ARTE E CULTURA

Lorenzo Viotti Passie voor Puccini

Het komende operaseizoen is het eerste van de nieuwe chef-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest en van De Nationale Opera. Hij heet Lorenzo Viotti, is 31 jaar jong en ja, hij heeft Italiaanse voorouders en een hart dat klopt voor de Italiaanse cultuur.

TEKST BO VAN DER MEULEN FOTOGRAFIE LINDA STULIC

“Als het om opera of klassiek repertoire gaat heb ik geen voorkeur voor Italiaanse werken boven Franse of Duitse. Ik ben in Zwitserland geboren, in Frankrijk opgegroeid en heb in Lyon en Wenen gestudeerd. Alle muziek is even belangrijk voor me, maar ik heb wel een grotere affiniteit met de cultuur en vooral de beleving van de culturele geschiedenis in Italië dan met de Franse. De manier waarop Italianen met trots hun cultuur uitdragen komt uit het hart en is oprecht.” Na zijn eerste optreden bij De Nationale Opera in 2019, toen Viotti inviel om ‘Cavalleria rusticana’ en ‘Pagliacci’ te dirigeren, heeft De Nationale Opera voor de komende drie jaar maar liefst vijf opera’s van Puccini onder zijn leiding geprogrammeerd. “Puccini is ten onrechte een steeds minder gewaardeerde componist en dat komt voor een deel door een wat snobistisch deel van het publiek. Als het geen Wagner-opera’s of andere zogenaamd complexere werken zijn, is het niet goed genoeg voor dat publiek. Het is misschien wel zo dat Puccini juist dát publiek een spiegel voorzet waarin men zich wel móét herkennen. Puccini is echt een genie in het uitdragen van de menselijkheid. Je kunt je in zijn opera’s niet verstoppen achter goden en mythische koningen; echte emoties en passies worden blootgelegd en dat kan voor sommigen bedreigend zijn. Puccini is ook de eerste operacomponist die beelden creëert met muzikale en theatrale, zeer filmisch aandoende effecten.”

De eerste opera van Puccini die Viotti in april en mei van 2022 zal dirigeren is ‘Tosca’. “‘Tosca’ is een geweldige opera, maar voor mij zou de opera ook ‘Scarpia’ mogen heten. In de openingsmaten horen we alles. Het thema van Scarpia, in een reeks van wisselende akkoorden, bevat alle aspecten van het meest kwaadaardige personage in het operarepertoire. Eveneens geeft Puccini in die eerste akkoorden de ‘muzikale regels’ aan. Puccini is een traditionele componist die zich aan veel regels houdt maar meteen in de eerste maten van ‘Tosca’ breekt hij met die traditionele regels. Dat wordt theatraal bevestigd als we zien hoe Scarpia zich wel en niet aan zijn eigen strenge regels houdt. Hij is de duivel die zich God waant. De architectuur van de opera is hallucinerend, met name het ‘Te Deum’ aan het slot van de eerste akte. Daarnaast zien we de keerzijden van de menselijkheid in de andere hoofdrollen: Cavaradossi is voor mij het grootste slachtoffer in de opera en hij staat tevens voor naïviteit tegenover het pure kwaad van Scarpia. Tosca is zowel slachtoffer als manipulator, vol menselijke zwakheden.”

Wat mogen we van Viotti’s Puccini-producties verwachten? “Ik werk in alle Puccini opera’s samen met regisseur Barrie Kosky. Er staat nog niets vast voor de ensceneringen van ‘Turandot’ en het drieluik ‘Il Triticco’, (‘Gianni Schicchi’, ‘Il Tabarro’ en ‘Suor Angelica’), maar we streven naar voorstellingen die niet iets nieuws doen om alleen maar iets nieuws te doen. Uit een traditionele keuken serveren we iets verrassends en we willen de passie van Puccini overbrengen.” Hoewel hij zich ook niet wil uitspreken over welke Italiaanse opera hij naar een onbewoond eiland mee zou nemen, is zijn keuze wel snel gemaakt als het om andere Italiaanse kunstuitingen gaat. “Als kind droeg mijn grootmoeder delen hiervan uit het hoofd aan mij voor en dit meesterwerk wil ik mede daarom dan meenemen: Dante’s ‘Inferno’…”•

Nationale Opera: Tosca. Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti, regie: Barrie Kosky. Vanaf 12 april 2022 (première). Operaballet.nl

