijk van

rijden in Den Haag. “Wij delen een lease-

buren onverdeeld enthousiast. Lammert

Duurzaamuiteten.nl heeft goede hoop voor

auto met vier huishoudens, voor 480 euro

Jonkman leende zijn benzineauto al g ­ eregeld

de toekomst: “Ik ben ervan overtuigd dat

per maand per auto rijd je onbezorgd all-in.

uit aan buren. “Dit is een logische volgende

we met z’n allen een betere wereld willen.”

Deze kosten betalen we met z’n vieren.”

stap.” Krijn van Rijn rijdt zijn auto op, maar

Ook Fonds 1818-adviseur Murat Aslancik is

Deelnemer Gert-Jan Lieffering is iets verlaat,

is niet van plan nog een nieuwe te kopen.

positief gestemd: “Er blijken genoeg mensen

omdat hij onderweg naar huis de auto moest

“Een deelauto is goedkoper, beter voor het

met duurzaamheid in hun hart en het verstand

opladen. “De actieradius is tussen de 120 en

milieu én je leert mensen kennen.” Ze delen

op de juiste plaats. Zij vinden elkaar nu op

150 kilometer. Maar bij een snelle paal heb

een digitale agenda en kunnen via een app

wijkniveau, waar ze hun ideeën daadwerkelijk

je ’m in twintig minuten vol”, vertelt zijn

zien waar in de buurt de auto staat. “Hij is

in de praktijk brengen. Ze willen samen­

vrouw Sonja van der Eijk vlak voordat

bijna nooit bezet als je ’m nodig hebt”,

werken, verbinding zoeken en kennis delen.

­Gert-Jan binnenkomt en de sleutels afdraagt.

volgens Sonja. “Het enige nadeel dat ik kan

Dat is hoe je een beweging start.” In de

“Heb je ’m aan de paal staan?”, vraagt ze.

bedenken, is dat je telkens de stoel en

woorden van Wim Schutten van De Groene

“Want Bastiaan wil er vanmiddag mee weg.”

spiegel moet verstellen.”

Regentes: “We gaan klein beginnen, dan loopt het vanzelf uit de hand.”

‘Een deelauto is goedkoper, beter voor het milieu én je leert mensen kennen’ 8

duurzaamuiteten.nl 070energiek.nl groeneregentes.nl

Je eigen CO2-uit stoot ve rlagen?

Vind tip s op fonds18 18.nl/lee smeer

Extra

Stichting Noordzeeboerderij

‘Zeewier is duurzaam én lekker’ Er groeit zeewier voor de kust van Scheveningen. Niet

is de missie van de stichting. “We doen dat via allerlei

in het wild, maar gecultiveerd. “We hadden al een proef­

promotionele activiteiten. Zo hebben we vorig jaar

boerderij bij Texel, maar telen sinds een halfjaar ook

workshops georganiseerd in Den Haag, met financiële

vijftien kilometer uit de kust van Scheveningen”, vertelt

hulp van Fonds 1818: een helpende hand om de bal in

Koen van Swam van de Stichting Noordzeeboerderij.

beweging te krijgen. Om in Nederland een duurzame

“Tot enkele jaren geleden werd er voornamelijk onder-

zeewiersector te kunnen realiseren is samenwerking

zoek gedaan naar de mogelijkheden om het op de

tussen partijen essentieel: van cultivering tot verwerking.”

Noordzee te telen. Wij willen laten zien dat het kan.”

Daartoe is een zogenoemd Zeewierplatform opgericht waarin kennis wordt gedeeld. “Inmiddels zijn vijftig

Klimaatissues

bedrijven, NGO’s, kennis- en overheidsinstellingen uit

“Hoe wil je je voedsel en grondstoffenproductie inrichten

de hele keten aangesloten, waaronder bijvoorbeeld

voor de toekomst? Er spelen zoveel klimaatissues.

Nuon, eigenaar van een windpark op zee.”

Zeewier is geen wondermiddel, maar kan wel een bijdrage leveren aan de oplossing van problemen. Teelt op zee

Recept

maakt van zeewier een heel duurzame voedselbron.

