APELDOORN

Apeldoorn Uit de schaduw van Het Loo

Sinds prins Willem III in 1684 kasteel Het Loo kocht is Apeldoorn onlosmakelijk verbonden met de Oranjes. Zij hebben door de eeuwen goed gezorgd voor de stad die altijd in één adem wordt genoemd met Paleis Het Loo, zeker nu dat prachtig gerenoveerd is. Maar daarmee doen we Apeldoorn te kort.

Tekst en foto’s Hans Avontuur

Apeldoorn ligt niet alleen aan de rand van héél veel natuur, het is zelf ook heerlijk groen. Hoe we ook lopen, er is altijd een fijne plek om op adem te komen in de schaduw van een monumentale boom

Koningin Wilhelmina met prinsesje Juliana, expositie Coda Museum. een zorgen. Natuurlijk bezoeken we tijdens een weekendje Apeldoorn ook Paleis Het Loo en een puntje van de Veluwe. Het zou een vergissing zijn om dat niet te doen. Het Loo is het onbetwiste hoogtepunt van de streek (zie onze fotoreportage van het gerestaureerde Paleis Het Loo op pagina 30). Maar hoe zit het met G de stad zelf? Met zo’n bevoorrechte ligging moet er meer te zien zijn dan het paleis alleen. Bagage op de kamer, niet te lang treuzelen en naar het centrum. Op het gezellige terras van Guusje, een leuk adres op de hoek van de Hoofdstraat en het Raadhuisplein, drinken we een cappuccino en nemen we de stad voorzichtig in ons op. We voelen die typische sfeer van een kleinere stad op afstand van de Randstad: gemoedelijk, niet opgejaagd door de laatste hypes. Eén ding is al snel duidelijk. Apeldoorn ligt niet alleen aan de rand van héél veel natuur, het is zelf ook heerlijk groen. Als we op de plattegrond een wandeling uitstippelen zien we een reeks van parken: Wilhelminapark, Verzetsstrijderspark, Oranjepark, Beekpark… Hoe we ook lopen, er is altijd een fijne plek om op adem te komen in de schaduw van een monumentale boom. Het Oranjepark is favoriet. Het wordt omringd door tal van prachtige villa’s, in het midden rimpelt het water van een vijver op de wind en centraal staat een muziekkiosk. Hoewel deze historisch oogt, dateert hij van eind 20ste eeuw, gebouwd op basis van de oorspronkelijke tekeningen van de muziektent die in 1960 werd afgebroken. Ooit had bijna elke plaats in Nederland zo’n kiosk, maar de meeste zijn na de Tweede Wereldoorlog verdwenen toen de muziek naar binnen verhuisde. Het is fijn dwalen door de straten rondom het park. De huizen zijn er stijlvol met details in jugendstil of art deco. In de parkenbuurt vind je ook twee van de leukste accommodaties van de stad: Zenzez Hotel & Lounge en Villa Sonnevanck. De eerste is in 1904 gebouwd als woning van de dominee van de Grote Kerk. Daarna heeft het nog dienst gedaan als pension. Petra en Douwe Bangma hebben het enkele jaren geleden omgebouwd tot een sfeervol boetiekhotel. “Het is het klassieke verhaal”, vertelt Petra. “Wij hadden beiden een drukke fulltimebaan in de financiële wereld van Amsterdam en wilden een leven met meer tijd voor elkaar en ander moois zoals onze hobby’s en de natuur.” Het imago van introvert en stijfjes, dat aan Apeldoorn kleeft, vindt Petra niet terecht: “Er gebeurt zoveel leuks in de stad. Met steeds meer bijzondere winkels en eetadressen. Ja, wij houden echt van Apeldoorn. En dan heb je ook nog een geweldig paleis én een Nationaal Park om de hoek. Wat wil je nog meer?” ‘ZWITSERSE SALBE’ Een van de plekken waar de laatste jaren veel is gebeurd is het voormalige terrein van de Zwitsal-fabriek aan de Vlijtseweg, op twintig minuten wandelen van het Raadhuisplein. Dat kan >

Kroontje als decoratie van het hek om de Zuil. Het CODA, een acroniem van Cultuur Onder Dak Apeldoorn.