Barokicoon in een rok

Barokkunstenares Artemisia Gentileschi is onlosmakelijk verbonden met de Italiaanse barok. Zij moest zich als vrouw staande weten te houden in de door mannen gedomineerde schilderswereld van de 17de eeuw. Door haar talent, ambitie, maar vooral vastberadenheid wist Artemisia het als eerste vrouw te schoppen tot de academie. Als volgeling van Caravaggio was ze een van de eerste vrouwen die bijbelse scènes schilderde. De tentoonstelling ‘Artemisia: Vrouw en Macht’ zal Artemisia’s bijzondere, maar tragische levensloop belichten vanuit haar rol als vrouwenicoon, kunstenaarsdochter en portretschilder, met passages uit haar biografie en schilderijen uit het Uffizi en Palazzo Pitti. Wat naar voren komt is haar veelzijdigheid. Naast theatrale composities als ‘Suzanna en de Ouderlingen’ en ‘Judith en Abra’ heeft Artemisia ook wonderschone portretten gemaakt van Cleopatra en Lucretia. (PP) ‘Artemisia: Vrouw en Macht’, 26 september 2021 t/m 23 januari 2022, Rijksmuseum Twente. rijksmuseumtwenthe.nl

Een tweede thuis in Italië

Als je droomt van een eigen palazzo in Toscane, een boerderij in Le Marche, of een knus vakantiehuisje in de Abruzzen, wordt het misschien tijd om dit najaar de Second Home Beurs in Jaarbeurs Utrecht te bezoeken. Met een aanbod van ruim 25.000 vakantiehuizen in 25 landen is dit dé vastgoedbeurs van Nederland. Een grote groep van zo’n 160 makelaars, ontwikkelaars en specialisten zal klaarstaan voor je meest dringende vragen of voor een oriënterend gesprek. Tijdens de vrij toegankelijke seminars lichten deskundigen je verder in over belangrijke kwesties als de Italiaanse wetgeving, fiscale consequenties en mogelijke praktische perikelen. Een tweede huis in de Laars leek nog nooit zo dichtbij. (PP) ‘Second Home Beurs 2021’, 1 t/m 3 oktober 2021, Jaarbeurs Utrecht. secondhome.nl Wil je de Second Home beurs bezoeken? Activeer dan je gratis entreebewijs voor 2 personen met code ITA3MG op secondhome.nl/tickets.

Eschers Italië

Een stukje Nederlandse trots aan de Ligurische kust deze zomer: het statige Palazzo Ducale van Genua toont dit najaar vele werken van Maurits Cornelis Escher. Deze legendarische Leeuwarder is vaak in Italië geweest en heeft zelfs tien jaar in Rome gewoond. Veel van zijn vroegere werken, vooral landschappen, beelden bekende Italiaanse locaties uit. Tijdens lange wandelingen liet hij zich inspireren door rustieke stadjes, grootse kathedralen en elegante paleizen. Hoewel zijn Italiaanse werk minder bekend is dan zijn latere werk met duizelingwekkende trappen en gebouwen, ligt hier toch echt de kiem voor zijn kunstenaarschap. Deze expositie met meer dan tweehonderd etsen, houtsneden en tekeningen laat de hechte band zien tussen Escher en Italië. (PC) ‘Escher’, 9 september 2021 tot 20 februari 2022, Palazzo Ducale, Genua. mostraescher.it

Verloren, maar herboren

Van Monteverdi’s tweede opera uit 1607, ‘L’Arianna’, bestaan alleen de tekst en het lied ‘Lamento d’Arianna’ nog. Dit najaar zal de opera nieuw leven worden ingeblazen door dirigent Krijn Koetsveld, diens ensemble Le Nuove Musiche en metal-musicus Florian Magnus Maier. Een spraakmakende samenwerking. De eenvoudige muzikale begeleiding gaat gepaard met exotische ritmes en de renaissancepoëzie wordt aangevuld met een sonnet van dichter Willem Kloos. Wat wel intact is gebleven, is de tragedie van prinses Arianna. Zij helpt Theseus ontsnappen uit een labyrint, maar eindigt uiteindelijk zonder vader, broer of geliefde.(PP) ‘Arianna’, 7 oktober 2021, Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam. muziekgebouw.nl

©JIP WARMERDAM

arte e cultura

ARTE E CULTURA

GALLERIA D'ORLANE NATURA MORTA BRUEGHEL ©

Amare Art

Liefde voor kunst, welke vorm of gedachte die ook aan mag nemen, is iets dat verbindt. Dat snappen Italianen als de besten, en daarom vindt nu voor de derde keer het evenement Amart (amare art, oftewel kunst liefhebben) plaats in Milaan. Uiteenlopende kunstwerken worden geëxposeerd, vanaf de Oudheid tot de Middeleeuwen, de Renaissance, de Barok, de Romantiek en het modernisme: het doel is om kunst en antiek in een breder perspectief te zetten. De exposities worden begeleid door lezingen van experts die er alles aan zullen doen om het publiek te laten zien dat liefde voor kunst van alle tijden is. (PC) Amart, 27 tot 31 oktober 2021, Museo della Permanente, Milaan. Amart-milano

