Veeteelt mei 1 2014 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 31

N R. 8

ME I 1

2014

I N D I T N U M M ER

PR O F IE L

M ELKV EEH O U D ERIJ 3.1

REPORTAGE

CRV-voorzitter Kees Gorter heeft gunfactor

Datastroom vraagt vertaalslag naar veehouder

Midwolderfokkers investeren in automatisering en koecomfort

VX08_cover.indd 2

05-05-14 14:49

ZWOL

IJsse

lhall

27 28 juni en

2014

NRM 2014 HĂŠt trefpunt voor melkveehouders Melkveehouders komen op 27 en 28 juni 2014 massaal naar de NRM in Zwolle. De NRM staat garant voor een uitstekend programma met:

100% melkveehouderij een professionele vakbeurs prima dochtergroepen een spannende keuring persoonlijke (internationale) contacten gezelligheid voor het hele gezin

@NRM2014

088-14 NRM adv VT.indd 1

NRM.NL

06-05-14 11:44

Advertorial

Familie Dijkstra bouwt nieuwe stal met veel automatisering

Managen vanaf het beeldscherm Bedrijfsgegevens Op melkveebedrijf De Telegraaf in Rottum (Fr.) melken Egbert en Gerry Dijkstra met hun zoon Homme en schoondochter Yvonne zo’n 235 melken kalfkoeien met vier Fullwood Merlin-robots. Het bedrijf kan in de nieuwe stal verder doorgroeien naar 300 koeien, waarbij de dieren automatisch gevoerd worden. De gemiddelde productie ligt op 10.000 kilo melk met 4,10% vet en 3,35% eiwit. Het tankcelgetal schommelt tussen 120.000 en 150.000 cellen/ml, het kiemgetal ligt op 4. Op vrĳdag 5 september (voor collega’s) en zaterdag 6 september (voor dorpsgenoten en andere belangstellenden) is het bedrĳf met de nieuwe stal te bezichtigen.

et vier Fullwood Merlin-robots, twee mestrobots, stappentellers, een kalverdrinkautomaat en automatisch voeren heeft de familie Dijkstra een hoge mate van automatisering op het bedrijf. “Zo kan één gezin 300 koeien verzorgen”, is de doelstelling. Met één druk op de knop laat Egbert Dijkstra zien wat er in de vier verschillende robots gebeurt, welke kalveren nog melk moeten halen in de kalverdrinkautomaat en welke koe een verhoogde activiteit heeft. “Ik hou van deze techniek”, zegt de melkveehouder, terwijl hij achter het beeldscherm van zijn computer in het Crystal-managementprogramma zit. “We kunnen in één oogopslag het hele bedrijf overzien.”

Dat automatisering helpt bij het managen van de veestapel, dat ondervond de familie Dijkstra al in 1999 toen ze hun eerste twee robots aanschaften. “Fullwood heeft jarenlange ervaring in melktechniek”, verwoordt Egbert de keuze. “Het werkt gewoon goed met amper storingen.”

Veel koeien per persoon Automatisch melken bleek meteen ook een keuze voor gemakkelijk opschalen naar meer koeien. “Zo kunnen we per persoon veel koeien verzorgen en zijn we bovendien flexibeler met het indelen van onze tijd. We hebben ruimte voor gezin en sociaal leven.”

streampulsetechniek Een grensverleggende manier van melken die uniek is op de markt. De speciaal voor deze techniek ontwikkelde apparatuur stelt Fullwood in staat om de machine optimaal af te kunnen stellen. De Fullwood-streampulsetechniek melkt de koeien vlot en volledig leeg met behoud van een goede uiergezondheid. Dit vertaalt zich voor u in meer melk, een

fullwood mei1 advertorial.indd 51

goede melkkwaliteit, een kortere melktijd en een langere levensduur van uw koeien. Wilt u meer weten over deze techniek, kijk dan op www.fullwood.nl, daar vindt u een animatie die deze techniek verder toelicht. Uiteraard kunt u ook de Fullwood-dealer in uw regio benaderen.

Sinds begin 2014 melken ze met vier robots zo’n 235 koeien in een nieuwe emissie-arme stal, waar de productie van de koeien al snel boven de 30 liter per koe kwam. “Dankzij de robots en meer licht, lucht en ruimte in de stal”, noemt Egbert. “Daarbij voeren we automatisch, acht keer per dag. Dat stimuleert het robotbezoek en met vier verschillende groepen kunnen we gericht managen.” Ook hebben ze in de machinekamer vernieuwingen doorgevoerd. Een buffertank zorgt voor de opvang van de melk uit de vier robots die via een frequentiegestuurde melkpomp de melk via twee buizenkoelers naar de Packo-silotank (van 22.000 kilo melk) pompt, en is warmteterugwinning geïnstalleerd waarmee het water voor de hittereiniging (95 graden) al op 40 graden is. “Maatregelen om stroom te besparen en de kwaliteit te verbeteren”, aldus de ondernemer, die ook de vernieuwde stappentellers roemt. “We insemineren er blind op, Yvonne kan zo ook het beste tijdstip voor inseminatie bepalen en bovendien registreert het de tijd dat koeien liggen.” Dat is belangrijk bij het vroegtijdig opsporen van problemen, geeft Egbert aan. “Zo krijgt elke koe, ondanks een groot koppel, individuele aandacht en stelt het ons in staat als gezin gemakkelijk meer koeien te melken.”

06-05-14 09:26

eKompas

WeideKompas WeideKompas geeft u met behulp van 3 unieke keuzes, ondersteunende tools en praktisch advies antwoorden op al uw vragen rondom weidegang. Het resultaat: meer rendement en gemak uit beweiding.

Compleet weiden Combi weiden Compact weiden

WeideKompas

Meer weten? www.weidekompas.nl of T (088) 488 10 12

AgrF_WeideKompas_adv_A4.indd 1 VX08_p04.indd 4

26-03-13 06-05-14 13:34 09:34

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 15 21 33 49 51 59 60 62

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: politicus Uit de dierenartspraktĳk: ziek door matige biest Kampioenen in de kĳker Diergezondheidsnieuws Koeienbloempjes Boerengeluk: maaien Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E S

16 Bewuste investeringen in koecomfort en automatisering bĳ Midwolderfokkers Van Erp 38 Familie Matthys werkt aan continue groei van het bedrĳf 54 Op Amerikaanse Kellercrest passeerden al 54 koeien de kaap van honderd ton RUWVOER

22 Veehouder niet scherp genoeg op onkruidbestrĳding in mais MANAGEMENT

30 Serie Kringloopwĳzer: mestproductie THEMABIJEENKOMST

50 Studiedag erfbetreders te Herentals

Profiel Kees Gorter

Nieuwe CRV-voorzitter is ambitieus, draalt niet en hecht veel waarde aan vertrouwen.

Datastroom in melkveesector vraagt goede vertaalslag voor melkveehouder.

Hoofdartikel Ivf brengt versnelling in fokkerĳ op gang Door genomics spelen laboratoriumtechnieken als opu-ivp een steeds grotere rol in de fokkerĳ.

52 Vliegenbestrĳding start vaak te laat

Arjan van Erp:

Dries Matthys:

GEZONDHEID

Special Melkveehouderĳ 3.1

Tim Keller:

‘In een diervriendelĳke stal ’Door de melkrobots hebben ’In de kalverstal leg je de hoef je minder brandjes te we niet minder werk, maar basis voor een gezond en blussen.’ 16 wel ander werk.’ 38 lang koeleven.’ 54

V E E T E E LT

VX08_inhoud.indd 5

M E I

2 0 1 4

06-05-14 10:01

VX06_p06.indd 6

02-04-14 10:38

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Het broze vertrouwen in de politiek Pradodochter Reiertjeshoeve Geertje 416 van Ko en Lennert de Haan uit Beerta tussen het bloeiende koolzaad Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Sjoerd Hofstee, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

e jonge boeren zĳn boos. Ze zĳn boos op Sharon Dĳksma en haar ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken. Verenigd in het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, NAJK, lieten de jonge boeren afgelopen week van zich horen. Ze vinden dat het ondernemen in de landbouw onmogelĳk gemaakt wordt als de spelregels steeds veranderen. Afgelopen weken wekte politiek Den Haag veel ergernis op in de landbouwsector. Eerst was er de verhoging van het verplichte percentage grasareaal voor veehouders die aanspraak willen maken op derogatie en vervolgens kwam midden in het maiszaaiseizoen het verbod op inzet van fosfaatkunstmest. Een gevoel van bedrog en teleurstelling heerst onder de leden van NAJK, zo wordt gemeld op de site van NAJK. Natuurlĳk zĳn niet alleen jonge veehouders boos over de onaangename verrassingen van Dĳksma. Maar terecht stelt NAJK in een open brief dat Dĳksma afgelopen tĳd veel gevraagd heeft van de landbouwsector. Dat ze

de lat hoog legt, hoort bĳ het ondernemen op topniveau, daarover geen klagen. Maar ondernemen in de agrarische sector vraagt om een stabiel beleid, zodat er plannen gemaakt kunnen worden voor de lange termĳn. Dat is waar de schoen echt wringt. Ik denk aan de Kringloopwĳzer. In deze Veeteelt starten we met een serie waarin uitgelegd wordt dat het in feite een boekhouding is over mineralenefficiëntie op een rundveebedrĳf. De sector heeft de Kringloopwĳzer zelf ontwikkeld en dankzĳ onder meer het project Koeien & Kansen is het ook door de overheid erkend als instrument om de echte fosfaat- en stikstofexcretie aan te tonen. Wie laat zien via de Kringloopwĳzer dat hĳ meer fosfaat van het land afhaalt dan er volgens forfaitaire normen mag worden bemest, mag binnenkort een hogere bemestingsnorm toepassen. Waarschĳnlĳk. Ik houd mĳn hart vast dat ook hier politiek Den Haag niet alsnog met een onaangename aanvulling komt.

abonnementsprĳs/jaar

Nederland en België € 69,60 overige landen € 131,60 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelĳk De melkveehouder als fotograaf Via de fotoservice Scoopshot deed Veeteelt een oproep om foto’s te maken van de werkzaamheden op het land. Dat leverde diverse mooie plaatjes op, van zowel melkveehouders die zelf aan het werk waren als burgers die boeren aan het werk fotografeerden. Gelezen op www.veeteelt.nl

illustraties/foto’s

De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de illustraties/foto’s van Rens Hooyenga (26-29) en Michelle Martin (54-55) Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelĳk voorbehouden. Deze rechten berusten bĳ CRV B.V. c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt worden na schriftelĳke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX08_editorial.indd 7

M E I

2 0 1 4

06-05-14 17:19

V E E T E E LT V E N S T E R

Routinematig progesteron meten levert nieuwe vruchtbaarheidskenmerken op Het inline meten van progesteron in melk levert nieuwe vruchtbaarheidskenmerken met een relatief hoge erfelĳkheidsgraad op. Dat melden onderzoekers van Wageningen UR Livestock Research. De onderzoekers maakten gebruik van gegevens van melkveebedrĳven die zĳn uitgerust met de Herd Navigator van DeLaval. Dat systeem meet routinematig het progesteronniveau in melk. Daardoor is het mogelĳk om de cyclus van elke koe nauwkeurig te volgen. De onderzoekers vonden zeven nieuwe vruchtbaarheidskenmerken. Het gaat vooral om kenmerken rond de ovulatie en de luteale fase, ofwel de fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling van de bevruchte eicel. Drie van de zeven kenmerken vertoon-

den een hogere erfelĳkheidsgraad dan de bestaande vruchtbaarheidskenmerken tussenkalftĳd en interval kalveneerste inseminatie. Het gaat daarbĳ om de kenmerken dagen tot eerste luteale activiteit, tĳd tussen eerste luteale activiteit en eerste inseminatie en aandeel progesteronmetingen met luteale activiteit. Omdat het aantal bedrĳven met een Herd Navigator nog beperkt is, is het nog niet mogelĳk om officiële fokwaarden te berekenen voor de nieuwe kenmerken. Het onderzoek maakt deel uit van het Europese project Prolific, dat zich richt op het ontwikkelen van nieuwe vruchtbaarheidskenmerken, identificatie van genen betrokken bĳ vruchtbaarheid en genomic selection voor vruchtbaarheidskenmerken.

Onderzoekers vinden nieuwe vruchtbaarheidskenmerken met hogere erfelĳkheidsgraad

Vraag naar jerseys en Noors roodbont neemt toe in VS Met 20,1 miljoen verkochte doses bleef het holsteinras in de Verenigde Staten in 2012 veruit het populairste ras. In totaal werden in de VS in 2012 23,4 miljoen doses verkocht. Opvallend in de cĳfers, die het tĳdschrift Hoard’s Dairyman publiceert, is de groei in marktaandeel van het Noors rood-

bontras. In totaal gingen er in Amerika in 2012 59.333 doses over de toonbank, een groei van 47 procent. Ook het jerseyras kon met een stĳging van 13,7 procent op meer interesse rekenen. Op basis van het aantal verkochte doses zĳn de jerseys na de holsteins het populairste ras met in totaal 2,5 miljoen

EK 2016 in Franse stad Colmar Het eerstvolgende Europees kampioenschap vindt plaats op 17, 18 en 19 juni 2016 in de Franse stad Colmar. De voorgaande editie van het EK vond plaats in het Zwitserse Fribourg. Met de keuze voor Colmar kiest het Franse holsteinstamboek opnieuw voor een centrale locatie in Europa. Colmar ligt op een steenworp afstand van de grens met Duitsland en centraal tussen Luxemburg en Zwitserland. Vanwege het EK gaat de Eurogénétique in Epinal in 2016 niet door. Het EK-programma omvat een roodbontkeuring op vrĳdag 17 juni en een zwartbontkeuring op zaterdag 18 juni. De organisatoren mikken op de deelname van vĳftien tot twintig Europese landen met een totaal van 200 tot 250 dieren. De voorlopige kosten van de show worden geraamd op 800.000 euro. In 2013 vond het EK plaats in Zwitserland

V E E T E E LT

VX08_venster.indd 8

MEI

verkochte doses. De roodbonte holsteins bezetten de derde plek met 286.000 doses, gevolgd door het brownswissras met 112.000 doses. Het brownswissras vertoont met een min van 8,4 procent de sterkste daling, gevolgd door ayrshire (–5,3 procent) en Zweeds roodbont (–3,7 procent).

Manifold bereikt miljonairstatus Met meer dan een miljoen geproduceerde doses sperma heeft de Amerikaanse fokstier Mainstream Manifold de status van miljonair bereikt. De bĳna tien jaar oude O Manzoon uit de met 88 punten ingeschreven Mainstream Marsh Aeroine (v. BW Marshall) debuteerde in 2009 als fokstier. In totaal zĳn van Manifold wereldwĳd ruim 12.400 dochters aan de melk, die hun vader de twaalfde plek in de Amerikaanse TPI-lĳst bezorgen. In Nederland en Vlaanderen is Manifold weinig ingezet en leveren slechts dertig dochters een bĳdrage aan zĳn fokwaarde. Omgerekend ligt deze op 213 NVI en 104 voor totaal exterieur. Manifold is de twaalfde stier van ki-organisatie Semex die de grens van een miljoen geproduceerde doses sperma passeert.

2014

06-05-14 12:10

K O RT

Meeste honderdtonners voor Mtoto In Italië voert Carol Prelude Mtoto de lĳst aan als stier met de meeste honderdtonners. Van de Preludezoon overschreden vorig jaar 87 nieuwe dochters de kaap van 100.000 kg melk. Dat brengt hem in totaal op 348 honderdtonners, zo meldt het tĳdschrift Bianco Nero. Sabbiona Skywalker bezit de tweede positie. Skywalker heeft inmiddels 219 honderd-

tonners, waarvan 36 deze grens in 2013 passeerden. De gemiddelde levensproductie bĳ afvoer steeg niet in Italië. Sinds 2009 blĳft die net boven de 26.000 kg melk steken. Het Italiaanse bedrĳf Agricola Zani telt de meeste honderdtonners. In totaal bracht het bedrĳf al 63 honderdtonners voort, waarvan zeven vorig jaar.

Achthonderd aanmeldingen NRM Na de eerste rondgang van de selectiecommissies zĳn inmiddels 90 zwartbonte koeien, 45 roodbonte koeien en 16 honderdtonners definitief aangewezen voor de NRM. Half mei ronden de selectiecommissies de tweede ronde af, zodat bedrĳven die niet gecertificeerd vrĳ zĳn van ibr nog tĳdig het individuele ibronderzoek en de twee verplichte ibrentingen kunnen uitvoeren. In totaal waren er ongeveer 800 dieren aangemeld voor de NRM, een vergelĳk-

baar aantal als in 2012. Wel is het aantal roodbonte aanmeldingen met 250 stuks dit jaar lager dan de bĳna 300 in 2012. Met name vanuit regio Zuid zĳn minder roodbonten opgegeven. Het aantal zwartbonte aanmeldingen is juist iets hoger. In totaal is op de NRM ruimte voor 145 zwartbonten en 73 roodbonten. Naast de individuele keuring rekent de organisatie op ruim twintig dochtergroepen van ki-organisaties en sperma-importeurs.

Het aantal roodbonte aanmeldingen is lager dan in 2012

Tellus Focus en Heemskerk starten samenwerking Ki-service Tellus Focus en Ingenieursbureau Heemskerk zĳn een samenwerking gestart om het aanbod van diensten en producten naar de melkveehouder te verbreden. ‘Bedrĳven worden steeds groter en melkveehouders hebben minder tĳd. Op de bedrĳven waar wĳ komen, zien wĳ regelmatig problemen waar wĳ de melkveehouder niet direct mee kunnen helpen’, vertelt Mark van Wichen van Tellus Focus, die voornamelĳk actief is in Midden- en Zuid-Nederland. ‘Denk aan advies over voeding en gezondheid. Via Heemskerk, die specialisten heeft op deze vlakken, kunnen wĳ melkveehouders die diensten wel verlenen.’

Op zĳn beurt kreeg Heemskerk, importeur van stieren en leverancier van voedings- en verzorgingsproducten voor de melkveehouderĳ, steeds meer vraag naar een inseminatieservice. Van Wichen benadrukt dat het om een operationele samenwerking gaat. ‘Tellus Focus blĳft als zelfstandige organisatie bestaan. Vanaf de start van Tellus Focus ruim acht jaar geleden wordt er gewerkt met stieren van verschillende leveranciers, met Alta als hoofdleverancier. Dat concept zal niet veranderen.’ Een belangrĳk doel van de samenwerking is het verder uitrollen van de Vruchtbaarheid Monitor.

NI E U W S

Champions League voor Noord-Holland Het Noord-Hollandse team VSC Beemster heeft de finale van de Champions League, ofwel veebeoordelen in teamverband, gewonnen. Op het melkveebedrĳf van Jacob Wĳnker en Ina van Ark in Avenhorn won het viertal met 912 punten met grote overmacht. Het Drentse team uit Dalen behaalde de tweede plaats met 841 punten, op de voet gevolgd door Noord-Brabant (team West-Brabant) met 839 punten. Het winnende team bestond uit Arno Helder, Pieter Jan Groot, Peter Akkerman en Trimco de Jonge.

Waalse opmars genoomstieren Waalse veehouders zetten steeds vaker genoomstieren in. Dat blĳkt uit het jaarverslag van veeverbeteringsorganisatie AWE. Onder veehouders die zelf insemineren was de Amerikaanse genoomstier Genervations Epic in Wallonië in 2013 het meest in trek. Van de Superstitionzoon noteerde AWE 5625 inseminaties in het dhz-ki-circuit. Hĳ eindigde voor de Amerikaanse fokstier Va-Early-Dawn Sudan met 4704 inseminaties. Inseminatoren zetten het vaakst genoomstier Superfit des Minières (2115 inseminaties) in. De Superstitionzoon wordt op de voet gevolgd door Gege de Lancaumont (2049 inseminaties) en Stol Joc (1960 inseminaties).

Bronze sneuvelt In Canada is het doek gevallen voor Davidsons Raider Bronze. De Raiderdochter van Peter en Nicole Tuytel van Elmbridge Holsteins in Chiliwack (Brits Columbia) was de eerste koe in Canada met 97 punten. Ze werd 21 jaar en 8 maanden oud. Dat meldt de website The Bullvine. Als vaars werd de in 1992 geboren Raiderdochter ingeschreven met 81 punten. In haar tweede lactatie krikte ze die score op tot 85 punten om vervolgens als derdekalfskoe de excellentstatus in de wacht te slepen. Begin 2007 kreeg ze in haar tiende lactatie 97 punten.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX08_venster.indd 9

M E I

2 0 1 4

06-05-14 12:11

H O O F D A RT I K E L

Sybrand Merton: ‘Tĳd is bela ngrĳ

Opu-ivp brengt fokk er Laboratoriumtechnieken spelen een steeds grotere rol in de fokkerĳ. Door genomics weten ki-organisaties en fokkers al vroeg of ze veel nakomelingen willen van een dier. Ivf, ofwel opu-ivp, biedt daarvoor veel mogelĳkheden. tekst Ivonne Stienezen

foto-impressie www.veeteelt.nl

e vooruitgang in fokkerĳ is voor een groot deel afhankelĳk van de lengte van het generatie-interval. Hoe sneller generaties elkaar opvolgen, hoe sneller de vooruitgang. Om het generatie-interval kort te houden, worden verschillende vruchtbaarheidstechnieken ingezet. Een belangrĳke daarvan is opu-ivp, dat staat voor ovum pick-up en in-vitroproductie van embryo’s (zie kader ‘Wat is opu-ivp?’). Bioloog Sybrand Merton promoveerde onlangs op de ontwikkelingen in deze techniek. Zĳn werk bĳ CRV – Merton werkt inmiddels bĳ kwaliteitsborgingsorganisatie Qlip – leverde de gegevens op die hĳ voor het onderzoek gebruikte. ‘De kracht van ons onderzoek is het grote aantal dieren waarop opu-ivp onder praktĳkomstandigheden is toegepast. We hebben daarmee onder meer kweektechnieken fors verbeterd’, legt Merton uit. De techniek van opu-ivp is overigens niet nieuw. Merton vertelt dat door de komst van genomic selection de techniek opnieuw wint aan populariteit (tabel 1). ‘Een tweede revolutie’, noemt hĳ het. ‘Door genomic selection weet je op vroege leeftĳd van welke donoren je embryo’s wilt. Met opu-ivp kun je het snelst veel nakomelingen krĳgen van die donoren. Dat zie ik als het grootste voordeel van deze techniek. Tĳd is immers een belangrĳke factor in de fokkerĳ.’

Aantal eiblaasjes erfelĳk Merton verwacht niet dat er nog grote verbeteringen mogelĳk zĳn in de kweektechniek, maar naar verfĳning wordt continu gezocht. Niet alleen bĳ CRV, maar ook bĳ het Nederlandse bedrĳf Hurkmans ET en het Amerikaanse Trans Ova Genetics. Mark Allen, marketingdirecteur bĳ Trans Ova, vertelt dat Trans Ova in het onderzoeksprogramma voortdurend bezig is met het verhogen van het aantal embryo’s en het aantal drachten. Trans Ova is een grote speler op de Amerikaanse markt met drie eigen laboratoria en ruim twintig zogenaamde satellietbedrĳven waar de eicellen voor klanten (par-

V E E T E E LT

VX08_hoofdverhaal.indd 10

MEI

2014

06-05-14 13:04

bela ngrĳke factor in de fokkerĳ’

kk erĳ in extra versnelling ticulieren en fokkerĳorganisaties) worden geoogst. Op dit moment hangt het succes van opu-ivp vooral af van het aantal eicellen dat per sessie wordt geoogst. ‘Het aantal eiblaasjes, ofwel follikels, op een eierstok is deels genetisch bepaald’, legt Merton uit. ‘Een dier dat veel eicellen levert, blĳft dat ook doen. Uit ons onderzoek blĳkt overigens dat dieren met meer follikels op een eierstok niet vruchtbaarder zĳn bĳ een normale dracht.’ Ook voeding heeft een grote invloed op het aantal follikels, maar daarover is weinig bekend. Merton heeft dat ook niet onderzocht. ‘Voeding is eigenlĳk nog een grote “black box” en effecten bestrĳken soms meer generaties. Zo weten we wel dat de voeding van de moeder van het donordier rond en na de conceptie, het moment dat de eicellen van de donor worden aangelegd, invloed heeft op de eicelproductie van de donor.’

