Fonds1818
Magazine #1 2015
Waardig 足afscheid nemen thema
In het bijzonder: Levenseindekliniek Deze winter: Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem In gesprek met: Broeders Lemmer en Flijders
Actueel
Filmproject Slaaghwijk wereldwijk In de Leidse Slaaghwijk gaat een bijzonder filmproject van start. Geïnspireerd door het tv- programma ‘Metropolis’ willen bewoners een reportageserie maken over hun eigen wijk. Bewoners in Slaaghwijk werven andere bewoners en gaan op zoek naar onderwerpen die alle bewoners met elkaar verbinden zoals opvoeding en zorg. Onder begeleiding van een professionele filmmaker gaan ze zelf de wijk in voor interviews en opnamen. Er worden drie afleveringen gemaakt. www.libertasleiden.nl
Sociaal Digitaal Platform
High Tech Centre Delft
Welzijn Scheveningen komt begin 2015 met een Sociaal
Uitdagend techniekonderwijs met de modernste appara
Digitaal Platform. Dit platform zal bestaan uit crowd-
tuur. Dat wordt het nieuwe High Tech Centre Delft dat in
funding, advertenties op Facebook en een socialemedia
januari 2015 van start gaat. Het High Tech Centre is een
strategie. “We zouden eind oktober al de lucht ingaan,
werkplaats met hoogwaardige apparatuur waar studenten
maar dat is helaas niet gelukt”, vertelt Mechteld van
van diverse opleidingsniveaus ervaring kunnen opdoen
Roosmalen, van Welzijn Scheveningen. Een Sociaal
in het werken voor innovatieve hightechbedrijven uit de
Digitaal Platform is nodig omdat steeds meer inwoners
regio. Het is een samenwerking van ROC Mondriaan
van Scheveningen zich melden met complexe problemen
uit Delft, bedrijven uit de technische sector, onderwijs-
op het gebied van financiën, gezondheid, eenzaamheid,
instellingen en de gemeente Delft. De komende jaren
huisvesting en relaties. “We verwachten dat we met
wordt circa 1,4 miljoen euro geïnvesteerd. Jongeren
dat platform veel nieuwe vrijwilligers kunnen werven
komen nu niet met de juiste startkwalificaties op de
en vraag en aanbod beter op elkaar kunnen laten
arbeidsmarkt. Het gat tussen theorie en praktijk moet
aansluiten.”
worden gedicht. Daarin gaat het High Tech Centre Delft
www.welzijnscheveningen.nl
een cruciale rol spelen. www.techniekeducatiedelft.nl
2
Inhoud voorwoord
Het Fonds 1818 Magazine heeft een nieuw uiterlijk.
beste lezer,
Zowel in vorm als in inhoud zijn veranderingen doorgevoerd. Op die manier hopen we de inhoud en de foto’s nog beter tot hun recht te laten komen. Graag horen wij uw mening.
De weg naar het einde is niet altijd een prettige. Zeker wanneer thuiswonen niet langer mogelijk is en het verblijf in een verpleeghuis of ziekenhuis niet wenselijk
thema
is. Gelukkig ontstonden eind jaren negentig de eerste huizen waar mensen in hun laatste levensfase terecht-
Waardig afscheid nemen
konden. Toen was het een fenomeen dat gemeenten, zorgverzekeraars en financiers met argusogen bekeken. Het leek eng om geld te steken in een huis waar mensen doodgaan. Begin 2001 kwamen de eerste aanvragen voor donaties bij Fonds 1818 binnen. Een aantal daarvan
Anneke Baron (79) en Eveliene Brouwer (27)
kwam op mijn bureau. Ik ben heel blij dat we als fonds
zijn ernstig ziek. In een hospice kunnen zij op
toen de moed hadden er in te stappen. Door de steun van
een waardige manier hun laatste levensfase
verschillende fondsen hebben de hospices zich kunnen
doormaken. Fonds 1818 steunt negen van
ontwikkelen tot een fenomeen dat niet meer weg te
dergelijke huizen in de regio. Pagina 4
denken is uit onze samenleving. In 2012 kwam een verzoek van de levenseindekliniek voor steun aan ambulante teams die mensen helpen op een
gerelateerd
waardige wijze te sterven. Ook dit was een beladen onderwerp. Projecten op het gebied van terminale zorg
Levenseindekliniek
horen tot het terrein van Fonds 1818. Daarom is met grote
Ambulante teams helpen mensen die het liefst
zorgvuldigheid én volle overtuiging steun gegeven aan
in hun eigen huis overlijden in het bijzijn van
deze kliniek.
hun dierbaren. Pagina 9
Afleggersvereniging Trouw
Rien van der Velden Fonds 1818
Iedere cultuur heeft haar eigen rituelen die horen bij rouw en begraven. Pagina 10
en meer
Vitrine
Deze winter
Terugblik
Diverse projecten in het kort Pagina 12
Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem
Een brug tussen de cultuursector en de stad
Pagina 14 3
Pagina 15
Thema
‘ Ik kan me concentreren op de dingen die ik in deze fase belangrijk vind’
Anneke Baron
Thema
Waardig afscheid nemen
Sterven zoals je hebt geleefd Dood gaan we allemaal, dat is zeker. Maar verder is er vooral veel onzeker. Dat is lastig, want we willen de regie graag in eigen hand houden. Waardig afscheid nemen, dat is het belangrijkste. Het liefst thuis, te midden van onze dierbaren. Maar als dat niet kan, zijn er tal van alternatieven.