“Zeewier telen op open zee is kostbaar. Het mooist zou

Er is geen land, zoet water of bemesting voor nodig.”

zijn om tussen windmolens te telen. Dat maakt het

Wel zonlicht. Het zeewier wordt daarom tot vier meter

logistiek makkelijker. Er zijn veel parken gepland, daar

onder het wateroppervlak geteeld, aan tachtig meter

kunnen we slim op meeliften. Ik verwacht binnen twee

zeewierlijn. In april zal de eerste oogst worden binnen-

jaar wel een test bij zo’n windpark. De stip op de horizon

gehaald. “We hopen op twee tot drie kilo per meter.”

is een Noordzeeboerderij: een gemengd bedrijf dat

Als bijvangst komt er veel leven op de zeeboerderij af.

multifunctioneel gebruik maakt van de ruimte op zee.”

“Het is een kraamkamer voor kleine kreeften en

Dan zal zeewier niet alleen in viswinkels, maar ook in

schelpdieren.”

supermarkten verkrijgbaar zijn, wat betreft de Stichting Noordzeeboerderij. Daartoe is vast het kookboek

Enthousiasmeren

‘Groente uit Zee’ met vijftig zeewierrecepten uitgebracht.

De proefboerderij voor de kust van Scheveningen is een

“Ik ben er zelf steeds meer mee aan het koken”, vertelt

tussenstation. Van Swam: “We doen er ervaring op.

Van Swam. “Ik gebruik het wekelijk, als kruid. Het is ook

De Scheveningse haven maakt het makkelijker: je bent

lekker door de soep of probeer eens zeewiersnippers

snel op zee en er is veel kennis en ervaring aanwezig.

bij pasta met vis.”

Rederijen Groen, Van der Zwan en Vrolijk zijn ook noordzeeboerderij.nl

­betrokken.” Bedrijven enthousiasmeren en mobiliseren

9

Thema

‘Ik ga nog steeds graag uit eten, maar wel bewust’

Thema

In gesprek met…

Carien Overdijk Als journalist leerde Carien Overdijk veel over milieu, klimaatverandering en dierenwelzijn.

Onlangs besloot ze haar energie niet langer te steken in het schrijven maar in het stimuleren van duurzaamheid bij de horeca in en rondom haar woonplaats Leiden. Onbezoldigd. “Ik wil iets concreets doen.”

energiescan laten uitvoeren. Het project loopt nog, maar heeft al een besparing van 79 ton CO2 op jaarbasis opgeleverd.”

Moeizaam of zwaan kleef aan?

“De helaas nog schaarse koplopers (zie duurzaamuiteten.nl) zijn meestal duurzaam uit eigen beweging. Met een tweede, veel grotere groep zijn we intensief bezig: ondernemers die al wat bewuster zijn maar een of meer zetjes nodig hebben. Wij bieden maatwerk: sommigen zijn aanspreekbaar op hun energierekening, anderen op het ontbreken van afvalscheiding. Bewustwording is een langzaam

Waarom?

proces. Ik kom zelf uit een ondernemersmilieu, een echt VVD-nest

“Als journalist kijk je achter de schermen, bijvoorbeeld naar cijfers

waar duurzaamheid geen onderwerp was. Maar de klimaatverandering

over de klimaatverandering of het dierenleed in de bio-industrie.

komt nu zo dichtbij dat we er allemaal iets mee moeten. Wij zijn

Vanwege mijn werk kwam ik veel in restaurants. Steeds vaker trof

bezig de achterblijvers wakker te schudden en hopen op een

het me hoe het er daar aan toe gaat. Er wordt keihard gewerkt, tijd

olievlek­werking. Misschien willen mensen in andere steden ons

voor bezinning en innovatie is er nauwelijks. Daardoor werken veel

werk wel kopiëren!”

zaken nog als vijftig jaar geleden: veel voedsel-, energie- en waterverspilling, een menukaart die uitgaat van goedkoop vlees, flesjes-

Duurzaam of duur?

water, terrasverwarming. De milieubelasting is enorm. In mijn eigen

“Het hangt ervan of je alleen naar je eigen winst-en-verliesrekening

woonplaats raakt dit me des te meer. Van de beroepsbevolking van

kijkt of iets verder. De schade van ons westerse consumptiepatroon

Leiden is maar liefst 51 procent hogeropgeleid, het werkloosheids-

aan milieu, klimaat, de derde wereld en dieren is enorm. Maar er zijn

percentage is een van de laagste in heel Nederland. Het gaat Leiden

ook quick wins voor ondernemers die minder ver kijken: ledlampen

voor de wind. Toch telt de stad nog minder duurzame horeca dan

verdien je binnen drie jaar terug, energiezuinige koeling in vijf jaar

andere studentensteden. Dat kan écht anders.”