Meer combinaties Naast de snelheid van opu-ivp noemt Merton andere voordelen: ‘Je kunt bĳ elke sessie kiezen voor een andere stier, zo kun je dus meer combinaties maken. En bĳ donoren die niet reageren op een hormoonstimulatie bĳ et, zo’n twintig procent, is opuivp het alternatief.’ Hans Hurkmans van Hurkmans ET noemt dezelfde voordelen van ivp, maar vult aan: ‘Ook bĳ drachtige dieren is het mogelĳk om eicellen te oogsten met opu-ivp.’ Hurkmans heeft een servicebedrĳf voor de productie van embryo’s. Hĳ ziet dat het aantal sessies voor et en ivp groeit. Omdat zĳn klanten betalen per sessie, kiezen ze bĳ opu-ivp veelal voor hormoonstimulatie, dat levert per sessie de meeste embryo’s op (zie kader ‘Spoelen of prikken?’). Ook Trans Ova werkt op die manier. De embryoteams van CRV produceren veel embryo’s voor het eigen fokprogramma. Ook CRV kiest daarbĳ vaker voor opu-ivp. In 2009-2010 was het aantal geproduceerde embryo’s voor het fokprogramma ruim 6200, waarvan 25 procent via opuivp. In 2012-2013 werden bĳna 8800 embryo’s geproduceerd, waarvan 33 procent via opu-ivp. Om zo veel mogelĳk embryo’s te winnen, kiest CRV veelal voor prikken zonder hormonen. Tabel 1 – Wereldwĳde embryoproductie bĳ rundvee via et (in vivo) of via opu-ivp (in vitro), bron: International Embryo Transfer Society, IETS)*

embryo’s in vivo embryo’s in vitro

2008

2009

2010

2011

2012

746.000 331.000

702.000 377.000

732.000 450.549

732.862 453.471

699.586 443.533

* Niet alle geproduceerde embryo’s worden gemeld bij IETS

V E E T E EVL ET E JT AE N E LUTA R MI E I1 /12 22001049

VX08_hoofdverhaal.indd 11

06-05-14 13:04

H O O F D A RT I K E L

Wat is opu-ivp? De afkorting opu-ivp staat voor ovum pick-up en in-vitroproductie. Het betekent dat de eicellen (eicel = ovum) die continu groeien op de eierstokken van koeien, worden opgezogen en ‘in vitro’, letterlĳk ‘in glas’, dus onder laboratoriumomstandigheden, worden gerĳpt, bevrucht en opgekweekt tot embryo’s. Voor het ‘aanprikken’ van de eicellen wordt gebruikgemaakt van echografie. Op het beeld van de scanner komen de eiblaasjes (follikels) in beeld en met een holle naald worden de blaasjes van de donor vervolgens aangeprikt en opgezogen. Het aanprikken van de eicellen is mogelĳk op elk moment van de cyclus. Het kan met of zonder stimulatie door hormonen. Ook is het mogelĳk om bĳ

drachtige koeien op deze manier eicellen te oogsten, tot ongeveer honderd dagen dracht. Bĳ pinken is het zonder hormoonstimulatie mogelĳk om te beginnen vanaf het moment dat ze voor het eerst tochtig worden, met stimulatie kan dit al eerder. De aangeprikte eicellen moeten eerst nog verder rĳpen, ongeveer een dag, voordat ze bevrucht kunnen worden. De eicellen van meer dieren, ongeveer vĳf, kunnen met één rietje sperma worden bevrucht. Na de bevruchting worden de embryo’s ongeveer zes dagen verder opgekweekt in het laboratorium voordat ze worden teruggeplaatst in een ontvangsterkoe. De ontvangster moet zeven dagen daarvoor tochtig zĳn geweest (natuurlĳk of door hormoonstimulatie).

Ook veehouders kunnen de CRV-specialisten inhuren voor het produceren van embryo’s van eigen dieren. Ook dit aantal sessies neemt gestaag toe. ‘Bĳ veehouders is hormoonstimulatie wel mogelĳk’, geeft CRV-onderzoeker Erik Mullaart aan. ‘Onze specialisten komen met hun apparatuur en het laboratorium op wielen naar het rundveebedrĳf. Veehouders hoeven dan niet met hun dieren te slepen.’ Hurkmans ET werkt ook op locatie, maar Hurkmans geeft er de voorkeur aan dat de donoren op zĳn donorstation worden gestald. ‘Dat is logistiek gezien veel praktischer.’ Hurkmans ziet voor ivp ook kansen voor de verwaarding van duur of exclusief sperma. Een goed voorbeeld is de stier Supershot. Fokkerĳorganisatie Cogent biedt de eerste duizend rietjes sperma aan voor 865 euro per stuk. Vanaf 1 augustus komt het sperma regulier beschikbaar. De eerste kopers hebben dan een voorsprong van drie maanden. ‘Voor het gebruik op één koe is zo’n rietje veel te duur’, vindt Hurkmans. ‘Bĳ ivp kun je eitjes van meer donoren met één rietje bevruchten. Dus als je dat dure sperma voor zes of zeven koeien gebruikt, met de kans op meer embryo’s per koe, dan kan zo’n investering uit.’ Daarom bood Hurkmans klanten aan om de kosten onderling te delen.

Ki blĳft gangbaar

Spoelen of prikken? Voor de productie van embryo’s zĳn twee gangbare technieken in gebruik: embryotransplantatie (et) en opu-ivp. In de praktĳk wordt et meestal aangeduid met ‘spoelen’ en ivp met ‘prikken’. Bĳ et rĳpen door hormoonstimulatie meer eicellen dan normaal. De koe wordt geïnsemineerd met twee tot drie rietjes en de embryo’s die in de koe ontstaan, worden uit de baarmoeder gespoeld en zĳn klaar voor plaatsing in een ontvangster of om in te vriezen. Bĳ ivp worden de eicellen aangeprikt en in het laboratorium bevrucht en opgekweekt. Bĳ ivp is het mogelĳk om twee keer per week eicellen te oogsten, gedurende een lange periode. Bĳ et zitten er minstens zes weken tussen twee sessies. Daardoor is het mogelĳk om via ivp in korte tĳd meer embryo’s van een

V E E T E E LT

VX08_hoofdverhaal.indd 12

MEI

donor te kweken en steeds voor een andere stier te kiezen. Hans Hurkmans van Hurkmans ET geeft aan wat de gemiddelde resultaten van spoelen en prikken zĳn. ‘Een etsessie levert gemiddeld zes embryo’s op, het drachtigheidspercentage is gemiddeld 55 procent. Ovu-ivp zonder hormoonstimulatie levert gemiddeld twee embryo’s op, met hormoonstimulatie is veelal een dubbele hoeveelheid mogelĳk. Het drachtigheidspercentage is gemiddeld 50 procent.’ Bĳ deze gemiddelde resultaten liggen de kosten bĳ spoelen op ongeveer 75 tot 80 euro per embryo, bĳ prikken op 150 euro per embryo. Maar Hurkmans benadrukt dat dit gemiddelde resultaten zĳn. ‘Een individuele sessie kan slechtere, maar ook betere resultaten opleveren.’

Hurkmans, Allen en Merton verwachten niet dat embryo’s ki gaan vervangen op het boerenerf. ‘Het is veel lastiger en duurder om genoeg embryo’s te maken voor de gehele veestapel dan genoeg sperma’, stelt Merton. ‘Maar in fokprogramma’s is het gebruik van embryo’s niet meer weg te denken. Wereldwĳd gebruiken alle grote fokkerĳorganisaties embryo’s, als je niet meedoet, loop je achter.’ ‘In de toekomst, misschien over tien of vĳftig jaar, is het mogelĳk om hele generaties in het laboratorium te kweken’, schetst Merton. ‘Door te werken met stamcellen uit embryo’s zal het mogelĳk zĳn om zowel eicellen als spermacellen te maken. Daaruit groeien embryo’s, waarvan weer nieuwe stamcellen en vervolgens nieuwe eicellen en zaadcellen kunnen worden gemaakt, die weer kunnen uitgroeien tot nieuwe embryo’s.’ Op deze manier zouden generatie-intervallen kunnen worden gerealiseerd van slechts enkele weken. ‘En dat bepaalt uiteindelĳk hoe snel we vooruitkomen met de fokkerĳ’, zegt Merton. ‘Het is toekomstmuziek die er wel voor zorgt dat de fokkerĳ volledig in het laboratorium zou plaatsvinden.’ l

2014

06-05-14 12:44

VX08_p13.indd 13

06-05-14 09:23

Binnenkort meer...

BETTER COWS | BETTER LIFE

178-14 Ad NRM-VT Cor.indd 1

CRV4ALL.BE, CRV4ALL.NL

06-05-14 12:06

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: politiek Naam: Woonplaats:

Hilde Van Huylenbrouck Koolskamp

Leeftĳd: 39 Aantal koeien: 65

Hilde Van Huylenbrouck: ‘Aanspreekpunt voor landbouw’

Pro landbouw in de politiek tekst Annelies Debergh

n zowat elke richting die je op het boerenerf van de Sint-Maartenshoeve van de familie Poignie uit Koolskamp kĳkt, zĳn affiches van de komende verkiezingen te zien. Allemaal in de gele kleur en allemaal voorzien van de naam Hilde Van Huylenbrouck, twaalfde opvolger op de lĳst voor het Vlaams Parlement voor de partĳ NVA. ‘Enkele jaren terug ben ik begonnen me te verdiepen in politiek.’ Hilde Van Huylenbrouck (39) is getrouwd met melkveehouder Ignace Poignie. Ze legt uit waarom ze in haar drukke agenda nog tĳd vond voor politiek. ‘Politiek draait in mĳn ogen te veel om de korte termĳn. Ondernemers – een groep waar ook boeren toe behoren – hebben meer nood aan een visie voor de lange termĳn.’ Hilde helpt behalve op het melkveebedrĳf ook als vrĳwillig doopselcatechiste, neemt deel aan het bestuur van de vrouwenbeweging KVLV en de schoolraad en is lid van tal van verenigingen. Het ontvangen van groepen op het eigen bedrĳf en haar onderwĳsopleiding kan ze in het kader van haar politieke mandaat goed gebruiken. ‘Uit mĳn taken als vrĳwilliger kan ik een zekere wisselwerking halen. De diverse contacten gebruik ik in de politiek.’ In 2010 kreeg haar politieke belangstelling concreet vorm. Met de verkiezingen op 25 mei in het vooruitzicht is ze nu bĳna elke avond bezet. ‘Sinds de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 draai ik mee in het plaatselĳke politieke circuit. Het vergt vaak veel puzzelwerk tussen de agenda van het bedrĳf, het gezin en het diverse vrĳwilligerswerk, maar het is ook leuk. Ik vertoef graag onder de mensen en met politiek kan ik mĳn steentje bĳdragen voor de sector.’ Met haar twaalfde plek als opvolger op de kieslĳst is er voor haar geen sprake van een verkiesbare plaats. Maar dat deert Hilde niet. ‘Ik voel wel dat ik serieus genomen word en dat er vaak om advies gevraagd wordt wanneer het over landbouwdossiers gaat’, ervaart ze. Dat geldt niet alleen voor de politiek, maar ook voor gewone doorsnee burgers. ‘De gemiddelde burger is echt weggegroeid van de landbouwsector. Veel mensen hebben amper het besef dat landbouw en voeding direct aan elkaar gerelateerd zĳn. Nu ze mĳn gezicht langs de weg zien en ze weten dat ik uit een landbouwmidden kom, spreken ze me daar sneller over aan.’ Zo krĳgt Hilde soms vragen of je op landbouwbedrĳven ook bepaalde producten kunt kopen. ‘De consument weet niet meer welk product op welke plaats en op welk tĳdstip te vinden is. Door dat opnieuw aan te leren komt er vanzelf meer draagvlak voor de landbouw.’

V E E T E E LT

VX08_even geen boer.indd 15

M E I

2 0 1 4

06-05-14 09:12

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Arjan en Saskia van Erp Tweehonderd koeien houden in een hoog geautomatiseerd systeem. Dat was het doel van de familie Van Erp, die afgelopen winter een nieuwe stal in gebruik nam. Aantal koeien: Melkquotum: Hoeveelheid land: Gedwongen afvoer:

Midwolda

160 1.500.000 liter 105 hectare < 20 procent

Saskia en Arjan van Erp

Het staldak ligt vol met zonnepanelen

Midwolderfokkers Arjan en Saskia van Erp: ‘We zĳn ons bewust van onze hoge kosten, maar dit is de strategie die bĳ ons past’

Tellen onder de streep De fokkers van stieren als Goldmar, Douglas en Mardonno namen afgelopen winter een fonkelnieuwe stal in gebruik. Familie Van Erp uit het Groningse Midwolda aarzelde niet om stevig te investeren in dierwelzĳn en automatisering. Ze zien extra investeringen als een plus. tekst Tĳmen van Zessen

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 16

video-impressie www.veeteelt.nl

05-05-14 14:44

Links de voorraadbak voor zaagsel

chter de nieuwe stal rĳdt een trekker met dumper weg met een vracht grond. Het is een restant van de grond die vrĳkwam bĳ het uitgraven van de mestkelder. Al met al moet het een flinke berg grond zĳn geweest, want de nieuwe stal van Arjan (39) en Saskia (37) van Erp is 50 meter lang en 45 meter breed. Samen met Arjans ouders Jan (63) en Nelly (65) hebben ze een melkveebedrĳf in Midwolda. Door de forse breedtemaat van de stal kwam de nokhoogte uit op 14 meter. ‘Aanvankelĳk was het de bedoeling om een serrestal te bouwen, maar daar wilde de welstandscommissie niet aan meewerken. De dakhelling voor traditionele

De zelfrĳdende voermengwagen

De nieuwe stal staat achter de oude stal

bouw staat vast en zodoende is de nokhoogte hierop uitgekomen’, legt Arjan uit. Met een Facebook-pagina hielden Arjan en Saskia de mensen uit de buurt op de hoogte van de bouwplannen. ‘We zitten hier kort langs de provinciale weg en willen mensen laten zien wat we doen’, vertelt Saskia. ‘Het was wel even wennen om alle vaktermen om te zetten in burgertaal. Een afkalfstal is een kraamafdeling en de droge koeien zĳn koeien met zwangerschapsverlof.’

De investering in automatisering sprak voor Van Erp voor zich. ‘Ons doel is tweehonderd koeien houden in een hoog geautomatiseerd systeem waarbĳ het landwerk voor een groot deel aan de loonwerker wordt uitbesteed’, vat Arjan zĳn ambitie samen.

Apart melken voor droogstand De nieuwe stal biedt ruimte aan 170 melkkoeien. Van Erp bouwde de stal tegen de achtergevel van de oude ligboxenstal aan. In deze stal huisvest het bedrĳf de dertig droge koeien en een deel van het jongvee. De oude stal biedt ook plaats aan de afkalfruimte, een ziekenstal en in het achterste deel aan koeien die bĳna droog gaan. ‘In die ruimte kunnen we de koeien apart voeren, zodat de melkproductie voldoende daalt om ze zonder antibiotica droog te kunnen zetten. We kunnen deze dieren door de robot laten melken omdat onze melkrobot van twee kanten koeien kan inlaten. Koeien die ik droog wil zetten, zitten rechts van de robot, de andere koeien links van de robot.’ Arjan van Erp melkt zĳn koeien met drie melkrobots van Boumatic. Het systeem sluit de koeien door de achterbenen aan en er draaien er wereldwĳd inmiddels 200. ‘Boumatic is een groot melkmachinemerk, maar met melkrobots is het nog een nieuwe speler. Het voordeel van achterwaarts aansluiten vind ik de rust waarmee het gepaard gaat. Een ander voordeel is dat de transponders van Boumatic van dezelfde producent zĳn als die van het Ovalert-systeem waarmee ik per se wilde werken. Dat bespaarde ons de kosten voor een extra set transponders’, verklaart Van Erp. Hĳ maakt er geen geheim van dat Boumatic graag wilde leveren en daarom ook het scherpst was met de offerte.

Sociaal aanvaardbare tĳden Sinds 2008 heeft Arjan van Erp ervaring met automatisch melken. De tweedehands A2-robot van Lely molk een deel van de 140 koeien, de rest ging dagelĳks door de oude visgraatmelkstal. ‘Het voordeel van automatisch melken is dat je het werk rond kunt zetten op sociaal aanvaardbare tĳden. De onderhoudskosten zĳn weliswaar hoger dan in een traditionele melkstal, maar de personeelskosten zĳn lager. En storingen zĳn er ook, maar er zĳn veel meer momenten dat het wel goed gaat.’ Saskia knikt en vult Arjan aan: ‘De tĳdstippen van het melken zĳn ook de drukste momenten in je gezin. Het is etenstĳd, de kinderen moeten naar school of naar sport. Wĳ hebben een jong gezin met vier kinderen, daar willen we ook tĳd voor maken.’ In de oude ligboxenstal van 1981 was geen ruimte om een tweede robot te plaatsen. Daarom werd besloten tot nieuwbouw, waarbĳ de veestapel werd uitgebreid tot tweehonderd koeien.

Automatisch boxen instrooien Van Erp automatiseerde niet alleen het melken, ook het instrooien van de diepstrooiselboxen is een nagenoeg automatisch proces. Via een vĳzel en een serie valpĳpen (één per vier boxen) wordt met één druk op de knop het zaagsel vanuit een voorraadbak naar de ligboxen gebracht. Tĳdens het opschonen van de boxen hoeft Van Erp het zaagsel alleen nog maar te verdelen over het ligbed. ‘Na het melken en voeren is boxen instrooien de grootste piek in dagelĳks terugkerende arbeid. Voor ons was dat een reden om daarin te investeren. Het maaien van gras is maar een paar keer per jaar, dat soort

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 17

M E I

2 0 1 4

05-05-14 14:44

B E D R I J F S R E P O RTA G E

werkzaamheden is beter op te vangen met loonwerk of externe krachten. Dagelĳks werk willen we zo veel mogelĳk automatiseren.’ Toch is het in de nieuwe stal lang zoeken naar een automatisch voersysteem. Van Erp koos in plaats daarvan voor een zelfrĳdende voermengwagen. ‘Wĳ voeren relatief veel voersoorten en met dit systeem kun je die snel laden. Bovendien voeren we hiermee ook het jongvee dat bĳ mĳn ouders staat, op een bedrĳf hier tweeënhalve kilometer vandaan.’ Een voeraanschuifsysteem van JOZ maakt de reeks aan automatiseringstechniek compleet. ‘Het is een model dat nog niet op de markt is, we zĳn er nu mee aan het testen.’

Minder brandjes blussen Los van de automatisering zit de stal vol met de nieuwste inzichten rondom stalinrichting. De glasfiber boxafscheiding is flexibel en voorkomt dat koeien zich bezeren aan de box. ‘In Amerika is er al langer ervaring mee en het kan tegen een stootje. Het is tien procent duurder dan een stalen boxafscheiding, maar we wilden een koevriendelĳke stal bouwen. Dat betekent zo min mogelĳk staal en beton’, licht Arjan toe. Zo is de emissiearme sleuvenvloer voorzien van twee stroken rubber van 60 centimeter. Saskia merkt dat de koeien hier graag op lopen. ‘Er zĳn koeien die niet van het rubber af willen als je ze ophaalt. Dat zegt toch genoeg? Je hoeft een koe niet uit te leggen wat lekker loopt.’ Een koevriendelĳke stal is mooi voor de koe, Linksboven: stroken rubber op de vloer Linksmidden: de testversie van de JOZvoeraanschuifrobot Linksonder: De koeien kunnen de Boumaticmelkrobot aan beide zĳden verlaten Onder: De ligboxen zĳn van glasfiber en daardoor flexibel en koevriendelĳk

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 18

MEI

2014

05-05-14 14:44

dat zullen weinig mensen tegenspreken. Maar is het ook mooi voor de portemonnee? De investering in de stal kwam in totaal uit op 7500 euro per koeplaats, inclusief stalinrichting, melkrobots, zonnepanelen en renovatie van de oude stal. Van Erp onderkent dat dit bedrag fors is en weet dat er nog een bedrĳfsovername aankomt. De hoge financiering na die bedrĳfsovername zet het bedrĳf voor een uitdaging, weet Van Erp. Toch hebben Arjan en Saskia de overtuiging dat de prĳzige keuzes in de stal het rendement niet ondermĳnen. ‘Als je goed bent voor de koe, dan is ze dat ook voor jou’, stelt Saskia beslist. Arjan knikt. ‘In een diervriendelĳke stal hoef je minder brandjes te blussen, zĳn er minder koeien waarbĳ het even tegenzit. We zĳn ons bewust van onze hoge kosten, maar dat is de strategie die bĳ ons past. Het gaat erom wat er onder aan de streep overblĳft, we houden er niet van om anderen te kopiëren.’ Arjan let bĳ de beoordeling van zĳn bedrĳf vooral op technische kengetallen als de bsk of het kvem-verbruik per honderd kilo melk. ‘Die cĳfers geven het vakmanschap weer. Het verbruik aan kvem uit aangekocht voer zit op 23,6 kvem per 100 kilo melk, dat is 3,5 kvem minder dan gemiddeld.’

Lage gedwongen afvoer De hoge kosten moeten zich volgens Van Erp ook terugverdienen uit een hoge productie per koe en een hoge omzet en aanwas. Het rollend jaargemiddelde ligt op 9697 kg melk met 4,26% vet en 3,47% eiwit. De omzet en aanwas lag in 2013 op 6,77 euro per honderd kg melk, bĳna twee keer zo hoog als op een doorsnee bedrĳf. ‘De gedwongen afvoer lag in de

oude stal al beneden de twintig procent en dat kunnen we met een koevriendelĳke stal zo houden. Dat betekent dat er meer dieren voor export weg kunnen.’ Maar de belangrĳkste verklaring voor de hoge post omzet en aanwas zĳn de inkomsten uit fokkerĳ. ‘Jaarlĳks spoelen we zo’n 25 dieren en daar proberen we vooral via de verkoop van embryo’s wat mee te verdienen. De kans dat je een stiertje aflevert aan de ki is sinds de intrede van genomics vrĳ klein, die inkomsten zie ik meer als een extraatje.’ De fokkerĳprestaties van het Midwolderfokbedrĳf bleven tĳdens de laatste indexdraai in elk geval niet onopgemerkt. Midwolder Goldmar (v. Goldwyn) manifesteerde zich als de hoogste debutant tussen de dochtergeteste stieren. Net als zĳn halfbroers Douglas (v. Mascol) en Mardonno (v. Mascol) is hĳ een zoon van Midwolder Marjon. Zĳ is op haar beurt een volle zus van Etazon Renate, de moeder van onder meer Atlantic en Astro. ‘Marjon was voor ons een voorbeeldkoe. Ze had kracht en met 87 punten heel goed exterieur.’ Marjon is twee jaar gespoeld en Van Erp betreurt het dat ze na haar tweede kalving niet meer drachtig werd. De meest in het oog springende dochter van Marjon is op dit moment Marjon 15 (v. Mascol). ‘Ze was stiermoeder en heeft onlangs voor de derde keer gekalfd. Ze heeft 85 punten en een Fanaticvaarskalf uit haar is momenteel een van de hoogste Fanatics van Nederland.’