“Als ik er ben, is de dood er niet. En als de
dingen die ik in deze fase belangrijk vind.
“Daarom vonden wij het belangrijk om het
dood er is, ben ik er niet”, stelt René Gude
Als ik me goed voel, ga ik nog even naar
hospice te steunen. Iets wat destijds niet
bijna triomfantelijk vast. De Denker des
mijn eigen huis, de post doornemen. Of ik
direct voor de hand lag.” Toen er in 2013
Vaderlands (terminale kanker) werd over
ga wandelen in Meijendel. Je wordt niet
een aanvraag van de Levenseindekliniek
het naderende einde en hoe hij daarmee
betutteld, dat is heel fijn.”
binnenkwam bij het fonds, werd er even
omgaat, geïnterviewd door Wim Brands.
geslikt. “Er was veel ophef in de media rond
Dat resulteerde in het boek ‘Sterven is dood
Waar iemand overlijdt, zijn er nabestaanden.
deze kliniek. Dan kun je beslissen dat je
eenvoudig, iedereen kan het’, dat afgelopen
Voor hen begint na de uitvaart het lange
zo’n omstreden initiatief niet gaat steunen.
najaar uitkwam. “We leven niet alleen langer,
en grillige pad van het rouwproces. Bij het
Maar als fonds vinden we zorgvernieuwing
we sterven ook langer”, concludeert Gude.
Jacobshospice besteden ze daar veel aan-
belangrijk. Het past binnen onze visie dat
Door sterk verbeterde palliatieve zorg houdt
dacht aan. “We hebben twee herdenkings-
mensen ook in hun laatste levensfase de
het leven in blessuretijd meer kwaliteit.
bijeenkomsten per jaar voor de nabestaanden.
regie in handen kunnen houden. We hebben
Dat geldt zeker voor Anneke Baron (79).
Een in het voorjaar en een in het najaar.
zorgvuldig onze afweging gemaakt en staan
Zij is enorm opgeknapt sinds ze in het
Er zijn mensen die blijven komen, ook al is
er volledig achter.”
Jacobshospice in Den Haag verblijft. “Ik was
hun dierbare al jaren dood. Het doet ze goed
graatmager toen ik hier eind juli binnenkwam.
om hier te zijn”, vertelt Annemarie van
Afscheidsrituelen
Ik heb een maagtumor en daardoor bleef ik
Veldhuizen, algemeen coördinator bij het
Mensen verzinnen steeds vaker zelf hun
maar overgeven. Sinds ik hier woon, ben ik
Jacobshospice.
afscheidsrituelen. Van Veldhuizen: “We
weer wat aangekomen.”
Fonds 1818 is vanaf de oprichting in 1998
hebben een keer een trambestuurster
Ze kan in het Jacobshospice waardig afscheid
betrokken bij het hospice. “Niet iedereen
als gastbewoner gehad. Hier voor de deur
nemen van het leven. “Voor alles wordt
heeft een thuis om te sterven”, zegt
rijdt de tram en ze tingelden als ze langs
gezorgd, ik kan me concentreren op de
Rien van der Velden, adviseur bij het fonds.
reden speciaal even voor haar. Om te laten
5
Thema
Negentig gastbewoners overleden het afgelopen jaar in het Jacobshospice. De gemiddelde verblijfsduur is drie weken. Ook biedt het hospice respijtzorg; mensen kunnen drie tot zes weken in het hospice verblijven om de mantelzorg op adem te laten komen. weten dat ze aan haar dachten.” Het valt Rien van der Velden op dat de laatste levens fase en de uitvaart steeds persoonlijker worden vormgegeven. “We leven in een geïndividualiseerde maatschappij. Mensen willen tijdens hun leven laten zien wie ze zijn, dan is het logisch dat ze dat met hun uitvaart ook willen. We hebben in Den Haag een multiculturele samenleving. Dat zie je ook terug in de rituelen rond de uitvaart. Wij vinden het als fonds belangrijk om die ontwikkeling in de maatschappij te steunen.” In het Jacobshospice – vernoemd naar
Vrijwilliger Rob Soeters
Jacobus, de patroonheilige van Den Haag – is plaats voor zes gastbewoners. Op het
Santiago de Compostella
meteen als vrijwilliger aangemeld. Maar ik
moment van dit interview zijn vijf van de
Rob Soeters is vrijwilliger aan het bed bij
ben pas een halfjaar later begonnen. Ik ben
kamers bezet. De jongste bewoner heeft
het Jacobshospice. Hij is deze morgen om
eerst vanuit Noord-Frankrijk naar Santiago
twee opgroeiende kinderen. “Ze komen hier
zeven uur begonnen en ondersteunt de
de Compostella gelopen. Toen was ik door
vaak en draaien dan gewoon mee tijdens het
verpleegkundige. “Ik help bij het wassen en
de ergste rouw heen.” Het werk geeft hem
ontbijt of avondeten. We proberen de sfeer
de persoonlijke verzorging. Ik breng eten en
veel voldoening. “Het is heel bijzonder dat je
van thuis zo dicht mogelijk te benaderen.
drinken op bed als mensen niet meer naar
in de laatste levensfase zó dicht bij iemand
Daarom worden we ook wel het Bijna-Thuis-
de huiskamer kunnen.” Hij doet zijn best.
mag zijn. Ik doe er alles aan om de dagelijkse
Huis genoemd. De meeste mensen willen hun
Verse bloemen sieren het dienblad met de
dingen zo prettig mogelijk te laten verlopen.
dierbaren tot op het laatst thuis verzorgen.
lunch dat hij naar de kamer van Anneke
Een glimlach op het gezicht, dáár gaat
Maar dat lukt niet altijd en dan zijn wij een
Baron brengt. Zij eet liever op haar kamer
het om.”
goede optie”, vertelt Van Veldhuizen.
omdat het niet meer zo gemakkelijk gaat.