Venetiaanse geschiedenis

De bewogen geschiedenis van de Republiek van Venetië is getekend door neergang en wedergeboorte. Brute plunderingen, innoverende kunst, kruistochten, interne klassenstrijd: La Serenissima heeft lange tijd aan het voorfront van de Europese geschiedenis gestaan. Het machtscentrum van weleer, het prachtige dogepaleis op het San Marcoplein, gebruikt dit thema van geboorte en wedergeboorte om de geschiedenis van de lagunestad te illlustreren. Bezoekers zien die geschiedenis aan de hand van kunst en objecten van Venetiaanse kunstenaars, architecten en intellectuelen die allemaal hun steentje hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van deze bijzondere plek. Een beeldende les Venetiaanse geschiedenis. (PC) ‘Venetia 1600: Nascite e rinascite’, 4 september tot 25 maart 2022, Palazzo Ducale, Venetië. Palazzoducale.visitmuve.it

Van Godfather tot kunstenaar

Oreste Baldini is een veelzijdige man. Als kind speelde hij de piepjonge Vito Corleone in de eerste scènes van ‘The Godfather II’, tegenwoordig is hij vooral (stem)acteur in veel Italiaanse films en werkt hij als voice-over. Een andere verdienste van Oreste is kunst; in zijn werk kijkt hij met een kritische blik naar de wereld. Dat is ook te zien op zijn nieuwe expositie in het Etruskisch museum in Rome, gevestigd in de Villa Giulia aan de rand van het park van de Villa Borghese in Rome. In het kader van World Earth Day toont hij een selectie van zijn werken die met de zee te maken hebben en die reflecteren op de wereldwijde vervuiling van oceanen. Een interessante expositie met een actueel thema, en dat in het belangrijkste museum van de Etruskische geschiedenis en kunst in Italië. (PC) ‘Basta Buste’, 16 oktober 2021 tot 16 januari 2022, Museo Nazionale Etrusco, Rome. museoetru.it

De hel door de eeuwenheen

700 jaar na de dood van Dante organiseert museum Scuderie del Quirinale de eerste grote kunsttentoonstelling over de hel, de menselijke zonden en het kwaad. Begeleid met passages uit Dante Alighieri’s ‘Divina Commedia’ maken bezoekers een reis langs verschillende interpretaties van de hel, strekkend van de Middeleeuwen tot nu. Naast de bijbelse hel, zal ook de ‘hel’ op aarde aan bod komen. De expositie opent met een schaalmodel van Auguste Rodins ‘Poorten van de Hel’ en leidt de bezoeker langs meesterwerken van schilders als Francisco Goya, Hiëronymus Bosch en Manet. In de eerste weken zullen er ook tekeningen worden getoond van Sandro Botticelli. (PP) ‘Inferno’, 15 oktober t/m 19 januari 2022, Scuderie del Quirinale, Rome. scuderiequirinale.it

De kastelen van Oltrepò Pavese

Oltrepò Pavese ligt in Lombardije, omsloten door Piemonte, Ligurië en Emilia-Romagna. In deze driehoek komen de cultuur en de schoonheid van al die regio’s samen. Dat zie je aan de kastelen en dat proef je in de overheerlijke wijnen en delicatessen.

TEKST ALESSANDRO AVALLI OPENINGSFOTO ©MASSIMO RIPANI / ANP FOTO

Oltrepò Pavese ligt in de provincie Pavia in Lombardije, een uitgestrekt gebied van ruim 1000 vierkante kilometer dat grenst aan de provincies Alessandria (Piemonte), Genua (Ligurië) en Piacenza (EmiliaRomagna). De ideale route begint in het westen. Vanaf de afrit Casei Gerola op de snelweg A7, op 50 kilometer van Milaan, bereik je met de auto in 20 minuten het kasteel van Rivanazzano (1). Als je besluit door te rijden in oostelijke richting, langs de Povallei, kom je aan bij het kasteel van Cigognola (2). De volgende etappes vind je meer in zuidelijke richting, waarbij je het beste gebruik kunt maken van de provinciale, panoramische en minder drukke wegen. Zo kom je bij het kasteel van Montalto (3), het kasteel van Zavattarello (4) en het kasteel van Varzi (5). ‘Oltrepo’ betekent ‘aan de andere kant van de Po’. In dit geval: aan de zuidkant van de rivier. Na een paar kilometer gaat de Povlakte over in steile heuvels, daarna volgen valleien, zo mooi dat ze haast geschilderd lijken. Rivieren en kronkelende wegen die erg geliefd zijn bij fietsers en motorrijders, doorkruisen bossen en wijngaarden tot ze de spits toelopende reliëfs van de noordelijke

Apennijnen bereiken.

Oorspronkelijk heette het hier Oud-

Piemonte, toen het nog onderdeel was van het hertogdom Savoie. Een strategisch gelegen gebied, want je moest er doorheen als je naar de Ligurische Zee, Frankrijk of Milaan wilde. Een land waar om gevochten werd, vooral door de machtige families uit die tijd, zoals de Malaspina’s.