Kenmerkende bomenlaan op Hoge Veluwe. Moderne kunst in het Kröller-Müller Museum.

door mooie straten of langs het Apeldoorns Kanaal. Het is industrieel historische grond, want hier bouwde de lokale ondernemer Cor Jansen zijn ‘Zwitserse Salbe’ uit tot het bekende merk met het logo van een babygezichtje met een krulletje op het hoofd: Zwitsal. Sinds 2011 ligt de productie in Apeldoorn stil, is het terrein ondertussen eigendom van de gemeente en worden de gebouwen gebruikt door vooral start-ups, pioniers en bedrijven met een sociaal karakter zoals Foenix, het eerste ‘circulaire ambachtscentrum’ van de stad, zoals ze zelf zeggen. Het is een soort kringloopwinkel-plus met oude spullen, nieuwe creaties op basis van afdankertjes en kapotte apparaten die zijn hersteld. Een rondje over het Zwitsal-terrein brengt je langs onder meer een koffiebranderij, bierbrouwerij, duurzame wasserij, kaarsenmakerij, eigentijdse meubelzaak, een stokerij van likeur, een proeflokaal voor lokale bieren en het stadsstrand Soap. De komende jaren moet het hele gebied uitgroeien tot een nieuwe wijk voor werken, wonen en recreatie. De stad is op zoek naar een nieuwe eigenaar die dit megaproject op zich neemt, mocht u zich geroepen voelen. Ook nabij het station van Apeldoorn is een locatie met verrassende winkels en ondernemingen te vinden. Ze zijn ondergebracht in een voormalige nettenfabriek, opgericht in 1883 en destijds de eerste van Nederland. Restaurant Nett >

Gezond en lekker eten bij Nett Soulfood & Drinks. Boven: origineel interieur bij restaurant Guusje.

Nabij een kruispunt van paden bevindt zich het dierenkerkhof met de graven van paarden en huisdieren van de koninklijke familie. Ontroerend

Vorstelijke gevels in de binnenstad. Soulfood & Drinks springt eruit met biologische gerechten als avocado met furikake, salade makreel en Griekse pita. Je kunt kiezen uit een tafeltje op het terras of binnen tussen de vintage meubels en accessoires. Het maakt Apeldoorn niet plotseling tot de hipste stad van Nederland, maar deze plekken zorgen wel voor een goede balans tussen urban en chic. Bovendien zie je dankzij het industrieel erfgoed ook de schoonheid van de vorstelijke omgeving beter. Het laat de prachtige villa’s aan de Loolaan nog wat extra stralen. We stellen ons voor hoe prins Hendrik, de man van koningin Wilhelmina, hier met zijn koets doorheen kwam gereden op weg naar een borreladres in de binnenstad.

POLITIEK STEEKSPEL Na een bezoek aan het CODA Museum met vooral moderne kunst en design uit de regio (ook leuk: een grote collectie sieraden) is het tijd om naar Het Loo te gaan. Vier jaar lang is er verbouwd, gerestaureerd en heringericht. Hoe het binnen geworden is, kunt u elders in dit magazine lezen. Wij zijn op weg naar de tuinen en het Paleispark. Vroeger zorgde een speciale spoorlijn via de Koning Lodewijklaan voor de verbinding tussen station Apeldoorn en Het Loo. Een aantal wachtershuisjes is nog te zien. Het lijntje is in 1948 de laatste keer gebruikt door koningin Wilhelmina. Zij reisde naar Amsterdam om afstand te doen van de troon. In 1954 werd het spoor definitief opgeheven en in 1977 zijn alle rails afgevoerd. Zodra we de Jachtlaan oversteken zien we tussen de dikke bomen door het paleis liggen. De vlag wappert hoog in de top. Op het voorplein wordt nog gewerkt. De tuinen met hun vijvers, fonteinen en symmetrie zijn prachtig. Maar onze voorkeur gaat uiteindelijk uit naar het Paleispark dat veel natuurlijker is met lanen, bomen, weilanden en waterpartijen. De rijkdom aan water was één van de redenen dat het paleis hier is gebouwd. Er zijn routes die je kunt volgen, maar eigenlijk is lukraak zwerven en je laten verrassen het allerleukste. Op die manier lopen we totaal onverwacht tegen de Willemstempel aan, een houten paviljoen dat in de 18de eeuw als speelplek is gebouwd voor de aanstaande koning Willem I. Tijdens het wandelen passeren we ook de schietbaan, prieeltjes en vijvers. Nabij een kruispunt van paden bevindt zich het dierenkerkhof met de graven van paarden en huisdieren van de koninklijke familie. Ontroerend.