De sint-jacobsschelp, hét symbool van de
De zorg is in handen van gespecialiseerde
“Ik vind het een fijn huis, een heel prettige
Camino de Santiago, is op de deur van een
vrijwilligers en professionals. “We hebben
sfeer en een fantastisch team. Ze hebben
van de kamers in het hospice geschilderd.
vrijwilligers die werken als gastvrouw en
het onderling ook leuk, dat is belangrijk
“Je zou de laatste levensfase ook als een
gastheer, vrijwilligers die de zorg aan het
om dit werk vol te houden.”
pelgrimstocht kunnen zien, een reis en een
bed verlenen, vrijwilligers die koken en
Zeven jaar geleden overleed de vrouw van
beproeving”, filosofeert Annemarie van
mensen die op vrijwillige basis klusjes
vrijwilliger Rob Soeters in het Jacobshospice.
Veldhuizen. Dat betekent niet dat het allemaal
komen doen.”
“Toen mijn vrouw was overleden, heb ik mij
alleen maar zwaar is. “Het leven wordt hier
6
Thema
gevierd, er wordt juist veel gelachen.
misschien dat die ervaring ook meespeelde
dat een enorme wissel op de thuissituatie,
Gastbewoners kunnen onderling inktzwarte
in het besluit om dit huis op te richten.
waar vaak nog andere kinderen zijn.
humor hebben. Het zijn echt ‘partners
Voor jonge kinderen zijn er acht hospices
“Een jongen van 21 komt hier elke twee weken
in crime’.”
in Nederland, maar jonge mensen van
een weekend logeren. Hij heeft een ernstige
16 tot 35 jaar vallen tussen wal en schip.”
huidziekte waarvoor hij veel zorg nodig heeft.
Dat er aanvragen uit heel Nederland komen,
Zijn vader is heel plotseling overleden en zijn
bewijst dat er behoefte is aan een instelling
moeder staat er alleen voor. Zij kan zo een
‘ Je zou de laatste levensfase ook als een pelgrimstocht kunnen zien’
als Xenia. “Dat is Latijn voor gastvrijheid. We zijn een huis met een hart. Vrienden en familieleden kunnen hier altijd blijven logeren.”
Respijtzorg Zorgvernieuwing staat voorop bij Xenia.
Maltezers
“Bewoners hoeven niet meer naar het
Gisteren had Eveliene Brouwer een slechte
ziekenhuis voor hun chemo, die kunnen ze
dag. “Ik heb de hele dag op bed gelegen, was
hier krijgen. Dat is een pilotproject in samen
slap en misselijk. Ik kon helemaal niets.”
werking met het Leids Universitair Medisch
Toch wist ze ’s avonds voordat ze ging slapen
Centrum (LUMC). We verlenen hier niet
nog een lichtpuntje te noemen. “De drie
alleen terminale zorg, maar ook respijtzorg.
maltezers die ik heb gegeten én binnen heb
Daarmee ontlasten wij de mantelzorgers.
gehouden. Daar heb ik bewust enorm van
Als je kind chronisch ernstig ziek is, trekt
Hospice Duin – en Bollenstreek Katwijk
genoten. Ik krijg sondevoeding, maar probeer ook nog gewoon te eten om mijn maag gaande te houden. Want als die ermee stopt en ik alleen nog maar sondevoeding kan
Fonds 1818 gaf deze hospices
hebben, dan kan ik niet meer lunchen met
donaties voor verbouwingen,
mijn vriendinnen. Dat is echt een van de
verhuizingen, duurzame
hoogtepunten van mijn week.” Eveliene is
aanpassingen en het
27 jaar en is sinds oktober 2014 gastbewoner bij het Xenia Hospice in Leiden. Dit is een hospice speciaal voor jonge mensen.
Hospice Wassenaar
Jacobshospice Den Haag Hospice Het Vliethuys Voorbrug
ondersteunen van vrijwilligers.
Uniek in Nederland en sinds mei 2014 open. Oprichter en manager is Jacqueline Bouts.
