Jonge vleesveehouders ‘in control’ op hun bedrijf
Komt er in Europa een lagere drempel voor crispr-cas?
Rijke oogst aan prachtige Enterse kampioenen
Goed en smakelijk drinkwater is essentieel voor gezonde koeien. Water dat bij binnenkomst van goede kwaliteit is, kan toch afwijkend zijn op de drinkplek. Met de Drinkbakcheck controleert u eenvoudig de kwaliteit van het water op de plek waar uw koeien drinken.
5 Van de redactie
6 Fokkerijnieuws
29 Generatie alpha en Z: Kees van der Lee
30 Managementnieuws
32 Marktinfo voer
33 Marktinfo vee
34 Agenda
35 CRV-nieuws
HOOFDARTIKEL
8 Europese Commissie wil lagere drempel voor crispr-cas
REPORTAGE
12 Hagelandse vleesveehouders willen steeds ‘in control’ zijn op hun bedrijf
MANAGEMENT
16 Voerwijzer: welke melk drinkt het kalf?
KEURINGEN
18 Een rijkdom aan kampioenen in Enter
25 Nefertete is een klasse apart in Ge en
INTERVIEW
22 De kalverhouderij onder een vergrootglas, een gesprek met Wim Thus
ECONOMIE
26 Ook de landbouwsector kent de invloed van de rentefluctuaties
hoofdartikel gentechnologie fokkerij Enter economie rente
18
Gezonde kalveren en een vlotte opfok, ook Amélie en Marie hebben er volle aandacht voor (foto: Koen Nijs)
12 22
3 INHOUD veeteeltvlees SEPTEMBER 2023
‘Onze kalverhouderij is een voorbeeld in de wereld’
Email: veno@venostal.com
Tel: 0229-544100
www.venostal.com
Volledig robuuste thermisch verzinkte behandelbox.
Veilige en sterke nekklem welke voor en achter te bedienen is.
Beiden kanten van de box volledig of op meerdere plekken te openen.
3-weg selectie vanuit de box.
Rubberen vloer en anti terugloop oplossing.
Doorloop voor personeel en ingang achterzijde dier.
Inclusief ‘squeeze’ voor kleinere dieren.
www.venostal.com
Bezoek onze website onzeBezoekwebsite
0229-544100
‘Wat is je lievelingskoe?’ Deze vraag zullen we allemaal toewijzen aan een kind en ze werd ook door een kind gesteld op het einde van een publieke doctoraatsverdediging aan de KU Leuven. Eerder kreeg de promovendus een spervuur van moeilijke wetenschappelijke, maar ook maatschappelijke vragen voorgelegd door een jury van professoren en wetenschappers. Ik had echter de indruk dat de moeilijkste vraag niet van hen kwam, maar van dat jonge meisje in het publiek. Op alle eerdere vragen was hij voorbereid vanuit zijn eigen onderzoek, kennis en ervaring. Maar die ene vraag bleek dan wel zo eenvoudig, maar ook zo onverwacht. Een dag eerder was er dit jaar geen keuring op de jaarmarkt in het centrum van diezelfde stad. Drie vleesveehouders besloten er wel witblauwen te tonen en de bezoekers te laten kennismaken met de runderen. Daarmee grepen ze een unieke kans om vooral publiek uit de stad en dan met name een veelheid aan kleuters en leerlingen uit het basisonderwijs een koe of kalf van dichtbij te laten zien. Steekproefsgewijs leerde ik zo dat nog niet een kwart van de kinderen ooit een koe van
dichtbij had gezien, laat staan dat ze het Belgischwitblauwras kenden. De vragen die daarbij gesteld werden, ook door de begeleidende leerkrachten, waren minstens even verrassend als die van dat meisje een dag later. Welke vleesveehouder zou denken dat hij of zij het verschil tussen een koe en een stier meermaals zou moeten uitleggen, of waarom een witblauwe koe zwart is. Hoeveel melk geven ze, kan ik die melk of die koe trouwens kopen? Niet de vragen op zich zijn zo belangrijk, maar wel de gedachte erachter. Het beeld van de mensen over onze sector is niet altijd het beeld dat wij denken dat ze hebben. Wij zijn met e ciëntie, kostenbeheersing, rendabiliteit of genetica bezig, maar die vragen spelen niet bij de leek wanneer hij of zij naar de koe kijkt. Zijn of haar beeldvorming van onze schattige kalveren en rustige, aaibare koeien is net wat anders. Belangrijk is dat we dit heel goed in beeld hebben en vooral dat we dicht bij deze mensen, onze consumenten, blijven. En daar dragen initiatieven als in Leuven, maar ook open dagen zeker aan bij.
In de nieuwe fokwaardepublicatie van Coöperatie CRV voor blonde d’Aquitainefokstieren is Herfe een opvallende nieuwkomer, Jackpot is dan weer een sterke stijger. Jackpot van de Boerlanderij is een van de nieuwere stieren in de kop van de publicatielijst. De zoon van Dizier du Moulin steeg dit jaar door naar een fokwaarde van 108 voor algemeen voorkomen.
Met 109 voor algemeen voorkomen, 111 voor rastype en 110 voor bespiering blijft Fromant (v. Domy) in de top staan. Ook Dizier du Moulin (v. Tilbury) staat daar met 109 voor algemeen voorkomen en 107 voor ontwikkeling. De stier met de hoogst betrouwbare fokwaarden (84% en 84 nakomelingen) is Arlequinzoon Empire. Hij kreeg ook 108 voor algemeen voorkomen. Nog een nieuwkomer is Horfe, een zoon van Eté. Zijn eerste 15 nakomelingen zorgen voor een fokwaarde 107 voor algemeen voorkomen.
Elk jaar publiceert Coöperatie CRV nieuwe exterieurfokwaarden voor blondestieren ingeschreven in het Nederlandse stamboek. De waarnemingen van de stamboekinspecteur vormen de basis van deze fokwaarden.
Geen prijskamp dit jaar op de jaarmarkt van Leuven, maar wel een voorstelling van Belgisch witblauw aan een publiek van jong en oud. Bezoekers konden er ook deelnemen aan een wedstrijd waarbij ze het gewicht van een vierjarige koe konden schatten.