Reintje Oud 23 jaar Eerste rijpaard van H.K.H. Prinses Juliana Het Paleispark is onderdeel van Kroondomein het Loo, het >

Villa in het Verzetsstrijderspark. Lounge van Bastion Hotel Apeldoorn Het Loo.

De Van Gogh-zaal in het Kröller-Müller Museum en het beeldenpark.

In de hoek van het plein ligt de supersmalle Prinsengang. Het verhaal wil dat prins Hendrik het verborgen steegje gebruikte als sluiproute naar zijn geliefde kroeg. En gelijk had hij, want we zitten hier heerlijk

grootste landgoed van Nederland en onderwerp van een politiek steekspel. Hoewel Willem Alexander jarenlang subsidie heeft gekregen voor het onderhoud, sloot hij ongeveer de helft af tijdens het jachtseizoen. Dat zou tegen de regels zijn geweest. Nu ontvangt hij enkel nog subsidie voor het deel dat het hele jaar open is, maar het bedrag is bijna even hoog als daarvoor: 4,5 miljoen euro voor vijf jaar.

MOEDERLIEFDE De volgende ochtend regent het zachtjes. Een voile van minuscule druppeltjes hangt over het landschap. Het is een goed excuus om naar het Kröller-Müller Museum te gaan, in het Nationale Park De Hoge Veluwe. Het is rustig in het park. Het weer heeft bezoekers waarschijnlijk ontmoedigd. De gratis witte fi etsen staan onaangeroerd op de parkplaats. Ook in het museum is het niet druk. Fijn. We doen een rondje moderne kunst, bekijken de beelden en bewaren het beste voor het laatst: Vincent van Gogh. Zoals bekend heeft het Kröller-Müller Museum na het Van Gogh Museum in Amsterdam de grootste collectie werken van de Brabantse schilder. We blijven hangen bij het schilderij La Berceuse, een portret van Augustine Roulin, gemaakt in december 1888 en januari 1889, door Helene Kröller-Müller gekocht in 1912. Van Gogh toont de vrouw van postbode Joseph terwijl ze >

Het Aardhuis is gebouwd voor de jacht. Boven: aan de langste winkelstraat van Nederland.

een koord in haar handen heeft waarmee ze het wiegje van haar dochter, dat niet zichtbaar is, op en neer beweegt. De een ziet er een wat stuurse vrouw in, de ander ervaart juist troost, rust en moederliefde. Het Nationale Park De Hoge Veluwe is een bestemming op zich. Je zou er wekenlang kunnen wandelen, fietsen en dwalen. Maar ook op andere plekken in de omgeving is prachtig groen te vinden, zoals natuurgebied ’t Leesten met bospaviljoen. Of neem het Aardhuispark rondom het jachtpaviljoen van koning Willem III uit 1861. Er is keuze uit verschillende routes met diverse lengtes. Apeldoorn voelt ondertussen een beetje als thuiskomen, als een fijne basis voor het ontdekken van de streek. De stad is groot genoeg om je te verrassen en klein genoeg om niet verloren te raken. We wandelen naar het centrum voor een aperitief op het Raadhuisplein. De zon is ’s middags teruggekeerd en zakt nu traag achter de daken van de stad. Verborgen in de hoek van het plein ligt de super smalle Prinsengang. Het verhaal wil dat prins Hendrik het verborgen steegje gebruikte als sluiproute naar zijn geliefde kroeg. En gelijk had hij, want we zitten hier heerlijk. •

Apeldoorn barst van het groen: zowel in als direct rondom de stad. Boven: Stadsstrand Soap.