Totaal gedoneerd
“Ik ben vijf jaar geleden begonnen met de
bedrag sinds 2001
plannen voor dit bijzondere hospice. Ik heb een achtergrond als verpleegkundige voor
is ruim € 800.000,-
ernstig zieke kinderen en jongeren. Mijn zus is jong overleden op de Intensive Care, 7
Hospice Delft
Hospice Westland
ook gericht op Midden-Delfland
Hospice Issoria Leiden Xenia Hospice Leiden
Hospicegroep Zoetermeer
Thema
‘ Ik zou nog heel graag naar Eurodisney gaan’ Dat is een zeldzame, erfelijke ziekte waarbij het bindweefsel langzaam verdwijnt. Haar wereld stortte in. “Ik heb me eerst een halfjaar teruggetrokken, ik was voor niemand bereikbaar. Tot ik besefte dat ik daar niets mee opschoot en ik er veel mensen pijn mee deed. Ik ben het leven weer gaan omarmen en haal eruit wat er in zit. Gelukkig heb ik mijn vrienden nog, ze steunen me en we ondernemen vaak leuke dingen. Ik zit in een rolstoel, dus ik ben afhankelijk van hun hulp. Ik ga graag naar concerten, in muziek kan ik mijn emoties goed kwijt. En ik zou nog heel graag naar Eurodisney gaan.” Bij Xenia voelt ze zich thuis. “De zorg werd te zwaar voor Eveliene Brouwer
mijn ouders.” Het is onduidelijk hoe lang ze nog te leven heeft. “Ik ben daar ook niet zo
weekendje bijtanken en haar zoon heeft het
aangemeld. Ik studeer geneeskunde en heb
mee bezig, ik leef bij de dag en geniet zoveel
gevoel dat hij op kamers is.”
een tussenjaar. Ik denk dat het heel goed
ik kan.” Maar één ding is voor Eveliene
Xenia is gevestigd in een prachtig nieuw pand
voor me is om hier aan de slag te zijn. Tijdens
duidelijk: als ze bedlegerig wordt, wil ze niet
op de binnenplaats van een oud ziekenhuis
je studie lees je over zeldzame ziektebeelden,
meer. “Dan heeft het leven voor mij geen zin
aan de rand van het centrum. De kroegen zijn
hier word je geconfronteerd met de mensen
meer. Ik denk dat ik dan een zeurderig mens
op loopafstand, maar in huis is het daardoor
die erdoor zijn getroffen. Het is best heftig
ga worden en ik wil niet dat mijn familie en
wel rustig. “Bewoners gaan regelmatig met
om leeftijdgenoten te zien worstelen met
vrienden mij zo zien. Ik wil dat ze zich mij
vrijwilligers naar de kroeg of ze nodigen hun
hun ziekte. Ik besef des te meer hoeveel
herinneren als een vrolijke, levenslustige
vrienden hier in de woonkamer uit. Laatst
geluk ik heb dat ik gezond ben en mijn
jonge vrouw. Want dat ben ik ook.”
zat hier nog een hele groep te jammen. Op
toekomst nog voor me heb. Ik hoop dat ik
dat soort momenten weet ik waar ik al die
door mijn ervaringen hier straks een betere
www.xeniahospice.nl
tijd voor heb gevochten. En nog steeds moet
dokter word. Een die altijd eerst de mens
www.jacobshospice.nl
vechten, want de logeerzorg wordt door
ziet, en daarna pas de ziekte.”
zorgverzekeraars maar voor een klein deel vergoed.”
Levenslustig
Ook de zorgvrijwilligers bij Xenia zijn bijna
Eveliene hockeyde en turnde op hoog niveau.
Bij het ter perse gaan van dit
allemaal jong. Jelle (22) is sinds de opening
Toen een blessure maar niet wilde overgaan,
Magazine wonen Anneke Baron
in mei actief als vrijwilliger. “Ik las een artikel
belandde ze in de medische molen. Vier jaar
en Eveliene Brouwer beide nog
over Xenia op Facebook en heb me meteen
geleden werd het EDS-syndroom vastgesteld.
in het hospice.
8
In het bijzonder
Levenseindekliniek
‘ Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde’ In het pand aan de Eisenhowerlaan in Den Haag zat eerst
hun verzoek te voldoen. Dat is de reden dat de Levens
een abortuskliniek. “Puur toeval”, zegt Steven Pleiter,
eindekliniek met haar ambulante teams is gestart.
directeur van de Levenseindekliniek. “Er is hier in het
Het initiatief voor de Levenseindekliniek is genomen door
verleden regelmatig gedemonstreerd door mensen die
de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde
tegen abortus zijn. Wij hebben geen demonstraties
(NVVE). De kliniek wordt sinds maart 2012 geleid door de
gehad, maar wel veel pers.” Ingrijpen aan het begin en
Stichting Levenseindekliniek. De kliniek werkt landelijk.
het einde van het leven blijft veel reacties losmaken.
“We begonnen met zes ambulante teams en we hebben
Pleiter heeft er wel begrip voor. “Het is goed dat er
er nu zesendertig.” De teams bestaan uit een zorgvuldig
kritisch naar gekeken wordt.” Eén misverstand over de
geselecteerde arts en een gespecialiseerde verpleeg-
Levenseindekliniek wil hij meteen uit de weg ruimen.
kundige. Zij onderzoeken het euthanasieverzoek van de
“Er wordt hier in huis geen euthanasie gepleegd. We
patiënt en nemen contact op met de arts die het verzoek
werken met ambulante teams. Mensen willen het liefst
niet heeft kunnen inwilligen. Als het team van de
in hun eigen huis overlijden in bijzijn van hun dierbaren.