Het Sint-Jacobsplein in het hartje van Leuven is al jaren de maandag van Leuven kermis, de ‘place to be’ voor alles wat met veehouderij te maken heeft. Ook voor de liefhebbers van Belgisch witblauw was dat het geval, maar de laatste jaren kalfde het aantal deelnemers voor de keuring sterk af.
Dit jaar werden maar een kleine dertig dieren van een beperkt aantal vleesveehouders opgegeven, te weinig voor een relevante keuring. Drie deelnemers namen echter samen met CRV en de stad Leuven het initiatief om toch dieren voor te stellen in Leuven. Guy Van Beirendonck, Bart Willems en Stijn Veulemans lieten zo witblauwen zien aan een publiek van enkele duizenden Leuvenaars en een groot aantal kleuters en leerlingen. Tal van vragen werden zo op de vleesveehouders afgevuurd door een verwonderd publiek van kleuters en basisschoolleerlingen.
Wie graag wat lekkers op zijn bord wou winnen, kon deelnemen aan de wedstrijd die de lokale veehouders hadden georganiseerd. Het gewicht van een vierjarige witblauwe moest zo geschat worden, acht waardebonnen voor de aankoop van rundvlees bij een lokale veehouder konden er gewonnen worden. Slechts twee van de kleine tweehonderd deelnemers wisten het correcte gewicht van 810 kilo te raden. Ongeveer tien procent van de deelnemers schatten de jonge koe boven de 1000 kilo.
Ruben Vande Walle, slager in Kluisbergen:
Uit: Het Laatste Nieuws, 25 augustus 2023
Op de Nederlandse nationale herefordkeuring lag deze editie het jureren in handen van de Anders Mortensen. In Manage Bartels in Mariënheem koos de eigenaar van Woodland Hereford in het Deense Vig de kampioenen uit.
Als ‘suprême champion’ koos Mortensen voor Stal Eemster Bo 7090 P van Stal Eemster, Rick Eikelboom, uit Dwingeloo. Deze dochter van Horstinge Nicholson P won samen met haar kalf Eemster Floor 0040 P (v. Mawarra Mustang P) ook eerder al het kampioenschap bij de zoogstellen. De algemeen kampioen vrouwelijk zit voortaan in de stal van de familie Kreun in Wadenoijen. Hun Hu Naomie P van de Bommel, een dochter van Auckvale Barnstormer, werd ook kampioen bij de gekalfde vaarzen en koeien. Kreun won met haar ook de prijs voor vrouwelijk dier met beste slachteigenschappen én het bedrijf toonde ook de beste bedrijfsgroep.
In de jongste rubrieken waren de nationale titels voor Horstinge Eva Valley P bij het jongvee. Zij is een dochter van Nordbaek T Bone R193 P uit de stal van Henk Kuipers uit Erm. De jongste vrouwelijke kampioen ofwel Mrs. Future werd Eemster Flora 7189 P, een dochter van Mawarra Mustang P, opnieuw van Rick Eikelboom en zijn Stal Eemster. Henk Kuipers had nog een prijswinnaar in Mariënheem. Zijn Horstinge Footscray P, opnieuw een zoon van Nordbaek T Bone R193 P, werd zowel kampioen bij de jonge stieren als algemeen kampioen als de stier met de beste slachteigenschappen. De kampioenstitel bij de oudere stieren was voor Amerhof Samson P, een zoon van Moesker Samson 1480 uit de stal van maatschap G. en M. Olde Keizer-Poorthuis
uit Losser. Deze stier werd in 2022 nog algemeen Nederlands kampioen. Mr. Future werd Klompsteeg Ferdinand P, een jonge zoon van Netherhall 1 Matty S098 P en gefokt door Klompsteeg Hereford uit Ruinen.
In het Verenigd Koninkrijk wordt op dit moment ruim drie kwart van de inseminaties met sperma van melkrassen uitgevoerd met gesekst sperma. Maar ook de helft van de inseminaties wordt met een gebruikskruisingsstier gedaan. Dit blijkt uit cijfers van de Britse Agricultural en Horticultural Development Board (AHBD).
Tussen maart 2022 en maart 2023 lag het aandeel gesekst sperma bij melkrassen in het Verenigd Koninkrijk op 76,5 procent. Hiermee werd de opgaande lijn in het gebruik van gesekst sperma verder doorgetrokken. In 2022 lag dit nog op 70,5 procent, in 2021 op
63,5 procent, in 2020 op 51,3 procent en in 2019 op 31,9 procent. Het aandeel gesekst sperma is daarmee ruimschoots verdubbeld in minder dan vier jaar tijd. Met het toenemend gebruik van gesekst sperma is ook de inzet van vleesstieren voor de gebruikskruising nog wat verder gestegen. Momenteel ligt het aandeel vleesstieren op 49 procent van het aantal inseminaties bij melkvee. Vorig jaar was dit nog 48 procent. Het holsteinras is met een aandeel van bijna 78 procent van de inseminaties het meestgebruikte melkras in het Verenigd Koninkrijk. Geneticaspecialist Marco Winters van de
AHDB verwacht dat het gebruik van gesekst sperma nog verder zal toenemen Hij noemt dit goed nieuws. ‘Melkveehouders kunnen door het gebruik van genoomfokwaarden steeds beter onderbouwde fokkerijbeslissingen nemen en alleen verder fokken met hun beste dieren’, legt hij uit.
In combinatie met het forse aandeel inseminaties voor de gebruikskruising betekent deze ontwikkeling ook dat minder stiertjes van melkrassen tot waarde hoeven te worden gebracht in de vleesveeketen. Ook dit is volgens de AHDB een gunstige ontwikkeling.
‘Vlees weggooien is voor mij de grootste vorm van dierenmishandeling’
Met een recent voorstel van de Europese Commissie zou de introductie van gewassen die zijn veredeld met crispr-cas snel dichterbij kunnen komen. Biotechnologen verzuchten dat dit hoog tijd wordt, veredelingsbedrijven kunnen niet wachten, maar boeren zijn nog stil. Inmiddels komt de lobby voor aanvullende garanties op stoom.