Hard werken voor lage gehalten Het stiergebruik op het Midwolderfokbedrĳf bestaat voor een derde uit genoomstieren en voor een derde uit fokstieren. De rest van de dieren kalft van een em-

Stiermoeder Midwolder Marjon (v. O Man)

bryo. ‘We gebruiken nog steeds Fidelity, Cricket en Paramount en zetten Douglas en Goldmar ook in. Met jonge actuele stieren willen we zo veel mogelĳk spreiden, op dit moment doen we dat met Sundance, Danno, Vitesse en Rocky’, vertelt Van Erp. In de fokkerĳ legt hĳ het accent op productie, benen en kruisligging. Binnen de productie vindt Arjan de kilo’s eiwit belangrĳk, maar wil hĳ de gehalten niet uit het oog verliezen. ‘Koeien met lage gehalten moeten voor dezelfde kilo’s eiwit meer melk maken. Daar moeten ze harder voor werken en uiteindelĳk moeten ze dat wel aankunnen.’ Binnenkort gaan de koeien voor het eerst vanuit de nieuwe stal naar buiten. De selectiepoorten staan al klaar voor montage. ‘We zĳn in deze regio een van de weinige melkveehouders die nog weiden, maar wĳ vinden dat weidegang een bĳdrage levert aan het imago van de melkveehouderĳ. Het is niet voor niets dat FrieslandCampina voor de Campinaopenboerderĳdagen alleen bedrĳven benadert die weiden. De meest voorkomende vraag die burgers stellen, is of de koeien weiden.’ l

Open dag 6 juni Familie Van Erp organiseert op 6 juni een open dag voor veehouders. Wie meer wil weten over de snufjes in de nieuwe stal, is welkom aan de Gereweg 2 in Midwolda. In dezelfde week zet het bedrĳf ook de deuren open in het kader van de Campina-openboerderĳdagen.

V E E T E EV LETE TJ EA ENLUT A M R IE I 1 /1 2 2 20 01 04 9

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 19

05-05-14 14:44

PowerMelken leg het fundament voor een rendabele melkveehouderij Wa-Del Surefire: gezond en vruchtbaar

Wie van ras melkkoeien houdt heeft met SUREFIRE een stier gevonden die ook de vruchtbaarheid én de uiergezondheid verbetert. De 700 melkgevende Amerikaanse dochters van deze Ramoszoon bezitten fraai exterieur (met sterk beenwerk) en zorgen voor hoge levensproducties.

Genes Diffusion B.V. is een toonaangevend bedrijf op het gebied van genetica in de melkveehouderijsector en is sinds november 2013 ook de exclusieve distributeur van het CRI-pakket, waardoor het aanbod is Nederlands, Amerikaans of vergroot met internationale topstieren. Frans, de stieren van Ge-

Daarom is Genes Diffusion B.V. per direct op zoek naar nes Diffusion zijn stuk voor een enthousiaste: stuk toppers door een hoge

vertegenwoordiger/ fokkerijspecialist

melkproductie te koppelen

• +1213 kilo melk • Celgetal 107 (fulltime) (m/v) voor Midden• Vruchtbaarheid 102 • 111 exterieur • aAa 645 Taken en verantwoordelijkheden:

aan sterk exterieur, goede

en/of Zuid-Nederland gezondheid, beste vruchtbaarheid én lange levens-

– De verkoop van sperma in de regio Midden- en/of duur.Zuid-Nederland Totaal stieren waar– U bent verantwoordelijk voor het onderhouden en uitbreiden van het Va-Early-Dwan Sudan CRI: hoge outcross stier mee u als melkveehouder klantenbestand – U ondersteunt melkveehouders met deskundig fokkerijadvies om hun het fundament legt voor doelstelling te bereiken Met Jammer en Sailor – U werkt actief aan het uitbreiden van uw foktechnische kennis en in zijn afstamming is een rendabele melkveecommerciële vaardigheden SUDAN een outcross

21 mei

stier met cijfers op topniveau. Met een prima productie, goede levensduur, uiergezondheid én sterk exterieur is SUDAN een uitstekende keus voor veehouders die op zoek zijn naar bloedverversing.

SPECIAL HUISVESTING; KLIMAATBEHEERSING

U kunt uw advertentieruimte reserveren t/m 13 mei Bel: +31 (0)26 38 98 820/823 of e-mail: advertenties@crv4all.com

houderij en koeien fokt

Functie-eisen:

waarmee u kunt POWER-

– Ruime kennis van en ervaring met de fokkerij – Goede contactuele en commerciële vaardigheden MELKEN. – Flexibele, zelfstandige en klantgerichte instelling – Woonachtig in Midden- en/of Zuid-Nederland Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Henk Oldeman: 06-53112469 Bent u geïnteresseerd in deze functie, stuur dan uw reactie voorzien van cv vóór 22 mei naar: • Outcross Genes Diffusion B.V. • +1185 kilo melk Postbus 24 • 110 exterieur 7730 AA OMMEN • Uiergezondheid 105 per mail naar: info@genesdiffusion.nl • Levensduur:Of +464

Uw vooruitgang, onze passie

www.genesdiffusion.net

www.genesdiffusion.net Postbus 24 | 7730 AA Ommen | Tel.: 0529 45 00 45 | Fax: 0529 45 00 50

VX08_p20.indd 20

V E E T E E LT

MEI

2014

GenDiff_2014_04_Veeteelt_NL.indd 1

02-04-14 14:45

05-05-14 14:00

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K T O O N

M E E S T E R S

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Bĳ voorkeur drie liter binnen een uur na de geboorte

Biest als basis D

eze morgen verliep de maandelĳkse bedrĳfscontrole vlot. Ondertussen was er in de afkalfstal zonder problemen een kalfje geboren. De veehouder had inmiddels het naveltje al ontsmet. ‘Het is een vaarskalfje’, klonk het. ‘Nu ga ik het kalf naar de iglo brengen, de koe nog uitmelken en het kalf biest geven, want die ellende van toen wil ik liever niet meer meemaken.’ Tot een half jaar geleden liet de veehouder gewoonlĳk het kalf de eerste dag bĳ de moeder, dat was immers wel zo mooi en zo natuurlĳk. Totdat enkele kalfjes last kregen van diarree. Hoewel er geen enkele van de kalveren doodging, resulteerde dit wel in een behoorlĳke groeivertraging. Eén kalf had zelfs een infuus nodig. Het verzorgen van de zwakke kalveren betekende voor de veehouder nogal wat extra werk. Hĳ moest de zieke kalveren tweemaal daags elektrolytenoplossing geven en had extra werk door het toedienen van medicĳnen en het warm houden van de kalveren. Uit het bloedonderzoek – gedaan op de vierde levensdag – bleek toen dat de hoeveelheid antilichamen IgG in het bloed van deze kalveren veel te laag was. Door de matige biestopname namen de kalveren onvoldoende voeding en onvoldoende antistoffen op met als resultaat een sterk verlaagde weerstand. Het veranderen van de werkwĳze na afkalven was de oplossing van dit kalverprobleem. De veehouder haalt de kalveren nu onmiddellĳk na de geboorte bĳ hun moeder weg. Bĳkomend voordeel van die methode is de hogere drogestofopname van de pas gekalfde koe als het kalf onmiddellĳk na de geboorte wordt weggehaald.

De encyclopedie biest of colostrum Kalveren worden geboren zonder antilichamen tegen welke ziekte dan ook. De darmen van een pasgeboren kalf kunnen gedurende 24 uur grote moleculen, zoals antilichamen, direct opnemen in het bloed. Let wel: twaalf uur na de geboorte is deze directe opnamemogelĳkheid al met de helft verminderd. Naast heel veel antistoffen bevat biest veel witte bloedcellen, vitaminen, diverse immuunstoffen en energierĳke voe-

dingsstoffen. De leeftĳd van de koe en het rantsoen in de close-up-periode, met name voldoende eiwit, bepalen mede de kwaliteit van de biest. Het vaccineren van het moederdier een maand voor afkalven verhoogt de hoeveelheid antistoffen. Met een biestmeter kan de biestkwaliteit op een snelle en eenvoudige wĳze gecontroleerd worden. Naast de kwaliteit is met name de hoeveelheid biest die binnen twaalf uur na de geboorte wordt opgenomen, bepalend voor de weerstand. Optimaal is drie liter binnen een uur na de geboorte van het kalf en in totaal minimaal zes liter de eerste dag. Als het kalf de eerste keer niets of niet voldoende biest opneemt, is ingeven met de sonde een noodzakelĳke maatregel.

V E E T E E LT

VX08_dap.indd 21

M E I

2 0 1 4

05-05-14 09:14

R U W V O E RT E E LT

Akkerbouwmatiger onkruid in mais bestrĳden zorgt voor beter resultaat

Weer bepaalt succes bĳ onkruidbestrĳding Inspelen op de weersomstandigheden en niet schromen om al vóór opkomst een behandeling toe te passen. Dat bepaalt of onkruidbestrĳding in mais succesvol is. Dit seizoen liggen vooral nakiemers van onkruiden op klei- en leemgronden op de loer, omdat veel mais gezaaid is in een droge bodem met veel kluiten. tekst Sjoerd Hofstee

en goede onkruidbestrĳding is de basis van een goede snĳmaisopbrengst. Een publicatie uit 2013 van het Vlaamse Landbouwcentrum voor Voedergewassen (LCV) spreekt over 10 tot 20 procent opbrengstverlies bĳ een snĳmaisperceel dat twee tot drie weken kampt met stevige onkruidconcurrentie. Van het nut van onkruidbestrĳding zĳn boeren en zeker adviseurs dan ook wel overtuigd. Volgens de laatsten handelen melkveehouders daar echter vaak niet naar. ‘Op negentig procent van de snĳmaispercelen komt de loonwerker maximaal één maal om te spuiten tegen onkruid’, zegt productmanager Henco Bouma van BASF. ‘Dat komt doordat de melkveehouder kostprĳsgedreven re-

kent. Een akkerbouwer kĳkt veel meer naar het eindresultaat. Dat maakt dat akkerbouwers ook eerder en vaker een extra behandeling inzetten.’

Onkruiddruk hoog dit jaar Volgens Henco Bouma leert onderzoek en ervaring vanuit de akkerbouw dat onkruidbestrĳding voor opkomst van het maisgewas resulteert in een betere opbrengst. ‘Die boodschap slaat echter bĳ veel melkveehouders niet aan. Ze houden de kosten op korte termĳn liever laag.’ De productmanager ziet dat als een gegeven en richt zich daarom op optimalisatie van de bespuitingen die wel gedaan worden. ‘Als de maisplanten straks rond

het vierbladstadium zĳn, moet het gewas gespoten worden. Als er gekozen wordt voor een mix van middelen, verwacht ik dat bodemherbiciden dit jaar extra belangrĳk zĳn. Doordat we gemiddeld eerder zaaien, is het seizoen ook langer. De groei van het maisgewas reageert vooral ook op de lengte van de dag. Een dag halverwege april is nu eenmaal korter dan een dag begin mei en daardoor is de onkruiddruk vanuit de bodem dit jaar hoger.’

Zaaibed met veel kluiten Dick Middag, technisch specialist plant van ForFarmers, deelt de mening van Bouma dat de onkruiddruk wel eens hoog kan zĳn dit jaar. En dan vooral later in het jaar op klei- en leemgronden. ‘In veel regio’s is namelĳk mais gezaaid in een zaaibed met veel kluiten. Als hier straks onkruidbestrĳding op plaatsvindt, is de kans groot dat het resultaat tegenvalt. De kluiten schermen immers een deel van de bodem af en het middel maakt zo niet overal contact. Dit is op kleigronden deels te verhelpen door na het zaaien met een cambridgerol het perceel te bewerken.’ Onkruid in een maisperceel is vervelend omdat het concurreert met de mais-

Hulp van wiedeg voor beter resultaat Bas ten Hove in Mariënheem zaaide op 22 april 15,5 hectare snĳmais. Die spuit hĳ binnenkort zelf tegen onkruid. ‘Mĳn vader deed het spuiten zelf ook al, ik heb dat overgenomen. Extra voordeel van zelf spuiten is dat je meer betrokken blĳft bĳ het gewas’, stelt Ten Hove. Als deelnemer van de MaisChallenge, die Limagrain en NAJK organiseren, wil de jonge ondernemer graag betrokken en bewust bezig zĳn. Onkruidbestrĳding noemt hĳ daarbĳ essentieel. ‘Ik spuit maar één maal tegen onkruid, maar zoek wel bewust naar het beste moment. Dat is meestal ’s ochtends vroeg of ’s avonds. Dan heb je namelĳk het minste last van wind en in de ochtend is er vaak

V VE EE ET TE EE EL LT T J A M NE U I A1 R 2I 011/42

VX08_onkruidbestrijding mais.indd 22

ook een beetje dauw. Vooral als de grond droog is, is dat erg belangrĳk. Anders nemen de bodem en de plant de middelen minder goed op.’ Samen met zĳn adviseur van ForFarmers inspecteert Ten Hove eerst het veld voor hĳ gaat spuiten. Gezamenlĳk selecteren ze dan een cocktail van middelen die ingezet worden. Dit jaar bewerkte de melkveehouder daarbĳ ook twee percelen na het zaaien met een wiedeg. Hiermee hoopt Ten Hove dat het spuiten straks nog beter tot zĳn recht komt door een egalere bodem. ‘Zo probeer ik de maisteelt elk jaar te verbeteren, dat houdt het werk ook mooi’, besluit de ondernemer lachend.

2009

05-05-14 16:19

Onkruid beconcurreert de mais in het beginstadium, maar ook later in het seizoen

plant. Volgens Dick Middag speelt de concurrentieslag om vocht en voedingsstoffen in de bodem zich continu af. Dat begint bĳ het zaaien en eindigt pas bĳ het oogsten van de mais. ‘Het maisplantje heeft natuurlĳk last van onkruid in het beginstadium van de groei. Maar het is een vergissing om te denken dat dat later in het seizoen niet meer speelt. Daarom is een egaal zaaibed, op welke grondsoort dan ook, zo belangrĳk.’ Het juiste tĳdstip van onkruidbestrĳding na opkomst ligt volgens de adviseurs rond het vierbladstadium. ‘Daarbĳ zĳn de weersomstandigheden de bepalende factor voor succes’, vult Rob van Selst, van het aan Pioneer gelieerde maisadvies.nl, daarop aan. Hĳ stelt dat te veel wind en een droge grond funest zĳn voor een goed resultaat. ‘Het weer is belangrĳker dan de hoeveelheid onkruid die in een perceel staat. Natuurlĳk kan een loonwerker niet overal tegelĳk spuiten, maar probeer het moment van spuiten als teler toch zo goed mogelĳk met hem afstemmen. Het juiste moment kiezen levert echt winst op in de werking van de middelen.’

Strĳd tegen bladvlekkenziekte Om de onkruiddruk te verlagen, adviseert Van Selst ook om wisselteelt toe te passen. Met name bĳ continuteelt is bladvlekkenziekte namelĳk ook een probleem met veel impact. ‘Hoe groot die impact precies is, is niet te zeggen. Dat verschilt te veel per perceel en per seizoen. Bladvlekkenziekte komt vooral voor in groeizame en vochtige jaren en meer dan veel mensen denken. Dat komt doordat de ziekte soms niet of erg laat als zodanig wordt herkend.’ Henco Bouma herkent het beeld dat Van Selst schetst. In de strĳd tegen bladvlekkenziekte brengt BASF daarom sinds vorig jaar Retengo Plus op de markt, speciaal om deze schimmelziekte tegen te gaan. ‘Sinds 2009 hebben wĳ dit middel ook in Nederland samen met PPO (Praktĳkonderzoek Plant en Omgeving) uitvoerig getest. De resultaten hebben we door Schothorst Feed Research laten doorrekenen. Daaruit blĳkt dat bĳ gebruik van dit middel de gemiddelde meeropbrengst van een hectare snĳmais 250 euro is. Ook hiervoor moet de loonwerker een keer extra komen om te spuiten, alleen nu net voordat de mais in de pluim schiet en de druk van schimmels toeneemt. Dat kost inderdaad wat, maar die investering kan dus voor velen wel degelĳk lonen.’ l

V E E T E E LT

VX08_onkruidbestrijding mais.indd 23

M E I

2 0 1 4

05-05-14 16:19

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Sperma Inclusief in Ovalert: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op! WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

NIEUW IN OVALERT: VANAF NU OOK MET HALSBAND-RESPONDER

OVALERT.NL

467-13 Ovalert-NED.indd 1

13-01-14 09:42

agina 1

Immuunsysteem Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ?? Het beste voor uw koeien ?? natuurlijk ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ??in balans Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ?? Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ?? Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !! Dual Waterbed !! !! Dual Waterbed !! Waterbed !! Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug. Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht. Meest koematras, veerkracht. Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. terug. sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht. Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. houd van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug. ...natuurlijk gezonder! Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijsAanvullend Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. houd van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprijs !! voeder ter ondersteuning van Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. de algemene gezondheid van rundvee

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !! Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

VetrinolTM bevat een gepatenteerd knoflookextract afgeleid van 100% gestandaardiseerd en gestabiliseerd allicine.

Animal Health Europe B.V. Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel.InQpharm 050-5732777 Bestellingen en klantenservice: 030 89 05 799

info-eu@inqpharm.com ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

- www.vetrinol.com

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

SCHA

Ga voor een laag celgetal!

E L IJ K

i? bij!

koeien met as komt, in zijn recht. prijsd. Met veestapel!

MEER MELK EN GEZONDER VEE

W ET

www.uierverzorging.nl EZEN

AL JARENLANG DÉ NUMMER 1 gefermenteerde gist; voor een optimale pensgezondheid en voerefficiëntie

Wetenschappelijk bewezen;

gram etmeel 21,98 ineens

Stabiliseert het pensmilieu en gaat pensverzuring tegen Stimuleert de groei van micro-organisme in de pens Verhoogt de melkproductie Verbetert de vertering en voerefficiëntie Verlaagt (kracht) voerkosten Verbetert de algemene gezondheid Unieke claim; Hogere droge stof opname bij verse koeien

BEREKEN UW VOORDEEL OP

GEZONDEPENS.NL

mail@speerstra.com

T +31 (0)514 569 001

ervaart.nl 26 62 27) jven

VX08_p25.indd 25

V E E T E E LT

21-05-2012 11:16:25

M E I

2 0 1 4

05-05-14 11:50

P R O F I E L KE E S

G O RT E R

Samenwerking moet voor nieuwe CRV-voorzitter Kees Gorter meerwaarde betekenen voor alle partĳen

Voorzitter met gunfactor Kees Gorter hanteert de komende jaren de voorzittershamer van Leeftĳd: 51 Opleiding: Hbo bedrĳfskunde CRV-carrière: Lid raad van commissarissen CRV sinds 2006, CR Deltavoorzitter sinds 2010, CRV-voorzitter sinds 2014

aren het bewust prikkelende woorden? Kees Gorter was nog maar net officieel beëdigd als voorzitter van CRV en keek de algemene ledenvergadering uitdagend aan. ‘Fokkerĳ is niets anders dan het drachtig maken van een koe. Of je nu honderd of duizend koeien melkt, wanneer koeien niet drachtig worden, blĳf je geen boer.’ De uitspraak wekte verbazing. Gorter was nog maar een paar uur ervoor gekozen tot voorzitter van een coöperatie waar juist fokkerĳ-inkomsten de koers bepalen. De kersverse voorzitter bagatelliseer-

CRV. De melkveehouder uit het Friese Makkinga is volgens mensen in zĳn omgeving ambitieus, een echte coöperator, draalt niet en hecht grote waarde aan vertrouwen. tekst Jaap van der Knaap

de meteen in zĳn eerste toespraak het onderwerp fokkerĳ tot hooguit een van de vele bedrĳfsinstrumenten van een melkveebedrĳf. ‘Goede genetica is uiteraard belangrĳk, maar het bezitten en kunnen analyseren van data, dat wordt cruciaal voor de sector. En denken we voldoende aan de consument?’, vervolgde Gorter. ‘Hebben we voldoende gevoel of onze eindproducten aansluiten bĳ de wensen van de consument? De maatschappĳ wil duurzame zuivelproducten geproduceerd door gezonde dieren. Daar ligt een belangrĳke taak voor CRV.’

Kees Gorter (51) is melkveehouder in Makkinga en sinds 2006 lid van de raad van commissarissen van CRV. Maar wat typeert de nieuwe CRV-voorzitter eigenlĳk? De opvolger van Evert Alderkamp neemt in elk geval duidelĳk geen blad voor de mond. Zo maakte hĳ er al bĳ zĳn aantreden in 2006 als CRV-bestuurder geen geheim van dat hĳ zelf niets met fokkerĳ heeft, maar des te meer met diergezondheid en economie. Wat voor gevolgen heeft zĳn benoeming voor de koers van CRV? De uitspraak over het belang van de

Kees Gorter: ‘Hebben we wel voldoende aandacht voor de wens van de consument?’ Bron: CRV-ledenvergadering 2014

V VE EE ET TE EE EL LT T J A M NE U I A1 R 2I 011/42

VX08_profiel Kees Gorter.indd 26

2009

05-05-14 13:39

maatschappĳ typeert Gorter in ieder geval volgens melkveehouder Cees Pieter van Burgsteden perfect. ‘Kees heeft een toekomstvisie voor ogen die verder gaat dan alleen de veehouderĳsector. Hoe kunnen we de sector zo inrichten dat het hele platteland, de samenleving daar baat bĳ heeft? Het denken in kringlopen, in lokale productie, is iets waar Kees zich vĳftien jaar geleden al over uitsprak. Hĳ was wat dat betreft zĳn tĳd ver vooruit.’

Visie over kringloopdenken Van Burgsteden is melkveehouder in Oosterwolde en was samen met varkenshouder Eric Douma en Kees Gorter initiatiefnemer van Stichting Natuurenergie Ooststellingwerf. Gedrieën investeerden ze in 2004-2005 op het erf van Gorter in een mestvergister. Daarin zou op termĳn 100 hectare mais en 4000 kubieke meter mest zorgen voor de jaarlĳkse opwekking van een miljoen kilowattuur aan energie. ‘We zagen kansen om digestaat, het restproduct van het vergisten, als kunstmest-

Commissaris van de Koningin John Jorritsma bezoekt de mestvergister

De start van SNO-energie met de onthulling van het naambord door de drie partners

Het einde van de mestvergistingsinstallatie

Evert Alderkamp overhandigt de voorzittershamer van CRV aan Kees Gorter

Melkveebedrĳf Bruunshoge in april 2014

vervanger in te zetten. Die visie van kringloopdenken staat nog altĳd als een huis, maar we hadden de tĳd en de wetgeving niet mee’, stelt Van Burgsteden. Verdubbelde prĳzen voor mais, wegvallende subsidies, wetgeving, maar vooral ook terugtrekkende financierders zorgden voor een opeenstapeling van teleurstellingen. ‘Kees hield onvoorwaardelĳk vast aan het plan, maar uiteindelĳk zag ook hĳ onder ogen dat het langer doorgaan met vergisten alleen maar geld kostte’, aldus Van Burgsteden. De samenwerking stopte noodgedwongen in 2010 en leverde ‘financiële kleerscheuren’ op voor alle drie partners. Spĳt heeft Van Burgsteden niet. ‘We zĳn nog steeds vrienden, ondanks de teleurstellingen. Onze samenwerking was hecht, we vertrouwden elkaar volledig. Als Kees een plan heeft, dan weet ik dat hĳ er voor honderd procent voor gaat. Hĳ verzamelt een groepje deskundigen om zich heen en bepaalt met hun kennis een eigen visie. Hĳ is een echte coöperator, hĳ wil dat van een samenwerking iedereen beter wordt. Daar gelooft hĳ heilig in. Kees zoekt en ziet altĳd mogelĳkheden om samen te werken.’ Gorter haalde afgelopen maand diverse media omdat zĳn bedrĳf als eerste een bĳdrage heeft ontvangen uit het mestinvesteringsfonds. Op het erf in Makkinga wordt nu volop gewerkt om de vergister om te bouwen en geschikt te maken om de restwarmte van het vergisten te gebruiken om mest te hygiëniseren en exportwaardig te maken. ‘Een vette boter-

ham zal het niet opleveren’, zo meldde hĳ in Nieuwe Oogst. ‘Maar we hebben er wel een goed gevoel bĳ en het risico is beperkter dan in 2005.’

