PALEIS HET LOO

300 jaar geschiedenis van de Oranjes Paleis Het Loo in oude glorie heropend

Na een grootscheepse verbouwing en renovatie wordt Paleis Het Loo stap voor stap heropend. Een bezoek aan het paleis en de imposante tuinen is een reis door de geschiedenis van de Oranjes, eind 17de eeuw begonnen bij stadhouder Willem III en zijn Mary.

Foto’s Maarten Albracht

De zitkamer van Prins Hendrik.

In 1684 kochten stadhouder Willem III en prinses Mary een klein kasteel, Het Oude Loo genaamd. De naam Het Loo is afkomstig van het Germaanse lauhaz, dat open plek in een bos of bosje op hoge zandgrond betekent. Willem en Mary lieten een zomerverblijf naast het jachtslot bouwen en noemden dit Paleis Het Loo. Het Loo werd van eind 17de eeuw tot 1975 bewoond door de Oranjes, vaak als zomerresidentie. De laatste bewoners waren prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven. Inmiddels is het al bijna veertig jaar een – onafhankelijk – museum, waar sinds 2018 een grote uitbreiding onder de grond plaatsvindt. Deze uitbreiding biedt het museum bij heropening in 2023 vijfduizend vierkante meter aan nieuwe ruimte. Tegelijkertijd met de ondergrondse vernieuwing werd het voormalige paleis van de Oranjes gerestaureerd. Het rijkserfgoed moest asbestvrij worden gemaakt. Dit bood de mogelijkheid om de gehele collectie en invulling van de vertrekken vanuit een ander perspectief te bekijken. Talloze vakmensen brachten het paleis terug in de oorspronkelijke staat. Afgelopen april werd het heropend voor bezoekers.

VERHALEN VAN BEWONERS De ingerichte kamers en zalen van het paleis laten zien hoe de Oranjes er driehonderd jaar lang woonden en werkten. Verschillende audioverhalen vertellen de verhalen van de vroegere bewoners. Aan de oostkant komt de 17de eeuw tot leven. De kamers zijn met prachtige wandbespanningen versierd en de verschillende plafondafwerkingen >

Het bordes en de gouden poort aan de tuinkant van het paleis.

De speelkamer van Wilhelmina.

Een pop in de speelkamer van Wilhelmina.

De kamer van prinses Sophie der Nederlanden (1824-1897), de enige dochter van koning Willem II en koningin Anna Paulowna, vroeger ook wel het Moors kabinet genoemd. laten de persoonlijke smaak van de bewoners én de tijdgeest zien. In vrijwel elk vertrek staan prachtige porseleinen vazen, schalen en aardewerken potten – het verzamelen hiervan was een grote hobby van Mary. Niet voor niets werd een speciaal vertrek ingericht als porseleinkamer – deze kamer heeft echter een andere invulling gekregen. Mary overleed op jonge leeftijd in Engeland waar ze als koningin regeerde over Engeland, Schotland en Ierland. Haar porseleinkamer werd na haar dood door Willem ingericht als bibliotheek, een ode aan Mary, die erg van lezen hield. De vele boeken in de kasten zijn hiervan het bewijs. Het unieke spiegelplafond, speciaal aangebracht voor het porselein dat hier ooit stond, is nog een tastbare herinnering aan de voormalige bestemming van deze kamer. Aan de westkant geeft het Huis van Wilhelmina inkijk in het leven in de 19de en 20ste eeuw. Hier bevinden zich naast de privévertrekken van verschillende vorsten, ook de werkkamer van Wilhelmina, die als achttienjarige koningin werd van Nederland, jaren voordat ze als vrouw stemrecht kreeg. Op deze plek regeerde ze het land onder het toeziend oog van haar voorvaderen, wier portretten de wanden sieren. Een totaal andere indruk geeft de zitkamer van prins Bernhard. In een typische jaren-zeventigsetting met onder andere tl-balken, een spachtelputz- plafond en comfortabele stoelen – geen tronen – kwamen hier vrienden en staatshoofden samen om zaken te bespreken. Op het tijdschriftenrek zijn >