Oudere VeeteeltVlees-lezers zullen het zich vast nog herinneren. De opkomst van nieuwe biotechnologische technieken leidde in de jaren negentig van de vorige eeuw tot felle discussies. Zo ontstond in Europa veel maatschappelijke onrust rondom de introductie in Amerika van voedergewassen die via genetische modificatie resistent waren gemaakt tegen bepaalde herbicides. Als reactie op deze discussies voerde
de Europese Unie wet- en regelgeving in die de toepassing van genetische modificatie streng reguleert. Ook nieuwe technieken zoals crispr-cas (zie kader op de rechterpagina) vallen onder deze wetgeving. Dit betekent dat toepassing van deze technieken voor het verbeteren van landbouwgewassen alleen mogelijk is volgens strikte regels. Deze regels betreffen langdurige en kostbare veiligheidswaarborgen. De introductie van dit soort ge-
‘CRV is op dit moment op geen enkele manier betrokken bij projecten waarin gewerkt wordt met gene-editing-technieken, zoals crispr-cas’, benadrukt Chris Orrett. Hij is bij CRV wereldwijd verantwoordelijk voor onderzoek en ontwikkeling en volgt nauwgezet wat er op dit vlak internationaal gebeurt. ‘In de Europese Unie wordt op zeer beperkte schaal gewerkt met gene-editing bij dieren, maar uitsluitend voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Maar in de Verenigde Staten lopen al wel onderzoeksprogramma’s voor gene-editing in de rundveefokkerij’, vertelt hij. ‘Binnen de Amerikaanse wetgeving is het ook mogelijk om dieren die hieruit voortkomen, onder zeer
strikte voorwaarden te introduceren in de praktijk. Dit is bij rundvee tot nu toe nog niet gebeurd, maar de eerste varkens uit een fokprogramma met gene-editing komen nu wel op de markt.
‘Gene-editing kan worden ingezet voor eigenschappen die door één gen worden bepaald’, legt Orrett uit. Dan gaat het bijvoorbeeld om het gen voor hoornloosheid of het slickgen, dat ervoor zorgt dat runderen minder gevoelig zijn voor hittestress. Maar er zijn ook vormen van ziekteresistentie die gebaseerd zijn op één enkel gen. ‘Het voordeel van gene-editing is dat je een eigenschap kunt introduceren in een fokprogramma zonder toe te geven op het genetisch
niveau. Zo zou een fokkerij-organisatie versneld het complete stierenaanbod resistent kunnen maken tegen een ziekte’, geeft hij als voorbeeld. Gene-editing inzetten voor verbetering van de productieprestaties van dieren ziet de geneticus voorlopig niet gebeuren.
Orrett stelt vast dat toepassing van geneediting op dieren op dit moment niet strookt met de normen en waarden van CRV, nog afgezien van het feit dat dit binnen de EU niet is toegestaan. ‘Maar we zullen de ontwikkelingen volgen en moeten over dit onderwerp binnen de coöperatie met elkaar in gesprek blijven’, vindt hij. ‘De wereld kan er over tien jaar heel anders uitzien.’
van der Oost, hoogleraar
UR: ‘Crispr-cas kan een belangrijke bijdrage leveren aan verduurzaming van de landbouw’
wassen in de praktijk komt daardoor niet van de grond. Veel wetenschappers zijn kritisch op de strikte toepassing van de Europese gentechwetgeving. Volgens hen zijn nieuwe biotechnologische technieken als crispr-cas niet te vergelijken met de technieken uit de jaren negentig. Destijds werden vrij willekeurig genen van de ene plant in de andere gebracht, soms zelfs door uitwisseling tussen verschillende soorten. Crispr-cas is volgens de biotechnologen minstens zo veilig als de wel toegestane, meer traditionele veredelingstechnieken. Daarbij wordt in veel landen buiten Europa in de veredeling van gewassen voor de praktijk al wel gebruikgemaakt van crisprcas. Veredelingsbedrijven wijzen erop dat ze in Europa op achterstand raken.
Begin deze zomer presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor aanpassing van de wet- en regelgeving rondom gentech. In dit voorstel wordt de toepassing van crispr-cas veel minder streng gereguleerd. Hiermee komt een discussie over genetische modificatie opnieuw op de agenda. Zowel het Europees Parlement als de Europese lidstaten zullen de komende maanden een standpunt over het voorstel van de commissie moeten bepalen.
Een hartstochtelijk pleitbezorger voor de toepassing van nieuwe gentechniek is John van der Oost, hoogleraar microbiologie van Wageningen UR. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar crispr-cas en ontving voor zijn werk in 2018 de wetenschappelijke Spinozapremie.
‘Crispr-cas is een techniek waarmee je heel specifiek genen kunt in- en uitschakelen’, vertelt hij. De techniek kan worden toegepast op alle vormen van leven, van bacteriën tot mensen, en dus ook landbouwgewassen. Zo kunnen met behulp van crispr-cas relatief eenvoudig rassen worden gemaakt die resistent zijn tegen bepaalden ziekten. Ook de ontwikkeling van rassen die efficiënter groeien of bestand zijn tegen verdroging of verzilting, gaat met deze techniek veel sneller dan met de klassieke veredeling. ‘De toepassing van deze nieuwe gentechniek kan dan ook een grote bijdrage leveren aan verduurzaming van de landbouw. En het is een belangrijk wapen in de strijd tegen de invloed van klimaatverandering en bevolkingsgroei op de wereldvoedselvoorziening’, betoogt de hoogleraar. ‘We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven om geen gebruik te maken van de mogelijkheden die crispr-cas de mensheid biedt’, verwoordt Van der Oost de mening van veel collega’s. Volgens de bioloog is er geen wezenlijk verschil tussen crispr-cas en reeds toegelaten technieken die invloed
Crispr-cas is een relatief nieuwe biotechnologische techniek waarmee erfelijk materiaal heel precies kan worden veranderd. De techniek maakt gebruik van een stukje genetische code in combinatie met een eiwit dat werkt als een schaartje. De genetische code spoort specifieke stukjes genetisch materiaal op in een cel, waarna het ‘schaartje’ het dna op deze plaats knipt. Via het beschadigde dna kan gericht een nieuwe stukje erfelijk materiaal worden ingebracht. Een cel die een crispr-cas-behandeling heeft ondergaan, is daardoor genetisch veranderd. Als deze cel verder wordt opgekweekt, ontstaat een plant met andere eigenschappen.