Hbo-diploma op latere leeftĳd Gorter ziet vaak kansen vanwege een uitgebreid netwerk en zĳn nieuwsgierigheid. ‘We hebben samen een aantal jaren op zaterdagmiddag een agrarisch radioprogramma gemaakt voor de lokale omroep Odrie uit Oosterwolde’, vertelt Evert de Boer, zorgboer in Oosterwolde. ‘We interviewden wekelĳks mensen uit de sector en maakten een half uurtje radio. Samen bereidden we het gesprek voor, maar Kees stelde uiteindelĳk altĳd de vragen. Kees kan goed luisteren en goed doorvragen. En hĳ stond natuurlĳk met zĳn eigen melkveebedrĳf midden in de sector, hĳ wist precies wat er speelde.’ Gorter was in de jaren tachtig samen met zĳn vrouw Conny gaan boeren op het ouderlĳk bedrĳf in Makkinga. Op jonge leeftĳd was hĳ al actief op het bedrĳf, omdat er van zĳn studie niet veel terechtkwam. Halverwege de havo stapte hĳ over naar het middelbaar agrarisch onderwĳs, maar ook die opleiding maakte hĳ tot zĳn moeders verdriet niet af. ‘Het was te vrĳblĳvend, Kees maakte er een potje van’, vertelt tweelingbroer Hans. Vader Albert, inmiddels overleden, stelde voor dat Kees maar thuis aan de slag moest om zĳn tĳd nuttiger in te vullen. Hĳ volgde nog wel een aantal praktische cursussen, waar uit bleek dat het niet afmaken van zĳn studie vooral lag aan zĳn inzet.

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 27

M E I

2 0 1 4

05-05-14 09:39

P R O F I E L KE E S

G O RT E R

Ambitieus

Achteraan staan

‘Dat Kees nu voorzitter is, dat verbaast me eigenlĳk niets. Kees is best ambitieus. Hĳ is ook meer een CRV-voorzitter dan een CR Delta-voorzitter, de functie die hĳ laatste jaren bekleedde. Hĳ houdt van het internationale karakter van een organisatie als CRV.’

‘Kees kon alle rollen spelen, maar als er gezongen moest worden, zetten we hem achteraan, dat was niet zĳn kracht. Kees was vooral onze pr-man. Als er iets geregeld moest worden, dan stond hĳ altĳd als eerste op. Hĳ wond iedereen om zĳn vinger, tot de burgemeester aan toe.’

Cees Pieter van Burgsteden, melkveehouder en partner SNO Energie bv

Evert de Boer, zorgboer en medespeler van Stellingwerfs cabaret ‘Evenpies Bĳpraoten’

Gunfactor

Draalt niet

‘De samenwerking tussen ons is voor Nederlandse landbouwbegrippen uniek. We horen mensen zich wel eens hardop afvragen of Kees niet te veel heeft weggegeven door met ons een samenwerking aan te gaan. Kees heeft inderdaad een gunfactor, maar we hebben een absoluut zakelĳke relatie.’

‘Kees is nog maar een jaar voorzitter van Dorpsbelangen Makkinga, maar hĳ kan zich prima inleven in alle onderwerpen die bĳ ons voorbĳkomen. Toen we hem vroegen voor het voorzitterschap, wilde hĳ geen nee zeggen, maar hĳ meldde wel dat het tussen allerlei zaken door moest gebeuren. Hĳ is een druk man en dat merk je ook in zĳn besluitvorming. Hĳ draalt niet.’

Martin de Boer, zakelĳk partner in melkveebedrĳf Bruunshoge

Pas op latere leeftĳd zag Gorter het nut van diploma’s en volgde hĳ een deeltĳdopleiding aan de landbouwhogeschool in Dronten. Hĳ slaagde voor de studie bedrĳfskunde in 2002 en maakte een afstudeerscriptie over energie uit biomassa. ‘Moeder was apetrots. Ze was onderwĳzeres geweest en vond het vreselĳk toen hĳ zonder diploma’s school verliet. Kees had eindelĳk een diploma, al was het wel wat laat’, vertelt Hans. Hans, die acht minuten ouder is, besloot 27 jaar geleden te emigreren naar Canada. In Manitoba melkt hĳ daar met zĳn vrouw Nelleke 120 koeien. ‘Ik zag het niet voor me om samen te boeren in Makkinga. Kees en ik lĳken niet alleen qua

Jan Wester, secretaris Dorpsbelangen Makkinga

uiterlĳk op elkaar, maar ook qua karakter. We zĳn rechtdoorzee en zoeken oplossingen. Dat hebben we van onze vader geleerd. Hard werken was goed, maar nadenken en bewust vooruitkĳken was belangrĳker. Misschien ben ik wel iets toegeeflĳker. Al denk ik dat Kees inmiddels ook wel heeft geleerd dat je met goed luisteren en overleggen veel kunt bereiken.’

Actief in cabaretgroep Beide broers zĳn volgens Durk Hoekstra van het type ‘we gaan ervoor, we doen het gewoon’. ‘Kees is wel wat meer de regisseur. Hĳ houdt ervan om mensen aan het werk te zetten om het plan uit te voeren.’ Hoekstra kent beide broers en hun oude-

re zus Joke vanuit zĳn jeugd en werkt inmiddels weer samen met Kees in de dorpsraad Dorpsbelangen Makkinga. ‘Kees is geboren en getogen in Makkinga. Hĳ kent iedereen en iedereen kent hem. Hĳ staat voor iedereen klaar.’ Afgelopen jaar vervulde Gorter nog een belangrĳke rol als voorzitter van Dorpsbelangen tĳdens een informatiebĳeenkomst rondom een mestsilodrama in Makkinga waarbĳ slachtoffers vielen. ‘Hĳ deed dat heel kundig, informatief, meelevend en hĳ koos de juiste woorden’, vertelt Jan Wester, die als secretaris van Dorpsbelangen de bĳeenkomst volgde. Gorter heeft zich altĳd voor diverse besturen actief ingezet. Ook al wilde hĳ

Kees Gorter: ‘Een vette boterham wordt het mest hygiëniseren niet’ Bron: Nieuwe Oogst, 12 april 2014

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 28

MEI

2014

05-05-14 09:39

graag thuis aan de slag, zĳn ouders leerden hem wel dat de wereld meer te bieden heeft dan koeien melken. Zo meldde hĳ zich aan bĳ het Stellingwerfs cabaret, dat de naam ‘Evenpies Bĳpraoten’ droeg. Daar stond hĳ vĳf winterseizoenen voor op de planken, vertelt Evert de Boer, die ook deel uitmaakte van de cabaretgroep. ‘We traden op in heel Noord-Nederland. Op onze top speelden we voor een zaal van 1200 man en was van een hobby eigenlĳk geen sprake meer. Zowel Kees als ik waren de enige melkveehouders van het gezelschap en we deden op het toneel alles zelf. Dat betekende dat we ’s avonds laat moesten afbreken, maar de volgende morgen stonden we wel weer vroeg in de melkput. Op het hoogtepunt van onze theatercarrière zĳn we gestopt.’

Nieuw-Zeelandse samenwerking Na 25 jaar melkveehouder begon er wat te knagen bĳ Kees Gorter. Het was maar de vraag of een van zĳn beide dochters het bedrĳf zou willen overnemen. Zonder een nieuwe impuls vroeg Gorter zich af hoe de laatste fase van zĳn melkveehouderscarrière eruit zou komen te zien. ‘Letterlĳk vroeg Kees zich af hoe hĳ kon voorkomen dat het bedrĳf zou indutten. Ik vind het bĳzonder dat je jezelf zo een

Stellingwerfs cabaret ‘Evenpies Bĳpraoten’ met tweede van rechts Kees Gorter

Naambord SNO Energie bĳ het toegangshek van de mestvergister

Kees Gorter tussen zĳn melkkoeien in Makkinga

April 2014: volop werkzaamheden om de vergister opnieuw bedrĳfsklaar te maken

spiegel kunt voorhouden en op zoek gaat naar mogelĳkheden om jezelf scherp te houden. Dat was het moment dat wĳ in beeld kwamen.’ Aan het woord is Martin de Boer. Hĳ heeft sinds drie jaar met zĳn vrouw een vof-samenwerking met Kees en Conny. Martin en zĳn vrouw Trĳntje namen een aandeel in het vee en de machines en Kees en Conny bleven eigenaar van het land en de gebouwen. ‘Het is een soort sharemilking, naar Nieuw-Zeelands model’, aldus Martin. Sinds de samenwerking woont Martin op de boerderĳ en verhuisde Gorter met zĳn gezin naar een huis een kilometer verderop. Martin is nu verantwoordelĳk voor het dagelĳks werk op het bedrĳf. ‘Mĳn vrouw en ik komen uit een “geplofte” maatschap, maar voor ons is deze nieuwe verantwoordelĳkheid echt of we voor het eerst boeren. Dat levert Kees ook veel op. Hĳ ziet dat door de nieuwe energie die wĳ in het bedrĳf stoppen, de melkproductie omhoog is gegaan en de tussenkalftĳd dertig dagen korter is geworden. Niet dat Kees het niet goed deed, maar hĳ had er gewoon geen tĳd voor.’ De 165 melken kalfkoeien zĳn jaarlĳks goed voor 1,6 miljoen kg melk. Het doel van de vennoten is om de veestapel binnen tien jaar tĳd uit te laten groeien naar 200 koeien met een jaarproductie van 2 miljoen kg melk. Martin de Boer merkt dat Gorter iemand is die veel waarde hecht aan samenwerking en vertrouwen en langdurige relaties aangaat. ‘Het bedrĳf werkt al meer dan 25 jaar met dezelfde dierenarts, dezelfde voerleverancier, loonwerker en dezelfde zuivelfabriek. Hĳ houdt mensen scherp, maar gunt ze ook hun deel van de winst uit de samenwerking. Ik merk dat je daar ook veel voor terugkrĳgt. De loon-

werker zal bĳ ons echt zĳn best doen om een gaatje te vinden als we op het laatste moment besluiten toch te willen kuilen.’ Dat Gorter via het bedrĳf, dat de naam Bruunshoge voert, openstaat voor nieuwe ideeën, wordt duidelĳk door de deelname aan het project Smart Dairy Farming. Voor dit project steken de vennoten van Bruunshoge veel tĳd in het verzamelen van allerlei data, bĳeengebracht via sensoren. Niet voor niets refereerde Kees in zĳn openingsspeech als voorzitter van CRV aan het belang van dataverzameling en data-analyse.

Type veroveraar Bang om zĳn mening te ventileren is Gorter in elk geval niet, zo merkt Dirk Ryckaert op. De melkveehouder uit het Vlaamse Dikkelvenne kwam een jaar later dan Gorter in de raad van commissarissen van CRV en werkte in diverse commissies samen met hem. ‘Kees laat niet los wat hĳ oppakt, dat waardeer ik erg in hem.’ Ryckaert heeft wel moeten wennen aan de directheid. ‘Kees zĳn tong is vlug, daarin vind ik hem een typische Nederlander. Hĳ is het type veroveraar dat graag zĳn gezicht wil laten zien in het buitenland. In Vlaanderen zĳn we afwachtender. Als bestuurder kon hĳ het zich permitteren om zich wat afzĳdig te houden van de Vlaamse cultuur, de vleesveewereld. Maar als voorzitter kan dat niet meer. Om hier bĳ de veehouders binnen te geraken zal hĳ meer voeling moeten krĳgen met onze manier van boeren.’ Maar Ryckaert twĳfelt er niet aan of dat Gorter zal lukken. ‘Ik zie dat hĳ echt de intentie heeft om zich in te leven in materie. En nogmaals, als hĳ wat heeft opgepakt, dan laat hĳ dat niet meer los.’ l

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 29

M E I

2 0 1 4

05-05-14 09:39

SERIE KRINGLOOPWIJZER M E S T P R O D U C T I E

Kringloopwĳzer toont verborgen rendement

Rekenmachine voor mineralen

VEESTAPEL MEST

Laat je de Kringloopwĳzer opstellen zonder er iets mee te doen,

GEWAS

dan is het zonde van het geld. Kom je daarentegen in beweging, dan ontstaat ruimte voor een verbetering in bedrĳfsresultaat.

BODEM

tekst Tĳmen van Zessen

De Kringloopwĳzer geeft inzicht in de mineralenstromen en levert veel kengetallen op. Maar wat betekenen ze eigenlĳk? Veeteelt legt het uit in een serie, samen met Michel de Haan en Barend Meerkerk, betrokken bĳ de ontwikkeling van de Kringloopwĳzer. Deel 1: Mestproductie Deel 2: Ammoniak Deel 3: Graslandproductie Deel 4: Maisproductie Deel 5: Bedrĳfsoverzicht (uiteindelĳk resultaat)

teeds meer melkveehouders raken bekend met de Kringloopwĳzer. Het is een instrument waarmee een veehouder laat zien hoeveel mineralen er weglekken uit zĳn bedrĳf. ‘De Kringloopwĳzer is niets meer dan een rekenmachine voor mineralen’, legt Wiebren van Stralen uit, beleidsadviseur mest en mineralen bĳ LTO. De Kringloopwĳzer laat zien hoeveel fosfaat er is verbruikt voor een kilo melk. ‘Het is de kunst om zo zuinig mogelĳk om te gaan met de mineralen. Daardoor

ben je als veehouder minder afhankelĳk van aankoop van voer of kunstmest.’

Voorlopers belonen De Kringloopwĳzer is ontstaan in het project Koeien & Kansen. Door de positieve ervaring daarin met het bedrĳfsspecifiek berekenen van de mestproductie (via BEX) ontstond het idee voor de Kringloopwĳzer. Projectmedewerker Michel de Haan legt uit dat BEX door de overheid erkend is als instrument om aan te tonen

Verschil in fosfaatbenutting van tien procent komt regelmatig voor PRAKTĲK – In de praktĳk bestaan er grote verschillen in de benutting van stikstof en fosfaat. Figuur 1 geeft de variatie in fosfaatbenutting weer op basis van de Kringloopwĳzer van 235 melkveebedrĳven. ‘Bedrĳven die veel mais voeren, hebben doorgaans een hogere benutting van fosfaat. Dat komt doordat mais weinig fosfor bevat en relatief veel energie, zodat koeien er makkelĳk melk van geven. Hierdoor valt het voordeel van de Kringloopwĳzer voor de produc-

tie van stikstof en fosfaat in de mest op intensievere bedrĳven vaak hoger uit. Intensieve bedrĳven voeren doorgaans meer mais dan extensieve bedrĳven. Bovendien hebben deze bedrĳven vaak een ruwvoertekort, zodat eenvoudiger bĳpassende voedermiddelen te kiezen zĳn’, vertelt projectmedewerker Michel de Haan. Uit de figuur blĳkt dat een verschil in fosfaatbenutting van tien procent in de praktĳk regelmatig voorkomt. ‘Dat bete-

Figuur 1 – Variatie in fosfaatefficiëntie op 235 melkveebedrĳven

fosfaatefficiëntie (in procenten)

45 40 35 30 25 20 15

5.000

10.000

15.000

20.000 kg melk per hectare

V EETEE LT

MEI

VX08_SerieKringloopwijzerDeel1.indd 30

25.000

30.000

35.000

40.000

kent voor een bedrĳf met een fosfaatproductie van 5000 kilo een voordeel van 500 kilo fosfaat. Druk je dat uit in mestafzet, dan bespaart dit bedrĳf 300 kuub aan mestafzet’, vult projectmedewerker Barend Meerkerk aan. Door het invullen van de P-toets op de site van Wageningen UR kan elke veehouder die nog geen BEX of Kringloopwĳzer heeft, de benutting van fosfor op zĳn bedrĳf berekenen. De streefwaarde van de fosfaatbenutting is 31 procent. Wie daaronder zit, kan volgens Meerkerk het best de rantsoensamenstelling aanpassen. Bedrĳven waar stikstof beperkend is, zouden scherper kunnen zĳn op het ruw eiwit in het rantsoen, bĳvoorbeeld door minder eiwitrĳk krachtvoer te gebruiken. De Haan: ‘Het is overigens niet zo dat deelname aan de Kringloopwĳzer betekent dat je moet stoppen met weiden. Want zowel binnen de groep bedrĳven die weidt als binnen de groep bedrĳven die opstalt bestaat een grote variatie in grasopbrengst en mineralenbenutting. We zien weiders met een hoge en lage grasopbrengst, maar ook opstallers.’

2013

02-05-14 09:55

r De mestbenutting op het Kringloopwĳzer-formulier

Berekening mestproductie van een melkveebedrĳf KENGETAL – De Kringloopwĳzer levert een reeks aan kengetallen. Dit deel van de serie Kringloopwĳzer staat stil bĳ de mestproductie en de benutting van stikstof en fosfaat via de voeding. Op het formulier staan deze cĳfers bovenaan (zie pop-up). Naast de kolom met de bedrĳfseigen resultaten staat een kolom met referentiewaarden (een kolom met vergelĳkbare bedrĳven) en een kolom met forfaitaire/normwaarden. Met kleur en de lettertekens x, v en o is direct in beeld

hoe het bedrĳf presteert ten opzichte van de referentiewaarde van de collega’s. Het programma berekent de mestproductie door de behoefte aan stikstof en fosfaat van de veestapel te bepalen. Deze is afhankelĳk van het productieniveau van de koeien en de hoeveelheid jongvee. Vervolgens wordt dit getal verminderd met de hoeveelheden stikstof en fosfaat die opgaan in groei (onderhoud) en in melk. Wat dan resteert aan fosfaat

en stikstof deelt het programma door het aantal koeien. De excretie per koe (mestproductie) staat nu vast. De benutting aan stikstof en fosfaat berekent het programma door de afvoer (melk en vlees) te delen door de opname aan stikstof en fosfaat. Onder andere hiervoor is het opmeten van voervoorraden en het analyseren van ruwvoer noodzakelĳk. Het programma corrigeert voor mutaties in de voorraden bĳ de overgang naar een nieuw jaar.

wat de echte excretie van stikstof en fosfaat is door de veestapel. De ambitie is dat de Kringloopwĳzer hierin volgt. ‘Als je aantoont dat je meer fosfaat van het land haalt dan er op basis van forfaitaire normen mag worden bemest, dan mag je binnenkort waarschĳnlĳk een hogere bemestingsnorm toepassen.’ In juli 2013 ondertekenden LTO, NZO en Nevedi de intentieverklaring ‘Sturen op mineralenefficiëntie via de Kringloopwĳzer’. In de verklaring is afgesproken dat bedrĳven met een fosfaatoverschot vanaf 2015 verplicht zĳn om de Kringloopwĳzer in te vullen. Wiebren van Stralen: ‘We willen de voorlopers in de sector graag belonen. Tot voor kort was het zo dat iedereen werd afgerekend op gemiddelde normen. Maar dan spreek je bedrĳven waar het hapert niet aan en straf je de bedrĳven die bovengemiddeld presteren.’ Van Stralen werkte voorheen als veevoeradviseur en merkt dat de bedrĳven die hĳ toen in de kopgroep van studieclubs tegenkwam, er nu ook in de Kringloopwĳzer sterk uitkomen. ‘De Kringloopwĳzer laat in feite op een andere manier zien waarom het ene bedrĳf aan dezelfde kilo melk twee keer zoveel kan verdienen als

het andere bedrĳf. De eerste slag is vaak het afstemmen van de hoeveelheid fosfaat die wordt gevoerd met de hoeveelheid die nodig is. Voer je vĳf procent fosfaat en is er maar vier procent nodig, dan is er door de voerkraan dicht te draaien snel wat te verdienen. Je bedrĳf is een lekke emmer is en de Kringloopwĳzer laat zien waar het gaatje zit.’

Bedrĳfsvoering aanpassen Deze ‘lekkage’ kan een bedrĳf veel geld kosten, weet ook Barend Meerkerk, projectmedewerker in de ontwikkeling van de Kringloopwĳzer. ‘Het ene bedrĳf laat wat liggen bĳ de veebenutting, terwĳl een ander winst kan boeken in de benutting van de mest, de bodem of het gewas. Met de Kringloopwĳzer doe je niets anders dan in beeld brengen waar de verliezen aan stikstof en fosfaat optreden.’ Het verkrĳgen van inzicht in de mineralenefficiëntie is nuttig voor een melkveehouder, maar het levert pas echt rendement op als er bereidheid is om de bedrĳfsvoering te willen aanpassen. Zonder die insteek heeft het invullen van de Kringloopwĳzer weinig zin. l

VE E T E E LT

VX08_SerieKringloopwijzerDeel1.indd 31

M E I

2 0 1 3

02-05-14 09:55

VX08_p32.indd 32

V E E T E E LT

MEI

2014

05-05-14 11:26

S E R IE

K A M P I O E N E N

I N

D E

K I J K E R

Op weg naar de NRM van 2014 blikt Veeteelt terug op de dertiende NRM in 2012. In de komende nummers aandacht voor de (reserve)kampioenen van toen. Wie wonnen er, hoe is het deze koeien sindsdien vergaan en gaan ze hun titel verdedigen?

J I M M .

H O L S TE I N

H E L L E N

5 8 9

ALGEMEEN

KAMPIOENE

ZWARTBONT

John de Vries: ‘Hellen is mooi uitgegroeid tot grote, zware koe’ ‘Zo hoort een moderne holsteinkoe eruit te zien. Hellen is een koe waar iedere Europese veehouder naar mag streven.’ Jurylid Tjebbe Huybrechts stak tĳdens de NRM in 2012 de loftrompet over Jimm. Holstein Hellen 589. Als jonge tweedekalfskoe veroverde de Shottledochter van John de Vries uit Boĳl het algemeen kampioenschap op de NRM. Haar titel verdedigen zit er voor Hellen niet in. Niet dat ze er momenteel niet goed voor staat. Net als twee jaar geleden kalft ze dit keer ruim een maand voor de NRM. ‘Ze is mooi uitgegroeid en een grote, zware koe geworden’, geeft De Vries aan. De reden voor het feit dat Hellen niet opnieuw naar Zwolle afreist, is dat De Vries na de NRM in 2012 door een combinatie van factoren een punt achter zĳn carrière als keuringsdeelnemer heeft gezet. ‘Nee, het kriebelt niet nu de NRM nadert. Ik heb er twee jaar

M A R I E G O L D

geleden echt van genoten; het was een van de mooiste keuringen die ik heb meegemaakt. Maar het is klaar nu.’ Na haar zege maakte Hellen een lange lactatie, waarin ze veel melk – ruim 22.000 kilo – én veel embryo’s produceerde. Zeven spoelingen leverden in totaal 77 embryo’s op, waarvan de fokker het leeuwendeel verkocht. Hĳ kreeg zelf een vaarskalfje van Acme. Ook heeft hĳ uit Hellen een Starleadervaars aan de melk. ‘Die zie ik nog wel uitgroeien tot een excellente koe. Bovendien is ze net zo wit en net zo lief als Hellen 589.’ Terwĳl De Vries haar Starleaderdochter insemineerde met Laurenzo, paarde hĳ Hellen 589 met de eigengefokte Jimm. Holstein Tomahawk. Spannend vindt De Vries het niet dat Hellen na twee jaar opnieuw gaat kalven. ‘In ieder geval niet spannender dan bĳ andere koeien. Ik ben met al m’n koeien even gek.’

R E S E RV E K A M P I O E N E

M I D D E N

Z WA RT B O N T

Ard Gunnink: ‘Mariegold blĳft dit jaar thuis’ In 2010 was ze op de NRM derde bĳ de vaarzen, in 2012 kwam ze een treetje hoger en won ze het reservekampioenschap in de middenklasse. Of er op de NRM nog meer progressie is te halen voor Mariegold? Dit jaar in elk geval niet, zegt Ard Gunnink uit Ommen. ‘We hebben net besloten dat ze dit jaar thuis blĳft. Het lukt niet om de maximale showvorm te halen die we wensen.’ Gunnink, die in het dagelĳks leven stamboekinspecteur bĳ CRV is, kreeg de Goldwyndochter als embryo cadeau van de familie Haandrikman in Beilen. Jarenlang stond ze daar op stal, tot de Drentse fokkers hun bedrĳf beëindigden. Sinds een jaar loopt ze tussen de koeien van Gerard en Herma Nĳman in Stegeren. In augustus kalfde ze voor het laatst en ze begint na twee et-sessies alweer een beetje te groeien, geeft Gunnink aan. ‘Tĳdens de HHH-show in december was

ze top. Ze won de reservetitel bĳ de senioren en kreeg 93 punten. Toen heeft ze in deze lĳst eigenlĳk al het maximale bereikt. De volgende lactatie bekĳken we het gewoon opnieuw.’ Zelf heeft Gunnink inmiddels twee nakomelingen: een Acme- en een Outbounddochter. ‘Die Acmedochter is echt apart. Haar moeder was dat niet direct als pink. Dat was echt een spriet.’ Dat veranderde snel toen Mariegold eenmaal aan de melk kwam. Gunnink omschrĳft Mariegold als een koe die mooi in verhouding is en veel kracht toont. ‘Voor de show is ze misschien aan de krachtige kant. Dat laatste ragfĳne, dat mocht ze nog wel iets meer hebben.’ Als melkgevende koe noteerde de Goldwyndochter al tien keer een 1a-positie. ‘Mariegold is een prettige koe om mee te nemen naar keuringen. Ze voelt zich snel thuis en is gemakkelĳk te sturen.’

