ONZE TAAL

Raymond Noë

is (web)redacteur bij ‘Onze Taal’, het grootste Nederlandse tijdschrift voor taalliefhebbers.

onzetaal.nl

Prima?

Weet u wat prima betekent? Gewoon ‘prima’ door erover te praten in termen van toch? Maar nee, prima kan tegenwoordig (als verlies? Verander je hoe wij over je aan het appen bent) ook ‘nou, vooruit dan ‘buitenlanders’ denken door ze voortaan maar’ betekenen, of ‘als je dat per se wilt’ of ‘mensen die in een ander land geboren ‘ik ben er niet blij mee, maar als het niet zijn’ te noemen? Genieten we meer van anders kan dan moet ’t maar’. Wanneer iets odekoeken dan van jodekoeken? Veel echt pri-ma-de-luxe is, moet je er een uitroepteken mensen menen van niet. Je kunt wel een achter zetten: Prima! Waarom? Niemand die het weet, ander etiket op de doos van Pandora de taal verandert, en dat gaat vanzelf. plakken, zeggen ze, maar de inhoud Maar er zijn ook taalveranderingen die niet vanzelf verandert er niet door. gaan, en die bewust gestuurd worden. Omdat we het Of toch wel? Want je kunt onderwerpen een stigmatiserend woord vonden, werd gastarbeider wel degelijk in een ander licht zetten ooit allochtoon. En om dezelfde reden werd allochtoon door ze anders te benoemen. Als je het op een gegeven moment anderstalige of medelander. En over een ‘slaafgemaakte’ hebt in plaats tegenwoordig noemen we iemand uit bijvoorbeeld van ‘slaaf’, wordt het je toch opeens Litouwen een persoon met een migratie-achtergrond, of duidelijk hoe dat ging met die slaven – je nog beter (want preciezer) ‘een Nederlandse van staat er even bij stil, en misschien ga je er Litouwse afkomst’. Dat klinkt statig en iets anders over denken. En zou stijf, maar het is wel objectiever, de verkoop van ‘semien ‘waarden-lozer’. Zulke neutrale termen worden doelbewust ingezet, net als persoon van kleur voor begriptaal automatic ri es’ in de VS niet dalen als de wapenwinkeliers ze voortaan moeten iemand met een gekleurde huid, Japans concentratie- ... aanprijzen als ‘killing machines’? kamp voor jappenkamp, zoen Misschien dat voor negerzoen (oftewel die doos van Pandora n-woord-zoen), roomkop voor dan minder vaak open moorkop en wit voor blank. Waarom? zou gaan... Omdat we de oorspronkelijke woorden ongemakkelijk Hoe het ook zij, taalkundigen zeggen dat zijn gaan vinden, omdat ze associaties oproepen waar wij taalgebruikers ernaar streven de taal we ons niet langer prettig bij voelen. steeds e ciënter te maken, en steeds Wat ook kan, is dat we vinden dat woorden de geschikter voor onze doeleinden. Als je waarheid verdoezelen: klimaatverandering is een veel het zo bekijkt is iedere verandering een te positief woord voor iets wat veel beter klimaatcrisis verbetering – of in ieder geval een kan heten. En eigenlijk hebben we veel meer nieuwe poging tot verbetering. Dus onbewuste niet-politieke en niet-wetenschappelijke woorden nodig veranderingen als Ik ben goed (Wil je nog om over het klimaat te praten, zo betoogde losoof Eva thee? Nee ik ben goed) en een beslissing Meijer onlangs in de NRC – en dan vooral woorden maken (i.p.v. nemen) maken onze taal voor de dingen die we door alle klimaatellende beter. Maar ook bewuste ingrepen als verliezen. Waarom? Omdat de termen die we er nu anderlander of nieuwkomer zeggen in voor gebruiken het te veel goedpraten. plaats van allochtoon. De vraag is vervolgens of al dit gesleutel aan de taal wel En of u dat prima vindt of prima! mag u helpt. Gaan we anders over de klimaatcrisis denken zelf uitmaken. •

woorden woordenspelling