Levenseindekliniek overtuigd is dat aan de zorgvuldig-
Dat is het mooie van ons werk. Dat het precies zo gaat
heidscriteria van de euthanasiewet is voldaan, zal dit de
als de overledene het wilde.”
euthanasie uitvoeren. Hierbij worden uitgebreide proto-
Steven Pleiter was directeur ICT toen hij in 2011 de
collen gebruikt waarbinnen onder meer huisbezoeken en
uitzending van ‘Nieuwsuur’ zag waarin de oprichting
overleg met artsen/specialisten vallen. De organisatie
van de Levenseindekliniek werd aangekondigd. “Ik was
vraagt geen eigen bijdrage aan de patiënten. “Wij vinden
meteen geïnteresseerd en heb mijn hulp aangeboden.”
dat iedereen ongeacht zijn of haar financiële status recht
Zijn betrokkenheid kwam voort uit de lijdensweg die zijn
heeft op een waardig levenseinde”, aldus Pleiter. In het
moeder na haar hersenbloeding moest afleggen, omdat
begin viel de Levenseindekliniek nog buiten het zorg-
haar arts niet aan haar euthanasieverzoek wilde voldoen.
stelsel, zorgverzekeraars wilden niet vergoeden.
“Ze had al jaren een wilsverklaring, maar toen puntje
Inmiddels vergoeden de meeste verzekeraars wel. “Dat
bij paaltje kwam, wilde de arts geen actie ondernemen.
zegt iets over de acceptatie van euthanasie en hulp bij
‘U in de hemel en ik in de cel, dat gaat niet gebeuren’,
zelfdoding. Er zullen altijd mensen tegen blijven en dat
zei hij letterlijk. Hij had mijn moeder drie jaar uitzicht-
is hun goed recht. Maar in rouwadvertenties wordt steeds
loos lijden kunnen besparen.
vaker vermeld dat het om een zelfgekozen dood gaat. Het taboe is eraf en dat is goed.”
Landelijk blijven er jaarlijks zo’n drieduizend mensen met hun vraag voor een vrijwillig levenseinde in de kou www.levenseindekliniek.nl
staan, omdat artsen niet bereid of in staat zijn om aan
9
Thema
‘ We maken de overledene klaar voor zijn laatste reis’
Thema
In gesprek met…
Broeders Lemmer en Flijders van afleggersvereniging Trouw
Uitvaartondernemers moeten steeds meer inspelen op nieuwe wensen bij begrafenissen en crematies. Moslims, Hindoes en Afro-Surinamers willen dat hun laatste gang ook in Nederland van de passende rituelen vergezeld gaat.
voorzitter van de vereniging. René Flijders en Ricardo Lemmer zingen spontaan het lied ‘Masra kali, yu mi brada’. Een lied dat de overledene moet overhalen om de aarde te verlaten en de overtocht te maken. “Wij geloven dat iedereen teruggaat naar de Schepper. Daar helpen onze rituelen bij. Maar ze zijn er ook om de nabestaanden te helpen bij de rouwverwerking. Buiten de Kamer wordt veel gezongen en gedanst, dat werkt helend voor hart en ziel.” In tijden van rouw is het ook belangrijk om de inwendige mens goed te verzorgen. Er is altijd voldoende te eten en een borrel hoort er ook bij. “Wij drinken zelf ook een glaasje jenever voordat wij in de Kamer aan het
Afleggersvereniging Trouw doet dat sinds 1997 voor
werk gaan. We vragen dan de Santa Jeje – de heilige
Surinaamse Hagenaars. “Maar ook voor ieder ander die
geest – om bijstand”, vertelt Kamerbaas Flijders.
ons wil inschakelen. Wij maken geen onderscheid, dat
Zijn mobieltje gaat, er is een sterfgeval. Als Kamerbaas
doet de dood ook niet”, grapt René Flijders (op de foto in
moet hij dag en nacht bereikbaar zijn. Het is liefdewerk
het midden), de Kamerbaas bij Trouw. “Wij noemen het
oud papier. “We zijn een vereniging en doen dit werk
mortuarium de Kamer en daar gelden strikte regels.
allemaal op vrijwillige basis. Het is een roeping.
Uit eerbied voor de overledene en de nabestaanden.”
Gelukkig ben ik sinds kort met pensioen. In combinatie
Bij de aflegging mogen alleen broeders en/of zusters
met mijn reguliere baan was het soms wel wat veel.”
aanwezig zijn. “De aflegging van een man wordt door mannen gedaan, die van een vrouw door vrouwen”, meldt
Voordat de broeders en zusters van Trouw mogen beginnen
Flijders. Veel kan hij niet vertellen over wat er zich precies
met de rituele aflegging, moet het lichaam eerst zijn
in de Kamer afspeelt. “We hebben onze geheimen.
vrijgegeven door een arts. Als de rituelen zijn gedaan,
Iedereen legt de eed af dat ze nooit verklappen wat er in
wordt de dode overgedragen aan de uitvaartondernemer
de Kamer gebeurt. Het is niet fijn voor de nabestaanden
die voor de begrafenis of crematie zorgt. “We hebben
als wij aan iedereen zouden doorvertellen dat de over
een goede samenwerking met de meeste uitvaartonder-
ledene een tatoeage had of een liesbreuk. Wij zien alles,
nemers. Dat is in de afgelopen jaren enorm verbeterd.
maar vertellen nooit iets.” De Kamer is heilige grond.