en gevelisolatie binnen tien jaar. Ook waterbesparing en minder voedselverspilling leveren geld op. De horeca is een kortcyclische

Bereik je als journalist niet veel meer mensen?

sector met lage marges: gemiddeld gaan ze na vijf jaar failliet. Voor

“Mijn journalistiek leidde niet tot gedragsverandering, denk ik.

de meeste zaken lijken plofkip en flesjeswater daarom voorlopig

De jongere generatie leest bovendien geen kranten meer. Ik kan meer

nog een goed verdienmodel. En het hoogste segment vertelt ons

bereiken als ik me fulltime richt op ondernemers en hun klandizie.

dat zakenlunches met eenden- of ganzenlever onvermijdelijk zijn.

Samen met Govert-Jan de Vrieze, docent verpleegkunde aan de

De meeste gasten komen nu eenmaal niet via onze website. Nog niet.”

Hogeschool Leiden, heb ik de stichting Duurzame Horeca Leiden en omstreken opgericht. Inmiddels helpen tien vrijwilligers mee.

Bezoeker of beoordelaar?

We stonden vorig jaar vijftien keer op markten en festivals om het

“Ik ga nog steeds graag uit eten, maar wel bewust natuurlijk. Het is

publiek te informeren, hadden zeventig regionale horecaondernemers

erg leuk om nieuwe duurzame opties voor de branche te ontdekken.

bij een groot evenement over biologisch inkopen en dertig koks en

Niet iedereen heeft zin om zich er actief mee bezig te houden, de

restaurateurs namen deel aan onze workshop over plantaardiger

meeste mensen willen gewoon zorgeloos uitgaan. Wij draaien het om:

koken. Op ons aandringen heeft de gemeente bij honderd zaken een

wij willen ervoor zorgen dat iedereen zorgeloos uit eten kán.

11

Vitrine

2

4

Totale donatie aan deze projecten € 70.000,1

3

Gluren bij de Buren 1

Gluren bij de Buren is een

Bunkerdag 2

Scootmobielen Bloementoertocht

Langs de kust van Nederland

huiskamerfestival waarbij

zijn nog veel sporen te vinden

meer dan vijftig woon­kamers in

van de Tweede Wereldoorlog.

van een scootmobiel kan op

scholen in Leiden organiseren

Zoetermeer worden omgetoverd

De bunkers, gebouwd als

25 april deelnemen aan een

een eigen internationaal film-

tot een tijdelijk podium.

­onderdeel van de Atlantikwall,

tocht van ongeveer 25 km door

festival. Het festival vertoont

Inwoners van Zoetermeer kunnen

springen het meest in het oog.

de bloeiende Bollenstreek.

van 11 tot en met 19 april een

op 2 april diverse optredens van

Normaal zijn de betonnen

De honderdvijftig deelnemers

programma met verschillende

lokale talenten bijwonen, van

kolossen gesloten voor publiek,

kunnen eens een langere tocht

internationale premières.

singer-songwriters tot theater-

maar op zaterdag 10 juni zijn ze

maken en raken daardoor meer

Bijzonder is dat scholieren zelf

makers en koren. Elke act

voor één dag open.

vertrouwd met hun vervoer­

verantwoordelijk zijn voor alle

speelt drie keer een optreden

Ook worden er rondleidingen,

middel. Ze worden begeleid

facetten van het festival.

van 30 minuten en alle voor­

wandelingen en rondvaarten

door vrijwilligers op de fiets.

Van de programmering tot het

stellingen zijn gratis te bezoeken.

georganiseerd die in het teken

Daarnaast zijn er vrijwilligers

zoeken van sponsors en van het

Doordat de deel­nemende woon-

staan van deze verborgen

aanwezig voor de medische

­ontwerpen van de posters tot

kamers op fiets­afstand van

­historische locaties. De verhalen

ondersteuning, als chauffeur

het scheuren van de kaartjes op

elkaar liggen, is het mogelijk

van de Atlantikwall komen zo

voor de bezemwagens of als

de avonden zelf. Overdag zijn er

meerdere voorstellingen te

tot leven op plekken die door-

monteur. De scootmobielen

besloten voorstellingen voor de

bezoeken. Gluren bij de Buren

gaans niet of slechts beperkt

worden eventueel met vracht-

scholieren, ’s avonds is het

maakt de wijken in Zoetermeer

toegankelijk zijn.

wagens de avond van tevoren

festival open voor iedereen.