V E E T E E LT

VX08_kampioen in de kijker.indd 33

M E I

2 0 1 4

05-05-14 10:59

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT VANAF NU MAKKELIJKER Better Life Gezondheid & Better Life EfficiĂŤntie: de nieuwe fokkerijgetallen van CRV

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 1

03-12-13 09:53

Gezonde cijfers haal je niet zomaar. Daar zijn behalve gezond boerenverstand ook concrete gegevens voor nodig: in één oogopslag weten welke stier goed scoort op gezondheid en efficiëntie. CRV helpt u daar graag bij. Met Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie, twee nieuwe en waardevolle fokkerijgetallen waarmee

u uw veestapel gericht verbetert op gezondheid en efficiëntie. Voor uw gemak en om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen hebben we aantrekkelijke Better Lifestierenpakketten samengesteld in SAP en Stierwijzer. Meer weten? Kijk dan op onze website.

WWW.CRV4ALL.NL - WWW.CRV4ALL.BE

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 2

03-12-13 09:53

Foto: Alex Arkink

KODAK, UITBLINKER IN EFFICIËNTIE U wilt een veestapel met een hoge levensproductie, zonder extra werk. U heeft het immers al druk genoeg. Maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet concreet welke stier het beste scoort op efficiëntie. Better Life Efficiëntie van CRV doet dat wel. Better Life Efficiëntie is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Kodak scoort een mooie 8% op efficiëntie. Het resultaat? Kodakdochters die onopvallend zijn in de stal en opvallen in melkopbrengst en gezondheidskenmerken.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI EFFICIËNTIE GEZONDHEID LEVENSDUUR KG MELK

198 7 6 624 543

Meer informatie over Better Life Efficiëntie vindt u op onze website.

BETTER COWS | BETTER LIFE

142-14 Kodak [VX06_p42].indd 1

02-04-14 15:15

Foto: Alex Arkink

ATLANTIC, DE GEZONDSTE STIER VAN DE KLAS U wilt zich geen zorgen maken over de gezondheid van uw veestapel, maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet welke stier het beste scoort op gezondheid. Better Life Gezondheid van CRV doet dat wel. Better Life Gezondheid is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Atlantic scoort 11% op het gebied van gezondheid: een oogstrelend exterieur en een lange levensduur. Een prachtcombinatie die leidt tot een indrukwekkende levensproductie.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa: 234165

(zb-basis)

NVI GEZONDHEID EFFICIËNTIE LEVENSDUUR KG MELK

318 11 5 745 562

Meer informatie over Better Life Gezondheid vindt u op onze website. CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

142-14 Atlantic [VX06_p43].indd 1

11-04-14 10:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Automatisch melksysteem als antwoord op meermaal daags melken bĳ familie Matthys

Over de 11.000 kilogram melk

Dries, Bert en Jan Matthys De afgelopen tien jaar evolueerde het bedrĳf van de familie Matthys naar een totale veestapel van 150 melkkoeien, gemolken door drie melkrobots. Aantal koeien: Aantal stuks jongvee: Hoeveelheid land: Melkproductie:

Kaprĳke

Met Helenia Windbrook scoorde de familie Matthys uit Kaprĳke een eerste showsucces op de Nacht van de Holstein in Libramont.

150 155 86 hectare 11.154 3,92 3,33

erfect op elkaar ingespeeld. Dat zĳn de broers Bert (31) en Dries (26) Matthys uit het Oost-Vlaamse Kaprĳke als ze over hun bedrĳfsvoering praten. Als de ene broer stopt met praten, neemt de andere de draad over. Hun doel is in de eerste plaats melken. Zo veel en zo goed mogelĳk veel kilo’s vet en eiwit produceren. ‘En dat doen we het liefst met mooie koeien’, lacht Bert

Het opvallende keuringsdebuut kon de Windbrookvaars recent inlossen met een score van 89 punten voor haar exterieur. tekst Annelies Debergh

Matthys. Hĳ verwĳst naar Helenia Windbrook, hun eigengefokte vaars die onlangs op de Nacht van de Holstein het vaarzenkampioenschap noteerde. Enkele weken terug werd de Windbrookdochter ook ingeschreven met 89 punten. Een toevalstreffer, zo vinden de broers als het over Helenia Windbrook gaat. Maar dat maakt ze niet minder enthousiast. ‘Haar moeder en haar groot-

moeder hebben we destĳds verkocht als vaars’, vertelt Dries. ‘Toen we in Libramont waren, zag je haar openbloeien. Pas tegen het begin van de Nacht van de Holstein zagen we in dat we kans hadden op winst.’

Gesekst sperma op jongvee Bert – die nog deeltĳds buitenshuis werkt – en Dries Matthys melken in Kap-

Diepstrooiselboxen met kalk, stro en water voor een voldoende hoog ligcomfort

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 38

2014

05-05-14 14:06

rĳke samen met hun vader Jan Matthys 134 koeien. De melkveestapel telt met de droge koeien meegeteld ongeveer 150 melkkoeien en daarnaast nog zo’n 155 stuks jongvee. De afgelopen jaren is het bedrĳf gestaag gegroeid. In 2002 werd naast het ouderlĳk bedrĳf van 45 melkkoeien een tweede bedrĳf overgenomen met 45 melkkoeien, waar gedurende acht jaar werd gemolken. In 2008 sloot Dries Matthys zich aan bĳ het bedrĳf, met een omvorming tot landbouwvennootschap en een investering in een nieuwe melkveestal tot gevolg. De zeugenstapel werd in 2010 omgezet naar vleesvarkens. Zeker wanneer het over de fokkerĳ gaat zĳn de broers als twee communicerende vaten. ‘We insemineren alle jongvee met gesekst sperma’, geeft Bert Matthys aan. Daarin ligt ook de reden voor de ruime jongveebezetting op het bedrĳf. Gemiddeld vangt het bedrĳf ongeveer 65 procent vaarskalveren. Een groot deel van de vaarzen wordt verkocht en ondanks de vele beschikbare vaarzen werd vorig jaar slechts 23 procent van de melkveestapel vervangen. In de ruime jongveebezetting zien de broers belangrĳke kansen, onder meer met de afschaffing van het melkquotum in het vooruitzicht. Het melken gebeurt sinds de ingebruikname van de nieuwe stal door melkrobots. ‘Deze zomer zag het ernaar uit dat het Belgische melkquotum niet gehaald zou worden. We hadden de keuze: ofwel vaarzen blĳven verkopen ofwel een derde melkrobot in gebruik nemen. We hebben toen voor het laatste gekozen’, zegt Bert Matthys. Of het derde melksysteem ook dit jaar al rendeert, hangt af van de vullingsgraad van het Belgische melkquotum en de superheffing. En dat blĳft nog even spannend. ‘Wellicht komt daar pas in juni duidelĳkheid over.’

Gemakkelĳk veel melken De melkkoeien halen een rollend jaargemiddelde van 11.154 kg melk met 3,92% vet en 3,33% eiwit, goed voor een economisch jaarresultaat van 2565 euro. ‘We willen zware en functionele koeien die gemakkelĳk melk kunnen geven’, zegt Dries. Zĳn broer Bert vult aan: ‘We willen koeien die de kracht hebben om melk te geven en ook over goede uiers beschikken. Aan het beenwerk schenken we minder aandacht in de fokkerĳ. Dat zien we veeleer als een managementkenmerk.’ Om beenproblemen te voorkomen, krĳgen de koeien twee keer per jaar een

Helenia Windbrook, na haar overwinning in Libramont beoordeeld met 89 punten

bekapbeurt. Bĳ tussentĳdse problemen grĳpen de broers zelf in met behulp van de centraal geplaatste bekapbox. Weidegang krĳgt de veestapel niet. Bert: ‘Bĳ grotere veestapels wordt het moeilĳk om de koeien buiten te laten lopen. Sinds de start in de nieuwe melkveestal blĳven onze koeien binnen.’ Voor het ligcomfort kozen de broers voor diepstrooiselboxen met kalk, stro en water in een verhouding van 6:1:3. ‘We zĳn begonnen met diepstrooisel op basis van zaagsel, maar dat was onhoudbaar’, zegt Bert. ‘We moesten toen elke week of soms om de vier dagen zaagsel in de box aanbrengen. Dat hou je niet vol.’ Met het nieuwe diepstrooiselmateriaal is de tĳdsbesteding beperkt. Het mengsel

kalk-stro-water maken de melkveehouders met de voermengwagen. ‘Nu vullen we het mengsel één keer in de vier weken met de kruiwagen aan. In dat tempo is dat goed haalbaar.’

Duurdere droogstand rendeert Koeien die extra aandacht nodig hebben, zoals droogstaande koeien in de laatste fase van de droogstand, zĳn in een potstal gehuisvest. Ook zieke, kreupele of andere attentiekoeien hebben toegang tot de strobox. In het eerste deel van de droogstand vertoeven droge koeien wel op roosters. ‘De droogstand is gebaseerd op zuiver hooi en krachtvoer’, legt Bert uit. Ook de groep kalveren tot vĳf maanden krĳgt

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 39

M E I

2 0 1 4

05-05-14 14:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Aparte strohuisvesting voor zorgkoeien en koeien in de laatste fase van de droogstand

als rantsoen alleen hooi aangevuld met krachtvoer. Met name voor het opstarten van droge koeien levert het voeren van hooi en brok goede resultaten op. ‘De koeien zĳn altĳd erg vitaal na kalven. Bovendien weet je perfect wat de koe heeft opgenomen. Een eerdere berekening gaf aan dat dit type droogstandsrantsoen ongeveer 25 euro meer kost dan een traditioneel droogstandsrantsoen. Maar de koeien starten nu beter en vooral vlotter op. Een probleemkoe kost het bedrĳf in elk geval veel meer geld.’

Ander werk Na het kalven krĳgen de koeien 15 kg graskuil, 25 kg maiskuil, 10 kg perspulp, 3 kg bierbostel, 3 kg eiwit, 0,7 kg koolzaadstro en een maximale krachtvoergift van 6,5 kg. De eerste veertig lactatiedagen worden de koeien ondersteund met propyleenglycol. ‘Alle koeien met een melkgift boven de 31 liter krĳgen extra krachtvoer’, voegt Dries eraan toe. ‘Voor de overige koeien is er alleen een kilo goedkope lokbrok om naar de robot te komen.’ Over het automatisch melken zĳn beide broers het er duidelĳk over eens dat die

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 40

keuze het beste past bĳ de bedrĳfsvoering. Bert: ‘In de oude melkveestal zagen we vaak melk in de boxen liggen voor het melken. Dat betekent verlies.’ Een eerste overweging was om drie keer per dag te gaan melken. ‘Maar dat is niet haalbaar met traditioneel melken. Dat hou je niet vol.’ Dries Matthys gaat verder: ‘Een productie van 11.000 kilogram is moeilĳk te halen met twee keer per dag melken. En de melkrobot is een bewezen product. We hebben nu niet minder werk, wel ander werk. Onze aandacht kan meer gaan naar de zorg voor de koeien.’ Dat met een melkrobot het melken ook duurder wordt, spreken de broers tegen. ‘Er is geen enkele machine op ons bedrĳf die zoveel uren draait als de robots. Die werken in principe de klok rond.’ Het eerste doel is nu de extra ruimte in de stal te benutten met meer koeien. ‘We willen de melkrobots vol benutten. Daarna zien we wel weer.’

Vooral exterieur belangrĳk De fokkerĳ blĳft in elk geval belangrĳk. De waarde die de broers hechten aan een fraai exterieur valt ook af te lezen in de stierkeuze, met stieren als onder

meer Lauthority, Fever, Seaver, Brawler, Tenessee, Jett Air en opnieuw Windbrook. ‘We kĳken vooral naar exterieur, slechts bĳ tien procent van de koeien is productie of de gehalten in de melk bepalend in de stierkeuze’, geeft Bert aan. Hĳ let ook op secundaire kenmerken als dochtervruchtbaarheid. ‘Mooie koeien zĳn hier vaak ook de beste melkkoeien en dan heb je nog de deugd om met dergelĳke koeien ook naar de keuring te kunnen gaan. Dat geeft veel voldoening.’ Al blĳven de keuringen een nevenactiviteit. ‘Deelnemen aan keuringen is een hobby, dat is hier geen fokdoel.’ En weer stippen de broers de prestatie van Helenia Windbrook aan. Ze kalfde op 22 maanden, gaf op haar top 45 liter melk en weegt momenteel 640 kilogram. ‘Ze is het bewĳs dat een vaars ook vroeg kan kalven’, zegt Bert. Kalven voor de leeftĳd van twee jaar is het streven. ‘Maar een vaars van dat niveau heb je niet zo vaak in de stal lopen.’ De prestatie van de 89 punten Helenia in Libramont zal de broers in elk geval nog lang bĳblĳven. ‘Met geld kun je eigenlĳk alles kopen, maar het mooiste is als je een dier van dat niveau zelf kunt fokken en daarmee kunt scoren.’ l

2014

05-05-14 14:06

VX08_p41.indd 41

05-05-14 14:02

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

Ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie gaan razendsnel, ook in de melkveehouderĳ. Met sensoren kunnen veehouders ‘realtime en offline’ een schat aan data over hun koeien verzamelen. Maar data zĳn nog geen bruikbare informatie. Met software die de output van sensoren vertaalt in gerichte adviezen is nog een wereld te winnen. Een veehouder wil geen gegevens over de activiteit van zĳn vee, maar attenties voor dieren die geïnsemineerd kunnen worden. tekst Wichert Koopman

Nog een wereld te winnen met software die data

Datastroom vraagt ver ta ‘K

ĳk maar eens goed om je heen’, adviseert de Wageningse onderzoeker Bert Ipema. ‘De introductie van sensortechnologie gaat de laatste jaren razendsnel en dat heeft ook z’n weerslag op de agrarische sector. De sensoren die Nike vandaag gebruikt in zĳn sportschoenen, zĳn morgen misschien wel beschikbaar voor het meten van het loopgedrag van onze koeien.’ Ipema, werkzaam bĳ Wageningen UR Livestock Research, volgt al meer dan 25 jaar de toepassing van informatie- en communicatietechnologie in de melkveehouderĳ. Het begon met koeherken-

VV EE EE TT EE EE LLTT JM A EN I U 1A R2I 0 1 /4 2

VX08_special data ontsluiten.indd 42

ning en krachtvoerverstrekking, vervolgens kwamen melkmeting en stappentellers en de laatste jaren komen de ontwikkelingen in een stroomversnelling met de introductie van allerhande sensoren die veehouders continu en draadloos van data voorzien. ‘Technisch dienen zich gigantische mogelĳkheden aan’, verwacht Ipema. ‘Maar technische ontwikkelingen hebben niet automatisch meerwaarde voor de bedrĳfsvoering. Data moeten wel worden omgezet in informatie waar een veehouder iets mee kan. Niemand zit te wachten op lange lĳsten met gegevens. Managers willen er alleen op

Kennisplatform Koesensor .be o In Vlaanderen werken de Universiteit van Leuven en het Instituut voor Landbouw- en Visserĳonderzoek samen aan het verzamelen en verspreiden van kennis over sensortechnologie in de melkveehouderĳ. ‘Met het kennisplatform Koesensor.be adviseren we veehouders op het gebied van sensoren, waarbĳ de nadruk ligt op systemen die reeds beschikbaar zĳn, zoals voor tochtdetectie’, vertelt coordinator van het kennisplatform

2009

05-05-14 16:10

e die data van sensoren omzet in gerichte adviezen

er taalslag naar veehouder

ensor .be ondersteunt Vlaamse veehouders Liesbet Pluym. Boeren kunnen met hun vragen rechtstreeks bĳ het projectteam terecht, maar er worden ook workshops en studiedagen georganiseerd. Binnenkort verschĳnt op de site koesensor.be een tool voor de vergelĳking van de verschillende sensoren die in België op de markt zĳn. ‘Het project is niet alleen gericht op het verspreiden van bestaande kennis, maar levert zelf ook een actieve bĳdrage aan de ontwikkeling van sensortechnologie’,

zegt Pluym. ‘Zo werken we onder andere aan een inline melkprogesteronsensor en een sensor voor melksamenstelling en aan de ontwikkeling van software om data te verwerken tot praktische waarschuwingssystemen.’ Koesensor.be wordt ondersteund door een gebruikersgroep waarin naast de Vlaamse Boerenbond en CRV ook een aantal leveranciers van sensortechniek zitting hebben. www.koesensor.be

V E E T E E LT

VX08_special data ontsluiten.indd 43

M E I

2 0 1 4

05-05-14 16:10

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

SensOor meet activiteit en temperatuur Met sensoren die temperatuur en beweging registeren, verzamelt het systeem SensOor via de oren van koeien heel veel data. De meetinstrumenten zĳn verwerkt in een kunststof behuizing die in een speDe SensOor verzamelt veel data

VVE EE ET TE EE EL LT T J M AN E IU A1 R 2I 0 11 /42

VX08_special data ontsluiten.indd 44

ciaal oormerk kan worden geklikt. De sensoren in de SensOor zenden hun data rechtstreeks naar een ontvanger en kunnen via een internetverbinding op een pc of smartphone worden uitgelezen. Het oormerk is daarnaast voorzien van een chip die gegevens enkele dagen vasthoudt. Dit maakt het systeem ook toepasbaar voor grote (vlees)veebedrĳven waar dieren op grote oppervlaktes weiden en bĳvoorbeeld alleen tĳdens het melken of drinken in de buurt van een ontvanger komen. De SensOor is ontwikkeld door het Nederlandse automatiseringsbedrĳf Agis. ‘De bewegingssensoren registeren exact hoeveel tĳd de koeien besteden aan vreten, herkauwen, rusten en lopen en geven daarmee heel veel informatie over de dieren’, vertelt Agis-directeur Gerard Griffioen. ‘Door data slim te combineren en deze duidelĳk in beeld te brengen, krĳgt een veehouder heel veel inzicht in de vruchtbaarheid, de gezondheid en de voeding van zĳn koeien. Zo kan hĳ bĳvoorbeeld bepalen wat het optimale tĳdstip is om een koe te insemineren, wordt een opkomende melkziekte vroegtĳdig gemeld en worden voedingsfouten heel snel gesignaleerd aan de hand van een verminderde herkauwactiviteit’, geeft Griffioen aan. Veehouders die daar goed op inspelen, verdienen hun investering volgens hem snel terug.

geattendeerd worden als ze in actie moeten komen, het liefst op basis van een concreet advies.’

Analyse in kinderschoenen Kees Lokhorst is binnen Wageningen UR betrokken bĳ verschillende nationale en internationale projecten rondom het toepassen van de nieuwste sensortechnologie. Hĳ onderschrĳft de woorden van zĳn collega Ipema. ‘Alle aandacht gaat uit naar de ontwikkeling van nieuwe sensoren. Maar vergeten wordt dat al heel veel data beschikbaar zĳn waar nog nauwelĳks iets mee wordt gedaan.’ Lokhorst denkt hierbĳ bĳvoorbeeld aan informatie die kan worden afgeleid uit melkmeting of het bezoek aan krachtvoerstations. ‘Door deze data goed te analyseren en te koppelen aan kennis vanuit het onderzoek, kunnen we, ook zonder nieuwe techniek, al heel veel te weten komen over de gezondheid en het gedrag van koeien’, denkt hĳ. ‘De introductie van nieuwe systemen verloopt meestal aanbodgericht’, stelt de onderzoeker vast. ‘Eerst wordt de techniek ontwikkeld en daarna wordt pas de vertaalslag gemaakt naar de veehouder.’ De onderzoeker zou die volgorde liever omdraaien. ‘Je moet je eerst afvragen wat de verbeterpunten zĳn in het management en welke informatie je nodig hebt om daaraan te werken. Vervolgens kunnen sensoren helpen om de juiste data te verzamelen.’ Het maken van goede data-analyses staat volgens Lokhorst nog in de kinderschoenen. ‘Met een meter of sensor los je een probleem niet op. Het gaat erom wat je met de data doet. Door goed te analyseren

2009

05-05-14 16:10

Van stappenteller naar bewegingssensor

en verbanden te leggen ontstaat pas inzicht in de oorzaken van een probleem. Slimme software kan bĳ deze data-analyse een geweldig hulpmiddel zĳn.’ De onderzoekers zĳn het erover eens dat sensortechniek een steeds grotere toegevoegde waarde krĳgt voor melkveehouders. Het takenpakket van een ondernemer wordt complexer en het aantal koeien per arbeidskracht neemt toe. Er is minder tĳd voor individuele dieren. ‘Koppelmanagement is mooi, maar een koppel bestaat wel uit koeien die individueel tochtig worden, afkalven of problemen hebben met hun gezondheid’, stelt Bert Ipema. ‘Sensoren, gekoppeld aan goede software, helpen veehouders te attenderen op de koeien die op dat moment hun aandacht nodig hebben.’ Sensoren kunnen veehouders ook ondersteunen bĳ het realiseren van maatschappelĳke doelstellingen, denkt Ipema. ‘De techniek stelt hen in staat beter voor de koeien te zorgen en daarmee de levensduur van de dieren te verlengen. En met behulp van activiteitssensoren kan bĳvoorbeeld kennis worden verzameld over graasgedrag. Daarmee kunnen beweidingssystemen worden verbeterd, dat helpt om de koe in de wei te houden’, aldus de onderzoeker.

Een toepassing van sensortechnologie die de laatste jaren razendsnel door de sector is opgepikt, zĳn systemen voor tochtdetectie. Het zĳn met name fokkerĳorganisaties die deze hulpmiddelen verkopen om veehouders te ondersteunen bĳ hun vruchtbaarheidsmanagement. CRV verkoopt Ovalert, Alta biedt Alta CowAlert aan en Semex noemt het Heatime. Veel van de systemen voor tochtdetectie zĳn gebaseerd op techniek die is ontwikkeld bĳ Nedap in Groenlo. Het bedrĳf introduceerde in de jaren tachtig al stappentellers als een van de eerste toepassingen van sensoren in de Nederlandse melkveehouder. ‘Stappentellers maken we allang niet meer’, vertelt Woltherus Karsĳns van Nedap. ‘De huidige tochtdetectiesystemen werken met bewegingssensoren aan de poot of de hals die veel langer meegaan en ook meer kunnen dan

stappen tellen’, zo geeft de marketingmanager aan. ‘De nieuwste generatie bewegingssensoren geeft bĳvoorbeeld ook informatie over het vreetgedrag en het rustgedrag van koeien en kan daarmee veel meer dan tocht detecteren alleen.’ Ook Ovalert werkt met bewegingssensoren

Vell’phone waarschuwt bĳ afkalven Het Franse bedrĳf Medria ontwikkelde onder andere een sensor die veehouders attendeert op afkalvingen. De zogenaamde Vell’phone wordt in Nederland op de markt gebracht door Pro-Agri uit Ruurlo. ‘Het systeem is oorspronkelĳk ontwikkeld voor vleesveebedrĳven’, vertelt Bas Koskamp van het Achterhoekse bedrĳf. ‘Vleeskoeien tonen vaak weinig signalen voor een naderende afkalving. Boeren worden daarom nog wel eens verrast.’ De afkalfsensor is een thermometer die ongeveer een week voor de verwachte kalfdatum vaginaal wordt ingebracht. Met een soort spinnenpoten

zet het instrument zich vast in de geboorteweg waar het continu de temperatuur meet. ‘Ruim een dag voor kalven treedt altĳd een tĳdelĳke daling van de temperatuur op’, legt Koskamp uit. ‘Gemiddeld duurt het dan nog zo’n veertig uur voor de koe gaat kalven, maar deze periode kan variëren. De veehouder is dan in ieder geval al wel geattendeerd. Als de koe echt kalft, wordt de sensor met de waterblaas mee naar buiten gedrukt. De veehouder krĳgt op dat moment een sms.’ In Nederland werkt een handvol veehouders met de Franse vinding, maar in het thuisland wordt die al op duizenden bedrĳven in de praktĳk toegepast.