de foto’s van de prins en verschillende staatshoofden te zien en de schouw wordt gesierd door enkele knutselwerken van zijn toen nog jonge dochters. Veel jonge bewoners heeft het paleis niet gekend. Van Wilhelmina is bekend dat ze er woonde en haar eigen speelkamer met poppen had. Wilhelmina hield van Het Loo. Ze woonde er met veel plezier en bracht veel tijd door in het paleis en de omgeving. Als amateurschilder legde ze graag het landschap en de bossen rondom het paleis vast. Net als de bouwers van het paleis, Willem en Mary, had zij een voorliefde voor de natuur.

VELUWS LUSTHOF Het nieuwe paleis dat Willem en Mary in de jaren tachtig van de 17de eeuw creëerden lag op een zeer laag punt op de Veluwe, een ideale plek voor de paleistuin die ze beiden voor ogen hadden. Het water voor de bloemen en fonteinen stroomde uit de hoger gelegen bronnen op natuurlijke wijze naar het land rond het paleis. De tuin was minstens zo belangrijk als het paleis zelf. Met zijn symmetrische vormen, bijzondere planten en hoge fonteinen op de ruige, droge Veluwe gaf deze tuin het echtpaar aanzien en toonde macht en rijkdom. De beplanting is aangelegd volgens 17de-eeuws principe, waarbij elke plant ruimte heeft om van alle kanten te worden aanschouwd. Planten en bloemen waren immers kostbaar. De bloemen, vruchten en planten in de tuinen hadden vaak een symbolische betekenis. De sinaasappelboom refereert aan het Huis Oranje-Nassau. De tulp staat voor rijkdom. >

Boven: de slaapkamer van koning Willem III. Onderin van links naar rechts: trofeeën in de jachtkamer van prins Hendrik; blauw-witte vazen sieren de paleistuin. Rechterpagina: portret van de jonge Mary Stuart. Mary was grondlegger en bewoner van Paleis Het Loo.

De bibliotheek. Het spiegelplafond verwijst nog naar de oorspronkelijke invulling van de kamer, namelijk een porseleinkabinet voor Mary. Rechtsboven: één van Mary’s hobby’s: het verzamelen van porselein en aardewerken vazen in allerlei vormen en maten. De patronen van de parterres zijn teruggevonden in oude tekeningen en tijdens opgravingen zijn sporen gevonden van de vormen van de haagjes, fonteinen en waterleidingen. De waaierpatronen in de verschillende tuindelen verwijzen naar een pauwenstaart of een indiaanse verentooi – de height of fashion eind 17de eeuw. Niet voor niets is ook in de kleinere fontein bij de Colonnades de vorm van een pauwenstaart gekozen. De liefde voor de tuin was groot, wat ook terug te zien is in het paleis, waar de privévertrekken van de stadhouder en de prinses uitkeken over de tuinen. Er werden in het paleis dagelijks verse bloemen geplaatst in de tijd van Willem en Mary. Ook na de dood van Mary wilde Willem elke dag verse bloemen, als ode aan zijn geliefde. De bloemen uit verschillende windstreken waren enorm geliefd, terwijl de geur ervoor zorgde dat de 17de-eeuwse hygiëne (of het gebrek daaraan) werd verbloemd – letterlijk en fi guurlijk. De bloemen en planten verwijzen sinds de recente heropening van het paleis weer naar de 17de eeuw. De planten zijn terug te vinden op de inventarislijsten uit de tijd van Willem en Mary of het zijn nazaten van planten die nog steeds in de kassen van het museum worden gekweekt. Zo heeft het paleis de oudste citruscollectie van Nederland in beheer. De oranjeboompjes in de tuinen en in de versieringen op potten, deuren en schilderijen vormen de symbolische voorvaderen van de collectie. •

paleishetloo.nl