En dat moest worden verdedigd. Vooral in de Middeleeuwen werden hier zeker vijftig kastelen, forten en torens opgetrokken.

Tegenwoordig zijn de overblijfselen van sommige van die verdedigingswerken de enige getuigen van dit historische verleden.

Een aantal is deels vakkundig gerestaureerd en in privé-eigendom, andere blijven toegankelijk voor het publiek. Hier komen de rijkdom en variatie van dit gebied en de invloed van de buren goed tot hun recht. Die proef je onder meer in de overheerlijke wijnen en delicatessen, zoals de vleeswaren, maar je ziet ze ook in de typische ambachten. En zelfs in de verschillende accenten van het Italiaans en het lokale dialect dat hier wordt gesproken: een spel met gesloten of open klinkers dat zelfs degene die de taal niet machtig is, kan fascineren.

1. KASTEEL VAN CIGOGNOLA

De toren met kantelen en de muren van dit kasteel hebben een vijandige uitstraling. Het kasteel is gebouwd op een van de eerste heuvels die je tegenkomt vanuit het noorden en bewaakt de doorgang van de Povlakte naar de Scuropasso-vallei. Op de velden worden voornamelijk tarwe, gerst, maïs en zonnebloemen geteeld. “Vanaf mijn boot heb je een betoverend uitzicht op dit landschap, met het kasteel op de achtergrond”, zegt Marco Destro, organisator van riviertochten over de Po. Destro is tevens chef-kok van restaurant all’AvamPosto, “een oude boot omgebouwd tot restaurant, midden in de natuur”. Hier lunch of dineer je terwijl de rivier langs stroomt en je oogverblindende zonsondergangen voorgeschoteld krijgt. Vanaf all’AvamPosto ben je maar een paar bochten verwijderd van het kasteel, dat op ongeveer 300 meter hoogte ligt. Het kasteel heeft een elegant interieur en maar liefst vijf verschillende bibliotheken. Tegenwoordig is het slot in bezit van de familie Moratti, die wijngaarden in de buurt heeft die kostbare barbera, nebbiolo en mousserende wijnen produceren. “In dit gebied kun je 56 verschillende soorten wijn maken”, verzekert Carlo Veronese, directeur van het wijnconsortium Oltrepò Pavese ons. “Waaronder Sangue di Giuda en Buttafuoco, twee van de zeven lokale wijnen met het kwaliteitskeurmerk DOP. Die verscheidenheid danken we aan de 13.500 hectare wijngaard.” Wie de voorkeur geeft aan een uitstekende pinot nero en chardonnay, komt automatisch terecht bij Prime Alture, het enige wijnresort in Oltrepò, dat smaakvol is ingericht met zes comfortabele kamers, een spa en een zwembad.

TIPS

Het kasteel is in het bezit van de familie Moratti, die wijngaarden heeft waarop kostbare Barbera, Nebbiolo en mousserende wijnen worden geproduceerd

• Kasteel van Cigognola

Het kasteel van de familie Moratti, die een prestigieuze wijnproductie heeft. De wijn is ook online te bestellen. Piazza Castello 1, Cigognola. castellodicigognola.com

• Ristorante all’AvamPosto

Marco Destro is een ervaren kok met passie en liefde voor zijn vak. Vraag hem naar zijn gerechten op basis van truffels die je in de Oltrepò kunt vinden. Località San Pietro, Portalbera. allavampostosulfiume.it

• Consortium ter bescherming

van wijnen uit Oltrepò Pavese

Het consortium organiseert evenementen ter bevordering van de naamsbekendheid van lokale wijnen. Een voorbeeld hiervan zijn de Cantine Aperte (open wijnkelders). Via Riccagioia 48, Torrazza Coste. consorziovinioltrepo.it

• Boerderij Prime Alture

Qua kwaliteit en schoonheid voelt het alsof je je in een Toscaans resort bevindt. En dit op slechts een uur rijden van Milaan. Strada Madonna Vicinale per Campone, Casteggio. primealture.it >

TIPS

De heuvels kleuren in de maanden juni en juli paars van de bloeiende lavendel, wat voor een prachtige aanblik zorgt. Oltrepò is hier de Provence van Italië.