De wetenschappelijke basis voor crispr-cas werd in 2012 gelegd en de techniek had direct grote impact. In 2020 wonnen de ontdekkers van crispr-cas de Nobelprijs voor de scheikunde. De Wageningse biotechnoloog John van der Oost kreeg al in 2018 de belangrijke wetenschappelijke Spinozaprijs voor zijn bijdrage aan de ontwikkeling van crispr-cas.
Met crispr-cas kan heel gericht worden geknipt in het dna Door het knippen raakt het dna beschadigd Doordat het dna beschadigd is, kan een nieuw gen worden ingebracht Door het knippen en plakken ontstaat een plant met andere eigenschappen
Foto’s boven: met behulp van crispr-cas kunnen minder droogtegevoelige maisrassen worden ontwikkeld
Foto linksonder: of een ras sojabonen dat goed kan groeien in het NederlandsVlaamse klimaat
Foto rechtsonder: of een voederbietenras dat resistent is tegen rhizoctonia
hebben op het erfelijk materiaal, zoals de behandeling van zaden met bepaalde chemische stoffen of bestraling met UV-licht. ‘Sterker nog: crispr-cas werkt veel nauwkeuriger, waardoor het risico op ongewenste veranderingen veel kleiner is’, legt hij uit. Van der Oost wijst er bovendien op dat ook bij het kruisen van rassen gebruik wordt gemaakt van veranderingen in het erfelijk materiaal. ‘In de klassieke veredeling wachten we af wat er spontaan gebeurt. Het resultaat is hetzelfde, alleen minder gericht en daardoor minder effectief’, aldus de hoogleraar.
Risico op bordje boer
Naast hartstochtelijk pleitbezorgers kent crispr-cas ook critici. Een van hen is Edith Lammerts van Bueren, emeritus hoogleraar biologische plantenveredeling bij Wageningen UR. ‘De voorstanders van crisprcas stellen dat slechts een specifiek gen van een plant wordt aangepast en dat de plant voor het overige identiek is aan soortgenoten. Maar zo simpel zit de natuur niet in elkaar’, werpt ze tegen. ‘De biosector kijkt anders naar het proces van veredelen. Een plant is niet het resultaat van een stapeling van individuele genen zoals een legobouwwerk het resultaat is van een stapeling van legosteentjes. Als er een gen wordt aangepast, heeft dat invloed op het functioneren van andere genen. In de biologische sector zullen ook deze nieuwe technieken daarom niet toegestaan zijn.’
Daarbij leerde Lammerts van Bueren uit onderzoek dat eigenschappen als droogtetolerantie en stikstof-
efficiëntie niet bepaald worden door slechts één gen, maar door een samenspel van vele genen die niet onder alle omstandigheden tot expressie komen. ‘Claimen dat je met crispr-cas een “climate-ready”-ras kunt fiksen, kan gewoon niet’, stelt ze. Tegen het argument dat de toepassing van crispr-cas het veredelingsproces versnelt, geeft Lammerts van Bueren ook tegengas. ‘Dat is niet per se een voordeel’, stelt ze. ‘Ieder groeiseizoen is anders en rassen reageren verschillend op wisselende weersomstandigheden. In de klassieke veredeling worden nieuwe rassen tien jaar beproefd en dat heeft een functie. Rassen die deze periode goed doorkomen, hebben bewezen robuust te zijn. Als rassen versneld worden geïntroduceerd in de praktijk, nemen we dus een risico en dat risico komt op het bordje van de boer.’
De argumenten die de pleitbezorgers van crispr-cas hanteren, komen de critici bekend voor. ‘Ook bij eerdere introducties van biotechnologie in de plantenveredeling werd geclaimd dat nieuwe rassen zouden bijdragen aan verduurzaming van de landbouw’, stelt Lieve Vercauteren, directeur van BioForm, de brancheorganisatie voor de biologische sector in Vlaanderen. Het tegendeel is volgens haar gebleken. De politieke discussie over crispr-cas wordt volgens Vercauteren mede gestuurd door de lobby van grote zaadveredelingsbedrijven. Dat veel van deze bedrijven onderdeel zijn van agrochemische concerns stelt haar
Edith Lammerts van Bueren, emeritus hoogleraar bioveredeling:
‘Claimen dat je met aanpassing van één gen een
“climate-ready”-ras kunt fiksen, kan simpelweg niet’
Nederlanders zijn niet per definitie tegen de toepassing van gentech bij de veredeling van gewassen. Ze zien dat technieken als crispr-cas gewassen kunnen opleveren die resistent zijn tegen ziekten en minder gevoelig zijn voor extreme weersomstandigheden. Maar ze betwijfelen ook of de teelt van met gentech aangepaste gewassen echt zal bijdragen aan verduurzaming van de land-
bouw. Ze vrezen ook dat bij de introductie vooral de belangen van zaadbedrijven voorop zullen staan. Dit blijkt uit recent onderzoek van het Rathenau Instituut dat gesprekken over dit onderwerp organiseerde met een dwarsdoorsnede van de Nederlandse samenleving. Veel deelnemers aan de discussies spraken hun onzekerheid uit over de gevolgen die
de teelt van gentechgewassen op lange termijn kunnen hebben voor mens en milieu. Ze vinden unaniem dat de toepassing van nieuwe gentechnieken gereguleerd moet blijven. Ook willen ze via de etikettering van voedingsmiddelen bewust kunnen blijven kiezen om voedingsmiddelen die door de toepassing van gentech zijn voortgebracht, wel of niet te consumeren.
daarbij niet gerust. ‘De ontwikkeling van nieuwe rassen met behulp van biotechnologie is duur en kan alleen worden terugverdiend met de verkoop van grote hoeveelheden zaad. Boeren zullen verleid worden om massaal voor een beperkt aantal rassen te kiezen met een afname van de biodiversiteit tot gevolg’, vreest ze. Overigens komt ook de lobby vanuit de biologische sector en maatschappelijke organisaties op stoom. Zo is de petitie ‘Houd ons voedsel gentechvrij’ inmiddels door ruim 40.000 Nederlanders ondertekend.