Een ontvanger leest data uit

De Vell’phone meet temperatuur

Meten in het veld De introductie van sensortechnologie vindt op dit moment vooral plaats rondom de koe in de stal. In het veld gebeurt nog heel weinig. ‘En juist daar kunnen we bedrĳfseconomisch nog grote stappen maken’, denkt Jan Breembroek, directeur agro-advies bĳ Flynth Accountants. ‘Het belang van de ruwvoerteelt neemt toe en

V E E T E E VL ET E JT AE N E LUTA RMI E 1 I /12 22001049

VX08_special data ontsluiten.indd 45

05-05-14 16:10

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

Herd Navigator meet in melk en adviseert De Herd Navigator van DeLaval werkt als een automatisch laboratorium dat kan worden ingebouwd in een melkstal of robot. Op dit moment kan het analyseinstrument vier stoffen meten in melk. Door het meten van het hormoon progesteron geeft de Herd Navigator inzicht in de vruchtbaarheidscyclus en de hoeveelheid bètahydroxyboterzuur (BHB) is een maat voor de energiebalans. Aan de hand van de aanwezigheid van het enzym lactaatdehydrogenase, dat vrĳkomt bĳ de afbraak van cellen, kan het systeem een opkomende uierontsteking signaleren. Ten slotte bepaalt het automatisch laboratorium het ureumgehalte in de melk als maat voor de eiwitbalans in het rantsoen. ‘Het unieke van de Herd Navigator is niet alleen dat het automatisch metingen uitvoert, maar ook dat de sensortechniek wordt ondersteund door een softwaremodel’, vertelt André de Leeuw, die bĳ DeLaval onder andere verant-

woordelĳk is voor de advisering aan klanten op het gebied van de toepassing van sensoren. ‘Het zogenaamde bio-model bepaalt aan de hand van alle gegevens die van een koe zĳn vastgelegd, wanneer het zinvol is om een analyse uit te voeren. Hierdoor blĳven de kosten beperkt.’ Het bio-model zorgt ook voor de vertaling van de analyseresultaten van de Herd Navigator in managementinformatie voor de veehouder. ‘Het systeem produceert geen attentielĳsten maar geeft concrete adviezen. Bĳ een bepaald gehalte aan BHB krĳgt een veehouder bĳvoorbeeld het advies om een koe 400 cc propyleenglycol of een energiebolus te verstrekken en bĳ het signaleren van een tochtigheid berekent het systeem de kwaliteit van de cyclus. Als die laag is, kan een veehouder de inseminatie nog een cyclus uitstellen of het proberen met goedkoop sperma.’

Het automatische laboratorium analyseert vier stoffen

VV EE EE TT EE EE LLTT JM A EN I U 1A R2I 0 1 4 /2

VX08_special data ontsluiten.indd 46

de variatie in de opbrengst en de kwaliteit van het ruwvoer tussen bedrĳven is nog heel groot. Welke veehouder registreert de opbrengst per perceel?’, vraagt Breembroek zich af. ‘Sensoren kunnen zonder veel extra kosten wel veel inzicht geven en helpen gericht te werken aan verbetering. De techniek voor het snel meten van opbrengsten en voederwaarden wordt in het onderzoek al toegepast. Ik verwacht dat die de komende jaren snel beschikbaar zal komen voor de praktĳk.’ Overigens stelt ook de Flynth-directeur vast dat er nog een wereld te winnen is met het maken van de vertaalslag van data naar concrete beslissingen in de bedrĳfsvoering. ‘Daarbĳ gaat het om het dagelĳkse management, maar ook om veranderingen voor de langere termĳn. Dit vereist een goed inzicht in de verzamelde gegevens’, aldus Breembroek. ‘Niet alleen veehouders, maar ook hun adviseurs zullen de komende jaren op dit terrein nog veel kennis en vaardigheden moeten ontwikkelen.’

Krachtvoergift automatiseren Slimmer gebruikmaken van de data van sensoren is een van de doelstellingen van het onderzoeksproject Smart Dairy Farming. Onder aanvoering van FrieslandCampina, Agrifirm en CRV werken twaalf partĳen samen met zeven veehouders aan de ontwikkeling van een infrastructuur voor het verzamelen en koppelen van data en de vertaling in zinvolle informatie voor de gebruiker. Robert Bakker is melkveehouder in Thesinge en een van de praktĳkboeren in het project. ‘Ik heb een eenmansbedrĳf met 110 koeien en wil de komende jaren nog wat uitbreiden. Tĳd om de koeien elke

2009

05-05-14 16:10

Veehouder houdt zeggenschap over data

dag allemaal te zien en te voelen is er niet. Sensoren hebben dat van me over genomen en zĳn onmisbaar geworden bĳ het managen van mĳn bedrĳf.’ Op het bedrĳf van Bakker worden veel data verzameld door de twee Lely A4-robots. Maar ook het jongvee dat is gehuisvest in een stal waar de veehouder weinig komt, is inmiddels uitgerust met bewegingssensoren. ‘Ik insemineer er blind op’, zo geeft hĳ aan. De veehouder is ervan overtuigd dat door het leggen van koppelingen en het ontwikkelen van nieuwe software nog veel meer te halen is uit de data die nu al beschikbaar zĳn. ‘Denk bĳvoorbeeld aan het bepalen van de optimale krachtvoergift per koe. Door het combineren van gegevens over lactatiestadium, melkproductie en gewichtsverloop zou dat heel goed volledig geautomatiseerd kunnen worden. Dat zou voor mĳ een zorg minder zĳn.’

Infrastructuur voor adviseurs Om de data van sensoren van verschillende leveranciers te kunnen combineren en te ontsluiten is een nieuwe infrastructuur nodig. ‘Het ontwikkelen van een platform van waaruit alle data van een bedrĳf kunnen worden ontsloten, is een belangrĳk onderdeel van het project Smart Dairy Farming’, vertelt projectleider Bart Jan Wulfse. ‘Binnen het project ontwikkelen we de infrastructuur en bekĳken we de meerwaarde van het koppelen van data van verschillende sensoren. De veehouder blĳft altĳd eigenaar van de data, maar kan bĳvoorbeeld zĳn dierenarts of veevoeradviseur toestemming geven om mee te kĳken. Zo kan de informatie uit sensoren in de toekomst nog veel beter tot waarde worden gebracht.’ l

Het is een discussie die speelt in de hele maatschappĳ. Wie beschikt er allemaal over mĳn persoonlĳke gegevens en wat gebeurt daar precies mee? Wettelĳk is veel geregeld als het gaat om het gebruik van data. Maar in de onderbuik voelt het niet altĳd goed aan. Het toenemend dataverkeer in de melkveehouderĳ roept de vraag op of ook veehouders wel voldoende zeggenschap hebben over de gegevens die ze – bewust of onbewust – aanleveren aan bestanden die door anderen worden beheerd. ‘Bĳ de opzet van de databases voor bĳvoorbeeld MediRund en de Kringloopwĳzer hebben we als sector bewust zelf de regie en zeggenschap gehouden’, vertelt Jeanet Brandsma van de landelĳk vakgroep Melkveehouderĳ van LTO. ‘Veehouders bepalen wie gegevens mag aanleveren en kunnen alleen zelf partĳen machtigen om gegevens op te vragen. Zo voorkomen we dat derden ermee aan de haal gaan.’ Ingewikkelder wordt het als data van een melkveebedrĳf extern worden verwerkt en vervolgens weer worden teruggeleverd, zoals bĳvoorbeeld bĳ de mpr of fokwaardeschatting. ‘Wettelĳk is vastgelegd dat ruwe data altĳd eigendom zĳn van de leverancier, in dit geval de veehouder’, legt Ate Lindeboom, directeur operations en development van de coöperatie CRV, uit. ‘Maar zodra ruwe data een bewerking ondergaan, zĳn het geen data meer en is het informatie geworden. Formeel is degene die de bewerking heeft uitgevoerd dan de eigenaar’, geeft Lindeboom aan. ‘Zolang echter informatie herleidbaar is naar de veehouder mogen we deze, in het kader van de privacywetgeving, natuurlĳk niet zomaar zonder toestemming doorgeven aan derden.’ Afspraken over het gebruik van informatie zĳn vastgelegd in de reglementen en contracten waarvoor veehouders tekenen. CRV zal niettemin veehouders zo veel mogelĳk vragen om toestemming als informatie wordt gebruikt voor bĳvoorbeeld onderzoek. Mogelĳk nog gevoeliger ligt het gebruik van data als deze in handen komen van commerciële partĳen. De firma Lely krĳgt bĳvoorbeeld grote hoeveelheden data binnen via de managementsystemen van de robots. ‘Over het gebruik van deze data zĳn

duidelĳke afspraken vastgelegd in onze servicecontracten en software’, verklaart senior productmanager Jan Dirk van Mourik. ‘Wĳ bewerken de data tot informatie en gebruiken deze om onze producten verder te ontwikkelen. Lely is een innovatief bedrĳf en de informatie die opgesloten ligt in databestanden is voor ons onmisbaar om snel te blĳven innoveren.’ ‘Lely heeft als robotbouwer geen belang bĳ het doorspelen van data aan derden’, geeft Van Mourik aan. ‘We zullen het vertrouwen van onze klanten niet beschamen en gaan daar zeer terughoudend mee om. Informatie wordt alleen gedeeld als de gebruikers van onze producten daar beter van kunnen worden en we zullen hen altĳd eerst vragen om toestemming.’ ‘Formeel mag alles goed geregeld zĳn, dat wil nog niet zeggen dat melkveehouders dat ook altĳd zo ervaren’, merkt LTO-bestuurder Brandsma op. ‘Iemand die een koopcontract voor een melkrobot afsluit, kĳkt niet meteen in de kleine lettertjes naar afspraken over het gebruik van data. We zullen als sector ook alert moeten blĳven.’ ‘Het gebruik van informatie blĳft ook voor CRV een aandachtspunt’, vindt Lindeboom. ‘Naarmate het dataverkeer toeneemt, wordt voor veehouders steeds onduidelĳker wat er met hun gegevens gebeurt. Om het vertrouwen van onze klanten te behouden, zullen we dat goed inzichtelĳk moeten blĳven maken.’ CRV krĳgt veel data via mpr

V E E T E EV L TE E JTAE NE U L TA RMI E 1I / 12 22 00 10 49

VX08_special data ontsluiten.indd 47

05-05-14 16:11

Meer energie oogsten ENERGIEZUINIGE MAAIBALK Door op het juiste moment te maaien oogst u meer suikers. Dit resulteert in meer melk en een besparing op krachtvoer. Dankzij de lage vermogensbehoefte van de Lely Splendimo maaibalk heeft u, met dezelfde trekker, meer capaciteit beschikbaar.

* Vraag naar de financieringsmogelijkheden.

Noord Nederland • Acronius Ettema • 06 53 82 51 94 Zuid Nederland • Joop Savelkouls • 06 53 82 51 93 België • Arnold Lanssens • 0479 781 581

HARVEST RESULTS.

innovators in agriculture

www.lely.com

NL14074-FS-Splendimo-Meer energie oogsten-Veeteelt-180x125-JDV.indd 1

VX08_p48.indd 48

V E E T E E LT

MEI

24-Apr-14 09:59:18

2014

05-05-14 14:09

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Weidegang en pĳnmanagement Pĳnmanagement begint met preventie, ofwel het voorkomen van het ontstaan van pĳn. Goede huisvesting met comfortabele ligplaatsen en een gemakkelĳke toegang tot water en voer spelen hierbĳ een belangrĳke rol. Weidegang kan hier ook aan bĳdragen: het stimuleert beweging, maakt het mogelĳk dat koeien comfortabel kunnen liggen (ook lekker lang uitgestrekt en op de zĳ) en er is volop gemakkelĳk bereikbaar voer, namelĳk gras, beschikbaar. Voorkomen van pĳn houdt ook in: erger voorkomen en snel ingrĳpen als er problemen zĳn en een goede ‘verpleging’. Bĳ een kreupele koe is het bĳvoorbeeld zaak om direct de poot op te tillen en te kĳken wat de oorzaak is. Dan kan indien nodig de koe bekapt worden, kunnen zoolzweren worden uitgesneden en kan de veehouder of de dierenarts eventueel een pĳnstiller geven. Maar ook een comfortabele plek, bĳvoorbeeld een apart zandhok, waar de koe gemakkelĳk overeind kan komen en voer binnen handbereik is, is van belang.

Languit op zĳ in wei Een weide biedt over het algemeen goede grip en ligt comfortabel voor de koe (afhankelĳk van de weersomstandigheden). Dat is ideaal voor koeien die minder goed ter been zĳn of net afgekalfd hebben. Ze kunnen hier gemakkelĳker overeind komen dan op een gladde vloer en hebben minder kans op uitglĳden en verwondingen. Een goede stal moet eigenlĳk alle gemakken van de wei hebben: lucht,

GASTCOLUMN SIMON HAKKESTEEGT DIERENARTS TE SCHAGEN

Teamwork ruimte, rust, licht, voer en water. Stallen bieden toch ook nog wel wat extra’s, namelĳk; lekkere borstels om tegenaan te schuren en beschutting tegen weersomstandigheden. Maar rennen, springen en languit op de zĳ liggen (dit kan ook in vrĳloopstallen), dat is toch meestal voorbehouden aan de wei. Het is dan ook niet vreemd dat er bĳ het scoren van welzĳn (bĳvoorbeeld met KoeKompas) veel punten worden toegekend aan weidegang. Bovendien scoort weidegang ook heel goed bĳ het ‘gewone’ publiek. Dat associeert weidegang met positieve aspecten als ontspannen, tevreden en comfortabel liggende, lopende en soms zelf lekker springende koeien. Weidegang kan dus prima als onderdeel van pĳnpreventie, scoort goed qua welzĳn en doet het ook nog eens goed richting maatschappĳ.

Website Ubrocare Na de succesvolle introductie van de UbroBox – die ondersteunt bĳ het gemakkelĳk en hygiënisch nemen van een melkmonster – heeft Boehringer Ingelheim de website www.ubrocare.nl ge-

lanceerd. Dierenartsen en rundveehouders kunnen hier terecht voor alle informatie over het nemen van melkmonsters, de UbroBox en komende activiteiten.

Veel verbetering – in bĳvoorbeeld werkplezier, diergezondheid en productie – op melkveebedrĳven is mogelĳk door teamwork. Niet alleen als er problemen zĳn, maar ook als het goed loopt. Een goed samenspel tussen melkveehouder, dierenarts, klauwbekapper, veevoeradviseur en accountant zorgt ervoor dat het bedrĳf uit verschillende hoeken bekeken wordt, maar dat er wel één duidelĳke visie wordt gevormd. Hierdoor is het niet alleen voor de melkveehouder, maar ook voor de adviseurs mogelĳk om meer inzicht in het bedrĳf te krĳgen en daardoor ook betere voorzetten te geven. Iedereen binnen het team is er op de eerste plaats bĳ gebaat dat het melkveebedrĳf op alle fronten de wedstrĳd wint met weinig blessures. Regelmatig komt het voor dat er voor hetzelfde probleem verschillende adviezen gegeven worden, waardoor een trefzekere besluitvorming achterwege blĳft. Minimaal één keer per jaar een goed voorbereid overleg met verslaglegging is een vereiste. Bĳ problemen is een frequenter teamoverleg van belang. De samenwerking tussen de veehouder en de dierenarts is per bedrĳf zeer verschillend. Veel bedrĳven maken gebruik van de kennis van dierenartsen. Soms helaas in een (te) laat stadium. Dus ook in de relatie tussen veehouder en dierenarts geldt: vroegtĳdig overleg kan veel problemen voorkomen.

V E E T E E LT

VX08_Boehringer.indd 49

M E I

2 0 1 4

05-05-14 15:06

T H E M A B I J E E N K O M S T

Waarschuwing hoge kritieke opbrengstprĳs op studiedag adviesbureau Liba

Hoe duurzaam groeien? Melkveebedrĳven moeten eerst groeien in rendement om vervolgens rendement uit groei te halen. Dat was een van de belangrĳke boodschappen tĳdens de studiedag van adviesbureau Liba. De stĳging van de kritieke opbrengstprĳs op de melkveebedrĳven baart de adviseurs zorgen. tekst Annelies Debergh

en studiedag voor erfbetreders in Herentals. Met het nieuwe initiatief zag advieskantoor Liba kans om achtergrondinformatie over de melkveehouderĳ te verspreiden aan een heel specifieke – nauw aan melkvee gerelateerde – groep erfbetreders. Dat de Belgische melkveehouders aan een inhaalbeweging bezig zĳn op het vlak van investeringen, zal voor de vele bezoekers in de zaal niet het grootste nieuws zĳn geweest. Dat de kritieke opbrengstprĳs in vĳf jaar tĳd op de doorsnee melkveebedrĳven flink de hoogte in is gegaan daarentegen wel. ‘In 2009 lag de kritieke opbrengstprĳs op onze melkveebedrĳven op 24,21 euro per 100 liter meetmelk. In 2013 lag dat cĳfer op 31,27 euro per 100 liter meetmelk.’ Johan Achten van adviesbureau Liba illustreerde de stĳging van de kritieke opbrengstprĳs aan de hand van enkele grafieken. ‘De evolutie van de kritieke opbrengst-

V E E T E E LT

MEI

VX08_themabijeenk en bloempjes.indd 50

prĳs baart ons zorgen. De afgelopen vĳf jaar lag de gemiddelde melkprĳs op ongeveer 32 euro per 100 liter meetmelk. De kans bestaat dat de helft van de melkveebedrĳven in moeilĳkheden komt als de melkprĳs daalt naar het meerjarig gemiddelde. Voldoende buffers aanleggen om dit op te vangen is belangrĳk, maar niet altĳd mogelĳk voor deze bedrĳven.’

Meer vreemd vermogen Ook over de stĳging van het aandeel vreemd vermogen per koe maakte Johan Achten een nuchtere kanttekening. Die nam van 5262 euro per koe in 2009 toe tot 5836 euro per koe in 2013. ‘Enkel in Nederland en Denemarken ligt dat cĳfer nog hoger richting 10.000 euro per koe. In de Verenigde Staten komt dat cĳfer op 2000 tot 3000 euro per koe op grondloze bedrĳven, terwĳl Australische en Nieuw-Zeelandse bedrĳven het niet abnormaal vinden om schuldenvrĳ te zĳn en uit

verwees naar de stĳging van gemiddeld 100 koeien richting 144 op de Liba-bedrĳven. Het aantal geproduceerde liters per hectare ging van 16.162 naar 20.077 liter en de geproduceerde liters per arbeidskracht gaan van ongeveer 435.758 liter per arbeidskracht in 2008 richting 605.451 liter per arbeidskracht in 2013. ‘De arbeidsdruk is op de bedrĳven de voorbĳe jaren fors gestegen. Het is belangrĳk dat ondernemers zich de vraag blĳven stellen hoe ze dat werk allemaal willen rondzetten. Arbeid wordt nog te weinig ingeschat bĳ uitbreidingen.’

Koemanager

Johan Achten:

‘Saldo 2014 wordt voor melkvee vergelĳkbaar met dat van 2013’ de kasstroom te investeren.’ In elk geval maakten de melkveebedrĳven de afgelopen jaren enkele flinke ontwikkelingen door. ‘De bedrĳven groeien en intensiveren en de koeien blĳven steeds meer op stal.’ Johan Achten

De factoren voor een succesvolle groei werden in kaart gebracht door Liba-medewerker Niels Achten. Hĳ onderzocht de cĳfers van 131 melkveebedrĳven en analyseerde de boekhoudingen. ‘Een hoog saldo blĳkt de motor onder de groei van de bedrĳven’, gaf hĳ aan. Het voersaldo per koe is het beste gecorreleerd aan het uiteindelĳk gerealiseerde saldo per koe. ‘Streven naar een hoog saldo per koe betekent een hoge melkproductie, correcte vervangingskosten en technisch top draaien met correcte kosten, kortom een economisch koemanager zĳn.’ Hoe bedrĳven het beste kun-

2014

06-05-14 12:38

K O E I E N B L O E M P J E S

nen groeien, deed Niels Achten vervolgens uit de doeken. ‘Bedrĳven moeten eerst groeien in rendement en kunnen dan pas groeien en rendement uit die groei halen’, stelde Niels Achten nog. ‘Groeien loont, maar niet voor iedereen, zo blĳkt uit de praktĳk. Streven naar een goed saldo per koe is het belangrĳkste om ook een gezonde groei te realiseren.’ Liba-adviseur Steven Eyckens had het in Herentals over het belang van een goed bedrĳfsplan om groei voor te bereiden. ‘Een bedrĳfsplan is een planning van het toekomstig rendement op het melkveebedrĳf. Veehouders moeten zich er goed bewust van zĳn dat een haalbare toekomstvisie voor het bedrĳf niet per definitie gelĳk staat aan een optimale toekomstvisie.’ Valkuilen zĳn onder meer: een onderschatting van het benodigde bedrĳfskapitaal, hogere bouwkosten dan gepland, een tekort aan beschikbare arbeid en het proces om met een groter bedrĳf te leren omgaan. ‘Als de productieplanning niet gehaald wordt, dan kan dat forse gevolgen hebben. Als bĳ groei de technische resultaten onder druk staan, dan komt dat dubbel zo hard aan.’