• Kasteel van Nazzano

in Rivanazzano Terme

Het kasteel is privé-eigendom en kan niet worden bezocht. Maar het dorp rondom met de 13de-eeuwse parochiekerk is zonder twijfel een bezoek waard. comune.rivanazzanoterme.pv.it

• Thermen van Rivanazzano Terme

Het thermengebouw heeft 18 kamers die gebruikt worden als gastenverblijf. De thermen zijn het hele jaar open. Corso della Repubblica 2, Rivanazzano Terme. termedirivanazzano.it

• Cascina Costanza

De boerderij bevindt zich op de top van een heuvel. De route erheen doorkruist wijngaarden en lavendelvelden: in één woord prachtig. Strada Comunale Alta Collina 1, Godiasco Salice Terme. cascinacostanza.com

2. KASTEEL VAN NAZZANO IN RIVANAZZANO TERME

Oorspronkelijk waren Riva en Nazzano twee onafhankelijke gemeenten aan weerszijden van de rivier de Stàffora. Daar begint de gelijknamige vallei die grenst aan Piemonte. Het kasteel torent 350 meter boven het antieke Nazzano uit. Je kunt een bezoek brengen aan dit pittoreske dorp met een klein geplaveid plein en een prachtig uitzicht over de vallei. Erdoorheen liep de oude Lombardijse Via del Sale, de zoutroute die werd beschermd door het fort. “Nog ouder zijn de bronnen”, onthult Giorgio Matto, de beheerder van de Thermen van Rivanazzano. “In het nabijgelegen San Francesco werden in het midden van de 19de eeuw Romeinse heetwaterbronnen ontdekt. Sinds 1913 worden die geëxploiteerd in dit art-nouveaugebouw.” Het thermale water komt uit twee verschillende waterbronnen, wat voor Italië uniek is. “De zwavelbron wordt gevoed met bronwater, de bron met zout, broom en jodium wordt gevoed met fossiel zeewater, aangezien miljoenen jaren geleden dit gebied nog zee was. Het kuuraanbod wordt uiteraard aangevuld met de gebruikelijke wellness- en welzijnsactiviteiten, waardoor ook jonger publiek zijn weg hiernaartoe weet te vinden.” Maar het uitzicht is ook spectaculair als je in de richting van de heuvels kijkt. Die kleuren in de maanden juni en juli paars van de bloeiende lavendel, wat voor een prachtige aanblik zorgt. Oltrepò is hier de Provence van Italië. Boerderij Costanza, in het nabijgelegen Godiasco, wordt omgeven door deze lavendel, een ideaal ingrediënt voor verzorgingsproducten van hoge kwaliteit en voor een lekkere honing.

3. KASTEEL VAN MONTALTO

Montalto is een van de meest karakteristieke dorpen van Oltrepò. De bebouwing ontrolt zich over een heuvelrug tussen de Coppa- en Scuropasso-valleien, vanwaar je geniet van een uniek uitzicht. Helaas is het imposante kasteel niet toegankelijk voor bezoekers. Toeristen kunnen wel informatie vragen bij mevrouw Assunta, die al jaren de boerderij van Cella di Montalto beheert. Ze biedt haar gasten graag een goed glas wijn aan terwijl je kunt genieten van het prachtige uitzicht op de Coppa-vallei. Dan haalt ze oude ansichtkaarten tevoorschijn, met afbeeldingen van inmiddels onvindbare Italiaanse kasteeltuinen. “De bergrug van Montalto is perfect om te paragliden”, garandeert Graziano Maffi, eigenaar van de Gioco del voloschool die gespecialiseerd is in dit soort disciplines. “Iedereen kan een gratis vlucht maken. Van jongeren van 16 tot 80 jaar.” De glooiende heuvels in de omgeving zijn ideaal om te oefenen. Welke helling wordt gekozen, hangt af van de windrichting, die eenvoudig via een app kan worden gecheckt. “Er zijn ook testvluchten beschikbaar voor kinderen. Ook al houdt de instructeur te allen tijde zijn voeten aan de grond, zij krijgen toch het gevoel alsof ze vliegen.” Een paar kilometer naar het zuiden ligt een vlindertuin, met een ecosysteem van hoge kwaliteit, zowel ideaal voor zeer zeldzame exemplaren als voor veel voorkomende soorten. Bezoekers kunnen de vlinders hier van dichtbij observeren, fotograferen en bestuderen, door de juiste paden te bewandelen en de informatiepanelen te volgen.

TIPS

Mevrouw Assunta haalt oude ansichtkaarten tevoorschijn, met afbeeldingen van inmiddels onvindbare Italiaanse kasteeltuinen

• Kasteel van Montalto

Op dit moment is het kasteel niet toegankelijk voor het publiek. Vlakbij staat de 17de-eeuwse Santa Maria Cisterna. Een eenvoudige, maar mooie kerk. Informatie via boerderij Cella di Montalto.