Dat moet ook haast wel in een multiculturele stad als
“We maken niet alleen het lichaam van de overledene
Den Haag”, vindt Ricardo Lemmer. Wat vinden zij van
mooi voor de laatste reis, maar ook de geest. Het is
een typisch Hollandse uitvaart? “Dat is ook mooi, maar
spiritueel werk.” De rituelen worden grotendeels in stilte
ánders mooi”, zegt Kamerbaas René Flijders diplomatiek.
uitgevoerd. “Wij werken al zo lang met elkaar samen,
“We leren van elkaar. Je ziet dat de Hollandse uitvaart
we begrijpen elkaar woordeloos. Je ego moet je buiten
ook steeds persoonlijker wordt. De tijd van alleen een
laten, in de Kamer zijn we één”, vertelt Ricardo Lemmer,
kop koffie en een plak cake is voorbij.”
11
TEDx Leiden
4
Fotograaf: Ben Trachsler
3
1
Fotograaf: Rienke Wiersma
Vitrine
2
De TEDtalks zijn een wereldwijd
Natuurspeelplaats Schenkstrook
Taalpunt Midden-Delfland
Tentoonstelling Stadse Dieren
begrip. Miljoenen mensen
Kinderen in de Haagse wijk
Een goede beheersing van het
Dieren spelen een belangrijke
deelden de afgelopen 25 jaar
Mariahoeve kunnen sinds dit
Nederlands in zowel woord als
rol in ons leven en onze steden:
online en offline video’s over
jaar spelenderwijs kennismaken
geschrift vergroot de kans op
als maatje, als bedreigde dier-
oplossingen voor grotere en
met de natuur. Ze doen dit in de
succesvolle deelname aan de
soort en soms als bron van
kleinere maatschappelijke
natuurspeelplaats Mariahoeve
maatschappij. Er komen steeds
overlast. In de tentoonstelling
vraagstukken. Op 7 november
bij stadsboerderij Reigershof.
meer taalpleinen en taalpunten
‘Stadse Dieren’ wordt het
had de derde editie van TEDx
De stichting Schenkstrook won
in de regio. In januari opent
dierenleven in de stad door
Leiden plaats in de Meelfabriek.
eerder een van de Lenteprijzen
Bibliotheek Maassluis/Midden-
de eeuwen heen belicht.
Onderwerp was ‘Abundance’.
van Fonds 1818 en AD Haagsche
Delfland een taalpunt in de
Van hondenkar tot halsband,
Hoe kunnen we de overvloed
Courant. Op de speelplaats zijn
bibliotheek van Den Hoorn.
van 17de-eeuwse schilderijen
aan kennis, creativiteit, energie,
een waterspeeltuin, beekjes
Goed getrainde vrijwilligers
tot hedendaags kinderspeel-
water en geluk beter benutten?
met stepstones en bruggen van
helpen bezoekers met vragen
goed, van hoeden met veren tot
Twaalf inspirerende sprekers
boomstammen plus touw en
op het gebied van taal en geven
schoenen van slangenleer, van
presenteerden kernachtige
klimbomen, en in de zomer
informatie over de mogelijk
hondenpoep tot discussie over
oplossingen die vaak schitteren
vakantie wordt er een bouw-
heden die er zijn om hun taal-
bont. Een veelzijdige tentoon-
in eenvoud.
speelplaats georganiseerd.
vaardigheid te verbeteren.
stelling voor het hele gezin,
www.tedx-leiden.nl
www.schenkstrook.nl
www.bibliotheekmaassluis.nl
t/m 22 maart te bezoeken in het Stadsmuseum Zoetermeer. www.stadsmuseum zoetermeer.nl
12
Vitrine
6
5
8
7
Theatervoorstelling Crisis
Meidenbeurs
Twee fietsen
de 11 en 23 jaar kwamen naar
‘Nachtbrakers, wat het daglicht niet verdragen kan’
Het omgaan met geld door jongeren is een actueel maat-
de alweer vierde editie van de
In de Leidse Pieterswijk wonen
– Bezuidenhout zetten zich
schappelijk thema. Scholen,
Meidenbeurs in Ypenburg op
veel studenten. Onder bewoners
dagelijks in om de buurt veilig en
Centrum Jeugd en Gezin, de
12 oktober. Doel van de beurs is
leven veel (voor)oordelen over
leefbaar te houden. Ze melden
sociale dienst en de Rotaryclub
de meiden te informeren over
deze groep medebewoners.
bijvoorbeeld grofvuil, vernield
in Hillegom en Lisse sloegen de
onderwerpen die hen aangaan.
Met de voorstelling ‘Nacht
straatmeubilair en graffiti, doen
handen ineen om dit onderwerp
Zoals seksualiteit, gezonde
brakers, wat het daglicht niet
mee aan leefbaarheids- en
op de kaart te zetten. Dit deden
leefstijl, alcohol, drugs, uiterlijke
verdragen kan’ maakt het
veiligheidsacties en zijn burger-
zij door theatergroep Playback in
verzorging, mode, kunst en
Augustijns Theater van de
hulpverlener. Het team werkt
het najaar tien keer de theater-
cultuur. De voorlichting werd
studentenvereniging Augustinus
nauw samen met de hulp
voorstelling ‘Crisis’ te laten
verzorgd door de lokale organi-
de wederzijdse ervaringen
verlenende instanties en de
spelen voor zowel jongeren
saties en ondernemers.