Vercauteren realiseert zich dat het lastig zal worden de toepassing van crispr-cas tegen te houden. ‘Maar we vragen wel nadrukkelijk aandacht voor de positie van de biologische sector. Wij willen garanties dat het telen van gmo-vrije rassen mogelijk blijft en dat de risico’s voor vermenging niet op biologische boeren worden afgewenteld. Daar is in het voorstel van de Europese Commissie nog helemaal niets over te lezen en dat verbaast ons zeer’, geeft ze aan.
Ook Ron Mulders, portefeuillehouder gezonde planten bij LTO Nederland, plaatst kritische noten bij het huidige voorstel. ‘Als nieuwe gentechnieken zoals crispr-cas kunnen helpen om meer weerbare gewassen te ontwikkelen, dan wijzen wij dat zeker niet af’, verklaart hij. ‘Maar voordat wij kunnen instemmen met de toelating van deze gewassen, moet aan een aantal belangrijke voorwaarden worden voldaan. Zo zijn wij tegen de invoering van patenten op rassen. Daarmee komt de macht eenzijdig bij grote veredelaars te liggen en dat verzwakt de positie van boeren en tuinders. Daarnaast moet de keuzevrijheid voor zowel boeren als consumenten gewaarborgd zijn. Dit betekent dat er regels moeten komen voor de etikettering van zaden en producten’, legt hij uit. En ten slotte – en hiermee verwoordt Mulders ook nadrukkelijk het standpunt van de biologische achterban binnen LTO – moeten er goede afspraken gemaakt worden over de manier waarop via crispr-cas veredelde gewassen en klas-
siek veredelde gewassen naast elkaar kunnen blijven bestaan. Vermenging zal niet altijd te voorkomen zijn. Boeren die crispr-cas afwijzen, mogen hiervan echter niet de dupe worden, vindt de portefeuillehouder. Een complicerende factor hierbij is dat gewassen die met behulp van crispr-cas zijn ontwikkeld, volgens veredelaars niet te onderscheiden zijn van gewassen die het resultaat zijn van klassieke verdeling. Mulders is van dit argument niet onder de indruk. ‘Natuurlijk moet het mogelijk zijn om crispr-cas-rassen te merken. Als veredelaars daartoe verplicht worden, is het op te lossen.’ Het valt Mulders op dat de discussie over crispr-cas nog niet erg leeft onder boeren. Maar hij legt uit dat de kritische opmerkingen van LTO via de overkoepelende Europese boerenkoepel Copa-Cogeca in Brussel worden ingebracht. ‘Copa-Cogeca is een krachtige lobbyorganisatie, dus ik reken erop dat onze bezwaren weerklank zullen vinden in het Europees Parlement. Over het voorstel van de commissie is het laatste woord nog niet gezegd.’ l
– Door een voorstel voor versoepeling van de Europese wetgeving komt de introductie van gewassen die zijn veredeld met behulp van crispr-cas, snel dichterbij.
– Voorstanders van de techniek claimen dat deze niet wezenlijk afwijkt van traditionele veredeling en een belangrijke bijdrage kan leveren aan verduurzaming van de landbouw.
– Critici wijzen op de machtspositie van grote agrochemische concerns en vrezen voor de gevolgen van de vermenging van gmo-gewassen en niet-gmo-gewassen.
– Boerenbelangenbehartigers wijzen crispr-cas niet af, maar vragen wel aanvullende garanties voor de positie van consumenten en boeren en tuinders.
‘Om keuzevrijheid te garanderen zijn regels nodig voor etikettering van crispr-cas-zaden en -producten’
De ontwikkelingen op hun vleesveebedrijf – nieuwe stallen en een verdubbeling van het aantal kalvingen – maken dat de familie Alaerts scherp is in elke stap binnen het bedrijf. Protocollen, makkelijke arbeidslijnen en focus op kalveropfok en preventie zijn zo de tools om ‘in control’ te blijven.
Tussen Leuven en Diest, vlak bij de bekende Vlooybergtoren in Tielt-Winge, ligt het bedrijf van de familie Alaerts. Sinds 2006 hebben moeder
Gerda en haar twee zonen Philippe en Jeroen het bedrijf enorm ontwikkeld. Daarbij krijgen ze de ondersteuning van hun partners Luc, Annelies en Karolien. Op moeder
Gerda na werken ze allen ook nog buitenshuis. Een externe hulp zorgt via een zorgproject voor extra handen.
Grootvader Emiel wandelt nog door de stallen en schrijft de dagelijkse gebeurtenissen op.
‘Het ouderlijk bedrijf lag hier 300 meter verder straatafwaarts’, vertelt Philippe. ‘In 2006 hebben we hier voor aan het bedrijf de eerste stal gebouwd, vijf jaar later
volgde de lange stal voor de fokkerijdieren, samen met de bedrijfswoning. Nog eens vijf jaar later hebben we de jongveestal en de kalfstal in gebruik genomen. De stroloods met werkhuis is ons meest recente bouwwerk.’ Al die dakoppervlakte en de noodzakelijke verhardingen zorgen natuurlijk voor heel wat regenwater, dat oorspronkelijk vooral afgevoerd werd naar een open infiltratieveld. ‘Maar de infiltratie van zo’n bekken is toch niet geweldig’, geeft Philippe aan. Een reden hiervoor is de ondergrond, de locatie ligt immers op een getuigenheuvel, een erosiebestendige heuvel die in dit geval ook minder waterdoorlatend is. ‘Daarom hebben we tussen de stallen door allemaal gleuven gegraven. Die vergen
TEKST WIM VEULEMANSweliswaar veel meer onderhoud, maar laten het water veel makkelijker infiltreren.’
Arbeidsorganisatie, onderbouwde protocollen en slimme investeringen zijn de rode draad in de bedrijfsvoering. De 700 witblauwen en de 100 hectaren die bewerkt worden vragen zo’n onderbouwing. Op enkele aangekochte dieren na is het bedrijf volledig intern tot dit aantal gegroeid. ‘De investeringsdruk is hoog door de aankoop van grond, de bouw van stallen met daarbijhorende emissierechten en de mechanisatie die erbij kwam’, geeft de jonge vleesveehouder aan. ‘Dit alles kon alleen maar doordat de kostendruk lager lag. Nu is die veel hoger dan tien jaar geleden. Om te kunnen groeien zijn toen meer dieren aangehouden. Vandaag kosten die meer en zouden ze ook een hogere afzetwaarde hebben’, verklaart hij.