gezelliger en geeft lokale acts

bunkerdag.nl

opgehaald en na de tocht weer

scholierenfilmfestival.nl

3

Iedereen die gebruikmaakt

Scholieren Filmfestival Leiden

een podium.

teruggebracht.

glurenbijdeburen.nl

debloemenslinger.nl

12

4

Scholieren van zes middelbare

Vitrine

7

6

5

Arm en Rijk / Rijk en Arm 5

Den Haag, vaak getypeerd

8

Haagse Vrijheidsweken 6

5RoeFestival 7

Verschillende Haagse instel-

Jongeren in de provincie

MakersRadio 8

Het fenomeen podcast wordt

Zuid-Holland met een passie

steeds populairder. Twee radio-

als ‘stad van zand en veen’,

lingen slaan de handen ineen en

voor theater krijgen op het

makers uit Leiden vonden het

kent historisch gezien grote

lanceren in de aanloop naar het

5RoeFestival de kans om hun

tijd voor een eigen versie en

verschillen. Het Haags Historisch

Bevrijdingsfestival op 5 mei de

talent te laten zien. Alle deel­

zijn gestart met MakersRadio,

Museum besteedt aandacht aan

Haagse Vrijheidsweken. Deze

nemers zijn tussen de 13 en

een podcast over historische

deze ongelijkheid. In de tentoon­

Vrijheidsweken omvatten een

19 jaar oud en zijn lid van een

gebeurtenissen in Leiden.

stelling ‘Arm en Rijk /

serie activiteiten over onder-

jeugdtheaterschool of van een

De twee nieuwste afleveringen

Rijk en Arm’ komen thema’s als

werpen rond vrijheid, vrede,

theatergroep op een middelbare

hebben betrekking op het Leidse

stadsontwikkeling, huisvesting,

democratie, rechtsstaat en

school. Op 11 juni spelen negen

culturele erfgoed. Een van de

dagelijks leven en vrijetijds­

internationale rechtsorde.

groepen een voorstelling van

verhalen gaat over de buskruit-

besteding aan bod. De focus ligt

Van 16 april tot en met 5 mei

30 minuten voor een professio-

ramp op 12 januari 1807.

op de periode rond 1900, met

staan zeventig activiteiten op

nele vakjury. Voor schrijftalenten

Een gebeurtenis die van grote

uitstapjes naar vroeger en nu.

het programma. Van debatten,

is er de mogelijkheid deel te

­betekenis is geweest voor Leiden.

Bij de tentoonstelling worden

wandelingen en tentoonstellingen

nemen aan de recensenten­

Het tweede verhaal gaat over

verschillende activiteiten aan-

tot films, lezingen en concerten.

wedstrijd. Ook hier deelt een

Leidenaar Ebel Magnin, het

geboden, zoals museumlessen,

Zo kan een bezoek gebracht

vakjury prijzen uit. Locatie is

jongetje dat in 1925 een onvrij-

lezingen, wandelingen en

worden aan Doodencel 601 in

het Teylingencollege in

willige ballonvaart maakte.

­bezoeken aan het oudemannen-

het voormalig Oranjehotel en

Noordwijkerhout.

Ze zijn te beluisteren op:

huis in de Oude Molstraat.

worden door bekende opinie-

5roefestival.nl

makersradio.nl

De tentoonstelling is te zien tot

makers Vrijheidscolleges

4 september.

­gegeven.

haagshistorischmuseum.nl

haagsevrijheidsweken.nl

13

Terugblik Hoe is het verder gegaan met projecten die Fonds 1818 ­steunde? Werd het een succes, zijn de doelen gehaald of is het nog steeds hard werken?

We kijken terug naar…

Kunstroute: van school naar kunst

‘Het is een methodiek geworden’ Zeker duizend leerlingen van de Johan de Witt Scholengroep in Den Haag komen jaarlijks met dans in aanraking, als onderdeel van ‘Kunstroute: van school naar kunst’. Het culturele lesprogramma is een samenwerking van de school met Theater aan het Spui, Filmhuis Den Haag, Gemeente­ museum Den Haag en Korzo. “We hebben ons er allemaal aan gecommitteerd. Het is een huwelijk geworden, voor de lange termijn.”

vier jaar dansles. Of langer, in geval van de zogenoemde nieuwkomers: leerlingen die nog maar kort in Nederland zijn en eerst de taal leren beheersen alvorens door te stromen naar het eerste leerjaar. “Voor hen zijn de workshops bijzonder leuk, omdat dans een van de weinige vakken is waarbij taal er niet toe doet. Het gaat niet over weten en kunnen, maar over creativiteit en fantasie: jezelf durven zijn.”