Al of geen superheffing Johan Achten sloot af met een voorzichtige prognose voor 2014. ‘De melkprĳs zal naar verwachting een omgekeerde beweging tonen, waardoor het saldo voor 2014 vergelĳkbaar wordt met dat van 2013.’ Achten sprak voor 2015 over slechtere economische vooruitzichten voor de melkveehouderĳ en hekelde tot slot ook de superheffingsproblematiek. ‘Het is eigenlĳk heel vreemd dat juist op het einde van het quotumtĳdperk we nog zo veel rekening moeten houden met het quotum. Voor 2013 wordt al of geen superheffing het verschil tussen een gemiddeld en een heel slecht jaar.’ l

Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzaam innoveren: ‘Het is een vergelĳking tussen appels en peren. Weidegang scoort beter dan de stal op ammoniakuitstoot en gezondheid, slechter op nitraatverontreiniging en het broeikaseffect verschilt per locatie. Uiteindelĳk is het allerbelangrĳkste vraagstuk de hoeveelheid koeien.’ (NRC)

gen de kou. Zowel in de zwarte als de rode vachten varieert het kleurenpalet. Zo spreken fokkers bĳ de roodblaar zelfs van appeltaart of tĳgerbont.’ (Ll)

Jan Schilder, aAa-analist: ‘Vroeger stond men zich te vergapen aan ronde en moddervette fh-stieren, die eruit zagen als vleeskoeien met totaal geen melk en nu staan we ons te vergapen aan dieren die er soms uitzien als giraffen. Eigenlĳk is er niks veranderd.’ (Mm)

Sjon Borst, melkveehouder te Heerhugowaard:

Midas Dekkers, bioloog en schrĳver: ‘Waarom kunnen koeien niet vliegen? Het is niet zozeer een kwestie van vleugels, als wel van darmen. Koeien eten gras. Daar zit per sprietje weinig voedzaams in, dus moet er veel van gegeten worden, wat op zĳn beurt veel gedarmte vergt. Bĳ een koe puilt dit bĳna uit; een koe is om haar spĳsvertering heen gebouwd. Dat geeft haar dat logge. Dat bonkige, dat ouderwets-hooimachineachtige, kortom dat ontroerende.’ (Kv)

‘We doen niet aan aAa, maar hebben wel de gedachte in ons achterhoofd. We zorgen ervoor dat onze koeien niet te smal worden. En we houden daarbĳ het eiwitgehalte in de gaten.’ (Hp)

Nadja Jansma, publiciste Vogelbescherming Nederland: ‘Moderne melkproductie is goed te combineren met de zorg voor natuur en landschap, zolang we met zĳn allen maar een eerlĳke prĳs betalen voor kaas en melk.’ (Vn)

Ruud Huirne, directeur Rabobank: ‘Als melkveehouders te veel afhankelĳk worden van de hogere prĳzen van mais en ander ruwvoer, kan dat risico’s met zich meebrengen. Te hoge voerkosten mogen geen molensteen worden.’ (NO)

Roos Schuring, koeienschilderes: ‘De begroeiing is nog laag, de koe in al haar schitterendheid zichtbaar en schilderbaar. In de zomer kunnen we de koeien (de benen) bĳna niet meer zien en als ze achter het riet liggen moeten we op zoek naar een nieuwe plek. Tja, dat zĳn zo de problemen van de buitenschilder.’ (Cs)

Marĳe van der Poel, kaasmaakster te Rĳpwetering: ‘Lekkere kaas begint met het eten van vers gras. Kĳk maar eens goed naar de koeien, zie hoe ze genieten. Een blĳe koe staat garant voor lekkere kaas.’ (Bv)

Bas van der Burg, melkveehouder te Wirdum (Gr.):

Jacky Kuĳpers, melkveehouder met brandroden te Sambeek:

‘Ik vind dat supermarkten meer met weidemelk kunnen doen. Zet die nu eens op ooghoogte in dat koelvak in plaats van ergens onderin. Wĳ kunnen als melkboeren een convenant tekenen, maar dan moet de supermarkt wel meedoen.’ (BA)

‘Ons mam vond die zwartbonten eigenlĳk niet zo mooi. Het ziet er altĳd vies uit wanneer er mest aan de witte benen blĳft plakken en daar heb je met rood, dat op de poten verder naar beneden loopt, geen last van. Valt minder op.’ (Ll)

Esther van Middendorp, natuurredactrice: ‘Het haar van de blaarkop is veel fĳner dan dat van veel andere koeienrassen, soms zelfs wollig te noemen. Hierdoor is zĳ uitstekend beschermd te-

Adrion van Beek, melkveehouder te Breda: ‘Vaarzen dienen wel diepte en breedte in de voorhand te hebben. Een vaars zonder een goed ontwikkelde voorhand wordt nooit een goede koe.’ (Hp)

Michael McGrath, Ierse slager: ‘De Nederlander koopt met het oog: mager vlees, maar de tong zal altĳd zeggen dat het vet de smaak geeft.’ (LC)

Henk van Gerven, SP-lid Tweede Kamer: ‘Een koe hoort gewoon in de wei en niet permanent op stal. Bovendien past het bĳ het Nederlandse landschap.’ (dV)

Bronnen: Boerderĳ vandaag (Bv), Nieuwe Oogst (NO), De kleine verlossing (Kv), Vanellus (Vn), Landleven (Ll), Melkvee Magazine (Mm), Boerderĳ Ambitie (BA), NRC Handelsblad (NRC), Leeuwarder Courant (LC), de Volkskrant (dV), Cow season (Cs), HI plus! (Hp) V E E T E E LT

VX08_themabijeenk en bloempjes.indd 51

M E I

2 0 1 4

06-05-14 12:38

M A N A G E M E N T

Wilko Dubbink: ‘Een larvendodend middel richt zich op 80 procent van de vliegenpopulatie’

Vliegenbestrĳding start vaak te laat De kans op veel vliegen is volgens deskundigen dit jaar door het vroege voorjaar groot. Het bestrĳden van alleen volwassen vliegen is echter te eenzĳdig om de druk te verminderen. Verder onderzoek naar vliegenbestrĳding in de toekomst is nodig. tekst Florus Pellikaan

p 9 maart tikte de thermometer dit jaar voor het eerst de twintig graden Celsius aan. Bĳna een maand eerder dan gemiddeld. En het bleef niet bĳ deze warme dag, maar het gehele voorjaar was warmer en daardoor vroeger dan andere jaren. Ook de eerste vliegen leken zich dit jaar eerder aan te dienen. ‘We hebben in Nederland geen meetpunt voor insecten, dus we kunnen over de huidige mogelĳk grotere vliegenpopulatie geen uitspraken doen gebaseerd op cĳfers’, vertelt Willem Takken, hoogleraar medische en veterinaire entomologie (insectenwetenschap) aan de Wageningen Universiteit. ‘Maar omdat we geen winter hebben gehad, zullen er weinig vliegenlarven als pop door de kou zĳn gestorven. In het voorjaar komen naargelang de temperatuur de poppen uit. Gezien de warmte is het niet ondenkbaar dat er echt eerder vliegen zĳn.’

Extra generaties vliegen Bĳ een temperatuur van circa zestien graden duurt het generatie-interval van een vlieg volgens Takken ongeveer een maand. Bĳ hogere temperaturen kan dit korter zĳn. Afhankelĳk van hoe de zomer verloopt, is het door het vroege voorjaar mogelĳk dat we dit jaar één of twee generaties meer vliegen krĳgen en dat zal invloed hebben op de omvang van de populatie. ‘Een vlieg legt in zĳn volwassen leven van twee tot drie weken zeker tweehonderd eitjes, waardoor de vliegenpopulatie in enkele generaties exponentieel kan groeien.’ Ondanks een eventuele vroege komst

VVE EE ET TE EE EL LT T J M A NE U I A1 R 2I 0 11 /42

VX08_vliegenbestrijding.indd 52

van de vlieg is er op dit moment nog geen opleving in de handel van vliegenbestrĳdingsmiddelen merkbaar. Dat stelt Wilko Dubbink, hoofd verkoop bĳ Bio Enterprise, toeleverancier van agrarische producten aan handelspartĳen. ‘Veehouders beginnen pas met bestrĳden als er sprake is van overlast, omdat vliegenbestrĳding nu eenmaal vaak als een kostenpost wordt gezien.’ Henk Kuĳk, dierenarts bĳ farmaceut MSD Animal Health, vult aan: ‘En daardoor is de vliegenbestrĳding bĳ veel melkveehouders een beetje hapsnapbeleid. Maar als de overlast groot is, ben je eigenlĳk al te laat.’

Verspreiden ziekteverwekkers De deskundigen benadrukken dat vliegenbestrĳding als meer dan een kostenpost moet worden gezien. ‘Doordat vliegen steken en hinderlĳk fladderen zorgen ze ervoor dat koeien minder aan rust en natuurlĳk gedrag toekomen. Dat kost voeropname en daarmee productie’, stelt Linda van Wuĳckhuise, dierenarts bĳ de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD). ‘Bovendien kunnen vliegen via de poten en mond ziekteverwekkers verspreiden. Bekend zĳn wrang en de oogontsteking houw. Maar vliegen kunnen ook diarree en andere vormen van mastitis overbrengen.’ Ook sluit Van Wuĳckhuise niet uit dat vliegen een rol spelen bĳ de verspreiding van de zogenoemde weidekoorts, met als symptomen langdurige koorts, dalende melkgift en soms dikke gewrichten en verwerpen. Bestrĳden van vliegen is dus wel degelĳk

van belang, maar de deskundigen wĳzen allereerst op goede preventiemaatregelen. ‘Voerresten, mest en geknoeide melk zĳn kweekplaatsen voor nieuwe vliegen’, stelt Van Wuĳckhuise. ‘Vliegen in stallen zĳn niet helemaal te voorkomen, want alleen de geur van koeien trekt al vliegen aan. Maar door hygiënisch te werken is vliegenoverlast zeker te verminderen.’ Nu onder invloed van premies en maatschappelĳke druk mogelĳk meer koeien naar buiten gaan, wil dat zeker niet zeggen dat koeien minder last van vliegen

2009

06-05-14 12:00

Plaatsen waar vliegen voorkomen op het rund De afbeelding toont de voorkeursplaatsen van de diverse vliegensoorten die bĳ het rund voorkomen (bron: MSD Animal Health)

kleine weidesteekvlieg (Haematobia irritans) paardenluisvlieg (Hippobosca equina) stal- of steekvlieg (Stomoxys calcitrans)

Voor het bestrĳden van vliegen zĳn twee succesvolle manieren: voorkomen dat een larf een vlieg wordt door een larvendodend middel en volwassen vliegen bestrĳden in de stal of op het dier. Dubbink: ‘In de melkveehouderĳ is de omzet van pour-ons en oorflappen voor bestrĳding op het dier verreweg het grootst en die groeit sectorbreed ook nog steeds. De producten zĳn zeker effectief tegen de overlast voor het dier, maar om de vliegendruk echt onder de knie te houden zĳn ze te eenzĳdig. Een larvendodend middel is de belangrĳkste schakel in de vliegenbestrĳding. Het richt zich op 80 procent van de vliegenpopulatie die niet zichtbaar is en als eitje, larf of pop in bĳvoorbeeld de mestkelder verblĳft.’

Resistentie op de loer zouden hebben. ‘Het is zelfs zo dat in heel luchtige, lichte en hygiënische stallen soms minder vliegen op dieren voorkomen dan in de wei. Het is ook een vergissing om te denken dat vliegen van buiten massaal mee naar binnen komen en omgekeerd’, stelt Henk Kuĳk. ‘Bĳvoorbeeld de huisvlieg, die niet bĳt, is typisch een vlieg die binnen voorkomt, terwĳl de kleine weidesteekvlieg vooral buiten op de dieren te zien is. Iedere vlieg heeft ook zĳn eigen voorkeursgebied op het lĳf van de koe’, zegt Kuĳk (zie afbeelding rechtsboven).

Het aantal vliegenbestrĳdingsmiddelen is de laatste tien jaar fors uitgedund. ‘Middelen tegen volwassen vliegen in de stal zĳn er met een stuk of twintig producten nog ruim voldoende. Ook met twee soorten pour-ons en oorflappen is er op het dier nog voldoende langwerkende bestrĳding mogelĳk. De larvenbestrĳding is wat mogelĳkheden betreft het kritieke punt’, vertelt Dubbink. Neporex mag op het moment van schrĳven niet meer worden verkocht. ‘Hopelĳk komt het weer terug, maar momenteel is er voor de larvenbestrĳding nog één werkzame stof beschikbaar.’

herfst- of oogvlieg (Musca automnalis) zweet- of bosvlieg (Hydrotaea irritans) huisvlieg (Musca domestica en Fannia canicularis)

Alhoewel de praktĳk zich op dit moment met de bestaande middelen nog redt, luidt hoogleraar Takken de noodklok. ‘Insectenbestrĳding loopt in de veehouderĳ ten opzichte van bĳvoorbeeld de akkerbouw gigantisch achter. Er wordt nauwelĳks onderzoek naar gedaan, hooguit door de industrie, maar dat is commercieel ingegeven. Wanneer er in Nederland, net als in Denemarken, resistentie optreedt, is er totaal geen vliegenbestrĳding meer mogelĳk.’ Takken breekt dan ook een lans voor sectorbreed onderzoek naar vliegenbestrĳding, waarbĳ wat hem betreft de mogelĳkheden van natuurlĳke bestrĳding worden onderzocht. ‘De tuinbouw maakt veel gebruik van parasitaire insecten voor de bestrĳding van vliegen en in Israël blĳkt dat ook bĳ de veehouderĳ goed te werken, ook in een open stal.’ Daarnaast loopt volgens Takken een internationaal onderzoek naar een bacterie die op biologische wĳze vliegen doodt. ‘De West-Europese veehouderĳ zou hier ook in moeten investeren.’ Ongeacht de mogelĳke komst van natuurlĳke bestrĳdingsmogelĳkheden, is het volgens de deskundigen niet ondenkbaar dat de chemische vliegenbestrĳding op termĳn met regels te maken krĳgt. Het is bĳvoorbeeld al bekend dat vanaf 2015 voor het gebruik van muizen- en rattengif door veehouders een cursus gevolgd moet worden. l

V E E T E E LT

VX08_vliegenbestrijding.indd 53

M E I

2 0 1 4

06-05-14 12:00

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Op het Amerikaanse bedrĳf Kellercrest passeerden 56 koeien de grens van honderdduizend kilo melk

Tim, Sandy en Mark Keller In tegenstelling tot veel bedrĳven in de VS streeft Kellercrest Holstein naar een hoge levensproductie.

Mount Horeb

Elke koe verdient kans oud te worden Bewuste investeringen in huisvesting zorgen op het Amerikaanse bedrĳf Kellercrest voor een hoge levensproductie. Koeien uit de

Verenigde Staten

Aantal koeien: 320 Productie (365 dagen): 14.500 4,0 3,1 Hoeveelheid land: 220 hectare Aantal honderdtonners: 56

et is de trots van het bedrĳf: de transitiestal. Tim Keller jaagt een koe overeind uit de comfortable zandbox en strekt zĳn armen van boxbeugel naar boxbeugel om te laten zien hoe breed de afstelling is. ‘In deze stal zĳn de boxen breder dan gangbaar en zĳn er voor twintig koeien twintig ligboxen en 28 plaatsen aan het voerhek beschikbaar. Het is een type 1 + 0 stal waardoor de koeien snel bĳ het voerhek zĳn en er veel vierkante meter per koe is’, zo legt hĳ uit. De stal kostte in 2010 128.000 dollar, ongeveer 90.000 euro. Dat is voor twintig koeien een forse investering. Keller verdedigt het bedrag graag. ‘In deze stal kunnen we verse koeien alle aandacht geven die ze nodig hebben. Die extra aandacht aan het begin van de lactatie betaalt zich terug in een hogere gezondheid en uiteindelĳk een langere levensduur.’ Levensduur. Het woord valt al snel bĳ een

L-koefamilie onderstrepen inmiddels met hoge genoomfokwaarden de productieĳver en dat zorgt voor veel ki-interesse. tekst Jaap van der Knaap

bezoek aan het bedrĳf Kellercrest in het Amerikaanse plaatsje Mount Horeb. Het bedrĳf van de broers Tim (51) en Mark (48) Keller en hun vrouwen Sandy en Kareen kreeg vorig jaar internationaal aandacht omdat het – zeker voor Amerikaanse begrippen – veel honderdtonners voortbracht. Negentig koeien passeerden inmiddels de grens van 200.000 pond melk (ruim 90.000 kg), terwĳl de teller qua koeien met honderdduizend kilo melk op 56 staat.

Hoog celgetal als bĳeffect Weliswaar gaan er op Kellercrest drie keer per dag niet minder dan 320 koeien door de melkput, het zĳn wel indrukwekkende getallen. ‘Iedere koe verdient een kans om oud te worden’, stelt Tim Keller. ‘Ik wil graag zien hoe een kalf zich ontwikkelt tot een jonge vaars en uiteindelĳk een oude koe wordt. Het is jammer van de

De stallen liggen op verschillende hoogtes. Links is de kalverstal

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Amerika Kellercrest.indd 54

investering in jongveeopfok als een koe vroegtĳdig noodgedwongen het bedrĳf moet verlaten.’ Voor Amerikaanse begrippen is het streven naar een hoge levensproductie bĳzonder. Op veel bedrĳven staat na twee lactaties al een opvolger klaar. Tim haalt de schouders op. ‘We hebben jaren gehad dat we op achttien procent vervanging zaten. Wĳ denken dat met het langer aanhouden van koeien en de verkoop van verse vaarzen ook geld te verdienen is.’ Zĳn broer Mark vult hem aan en stelt dat ze bereid zĳn te investeren in oude koeien. ‘Naast een goed koecomfort en voeding betekent dat vooral ook investeren in tĳd. Het melken duurt bĳ ons vierenhalf uur. Dat kan sneller, maar goed melken, aandacht bĳ elke koe, vinden we belangrĳker dan onze Mexicaanse melkers minder uren te hoeven betalen.’ Mark noemt het ook ‘een sport’ om een De muur hangt vol met oorkondes

2014

06-05-14 09:09

Productiekampioene Loni (v. Shottle)

In de 1 + 0 transitiestal hebben 20 koeien 28 vreetplaatsen en veel ruimte

koe over een productiebarrière te krĳgen. ‘Daar waar andere bedrĳven een koe al zouden afvoeren, proberen wĳ haar nog een keer drachtig te krĳgen of melken we haar in een speciale groep vanwege een hoger celgetal.’ Het is een van de bĳeffecten van de oudere veestapel; het tankcelgetal ligt boven de 250.000 cellen. ‘Sommige koeien maken hier lĳsten van 500, 600 dagen, omdat we zo lang doorgaan met insemineren of omdat we ze intensief hebben ingezet voor embryowinning. Dit soort koeien kalft zwaar af, maar wĳ krĳgen ze vaak wel weer goed op gang omdat we ze in de transitiestal extra aandacht kunnen geven.’

Loni werd afgelopen jaar genomineerd tot meest productieve koe van de staat Wisconsin, maar het zĳn nu andere leden van de L-familie die voor veel aantrekkingskracht van ki-organisaties zorgen. ‘Onze eerste stier die voor internationale bekendheid zorgde, was Silas, een Sir C Valorzoon die we als embryo verkochten naar Duitsland’, zo weet Mark. De vetvererver kreeg in Duitsland in de jaren negentig ruim 26.000 dochters aan de melk. Van recentere datum zĳn de fokstieren Kellercrest Bret Les (v. Bret) en Kellercrest Langdon (v. Forbidden), terwĳl nu jonge genoomstieren, zoals de voormalige toptien-gTPI-stier Kellercrest Super Layne (v. Superstition x Loni) de aandacht opeisen. Ook CRV USA test enkele stieren uit de L-familie. ‘De productiekracht van onze koefamilie wordt nu ook onderstreept via genoomfokwaarden. We hebben al ruim honderd stiertjes aan ki-organisaties geleverd’, vertelt Mark trots. Om mee te kunnen blĳven doen in topfokkerĳ, worden momenteel vooral genoomstieren ingezet en krĳgt een handvol fokstieren als Dorcey, Observer, O-Style en Bookem ook nog kansen.

Extreme productiekoe Loni Een van de koeien die na een lange lĳst en et-sessies weer goed afkalfde, luistert naar de naam Kellercrest Shottle Loni. De met 92 punten ingeschreven Shottledochter werd afgelopen winter afgevoerd vanwege kanker op haar oog, maar maakte wel eerst nog een torenhoge productielĳst. ‘Loni was gek. Ze vrat en gaf melk, anders niets. Zo’n productiekoe hebben we nooit eerder gehad.’ Mark wĳst op haar 365 dagenlĳst van bĳna 26.000 kg melk met 5,3% vet en 2,9% eiwit. Loni bleek bovendien een verdienstelĳke spoelkoe; in zes spoelingen met onder meer Active, Planet, Freddie en Man-OMan gaf ze 132 embryo’s. Veel embryo’s werden verkocht. Op het eigen bedrĳf zĳn vĳftien dochters van Loni aanwezig.

Bewust investeren in huisvesting ‘Ondanks de snelheid van de huidige topfokkerĳ kunnen we prima aan ons fokdoel vast blĳven houden’, vertelt Mark. ‘We fokken het complete plaatje: niet te grote, uitgebalanceerde koeien met goede uiers en benen. We kĳken niet specifiek

naar de fokwaarde levensduur, maar uiteindelĳk willen we wel dat koeien minimaal drie lĳsten maken en dan 45.000 kilogram melk hebben geproduceerd.’ Volgens Tim is het behalen van die minimale levensproductie vooral een kwestie van de puntjes op de i. ‘We hebben in 2009 bewust geïnvesteerd in een mechanisch geventileerde kalverstal voor de kalfjes tot drie maanden. Daar leg je de basis van een gezond en lang koeleven.’ Bĳ de jongveestal uit 2004 wĳst hĳ op de dwarsopstelling van de boxen ten opzichte van de voergang. ‘Dankzĳ deze opstelling heb je een beter overzicht vanaf het voerpad en is snel te zien of dieren iets mankeren. Jongvee tussen één en twee jaar is vaak een vergeten groep.’ Mark wĳst nog op het belang van een goed rantsoen. ‘Op de transitiegroep na krĳgen alle koeien hetzelfde tmr-rantsoen, goed voor 40 kilogram melk. Daarin zit 60 procent kuilgras en 40 procent maiskuil. Het hoge aandeel gras is deels noodgedwongen omdat we op de heuvels hier niet overal mais kunnen telen, maar het vele gras zorgt wel voor een gezond rantsoen met veel structuur.’ Tim toont na de rondgang nog even het kantoor, waar de muur vol hangt met oorkondes van koeien die de grens van 200.000 pond melk zĳn gepasseerd. ‘We zĳn trots op al die oorkondes, het geeft erkenning. Maar neem van mĳ aan dat oude koeien hier vooral ook zorgen voor een goed inkomen.’ l

De bĳzonder lichte kalverstal kan zowel mechanisch als natuurlĳk geventileerd worden

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep Amerika Kellercrest.indd 55

M E I

2 0 1 4

06-05-14 09:09

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer!

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Een greep uit ons assortiment: • Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 2,75 Wit zaagsel € 3,25 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS

Eenvoudigste, comfortabelste, goedkoopste! René: +31(0)651692890 Wout: +31(0)31778590 Rob: +31(0)630569255 Gerrit: +31(0)651272470 Film en referentieadressen op: WWW.KOEMATRAS.EU

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Wolfgang

Supersampler! (Wille x Vanstein)

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

‘DENK VANUIT HET DIER!’ EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

+ 0,28% EIWIT Nu me websho t p!

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 108 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

VEECOM

Voor afspraak en informatie: Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

V E E T E E LT

08 mei1_koeriertjes2014.indd 56

MEI

31-05-2012 13:53:24

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

2014

06-05-14 11:36

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com 0 gram

t hebben voor toepassing ng stra Feed Ingredients BV rstra.com mte @speerstra.com

rstra.com 0 gram

mte 0 gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

Uw leverancier voor:

Stalinrichtingnieuw nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting gebruikt Ventilatiegordijnen/- nokken •• Ventilatiegordijnen • Kunstof éénlinghokken volgens europese Wij zijn uw leverancier voor: • Ventilatienokken Wij zijn uw leverancier voor: leverancier voor: Uwwanden leverancier voor: Ook koppelbaar te leveren. Stalinrichting nieuwgebruikt • richtlijnen. Kunststof voor Robotruimtes etc. •• Stalinrichting nieuw enen gebruikt

Kunststof naadloze robotruimtes Kunststof naadloze ruime keuze in robotruimtes

Ventilatiegordijnen/nokken Kunststof naadloze •• Ventilatiegordijnen Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken robotruimtes Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidsHanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 kenmerken www.greutink.nl Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem eenlingboxen tel. 0573-254983 faxstiervaders 0573-251452 •Kunststof Internationale www.greutink.nl Passend bij Kunststof eenlingboxen Internationale koefamilies Wij•zijn zijn uwleverancier leverancier voor: Wij uw voor: ieder merk robot • Stalinrichting nieuwen gebruikt • Stalinrichting nieuw en gebruikt • Top exterieur Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor: • Ventilatiegordijnen/nokken

rstra.com

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor:

www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

• Ventilatiegordijnen Stalinrichting nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting nieuw gebruikt Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken Ventilatiegordijnen/nokken •• Ventilatiegordijnen Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc. • Kunstof éénlinghokken volgens europese

Scherp geprijsd • •Ventilatienokken Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

• • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij Verder Verderallerhande allerhande stalinrichting stalinrichting allerhande stalinrichting •Verder Uitstekend advies enen ventilatiegordijnen en nokken nokken ventilatiegordijnen en enzowel ventilatiegordijnen en nokken gebruikt zowelnieuw nieuw als als gebruikt zowel nieuw als gebruikt

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem www.dekstieren.nl Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl www.greutink.nl

EU-erkend ET-team (nl-126) dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer 1 fax: Naamloos-6 0344-682288

+€100,–

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275 Gevraagd voor export RUSLAND: Jonge roodbonte HF-stieren 7-13 maanden Uitstekende afstamming en minimaal 4 geslachten Pensverzuring? stamboek 1 Kijk opNaamloos-6 gezondepens.nl Productie moeder: 1e lĳst Naamloos-6 1 8500 of 2e 10.000 of latere lĳst van 11.500 kg melk in 305 dagen met min. 3,9% v. en 3,2% e. Levensnummer stier en vraagprĳs doormailen naar: www.dairystars.com info@ploegint.nl o.v.v. stier RUSLAND De gegevens gaan naar onze klant in Rusland voor een voorselectie. Half mei nemen we contact met u op over de stieren die uitgekozen zĳn en komt de commissie langs.