zichtbaar. Op basis van interviews
gemeente. Om de buurt nog
als hun ouders. De interactieve
www.voorwelzijn.nl
Ruim vijfhonderd meiden tussen
De ruim dertig vrijwilligers van het Buurt Preventie Team (BPT)
met buurtbewoners schrijven de
beter te kunnen bedienen,
voorstelling liet het publiek
studenten verschillende scènes,
hebben ze met een donatie van
nadenken over hoe het omgaat
die ze op 17, 18 en 19 april op
Fonds 1818 twee dienstfietsen
met geld en hoe het daar
locatie in de wijk opvoeren.
aangeschaft.
verantwoordelijkheid voor neemt.
www.augustijnstheater.nl
www.bptbezuidenhout.nl
www.tgplayback.nl
Totale donatie aan deze projecten € 108.180,13
Deze winter Stichting Move Leiden
een groener schoolplein. Studenten van de vereniging SSR gingen met de leerlingen aan de slag. Want dat is de
Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem
kern van alle projecten van Move: studenten, leerlingen van scholen in aandachtswijken en partners werken samen om hun buurt te verbeteren. “Wij noemen dat de Move-driehoek. Studenten maken kennis met kinderen uit wijken waar ze normaal gesproken misschien niet snel zouden komen. Voor die kinderen gaat een wereld open. Studeren is lang niet voor iedereen een voor de hand liggende optie. Onze partners zijn vaak fondsen zoals Fonds 1818 die het belangrijk vinden om te
Stichting Move legt verbindingen tussen studenten en
investeren in maatschappelijke projecten, maar ook
kinderen uit aandachtswijken. In Leiden Zuidwest is
de Rabobank en Albert Heijn doen mee. Onze projecten
weinig speelgelegenheid, maar er is wel behoefte aan.
werken op individueel niveau én wijkniveau. Mensen
“De kinderen willen graag een avontuurlijkere wijk,
ontwikkelen hun talenten en door nieuwe samenwerkings
een omgeving waarin iets te beleven valt”, vertelt
verbanden ontstaat er meer sociale cohesie in de wijk”,
Daphne Zaalberg, projectcoördinator van Move Leiden.
legt Zaalberg de meerwaarde van Move uit.
Leerlingen van basisschool De Sleutelbloem willen graag
Stichting Move ontstond in 2008 in Utrecht. In 2010 werden de eerste pilots gedraaid in Leiden. Move is ook actief in Amsterdam, Rotterdam en Delft. Groningen en Maastricht staan nog op het wensenlijstje. Daphne Zaalberg: “Ons doel is in elke grote studentenstad actief te zijn.”
‘Ons doel is in elke grote studentenstad actief te zijn’ Bij basisschool De Sleutelbloem werden onlangs bloem bakken op het schoolplein geplaatst. “Daar hebben de leerlingen zelf bloembollen in gedaan zodat het er dit voorjaar gezellig uitziet. We gaan nu aan de slag met de liefste wens van de leerlingen: een boomhut.” De studenten van Move proberen de hele school bij het project te betrekken. “Een breed draagvlak is belangrijk voor het voortbestaan van het project.” Om dat draagvlak te creëren, gaan de studenten met alle mensen op school in gesprek. “We willen van iedereen weten wat zijn of haar wensen zijn. Van de directeur tot de conciërge.” In het voorjaar wordt op het schoolplein ook een groente tuin aangelegd. “Kinderen vinden het prachtig om te zien hoe wortels in de grond groeien. Ze leren zo spelenderwijs waar hun eten vandaan komt.” www.stichtingmove.com 14
Terugblik Hoe is het verder gegaan met projecten die Fonds 1818 steunde? Werd het een succes, zijn de doelen gehaald of is het nog steeds hard werken? We kijken terug naar…
Stichting Cultureel Servicebureau Centraal
Truus Hoeken, Jeanne de Best en Willeke van der Gugten
Een brug tussen de cultuursector en de stad
Toegezegde donatie € 60.000,- voor een periode van 3 jaar
Eerst zelf lekker creatief bezig zijn en daarna
andere opstartwerkzaamheden is het nu
Wij stimuleren kunstenaars om dingen
borrelen of een hapje eten, dat kan in Galerie
tijd om te oogsten.”
samen te doen. Het aanvragen van een
Café Leidse Lente. “Wij zijn een ontmoetings-
De galerie en het café zijn de voor het bredere
subsidie of een collectieve verzekering
plaats en willen graag verbindingen leggen
publiek zichtbare onderdelen van Stichting
bijvoorbeeld. Wij ondersteunen ze daarbij.”
tussen de culturele sector en de rest van de
Cultureel Servicebureau Centraal. “Onze
Stichting Cultureel Servicebureau Centraal
stad. Iedereen is welkom in ons café, zoals
kerntaak is belangenbehartiging van Leidse
is op zoek naar synergie. “We werken nu
Truus Hoek, Jeanne de Best en Willeke van
kunstenaars”, vertelt Diana Lepelaar.
samen met het Japanmuseum Sieboldhuis.
der Gugten, die in het complex workshops
De stichting heeft nu zeventig leden – dat
In dat soort samenwerkingsverbanden zit
volgen. Je hoeft zelf geen kunstenaar te zijn.
aantal is groeiende – en valt weer binnen de
onze kracht.”
Het café loopt goed, makers en liefhebbers
Vereniging Kunstcentrum Haagweg 4, een
ontmoeten elkaar. Dat geeft heel leuke
multidisciplinair Kunstcentrum. Dat is een
www.galeriecafeleidselente.nl/
kruisbestuivingen”, vertelt Diana Lepelaar.
bedrijvencollectief waar kunstenaars en
servicebureau-centraal
Zij is een van de initiatiefneemsters én is
ondernemers innovatief kunst maken.
galeriehouder bij Leidse Lente.