• Gioco del volo

Graziano Maffi biedt toeristen gratis paraglide-testvluchten aan, naast toeristenvluchten met een instructeur (tandemvlucht). Costa Gallotti 2, Montalto Pavese. giocodelvolo.it

• Agriturismo Cella di Montalto

De boerderij produceert zijn eigen wijnen, vleeswaren en jam. Traditioneel is ook de riso alla parmigiana. Località Cella 17, Montalto Pavese. celladimontalto.it

4. KASTEEL VAN ZAVATTARELLO

TIPS

Tijdens een bezoek waan je je in de Middeleeuwen. Via de tunnels en smalle paadjes kom je in de keuken én de gevangenis

• Kasteel van Zavattarello De bezoekers aan het kasteel worden ook in het Engels te woord gestaan. Zavattarello wordt als een van de mooiste dorpen van Italië beschouwd. zavattarello.online

• Muziekwinkel Beltrami

Fisarmoniche

Deze accordeonwinkel herbergt ook het Museum van de Dallapèaccordeon, dat volgens de eigenaar binnenkort zal worden uitgebreid. Via Sandro Pertini 28, Stradella. beltrami-fisarmoniche.it

• Agriturismo La Valle In de zomermaanden is het zeer aangenaam eten op de veranda. De boerderij heeft ook een manege. Frazione Valle Inferiore 7, Zavattarello. agriturismolavalle.it Als er kastelen bestaan, bestaan er ook geesten. “De geest van Zavattarello verplaatst de stoelen.” Virginia Guerra, de directrice die hier de evenementen en rondleidingen organiseert, zegt het met een glimlach. “Het is de geest van Pietro Dal Verme, die volgens de legende is vergiftigd door zijn vrouw.” De familie Dal Verme was de oorspronkelijke eigenaar van het fort tot 1975, toen het werd geschonken aan de gemeente Zavattarello. Tijdens een bezoek waan je je in de Middeleeuwen. Via de tunnels en smalle paadjes kom je in de keuken én de gevangenis. Een overzichtelijk museum vertelt de bezoeker de geschiedenis van het kasteel, die teruggaat tot de 10de eeuw. De muziekkamer grenst aan de slaapkamers. Er zijn verschillende instrumenten te bezichtigen, waaronder een fisarmonica, een accordeon. “La Fisa is een symbool van de Oltrepò in de wereld”, vertelt Claudio Beltrami, al 46 jaar accordeon-fabrikant in Stradella. “De accordeon komt in de stad in 1876 door Mariano Dallapè, die op weg van Genua naar Trentino hier stopt om een draaiorgel te laten repareren waar hij graag op speelt. Die reparatie en een paar aanpassingen veranderen zijn instrument in wat we nu kennen als de accordeon. De charme van dit instrument is dat je het moeiteloos kunt aanpassen aan verschillende muzieksoorten uit de hele wereld, door de pianolatoetsen of knoppen aan de rechterkant en de bas- en akkoordknoppen met weer andere klanken aan de linkerkant.” Zo kun je er populaire of klassieke muziek uit de hele wereld mee vertolken, van Oltrepò tot Nieuw-Zeeland.

GIANNI PORTINARI ©

TIPS

“De Varzi-salami valt op om zijn felrode kleur en grove maling. Hij wordt gemaakt van de beste delen van het varken en andere, eenvoudige ingrediënten”

• Kasteel van Varzi

De geschiedenis van het kasteel en het dorp is fascinerend vanwege hun ligging op het kruispunt van Noord- en Zuid-Italië. Zeer de moeite waard. castellodivarzi.com

• Vleeswarenzaak La Scaletta

Ze produceren zelf spek, reuzel en coppa en verkopen ook aan particulieren. Località Ponte dei Sospiri 10, Varzi. lascalettasalamedivarzi.it

5. KASTEEL VAN VARZI

Ook nu nog torent het fort van Malaspina boven een dorp uit dat wel betoverd lijkt met zijn steegjes, bogen en houten portieken. Allemaal samengebald op een paar honderd meter. “De Malaspina’s serveerden destijds hun gasten een heerlijke worst. Die kreeg later bekendheid als Varzi’s salami, die sinds de jaren negentig een beschermde status heeft gekregen, zowel van een Beschermingsconsortium als door het keurmerk DOP”, zegt Alberto Garabello van salamifabriek La Scaletta. “De Varzi-salami valt op door zijn felrode kleur en grove maling. Hij wordt gemaakt van de beste delen van het varken en andere, eenvoudige ingrediënten.” De lucht maakt verder het verschil. “De koude stromingen van de Povlakte en de mildere van de Ligurische Zee komen hier samen. Het microklimaat dat hierdoor ontstaat, maakt het mogelijk om minder zout te gebruiken.” Vanuit Varzi daal je in korte tijd af naar de Ligurische kust, via de Via del Sale en Via del Mare. Giovanni Portinari, een liefhebber van deze wandelroute, kent hem maar al te goed en heeft er een van zijn boeken aan gewijd. “De Via del Sale is historisch. Hij is ontstaan om de zeehavens met de achterliggende vlakte te verbinden, dwars door de Ligurische Apennijnen. Om zo met een muilezel zout, graan en huiden uit te wisselen.” De route is onlangs opnieuw ontdekt door natuurliefhebbers, die de 90 kilometer naar Portofino graag wandelen. “Behalve wat hoogteverschillen is de weg goed te doen. Je kijkt de Apennijnen in de ogen, tot aan de zee.” •