Om makkelijk te kunnen werken werd in 2010 in de tweede gebouwde stal ook een behandelstraat voorzien. Deze wordt dagelijks gebruikt om dieren van de naastliggende boxen te insemineren, tweewekelijks de hoogdrachtige koeien te vaccineren, tweemaandelijks op dracht te scannen alsook jaarlijks de dieren te scheren. Efficiëntie was dus nodig om te kunnen groeien, ook in de fokkerij. De stierkeuze is vooral gericht op economische kenmerken. ‘Vitale kalveren zijn de eerste stap’, geeft Philippe aan. ‘Lengte en breedte zijn voor ons ook belangrijk. We gebruiken graag stieren met gewicht in de borst en goede ruggen.’ Minder aandacht schenken ze aan de finesse van een stier. In het verleden hebben Rejoui en Jackpot hier wel goede resultaten neergezet, niet toevallig stieren met groeikracht.’ Meer recent zijn de jonge vleesveehouders enthousiast over de kalveren van Cachemire en Iniesta. De vitaliteit van deze kalveren in combinatie met breedte en bevleesdheid overtuigde hen.
Om voldoende stro te hebben kopen ze jaarlijks ook nog 230 hectare stro bij. ‘In totaal hebben we jaarlijks een 4000 grote balen stro nodig’, vertelt Philippe. ‘Dat komt doordat er slechts een beperkt aantal dieren naar buiten gaat.’ De gronden rondom de hof worden bewerkt en veel weiden worden gemaaid. De familie ziet meer voordelen in het binnenhouden. ‘Tochtig zien, gezondheidsproblemen snel opmerken en evenwichtig voeren zijn daarbij sterke voordelen’, verklaart Philippe. De gehele akkerbouwtak staat volledig in het teken van het rundvee. Tarwe en spelt worden bij de lokale handelaar opgeslagen en in geplette vorm bij een eigen krachtvoer ingemengd. Ook voederbieten, mais, perspulp, graskuil, protistar en ccm vormen een onderdeel van het rantsoen. De basis van het dagelijks rantsoen bestaat uit deze onderdelen. ‘Elke dag voeren we zo’n 400 kilo ccm, een dankbaar energetisch product dat ook makkelijk bewaard kan worden in worsten’, vertelt Philippe. ‘Een punt van aandacht is dat vogels en ongedierte dit ook een goed product vinden’, lacht hij. ‘Ook hier is preventie nodig.’
Verder worden spelt en tarwe op het bedrijf geteeld en gevoerd. De spelt bij het jongvee en de kalveren, de tarwe zit samen met soja, lijnschilfers en protegrain in een eiwitkern van 30 procent ruw eiwit. ‘Deze eiwitkern
naam bedrijf Alaerts en zonen lv eigenaren Gerda (61) en Luc (64) Alaerts, Philippe (36), Annelies (35) en Amélie (7), Jeroen (36), Karolien (35) en Marie (8), en grootvader Emiel (97) plaats Tielt-Winge veestapel 700 witblauwen grondgebruik 100 ha gras, mais, voederbieten, tarwe, spelt en luzerne
wordt samen met het basisruwvoerrantsoen via de voermengwagen verstrekt aan het jongvee tot elf maanden en de stieren in de groeifase. Dat brengt het volledige rantsoen op 15 procent ruw eiwit’, verduidelijkt Philippe. ‘De oudere vaarzen en de zoogkoeien krijgen dezelfde basis, maar dan in verdunde vorm. Er wordt extra graskuil toegevoegd, anders zou het rantsoen te hoogenergetisch zijn.’
Door met slechts twee basisrantsoenen te werken in de voermengwagen proberen ze de arbeid technisch te beheersen. Bepaalde diergroepen krijgen wel extra aanvullingen. Zo krijgt het jongvee krachtvoer bij van 19 procent ruw eiwit met 20 procent spelt samen met hooi. Ook in de afmestfase krijgen de koeien en stieren krachtvoer en ccm bijgevoerd.
Alle dieren worden op het bedrijf zelf afgemest en verhandeld via grossist Herbots. De koeien hebben daarbij maximaal drie keer gekalfd. ‘Dat ligt misschien net wat
De familie Alaerts van links naar rechts: Philippe, Emiel, Luc, Gerda en Jeroen
Tielt-Winge
Een kleine groep dieren loopt in de zomer deels op de weide
hoger dan op andere bedrijven, maar we hadden de voorbije jaren de extra kalveren nodig voor onze eigen groei’, verklaart Philippe. De stieren worden in de winter afgezet op een leeftijd van 16 tot 17 maanden en halen dan een geslacht gewicht van 450-500 kilo. ‘In de zomer lopen ze tot drie weken langer’, verduidelijkt hij. ‘We hebben dan wat meer ruimte en de groei is vaak ook iets lager in de zomer door de hogere temperaturen.’
Nog een restant van de interne groei zijn de opruimstieren op het bedrijf. Dieren die na twee inseminaties niet drachtig zijn, komen bij hen terecht. ‘Maar nu we op dit aantal zitten, twijfel ik toch of we dit zo blijven doen.’
Hekel aan curatief behandelen
De groei – op tien jaar tijd is het bedrijf verdubbeld in aantal kalvingen – en de omvang hebben er ook toe geleid dat het vleesveebedrijf enorm inzet op preventie en protocollen. De kalveropfok is vrij intensief, en goed georganiseerd. Met bijna 300 kalvingen is dat essentieel. ‘De kalveren komen meteen in een mobiele eenlingbox terecht en we sonderen ze meteen met biest’, vertelt Philppe. ‘De hoeveelheid biest gaat tot maximaal 3,5 liter, meer krijgen ze niet op. We proberen zo veel mogelijk eigen biest te verstrekken, onze hoogdrachtige dieren worden ook gevaccineerd en krijgen extra vitamine en selenium om zo de best mogelijke biest te hebben. De brix-waarde is uiteindelijk leidend.’