“Wij willen onze kennis, exposities en andere
“Mijn collega runt het café en zorgt dat er
activiteiten delen met de stad Leiden.
leuke programmering is.” Elke zes weken
Galerie Café Leidse Lente is de plek waar
wordt er van tentoonstelling gewisseld,
alles gebeurt”, legt Lepelaar de constructie
elke keer met een ander thema. Rond het
uit. “Kunstenaars zijn vaak individualisten,
gekozen thema wordt een programmering
ze zitten in hun atelier in hun eentje het wiel
gebouwd, zoals lezingen, films, workshops
uit te vinden. Dat wordt steeds lastiger,
en muziek. “Na een flinke verbouwing en
want er wordt fors bezuinigd op cultuur. 15
Cursussen 2015 Om de deskundigheid van vrijwilligers te bevorderen, biedt Fonds 1818 diverse workshops, cursussen en kennisbijeenkomsten aan. Alle cursussen zijn gratis.
Fonds 1818 steunt maatschappelijke en culturele projecten in de regio Den Haag, Delft, Zoetermeer, Leiden en de Bollenstreek. U kent uw buurt, wijk, stad of regio het beste en weet wat nodig is. Dankzij u worden
Workshop fondsenwerving
vrouwen fietsen, worden monumenten
U leert de fondsenwereld in het algemeen en Fonds 1818 in
gerestaureerd, worden er theater-
het bijzonder kennen. Na afloop weet u aan welke eisen uw
voorstellingen gemaakt, leren jongeren
aanvraag moet voldoen en wat fondsen van u willen weten.
met elkaar discussiëren en kunnen
Noordwijker hout Lisse
Teylingen Katwijk
met olie besmeurde vogels
Workshop crowdfunding
weer vliegen. Wij nodigen u
Crowdfunding biedt vele mogelijkheden, maar is geen
van harte uit om uw ideeën
‘easy money’: het vereist een slimme campagne. Aan de
en projecten met ons
hand van aansprekende voorbeelden leert u alle ins and
te delen. U het project,
outs van deze methode.
wij het geld.
Hillegom
Noordwijk
woonwijken weer leefbaar, leren allochtone
Oegstgees t
Leiden W assenaar Voor schoten
Leiderdor p
Zoeterwoude
LeidschendamVoorburg
Den Haag
Cursus projectplan schrijven
Den Haag
Zoetermeer
Voor elk project is een SMART projectplan onmisbaar. Rijswijk
U leert hoe u uw ideeën omzet in duidelijke doelen,
PijnackerNootdorp
afspraken en acties. Delft
Basiscursus penningmeester
Midden Delfland
U leert onder andere een begroting en een balans te maken, de financiën van uw organisatie goed te beheren en doelen voor de toekomst te stellen.
Algemene informatie
Colofon
Wat zijn precies de taken en verantwoordelijkheden van
Aanvraagprocedure
Fonds 1818 Magazine is een uitgave
bestuursleden? Deze cursus biedt theoretische kennis over
Aanvragen voor een donatie kunnen
van Fonds 1818 en verschijnt vier maal
ruim voor aanvang van het project
per jaar.
schriftelijk bij Fonds 1818 worden
Redactie: Corien Bosch
ingediend. Kijk voor meer informatie
Redactionele ondersteuning:
op fonds1818.nl. Voor jongeren tot
Martine Vinkesteyn en Marieke van ’t Hul
24 jaar geldt een speciale, eenvoudige
Interviews: Floor de Booys
procedure. www.fonds1818-24.nl
Fotografie: Eva Hofman, Inge Stolwijk
Cursus bestuur en management
goed bestuur en veel ruimte om ervaringen uit te wisselen.
Cursus sponsoring Sponsoring is al lang niet meer het plaatsen van een logo op een sponsorbord of in een krantje. U krijgt concrete hand-
en diverse fotografen en bruikleen
vatten om ondernemende partners te vinden en effectief bij
Meer informatie
gevers van de beschreven projecten
uw stichting te betrekken.
Heeft u vragen over de criteria voor een
Concept en vormgeving: Ontwerpwerk
donatie, over het opstellen en indienen
Lithografie en druk: ANDO Graphic
Cursus vrijwilligers werven U onderzoekt wat uw organisatie nodig heeft, maakt een wervings- en beleidsplan en gaat onder professionele begeleiding actief aan de slag met het werven van vrijwilligers
van een aanvraag bij Fonds 1818 of over fondsenwerving in het algemeen?
Ook het Fonds 1818 Magazine ieder
Kijk op www.fonds1818.nl of neem
kwartaal ontvangen? Stuur een email
contact op met onze afdeling
naar info@fonds1818.nl of meld u aan
Communicatie op 070 375 49 57 of
via de website. Een abonnement
info@fonds1818.nl
is gratis.
voor uw organisatie.
Ga voor meer informatie, data, tijden, locatie en aanmelden naar www.fonds1818.nl > cursussen.
RIVIERVISMARKT 4 2513 AM DEN HAAG POSTBUS 895 2501 CW DEN HAAG 070 364 11 41 - INFO@FONDS1818.NL
fonds1818.nl