Tips & adressen

• De stad

Apeldoorn heeft 165.000 inwoners, ligt aan de rand van de Veluwe en is goed bereikbaar met de trein. Het leukste deel bevindt zich tussen Paleis het Loo, de Apenheul en het Apeldoorns Kanaal. Aan de randen zijn vooral woonwijken zonder veel bezienswaardigs.

BLIJVEN SLAPEN

• Zenzes Hotel & Resort

Warm en sfeervol adres in een jugendstil villa uit 1904. Het ligt in de mooie parkenbuurt op loopafstand van de binnenstad met winkels, restaurants en andere voorzieningen. Alle kamers zijn anders en er is een gezellige tuin voor de mooie dagen.

Canadalaan 26 zenzeshotelandlounge.nl

• Villa Sonnevanck

Bed and breakfast met drie kamers in een prachtige villa met elementen van art nouveau, chaletstijl en vakwerk. Gebouwd in 1901. Alle kamers zijn anders ingericht en hebben een persoonlijke uitstraling. Op loopafstand van het centrum.

Deventerstraat 33 villasonnevanck.nl

• Bilderberg Hotel De Keizerskroon

Comfortabel hotel met 94 kamers in een pand dat tot eind jaren zestig persoonlijk bezit was van koningin Wilhelmina. Perfect gelegen tussen de natuur van Kroondomein Het Loo en de stijlvolle binnenstad van Apeldoorn.

Koningstraat 7 bilderberg.nl

• Bastion Hotel Apeldoorn Het Loo

Een hotel dat van alle gemakken is voorzien en aan de rand van het centrum ligt, dichtbij Paleis Het Loo en de

Zenzes Hotel & Resort.

Apenheul. Dit is een groter hotel met fi jne lobby en eigen parkeerterrein. Pluspunten zijn de ligging en de relatief grote kamers.

Loolaan 556 bastionhotels.com

ETEN EN DRINKEN

• Guusje

Eigenwijs adres met onder meer tafels voor vier in vintage treinzit en reclameborden aan de muur van Apeldoornse bedrijven als Talens en Zwitsal. Goed voor lunch en diner. Ook geliefd als borrelplek in de namiddagzon.

Hoek Hoofdstraat & Raadhuisplein guusjeapeldoorn.nl

• Klein Berlijn

Chef-kok Arnoud van Walchren miste een urban, creatief en exclusief restaurant in Apeldoorn en is het toen zelf maar begonnen. Tof interieur en keuze uit een verrassingsmenu van vier, vijf of zes gangen. Daarnaast kun je in De Lobby terecht voor borrel, lunch of een ongedwongen hapje.

Klein Berlijn. Hoofdstraat 34 kleinberlijnapeldoorn.nl

• Nett Soulfood & Drinks

Ontmoetingsplek waar je biologisch en gezond kunt eten en drinken. Gevestigd in een voormalige nettenfabriek. Vintage interieur, veel licht en planten. ’s Avonds dineren kan alleen op vrijdag. Dan wordt er een speciaal driegangenmenu gekookt.

Spoorstraat 27b nett-apeldoorn.eatbu.com

• Sizzles at the Park

Gelegen in de Kerklaan met uitzicht op het Oranjepark. Sizzles heeft zich gespecialiseerd in fi ne dining. Elk gerecht moet een culinaire ervaring zijn. Van een dimsum-mix om te delen, de eendenborst met vadouvan en oregano-jus en orzopasta met cèpes.

Kerklaan 17 sizzlesatthepark.nl

• Brasserie & Wijnbar Martins

Een begrip in Apeldoorn. Goede, eerlijke gerechten worden hier gecombineerd met keuze uit een uitstekende selectie van vijftig wijnen. Het pand uit 1900 heeft bovendien een terras én een binnentuin.

Paslaan 5 martinsbrasserie.nl

ROUTES

Op de site van Apeldoorn (zie onder) zijn verschillende fi ets- en wandelroutes te vinden. Onder meer door de binnenstad in het spoor van jugendstil, de Oranjes of groen.

Informatie

uitinapeldoorn.nl visitveluwe.nl