Zwevende vloer “Ieder heeft z’n eigen specialisme”, vertelt Nathalie

Het project is de afgelopen jaren uitgegroeid van kleine

Décory, verantwoordelijk voor educatie bij Korzo. “Dat

pilot tot integraal onderdeel van het curriculum van de

van ons is dans.” Leerlingen krijgen twee of – als ze er

Johan de Witt Scholengroep. Deze heeft daartoe een

daarna voor kiezen zich in de discipline te verdiepen –

kunstcampus gebouwd. “Mét volwaardige dansstudio, compleet met zwevende vloer en spiegel”, aldus Décory.

“Een deel van de lessen vindt daar nu plaats. Maar we willen de verbinding niet kwijt.” Daarom krijgen alle eerstejaars een kijkje achter en voor de schermen van Korzo en vinden de workshops voor derdejaars en vierdejaars plaats in het theater.

Met financiële hulp van Fonds 1818 heeft Korzo leerlijnen ontwikkeld. Dansdocenten werkten daartoe samen met onder anderen choreografen Alida Dors en Samir Calixto.

“Hun bewegingstaal, zoals de ‘gangsterwalk’ van Alida, raakt aan de belevingswereld van de leerlingen”, aldus zakelijk directeur Aukje Bolle. “Het is een echte methodiek geworden, die op verschillende niveaus kan worden toegepast. Je ziet leerlingen voor je ogen veranderen van giechelende pubers in zelfverzekerde mensen. Als je ze meeneemt in het artistieke proces, raken zelfs de meest stuurse leerlingen gefascineerd. Dat is magisch.” korzo.nl

14

50

Van het fonds...

800.000

60

700.000

Goedgekeurde projecten in 600.000 de periode december ’16 t/m februari ’17

40

500.000

Aantal projecten

30 20

Bedragen in euro’s

400.000

60

60

300.000

50

50

200.000

40

40

100.000

30

30

0

20

20

10

10

800.000 800.000 700.000700.000 600.000 600.000

10 0

December 2016 Januari 2017 Februari 2017

500.000 500.000 400.000 400.000 300.000 300.000 200.000 200.000

0

100.000100.000

0

Educatie

0

Kunst & Cultuur

Natuur & Milieu

Zorg & Welzijn

De Lenteprijs: Samen Herinneringen aan de Nuts Doet u weer mee aan de Lenteprijs? Ook

0

Educatie

Kunst & Cultuur

Natuur & Milieu

Zorg & Welzijn

Idylles voor vlinders, bijen en mensen

dit jaar geven we samen met AD Haagsche Courant prijzen weg voor mooie ideeën.

Idylles zijn bloemrijke plekken in of bij

Thema dit jaar is SAMEN. We zoeken grote

woonwijken die aantrekkelijk zijn voor

en kleine plannen die de wereld om u heen

vlinders, bijen en mensen. Samen met de

mooier maken. Ga aan de slag met bekenden

provincie Zuid-Holland, IVN en de Vlinder­

of zoek nieuwe mensen om samen nieuwe

stichting steunt Fonds 1818 de aanleg van

plannen op te zetten. Inzenden kan tot

deze idylles. Zo ontstaan oases van bloemen

eind mei. Prijzen bestemd voor uitvoering

die voor de bestuivers heel belangrijk zijn

van de plannen variëren tussen de ¤ 500,-

om te overleven. Vrijwilligersgroepen die

en ¤ 5.000,-.

Fonds1818.nl/lenteprijs

een goede plek hebben om een idylle aan te Werkte u bij de Nutsspaarbank ergens in

leggen, komen in aanmerking voor praktische

de regio? Bankierde u er? Ging u als kind

hulp en een bijdrage in de kosten.

uw spaarcentjes brengen bij een van de vele

Fonds1818.nl/vlinderidylles

kantoren? Misschien was u wel betrokken bij een van de vele promotiecampagnes om spaarzin te bevorderen of heeft u een verzameling affiches van de oude Nuts.

Ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de bank in 2018 is Fonds 1818 samen met stadshistoricus Wim Willems en Omroep West op zoek naar herinneringen aan de Nutsspaarbank.