• Agriturismo La Sorgente

Je moet echt eens de ravioli met wildzwijnstoofvlees proeven of de gestoofde ravioli. Heerlijk zijn ook de lokale kazen. Via Generale Maretti 6, Varzi. lasorgenteagriturismo.it

• Le vie del Sale e del Mare

Deze gids van Giovanni Portinari beschrijft de geschiedenis van deze historische route en bevat ook mountainbikekaarten en -routes. Portinari heeft meer van dit soort boeken geschreven. Neem gerust contact met hem op. oltresentieri.com

• Algemene informatie en adressen

oltrepopavese.com

susan

SUSAN VAN DETH WOONT IN PADUA, EN DEELT HIER HAAR KEUKENGEHEIMEN MET ONS.

Broodje bal of kreeft

Een dampend bord handgemaakte pasta. De geur van een rijke tomatensaus – op basis van Siciliaanse tomaten – die zo zoet is dat het bijna aandoet als dessert. Maar dat is niet alles, in deze pasta zit kreeft, grove stukken kreeft, bereid tot in perfectie. Dit zou de lunch kunnen zijn van een groep strak in het pak gestoken zakenmannen in Milaan. Of twee welgestelde dames, keurig gecoiffeerd in een met witte tafelkleden gedekte trattoria in Rome. Niets is minder waar: dit is de lunch die geserveerd wordt aan Italiaanse camionisti in een onvervalst wegrestaurant. Waar de gemiddelde Nederlandse vrachtwagenchauffeur met collega’s een balletje met mosterd en mayo wegprikt rond het middaguur, schuiven de chauffeurs langs de snelweg in Rimini aan bij Trattoria Da Berto voor een waar koningsmaal. Het idee om tijdens een autorit goed te eten is geboren uit de creatieve hoofden van de Michelin-broeders. Om ervoor te zorgen dat de banden van hun klanten snel aan vervanging toe zouden zijn, kwamen zij met het idee om autogebruik te stimuleren. Het systeem van de alom gevreesde en tegelijkertijd bekoorde sterren is nog steeds gebaseerd op het originele idee waarbij restaurants gewaardeerd worden volgens principes als ‘Een uitstekende keuken in zijn categorie’ (1 ster) tot de absolute top ‘Een uitzonderlijke keuken die een reis waard is’ (3 sterren). Om te lunchen als een vrachtwagenchauffeur in Italië hoef je niet in de auto te stappen. Het klinkt decadent – en wellicht een beetje eng voor de minder geoefende thuiskok – maar met een paar slimme tips kan iedereen dit recept voor een feestelijke lunch op tafel zetten. Al is het maar voor een speciale gelegenheid en niet als alternatief voor de bruine boterham op woensdagmiddag. Mocht je merken dat jouw huis straks op een onofficiële lijst van je vrienden staat als ‘maaltijd om voor om te rijden’ – dan weet je zeker dat je iets goed hebt gedaan!

Van mijn keuken naar jouw keukentafel, @su.sana.superfood

Linguine con aragosta (LINGUINE MET KREEFT) Ingrediënten voor 4 personen • 4 kreeften (of 20 gamba’s) • 1 wortel • 1 ui • 1 teentje knoflook • scheut olijfolie • 65 ml witte wijn • 2 blikken gepelde Italiaanse tomaten • 1/2 theelepel chiliflakes • 320 gram gedroogde linguine • 1 biologische citroen

Kreeft (of gamba’s) - Zet een grote pan water op en breng aan de kook. Kook de kreeften 1 minuut, haal ze uit het water en laat ze afkoelen alvorens ze schoon te maken. Verwijder het vlees uit de staart, maar laat de kop en scharen intact. (Wanneer je gamba’s gebruikt sla je deze stap over, pel de rauwe gamba’s en halveer ze.) De kop met scharen terug in het water, nogmaals koken gedurende 7 minuten en af laten koelen. Het vlees van de staart in grove stukken snijden en wegzetten.

Soffritto - Voor de saus beginnen we met een soffritto. Het geheim van een goede pastasaus: laat de soffritto langzaam karamelliseren. Snijd de wortel en ui in kleine blokjes, pers de knoflook en fruit alles op een laag vuur met een scheut olijfolie, peper en zout, ongeveer 20 minuten. Afblussen met de witte wijn en 4 minuten op een laag vuur laten inkoken. De tomaten toevoegen, een 1/2 theelepel chiliflakes, op smaak brengen met peper en zout en 10 minuten zachtjes laten pruttelen. De kreeft/gamba’s toevoegen en 2 minuten laten garen in de saus.