Pas wanneer het kalf weer honger heeft en dit aangeeft, vaak na 24 uur, krijgt het opnieuw melk. Daarbij leren ze de kalveren meteen drinken in een emmer. Na drie weken schuiven de kalveren door naar de eenlinghutten in de jongveestal, vier weken later komen ze in groepen van vijf.’ Opvallend is dat de melktaxi uitgerust is met hokherkenning en alle kalverhutten voorzien zijn van transponders. ‘Dit werkt zeer praktisch’, pikt Annelies in. ‘De melktaxi berekent alles vooraf aan de hand van
de ingestelde leeftijd per kalf en de voedercurve die we hebben ingebracht aan de hand van een op- en afbouwschema. Door de juiste temperatuur van het water, het exacte aantal kilogrammen melkpoeder en de juiste mengtijd kunnen we consequent voederen.’ Voeding is belangrijk in de opstart van de kalveren, maar voor de Hagelandse vleesveehouders is er meer nodig. ‘We hebben extra geïnvesteerd in overdrukventilatie. Twee ventilatiebuizen brengen continu verse lucht in naargelang de staltemperatuur en een ventilator zorgt voor de afvoer’, verduidelijkt Philippe. Daarnaast hebben ze stroroosters om de dieren droog te houden en worden alle kalveren snel en herhaaldelijk gevaccineerd. ‘We willen zo veel mogelijk problemen voorkomen, preventief werken. Bijna continu hebben we gereinigde en ontsmette kalverboxen klaar staan. De kost van vaccineren weegt niet op tegen de behandelkost en -tijd alsook de vertraging in de groei. We hebben een hekel aan curatief behandelen’, zegt Philippe stellig. l
Extra foto’s online
Meer beelden van bedrijf Alaerts in Tielt-Winge zijn te vinden op de website van Veeteeltvlees
Futé x Larron d’Yvoir
Op 39 mnd.: 1.165 kg en 145cm (+2)
Ki-code: 945128
⊲ Super economische stier
⊲ Gemakkelijke bloedvoering
⊲ Perfect beenwerk
Wilt u sperma van Cachemire of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op shop.crv4all.nl of shop.crv4all.be
Aan de hand van praktijkcases schrijven verschillende voeradviseurs van Aveve (B.) en Agrifirm (Nl.) over rantsoenberekeningen in de vleesveehouderij. Deze editie beschrijft Anne Vandelannoote de verschillen in melk voor jonge kalveren.
Na de biest start het kalf op met koemelk of kunstmelk. Elk type heeft zijn voor- en nadelen. Kenmerken van koemelk zijn een sterke concentratie in vet- en eiwitgehalten. Ze bevatten vaak meer, maar ook een variabele hoeveelheid vetten. Dit kan soms leiden tot diarree. Koemelk kan op het bedrijf een transmissiefactor zijn van dierziekten zoals para-tbc, ibr, mycoplasma of salmonella. Een goede kennis en controle van de gezondheidsstatus beperken dat risico. Verder bevat koemelk minder vitamines en mineralen zoals ijzer, selenium en jodium, om aan de behoefte van het kalf te voldoen.
Bij kunstmelk is de vet-eiwitverhouding constant. Het aanbod aan kunstmelk is gevarieerd met verschillen in het aandeel, het type en de kwaliteit van de eiwitten en vetten. Bij kunstmelk is de bereiding van de melk met een juiste oplostemperatuur en dosering even belangrijk voor een goede vertering. Voor een goede melkopname moet de drinktemperatuur 40°C is. Zo treedt de slokdarmsleufreflex in werking en voorkomt men pensdrinken. De drie belangrijkste nutriënten voor kalveren in melk zijn lactose, eiwitten en vetten. Bij kunstmelk zijn de vetten voornamelijk aangebracht vanuit beter
Links op de afbeelding de gewenste, goede stremming, rechts een slechte stremming. Een slechte stremming leidt tot voedingsdiarree. De oorzaak hiervan kan te veel melk per voeding, stress, infectiedruk en de kwaliteit van het mageremelkpoeder zijn
Mageremelkpoeder (MMP) is een eiwitrijke zuivelgrondstof, die ontstaat als nevenproduct uit de botermakerij. Deze zuivelgrondstof wordt vaak als een percentage weergegeven op het etiket bij kunstmelkpoeders. In mageremelkpoeder bevindt zich een hoog aandeel caseïne. Caseïneeiwitten hebben invloed op de verteringssnelheid van de kunstmelk. Zo zal bij een kunstmelk op basis van 50 procent mageremelkpoeder de volledige vertering van een voedingsbeurt ongeveer zes uur duren. Dit komt door het stremmingsproces in de lebmaag. Bij kunstmelk met beperkt tot geen mageremelkpoeder duurt de volledige vertering slechts twee uur.
Zowel kunstmelk als volle melk hebben hun eigen sterke kenmerken met specifieke impact op de vertering
verteerbare plantaardige oliën tegenover zuivelvetten in koemelk. Eiwitten in koemelk bestaan voor 80 procent uit caseïne-eiwitten, de resterende 20 procent zijn wei-eiwitten. Caseïne is gemakkelijk afbreekbaar in essentiële aminozuren voor de synthese van andere eiwitten. Ook de wei-eiwitten hebben een hoge biologische waarde. In kunstmelk bestaan de eiwitten uit een combinatie van caseïne, wei-eiwitten en soms plantaardige eiwitten. Caseïne-eiwit moet voor een optimale vertering eerst stremmen in de lebmaag. Daarna gaat dit stremsel naar het darmstelsel, waar de opname van aminozuren gebeurt. Bij
wei-eiwitten is deze stremming niet nodig, het wordt verteerd via het darmstelsel. Lactose is van nature aanwezig in koemelk en via de zuivelgrondstoffen in kunstmelk. Dat wordt, na een splitsing tot glucose en galactose, via het darmstelsel opgenomen in de bloedbaan. Het levert samen met de vetten, die ook in de darm verteerd worden, energie aan het kalf. Of het nu om volle melk, kunstmelk met caseïneeiwitten of op wei-eiwitten gebaseerde kunstmelk gaat, elk type heeft zijn kenmerken en impact op de vertering. Een gezonde darmflora speelt daarom voor elk kalf een cruciale rol in de nutriëntenopname.