200jaarnutsspaarbank-fonds1818.nl

15

Cursussen 2017 Om de deskundigheid van vrijwilligers te ­bevorderen, biedt Fonds 1818 diverse workshops, cursussen en kennisbijeen­komsten aan. Alle cursussen zijn gratis.

Fonds 1818 steunt maatschappelijke en culturele projecten in de regio Den Haag, Delft, Zoetermeer, Leiden en de Bollenstreek.

U kent uw buurt, wijk, stad of regio het beste en weet wat nodig is. Dankzij u worden

Workshop Fondsenwerving

vrouwen fietsen, worden monumenten

U leert de fondsenwereld in het algemeen en Fonds 1818 in

gerestaureerd, worden er theater­-

het bijzonder kennen. Na afloop weet u aan welke eisen uw

voor­­stellingen gemaakt, leren jongeren

aanvraag moet voldoen en wat fondsen van u willen weten.

met elkaar discussiëren en kunnen

Noordwijker hout Lisse

Teylingen Katwijk

met olie besmeurde vogels

Workshop Crowdfunding

weer vliegen. Wij nodigen u

Crowdfunding biedt vele mogelijkheden, maar is geen ‘easy

van harte uit om uw ideeën

money’: het vereist een slimme campagne. Aan de hand van

en projecten met ons

aansprekende voorbeelden leert u alle ins and outs van

te delen. U het project,

deze methode.

wij het geld.

Hillegom

Noordwijk

woonwijken weer leefbaar, leren allochtone

Oegstgees t

Leiden W assenaar Voor schoten

Leiderdor p

Zoeterwoude

LeidschendamVoorburg

Den Haag

Cursus Projectplan Schrijven

Den Haag

Zoetermeer

Voor elk project is een SMART projectplan onmisbaar.

Rijswijk

U leert hoe u uw ideeën omzet in duidelijke doelen,

PijnackerNootdorp

­afspraken en acties.

Delft

Basiscursus Financieel Management

Midden Delfland

U leert onder andere een begroting en een balans te maken, de financiën van uw organisatie goed te beheren en doelen voor de toekomst te stellen.

Algemene informatie

Colofon

Wat zijn precies de taken en verantwoordelijkheden van

Aanvragen

Fonds 1818 Magazine is een uitgave

bestuursleden? Deze cursus biedt theoretische kennis over

Fonds 1818 steunt stichtingen en

van Fonds 1818 en verschijnt vier maal

goed bestuur en veel ruimte om ervaringen uit te wisselen.

verenigingen. Ook maakt het fonds

per jaar.

kleine particuliere initiatieven mogelijk

Redactie: Corien Bosch

via het Minitiatief of Fonds 1818<24.

Productie: Martine Vinkesteyn

Een aanvraag kunt u indienen via

Interviews: Hester Heite

In deze online cursus bereid je stap voor stap een succes-

aanvraag@fonds1818.nl. Voor jongeren

Fotografie: Eva Hofman, Inge Stolwijk

volle wervingsactie voor. Dit doe je niet alleen, maar samen

onder de 24 jaar gelden aparte spel­

en diverse fotografen en bruikleen­

regels, zie fonds1818-24.nl.

gevers van de beschreven projecten

Cursus Bestuur en Management

Online cursus Vrijwilligers Werven

met een werkgroep binnen je organisatie.

Concept en vormgeving: Ontwerpwerk Meer informatie

Ga voor meer informatie, data, tijden, locatie en ­aanmelden naar fonds1818.nl/cursussen.

Inloopspreekuur Met al uw vragen over het aanvragen van een donatie kunt u

Lithografie en druk: ANDO Graphic

Heeft u vragen over de criteria voor een donatie, over het opstellen en indienen

Ook het Fonds 1818 Magazine ieder

van een aanvraag bij Fonds 1818 of

kwartaal ont­vangen? Stuur een email

over fondsenwerving in het algemeen?

naar info@fonds1818.nl of meld u aan via

Kijk op fonds1818.nl of neem contact

de website. Een abonnement is gratis.

op met onze afdeling Communicatie op 070 375 49 57 of info@fonds1818.nl

terecht op het inloopspreekuur in de Centrale Bibliotheek in Den Haag. U vindt ons iedere donderdag van 12:30 tot 15:00 uur

RIVIERVISMARKT 4 2513 AM DEN HAAG

in het Duurzaam Den Haag Loket op de derde etage.

POSTBUS 895 2501 CW DEN HAAG

fonds1818.nl/spreekuur

070 364 11 41 - INFO@FONDS1818.NL

fonds1818.nl