Laat zien wat u te koop heeft!

www.ploegint.nl Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tel.: 058-2154288 Tom Schonenberg 06-51979380

FOKVEEVEILING Cloppenburg

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur 450 afgekalfde vaarzen, DE NUMMER 1 QUA PRĲS/ 37 dekstieren, KWALITEIT VAN ONDER 7 stuks jongvee. ANDERE RUNDERSPERMA ibr-vrij EN STIKSTOFVATEN bvd-vrij lepto-vrij

Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Te koop: Gen. hoornloze blaarkop-stier 50% HF. A. Poppelaars te Sprundel Tel.: 06-12173526

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2014_05_Koeriertje_Veeteelt 02 www.embryosale.com

per koe per jaar

08-08-2011 16:31:43 08-08-2011 16:31:43

Naamloos-6 1

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

VOF V.S.E. ADVOKAAT

FOKVEEVEILING Lingen Dinsdag 20 mei 10.00 uur

GOED

230 afgekalfde runderen 40 mestkalveren Beste kwaliteit! Bekende moderne vaders!

BETER

Lepto-, IBR-, BVD-vrij Contact: Bernd Emme tel.: 0049170/3313931 Vanaf 01-02-2014 vertegenwoordiging Nederland: Bert Meijering

BEST

Catalogus: www.masterrind.com info@masterrind.com

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN MASTERRIND GmbH, 26160 Bad Zwischenahn, Voor afspraak en informatie: Feldlinie 2a470999 Tel.: 31 (0)529 tel.: 00494403/93260

www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij:

wws Genally-P • hoornloos • roodbontfactor • 2281 TPI • € 10,per dosis

- Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door 08-08-2011 16:31:43 de melkinstallatie 08-08-2011 16:31:43 - Optimalisatie melkstal/melkrobot Melkwinning J.A. (meten kan utijdens helpenmelken) als onafhankelijk bij: J.A. (Johan)adviseur Grolleman 038-4606033 06-45312042 - Advies en /begeleiding www.melkwinningja.nl aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door Sperma bestellen: de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) woensdag 27 maart (Johan) Grolleman inJ.A. de IJsselhallen te Zwolle 038-4606033 / 06-45312042 Aanvang 09.15 uur www.wwsires.nl www.melkwinningja.nl Entree € 7,50

0513 672 200

E EAL AT R M V E E T EVE EL ET T M T E1I 21 0 21 03 1 4

08 03mei1_koeriertjes2014.indd mrt 1_koeriertjes2013.indd 57 65

5 67 5

06-05-14 05-03-13 11:37 13:16

O N R O E R E N D

G O E D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

MET SPOED GEVRAAGD:

DRINGEND GEVRAAGD - KOOPMELK EN AANGEBODEN - LEASEMELK

• KOOP- EN LEASEMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

AANGEBODEN:

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

• CULTUURGROND: KLOOSTERWEG HENGELO (GLD.) 1.38.60 HA 3e SCHANSWEG VINKENBUURT 13.50.00 HA DALKRUID NIJVERDAL 3.00.00 HA NOORDELIJKE HOOFDDIJK NIJVERDAL CA. 14.50.00 HA • NIJVERDAL: (WOON)BOERDERIJ MET CA. 16 HA PRIMA CULTUURGROND

Hittestress

• NES: AKKERBOUW/MELKVEEBEDRIJF, 30 HA UITSTEKENDE LICHTE ZAVELGROND

Reken er voor goed mee af met ons mist koeling systeem

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN BEL VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD OF GA NAAR WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

Wijvanaf betalen voor Een éénmalige investering € grotere 45,00 per dierplaats hoeveelheden landbouwfolie!!! Informatie: 0575 - 568 310 neem contact op met OttoTel.Vink 06-14407560 Fax 0575 - 568 315

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

info@dalyplastics.nl www.plasticrecycling.nl Worldwide Climate Engineers www.tsg-holland.com

Daly VT feb 2012.psd 1

21-01-13 09:20

GRATIS ZAAIADVIES met de maismanager-app kijk snel op www.maismanager.nl

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX08_pAOG.indd 58

MEI

2014

06-05-14 14:46

B OE R E N G E L U K

H E T

G E L U K S M O M E N T

VA N

J A N

J A N S E

Gras maaien ‘Het moment waarop ik gras kan maaien, is altĳd weer spannend. Je ziet in het voorjaar het gras groeien en kĳkt steeds meer uit naar het moment dat de maaier het land in kan. Het oogsten van het eerste gras geeft mĳ een kick, daar word ik blĳ van. Het gras legt de basis voor een gezonde veestapel met een goede melkproductie.’ ‘Het maaimoment is spannend omdat je afhankelĳk bent van de weersomstandigheden. En die heb je niet in de hand. Het is wel

een mooie spanning, een gezonde spanning, ik word er nooit chagrĳnig van. Hooguit wanhopig, zoals vorig jaar toen ik vanwege de natte weersomstandigheden en het late voorjaar pas heel laat kon maaien.’ ‘De dagen voor het maaien ben ik er intensief mee bezig. Ik kĳk regelmatig op het internet naar de buienradar en volg de weersberichten op de televisie.’ Jan Janse (49) melkt 110 koeien in Middelburg

V E E T E E LT

VX08_boerengeluk.indd 59

M E I

2 0 1 4

02-05-14 09:53

V O E R

V O O R

B O E R

P R O D U C T N I E U W S

Belgische zuivelindustrie toont groeicĳfers ECONOMIE – De omzet van de Bel-

Verrĳkt poeder voor eerste twee weken VOEDING – Na jarenlang onderzoek heeft Denkavit recent een melkpoeder op de markt gebracht dat speciaal is ontwikkeld voor de eerste veertien levensdagen van het kalf. Na de reguliere biestgift zorgt deze Denkamilk Vitalstart snel voor een sterke darmgezondheid en weerstand. Hierdoor wordt volgens Henk van der Horst, hoofd verkoop van Denkamilk, ook bĳ grote besmettingsdruk de kans op ontsporingen fors verminderd. Het complete product neemt de plaats in van het eventueel handmatig toevoegen van gezondheidsbevorderende producten. ‘Behoefte aan het product ontstaat ook doordat de besmettingsdruk op grote bedrĳven met meer dieren toeneemt en doordat geneesmiddelen meer en meer in de ban gaan’, stelt Van der Horst. De prĳs van de poeder met alleen volledig zuiveleiwit ligt circa 50 tot 60 euro per 100 kilo hoger dan een ‘gewoon’ melkpoeder. Meer informatie op www.denkavit.nl

gische zuivelindustrie is tussen 2012 en 2013 toegenomen met 10,6 procent. Renaat Debergh, voorzitter van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie, bracht die cĳfers eind april tĳdens een persbĳeenkomst bĳ zuivelverwerker Olympia in Herfelingen naar buiten. Behalve een omzetgroei toonde de zuivelindustrie over het algemeen groei. De afgelopen drie jaar investeerde de Belgische zuivelindustrie gemiddeld 152 miljoen euro, terwĳl dit investeringsbedrag de jaren daarvoor rond de 89 miljoen euro schommelde. De investeringen in de zuivelindustrie namen toe met 5,3 procent.

In België is de melkproductie de afgelopen zeven jaar al met 13 procent toegenomen. De hogere melkproductie zorgt ervoor dat er steeds meer Belgische zuivelproducten uitgevoerd worden. Waar in 2009 het aandeel van de uitvoer in de totale omzet van de zuivelindustrie 53 procent bedroeg, is dit in 2013 toegenomen tot 64 procent. In totaal voerde de Belgische zuivelindustrie in 2013 voor 3,1 miljard euro uit aan producten zoals kaas, boter, consumptiemelk en melkpoeder. Bovendien vinden meer en meer zuivelproducten hun weg naar verre exportbestemmingen zoals China. Inmiddels zĳn twintig Belgische zuivelbedrĳven erkend voor export naar China.

Mogelĳk vaccin tegen baarmoederontsteking GEZONDHEID – Onderzoekers van de Cor-

nell University in New York zĳn erin geslaagd om de eerste entstoffen tegen baarmoederontsteking bĳ melkkoeien te ontwikkelen. Volgens de onderzoekers kan hiermee in de nabĳe toekomst een vaccin tegen baarmoederontsteking ontwikkeld worden. Momenteel gaat het nog om meerdere entstoffen die werken tegen verschillende ziekteverwekkers die baarmoederontsteking veroorzaken. In testen verlaagden deze stoffen de incidentie van baarmoederontsteking met 83 procent. Zou het ondanks de enting toch tot een infectie komen, dan zĳn de symptomen zwakker. De onderzoekers zĳn verrast over het

VX08-vvb.indd 60

V E E T E E LT

MEI

succes van het project. ‘Een effectief vaccin tegen baarmoederproblemen zal een significante impact hebben op de melkveehouderĳ door het terugdringen van antibiotica en het verminderen van economische verliezen’, vertelt onderzoeker dr. Rodrigo Bicalho op de site van de Cornell University. Het laboratorium in New York werkt samen met farmaceut Merck Animal Health. De volgende stap is nu om de geproduceerde complexe vaccins te vereenvoudigen en door te ontwikkelen tot een vaccin dat op de markt kan worden gebracht. In de VS krĳgt ongeveer één op de vier koeien in haar leven baarmoederontsteking, zo meldt de Cornell University.

2014

06-05-14 16:39

Enkele gevallen zoönose listeriose GEZONDHEID – Bĳ de Gezondheidsdienst

voor Dieren (GD) is in de afgelopen maand bĳ een aantal ter sectie aangeboden runderen listeriose geconstateerd. Dit is aanleiding voor GD om op de website aandacht te vragen voor de aandoening die gepaard gaat met hersenverschĳnselen. Ook koorts en verwerpen zĳn bĳ herkauwers symptomen van de bacteriële infectie. De bacterie komt onder normale omstandigheden overal in de omgeving voor en besmetting kan plaatsvinden door besmet voer of contact met geïnfecteerde dieren. Bĳ herkauwers zĳn slecht geconserveerde kuilen, kuilen met een grote hoeveelheid

grond en natte bĳproducten de belangrĳkste oorzaken. De hersenverschĳnselen kenmerken zich door incoördinatie, een afwĳkende houding van de kop, cirkelen en verlamming van de tong. Omdat listeriose een zoönose is (overdraagbaar van dier op mens) is het belangrĳk maatregelen te treffen bĳ een besmetting. Bĳ mensen met een normale afweer kan de infectie verlopen als een mild ziektebeeld met griepachtige verschĳnselen. Specifieke groepen met een verhoogd risico op een ernstiger verloop van de infectie zĳn kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en personen met verminderde afweer.

Aanmelden derogatie vóór 14 juni ECONOMIE – Nu de Nederlandse deroga-

tie is goedgekeurd door de Europese Commissie en de randvoorwaarden duidelĳk zĳn, kunnen veehouders hun derogatieaanvraag indienen bĳ de Rĳksdienst voor Ondernemend Nederland. De termĳn van aanmelding om in 2014 gebruik te kunnen maken van derogatie is van 1 mei tot 14 juni. Veehouders die dit jaar willen deelnemen aan derogatie, moeten direct voldoen aan de nieuwe eisen, zoals minimaal 80 procent grasland, 230 in plaats van 250 kilo stikstof op zand- en lössgronden en geen gebruik van fosfaatkunstmest. Met name het laat bekend worden van de laatste wĳziging heeft veel stof doen opwaaien binnen sector en politiek. Volgens staatssecretaris Dĳksma stond de Europese Commissie op dit verbod vanwege het grote mestoverschot in Nederland. Bovendien zou uit de derogatiere-

portage blĳken dat derogatiebedrĳven gemiddeld slechts drie procent van de fosfaatgebruiksruimte opvullen met kunstmest. De staatssecretaris erkent wel dat het verbod op fosfaatkunstmest lang onderbelicht is gebleven en dat de communicatie beter had gekund. Voor bedrĳven die vanwege financiële verplichtingen die vroeg in het voorjaar zĳn aangegaan, niet kunnen voldoen aan de tachtigprocentseis en het verbod op fosfaatkunstmest, treft de staatssecretaris speciale maatregelen. Deze veehouders kunnen het eerste jaar onder de eisen uitkomen wanneer ze bĳ de aanmelding van derogatie bewĳzen indienen van de financiële verplichtingen. Staatssecretaris Dĳksma maakte ook bekend dat, onder druk van de Europese Commissie, het aantal derogatiebedrĳven met fysieke controles wordt verhoogd van drie naar zeven procent.

K O RT

NI E U W S

22.000 liter voor Vlaamse starter ECONOMIE – Vlaamse melkveehouders

ALS DA OP O BL

die als jonge starters een vraag voor extra melkquotum hebben ingediend bĳ het Vlaamse Quotumfonds, ontvangen elk 22.628 liter met een vetgehalte van 38,32 gram per liter. Dat deelt het Agentschap voor Landbouw en Visserĳ mee voor het tĳdvak 2013-2014. Alle andere landbouwers die een aanvraag voor quotum hebben ingediend, ontvangen elk 5657 liter melkquotumleveringen.

let o

10 procent wekt energie op MAATSCHAPPĲ – Van de Nederlandse agrariërs wekt bĳna tien procent zelf energie op. Met 6,7 procent zĳn zonnepanelen veruit de grootste bron van energieopwekking, zo blĳkt uit onderzoek van telemarketingbureau AgriDirect. Zonnepanelen zĳn met name te vinden op bedrĳven met veehouderĳ, windmolens staan vooral op akkerbouwbedrĳven. Van de Nederlandse agrariërs heeft overigens 18,3 procent plannen om te investeren in het opwekken van energie. De meerderheid kiest daarbĳ voor zonnepanelen.

Snellere grasgroei weidepercelen VOEDING – Door een hogere bodem-

temperatuur kunnen weidepercelen sneller groeien dan maaipercelen. Die conclusie is af te leiden uit de resultaten die binnen Praktĳknetwerk ‘Dynamisch weiden: weer of geen weer’ door deelnemer Richard Korrel werden gemeten. Tĳdens de eerste twee weken van april was de bodemtemperatuur van weidepercelen een halve graad hoger dan die van maaipercelen. Waarschĳnlĳk verklaart dat de grasgroei van meer dan een centimeter per dag voor weidepercelen, ten opzichte van minder dan een centimeter bĳ maaipercelen met een graslengte van 20 tot 30 centimeter.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX08-vvb.indd 61

ME I

2 0 1 4

06-05-14 16:40

A G E N D A

2014

ADVERTEERDERSINDEX

8 mei 13 mei 18 mei 18 mei 20 mei 21 mei 21 mei 1 juni 13-15 juni 27 juni 27-28 juni 2-3 juli 3-5 juli 4 juli 8 juli 15 juli 19 juli 21 juli 23 juli 25-28 juli 26 juli 26 juli 31 juli 4 augustus 8 augustus 8 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 17 augustus 21 augustus 23 augustus 23 augustus 30 augustus 3-7 september 7 september 10-13 september 13 september 16-19 september 17 september 19-20 september 21 september 30 september4 oktober 4 oktober 30 oktober 28-30 oktober 7-16 november

Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveedag te Sint-Niklaas (O.Vl.) Veeteeltshow te Bocholt (L.) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Intergemeentelĳke veeprĳskamp te Tielt (W.Vl.) Franse nationale show te Fougères (Frankrĳk) Holland Masters Sale te Zwolle (Ov.) NRM te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Melkveeprĳskamp te Kontich (Antw.) Melkveeprĳskamp Noordhoek en Noorderkempen te Loenhout (Antw.) Provinciale fokveedag West-Vlaanderen te Wulpen (W.Vl.) Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) Veeprĳskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.) Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) Fokveedag te Ambt Delden (Ov.) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwshow te Opmeer (N.H.) Grote veeprĳskamp te Zevendonk (Antw.) Keuring Agri Fair te Wierden (Ov.) Rundveeshow Noord te Beilen (Dr.) Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Fokveedag te Vriezenveen (Ov.) Veeprĳskamp te Beveren (O.Vl.) Provinciale fokveedag Antwerpen te Oostmalle (Antw.) Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.) Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) AgroTechniek Holland te Biddinghuizen (Fl.) Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) Space te Rennes (Frankrĳk) UK Dairy Day, Telford (Groot-Brittannië) Thuringia Holstein Open te Erfurt (Duitsland) Saksische Holsteindagen te Altmittweida (Duitsland)

Ned er lan d Agrifirm Feed......................4 AI Total .............................13 Bayer ................................41 BUC Holland.....................25 CRV....14, 24, 34, 35, 36, 37 De Heus ...........................64 Gantvoort, ’t.....................58 Genes Diffusion ................20 Heemskerk .................20, 32 InQpharm.........................25 Lely ..................................48 Limagrain .........................58

MBS Beton .......................32 Mewitec .............................3 NRM, Stichting ...................2 Quotum ABC....................58 Semex ................................6 Speerstra ..........................25 Strooiselbedrĳf Sinnige ......25 Timac Agro Nederland ......48 TS Group Holland .............58 Zoetis ...............................63 Meehechter: Schippers Bladel

VOORUITBLIK

K lim aat b eh eer sin g en mest Mei 2 (22 mei) – De special huisvesting in het tweede meinummer staat in het teken van klimaatbeheersing. Wat voor gevolgen heeft een luchtwasser voor het stalklimaat? En wat kunnen veehouders doen om het klimaat in de stal in de zomer te beheersen? De rubriek Markt staat in het teken van mest.

NR M en K r in g lo o p wijze r Juni 1/2 (19 juni) – De veertiende NRM is in aantocht. In het voorbeschouwingsnummer van Veeteelt staan alle achtergronden over deelnemers, de beurs en de dochtergroepen. In het tweede deel van de serie over de Kringloopwĳzer staat het onderwerp ammoniakemissie centraal.

World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) Konvent te Oldenburg (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) Royal Winter Fair te Toronto (Canada)

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 62

V E E T E E LT

VX08_agenda.indd 62

MEI

2014

06-05-14 15:36

HET NIEUWE DROOGZETTEN IN DE PRAKTIJK

3 2014 NR

‘DRIEKWART ENKELTHERAPIE EN CELGETAL DAALT NOG STEEDS’ Melkveehouder Jos Schrama zet sinds 2011 selectief droog. “Over de totale periode kreeg driekwart van de koeien enkeltherapie en zette ik een kwart dubbel droog. Dat gaat prima. Het celgetal en de dierdagdosering dalen nog steeds”, constateert hij tevreden.

STRESS VOORKOMEN Zes weken voor het droogzetten gaat de krachtvoergift naar nul. “Lukt het niet om de melkgift onder de 20-25 kg te krijgen, dan zet ik korter droog. Dat is ook een voordeel van OrbeSeal, want er zit geen wachttijd op.” Schrama zet de koeien tijdens het melken en in groepjes per week droog. “Dat geeft minder stress. Na het droogzetten staan de koeien minimaal een uur aan het voerhek.”

RISICO’S KENNEN “Selectief droogzetten werkt goed, op voorwaarde dat je hygiënisch werkt, goed selecteert en het tankcelgetal (de infectiedruk) onder controle is. Krijgt een koe onverhoopt toch uierontsteking dan is het zaak om zo snel mogelijk uit te melken en alsnog te behandelen.” Met een rollend jaargemiddelde van 5% nieuwe infecties en 92% van de koeien met een celgetal onder 250.000 cellen/ml (MPR, feb. 2014) ziet Schrama de toekomst met vertrouwen tegemoet. “Misschien kan de dierdagdosering nog verder omlaag, maar het allerbelangrijkste is voor mij, dat de koeien het goed blijven doen.”

BEDRIJFSPROFIEL Jos Schrama, St. Annaparochie (Fr) 2 v.a.k 110 melkkoeien, 70 stuks jongvee, 50 schapen, 60 ha (gras) melkquotum ruim 900.000 kg jaarproductie 8.450 kg/jaar 4,55% vet 3,70% eiwit Tankcelgetal: 124.000 cellen/ml (2012-2013) 2,5 DD/DJ (2012) Dierenartsenpraktijk Noord-West Friesland, Franeker

’s Zomers zet Jos Schrama eens per twee weken droog. De droogstaande koeien gaan net als de melkkoeien naar buiten. De controle is minder intensief dan op stal, eens per twee dagen tegen 2x daags in het stalseizoen. “Twee weken voor het afkalven haal ik ze naar huis. Overdag staan en vreten ze dan op stal, ’s nachts gaan ze in de wei net naast de stal.”

‘KOE MOET VRETEN EN DRINKEN’ Ook in het stalseizoen zijn de droge koeien in twee groepen gehuisvest: een far-off en een close-up groep. De koeien wisselen

DROOGSTANDTIPS VAN JOS SCHRAMA • LAAG TANKCELGETAL (INFECTIEDRUK) VOORWAARDE VOOR SELECTIEF DROOGZETTEN • SELECTEREN KOEIEN OP BASIS VAN CELGETAL ÉN BEHANDELINGEN TIJDENS DE LACTATIE • NIEUWE MELKERSHANDSCHOENEN BIJ ELKE KOE, NIEUW DESINFECTIEDOEKJE VOOR ELKE SPEEN

Jos Schrama registreert sinds 2006 elke mastitisbehandeling op kwartierniveau, inclusief de gebruikte injector. Krijgt een koe voor de tweede of derde keer mastitis in hetzelfde kwartier dan gaat ze onherroepelijk weg.

90 80 70 60

percentage melkveehouders

100

DROOGSTAND EN WEIDEGANG

Het rantsoen van de droge koeien (far-off) bestaat uit graskuil en graszaadhooi (50:50).

twee weken voor het afkalven van groep. De nieuwe vaarzen stromen in de close-up groep in. Na het afkalven (afkalfstal) haalt Schrama het kalf als het kan binnen een half uur weg. “De koe moet zo snel mogelijk weer aan het vreten en drinken.”

30 20 10 0

1 desinfectiedoekje per speen

Iets meer dan de helft van de Nederlandse melkveehouders gebruikt 1 desinfectiedoekje per speen. Bron: Nationale Droogstandenquête 2014. OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. REG NL 10082 –UDA •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat in een minerale olie als drager. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.-Postbus 81055-3009 GB Rotterdam (e-mail: info.nl@zoetis.com).

Advertorial_veeteelt.indd VX08_p63NED.indd 63 1

54%

14.ORB.25.2

Droogstandmanagement en uiergezondheid tijdens de lactatie zijn op het bedrijf van Jos Schrama nauw met elkaar verweven. Het resultaat is dat drie van de vier koeien een voldoende laag celgetal hebben om met enkel OrbeSeal droog te zetten. De Friese veehouder beslist op basis van het celgetal bij de laatste drie MPR’s vóór het droogzetten én de mastitishistorie tijdens de lactatie of het nodig is om naast OrbeSeal ook antibioticum toe te passen.

Melkveehouder Jos Schrama, St. Annaparochie (Fr)

01-05-14 09:42 14:26 06-05-14

Het De Heus weideassortiment

Dé aanvullende brok naast weidegras

De juiste krachtvoeraanvulling van het grasrantsoen verbetert de benutting van het gras, verbetering van de gezondheid van de koe en meer melk in de tank. Door veredeling zĳn de eigenschappen van gras veranderd: een hogere verteerbaarheid en minder structuur. Voedingsonderzoek levert steeds nieuwe informatie, welke helpt om de rantsoenen beter af te stemmen op de behoefte van de hoogproductieve koe. Wilt u meer weten over het weideassortiment van De Heus? Neem dan contact op met één van onze specialisten of kĳk op WWW.DE-HEUS.NL.

WWW.DE-HEUS.NL

dhv14029_advertentie_veeteelt_210x297.indd 1 VX07GRAS_p12.indd 6

28-03-14 02-04-14 10:29 14:44