Pasta -Tegelijk met de soffritto zet je een grote pan water op voor de pasta. Zout pas toevoegen als het water kookt – regel: wanneer deze smaakt als de zee, is het water zout genoeg. Als de saus bijna klaar is, mogen de linguine in het water en kook je deze 2 minuten minder dan aangegeven op de verpakking. Haal

TIPS

de pasta met een tang uit het water en voeg deze bij de saus. Belangrijk is dat er een beetje kookvocht mee komt in de pan met saus. De pasta wordt in Italië altijd met de saus gemengd en dus nooit bovenop de pasta geserveerd. 2 minuten laten pruttelen, proeven en eventueel op smaak brengen. Ga je voor de ‘Michelin-presentatie’? Neem dan de pasta met een grote (vlees)vork uit de pan en draai deze in een soeplepel tot een perfect ‘rondje’. Serveer in een mooi bord met de kreeftkop ernaast en maak af met een beetje fijngeraspte citroenschil. PS Deel een foto van jouw ‘linguine con aragosta’ op Instagram met #IMSuus TOMATENSAUS - Ga niet zelf tomaten blancheren. Behalve dat het veel tijd in beslag neemt, gaat je tomatensaus nooit zo lekker worden als wanneer je tomaten uit blik gebruikt. Maar zorg dat je een goede kwaliteit Italiaanse tomaten neemt. Dit is een kwestie van even labels lezen, of nog beter, 12 blikjes meenemen uit Italië de volgende keer.

PASTA - Ik kan een boek schrijven over pasta, maar er is één simpele regel die ik ga meegeven voor dit recept: de beste kwaliteit gedroogde pasta heeft de langste kooktijd. KREEFT - Mocht je niet met levende kreeft willen werken, geen nood, er zijn tegenwoordig goede voorgekookte kreeften verkrijgbaar. En anders zijn gamba’s een waardig alternatief.

WIJNSUGGESTIE - Bij deze pasta drinken wij een frisse droge witte wijn. Ik kies voor een wijn uit een kuststreek die de zachte zoute umami-noten van de kreeft oppikt. Bijvoorbeeld een Vermentino (uit Toscane) of een Verdicchio (uit Le Marche). Ook feestelijke bubbels (uit Franciacorta) passen perfect bij dit gerecht.

mangiare

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

Hoge stokken vangen veel

Bij het kleine wijnhuis Nittardi, gelegen in het hart van de Chianti Classico-regio, maakt wijnmaker Carlo Ferreri alleen in uitzonderlijke wijnjaren de Nittardi Riserva Selezionata. 2015 was zo’n jaar! De mooiste wijngaard ‘Vigna Alta’ profiteerde maximaal van de warme, droge zomer en hoge ligging. Rijpe

Mike's wijntip

Sangiovese en Merlot, vol in het fruit en rijk aan kruidigheid. Mooi geïntegreerde houttoon en frisse kersenzuren. Na de vakantie nog trek in Bistecca alla Fiorentina? Dan is deze wijn mijn aanrader daarbij! Nittardi Chianti Classico Riserva Selezionata 2015. € 49,95

Iconische gerechten Zeg je pasta, dan zeg je Italië. Maar weten we na alle versies van Jamie Oliver en Yotam Ottolenghi nog wel hoe pasta al pomodoro écht gemaakt moet worden? Culinair historicus Luca Cesari ging op zoek naar de oorspronkelijke recepten van tien iconische pastagerechten. In 300 pagina’s beschrijft Cesari hun oorsprong en ontwikkeling, ontkracht hij culinaire mythes en trakteert hij de lezers op oude recepten met een twist. Luca Cesari, ‘Een kleine geschiedenis van pasta’, Uitgeverij Ambo| Anthos, € 25.

Vlechtkunst

Sinds 1880 vlochten de vrouwen van Aquarica del Capo manden voor de opslag van olijven en kazen. 140 jaar na dato dreigt dit ambacht te verdwijnen. Tre Gioie vond een van de laatste mandenvlechters in Puglia en huurde die in. Het resultaat is deze sierlijk gevormde mand die je ook voor fruit kunt gebruiken. Tre Gioie, ‘Cestino Giulietta’, € 59,95. Tregioie.com

Veelkoppig keukenaccessoire

Voor de nieuwe collectie handmixers grijpt Smeg terug naar de hoogtijdagen van Italiaans design. De keukeninstrumenten hebben de elegantie van de jaren vijftig, zijn er in zeven kleuren en kunnen in negen snelheden worden afgesteld. De mixer wordt geleverd met platte gardes, draadgardes en deeghaken, waardoor u op ieder culinair scenario bent voorbereid: van slagroom kloppen tot deeg mengen. Smeg, ‘HMF01 Handmixer Jaren 50’, € 149. Smeg.nl