Elk jaar kent het Overijsselse Enter midden augustus een toevloed van paarden en runderen. Op het plein in het centrum van het dorp hielden de stamboeken van maar liefst vier vleesrassen ook dit jaar een vleesveekeuring met voor elk ras hun kampioenen. Voor verbeterd roodbont ging het zelfs om de nationale keuring.
De vleesveetentoonstelling in Enter gold voor verbeterd roodbont als nationale keuring. Dat zorgde er onder meer voor dat meer dan vijftig dieren van zestien fokkers deelnamen. Het jureren lag in handen van het trio Marc Kouwenberg, Corné van der Ven en Arend Jan Westerkamp.
Zelf twee titels pakken en twee titels met twee nakomelingen, het was een knappe prestatie van verbeterdroodbontstier Jacob van de Loevesteinhoeve. Hij won zelf twee kampioenstitels, het algemeen kampioenschap en het kampioenschap oudere stieren (ouder dan twee jaar). De Maartenzoon van
Verbeterd roodbont organiseerde dit jaar de nationale keuring in Enter
Evert Roozendaal uit Beilen deed dit met een strakke bouw, ook in de bovenhand, finesse en een diep gebilde achterhand. Maar ook twee nakomelingen van Jacob van de Loevesteinhoeve pakten een nationale titel.
De jongste nieuwe nationale verbeterdroodbontkampioenen waren Glamour van Halfweg en Jan van de Oude Smitse. Elk won de titel bij de mini’s tot vier maanden. Glamour, een dochter van Jacob van de Loevesteinhoeve, is eigen aan Theo Veerman uit Zuidoostbeemster. Glamour won door haar finesse en complete bouw met een mooie bevleesdheid. Jan is een zoon van Jasper van de Oude Smitse en gefokt door de Roel de Smit uit Amstelveen. Jan showde zich met veel maat en ontwikkeling.
Voor Veerman was Glamour niet de enige nationaal kampioene. Ook de moeder van Glamour wist een nationale titel binnen te halen. Lautinusdochter Charlotte van Halfweg – kampioen vrouwelijk vier tot zes jaar –toonde zich heel vlot in de stap, rastypisch en met veel kwaliteit in haar fenotype. Samen met haar dochter Glamour won ze ook de rubriek zoogstellen. De derde kampioene uit de Veermanstal was Golden Betsie van Halfweg. Als tweede nakomeling van Jacob van de Loevesteinhoeve met een titel won ze met een mooi getypeerde bouw het
kampioenschap bij de vrouwelijke dieren van 4 tot 12 maanden oud. Tussen de beide Halfwegdames in pakten Teuntje 2 en Knedo Daisy Duke elk een kampioenstitel. Teuntje 2, een dochter van Norbert en eigen aan Teun van Zaanen uit Amsterdam, deed dit met finesse in het beenwerk en met een totaalplaatje in rastype. Ze werd kampioen vrouwelijk in de leeftijdsgroep van een tot twee jaar oud en Miss Toekomst. Daisy Duke, de Remcodochter van Knedostables van Marnix Knetemann uit Wijdewormer, werd bij haar kampioenswinst in de groep van twee tot vier jaar door de jury bewierookt als hét voorbeeld van hoe een verbeterd roodbonte zou moeten zijn: fijn in de bespiering, sterk in de flank, met lengte en sterk op de benen. Zes-en-een-half jaar oud is ze, de nieuwe
algemeen kampioene bij verbeterd roodbont. Madelief 11 van de Jacobushoeve, dochter van de eigengefokte Gontinus, imponeerde de jury met haar jeugdige uitstraling, vlotheid in beweging en lengte. Ze won voor fokker Bert van Abeelen uit Dorst ook bij de koeien ouder dan zes jaar.
Knedo Fifty-One, een zoon van Jandlis Bert, won voor vader en dochter De Groot uit Zoetermeer de kampioenstitel bij de stieren van 4 tot 12 maanden. De stier showde veel rastype en een mooie ronding in de bil. Hij kreeg ook de vermelding Mister Toekomst. Tuur van Zeeland is de nieuwe nationaal kampioen bij de stieren van een tot twee jaar. De zoon van Jorgen en eigen aan De Schermer Dyke uit Grootschermer toonde zich met finesse en mooi beenwerk.
Ook een kleine veertig blondes namen deel aan de jaarlijkse vleesveekeuring in het centrum van Enter. Grootinzender Jan
Schilder – JGZ Beheer bv – uit Hoogwoud nam het merendeel van de titels mee terug naar zijn stal. Bij de jonge stieren onder het jaar was er winst voor zijn Texas van de Woeste Hoeve, een jonge zoon van Macao, die het Franse jurylid Louis Lardière prees om zijn lengte en finesse met een mix tussen bespiering en ontwikkeling. Texas werd ook aangeduid als Mister Toekomst en als algemeen kampioen mannelijk in Enter. De stal van Schilder kende nog een andere kampioensstier in Enter. Structure van de Woeste Hoeve won de titel bij de stieren van een tot drie jaar. Deze zoon van Popeye, een stier uit de eigen stal, is een dier met veel lengte en sterk beenwerk.
Tatjana van de Woeste Hoeve, een dochter van Imposant, werd algemeen kampioen vrouwelijk, nadat ze al eerder de titel vrouwelijk van een tot drie jaar had gewonnen. De Maliendochter van Schilder toonde zich als een vaars met veel fijnheid in de benen, het skelet en de huid. Daarnaast overtuigde ze ook met een mooie rasuitstraling, ook in de
kop. Stalgenote Trofee van de Woeste Hoeve, dochter van Jasmin, won de kampioenstitel bij blonde d’Aquitaine tot een jaar oud met veel lengte en een goede ruglijn in de bouw. Daarnaast showde ze veel fijnheid en ronding in de bil. Ultime van de Woeste Hoeve, een Horfenakomeling, werd verkozen als Miss Toekomst om haar mix tussen
skelet en bespiering, lengte en veel fijnheid. D.C. Online, een in Duitsland geboren Fromantdochter en nu eigen aan De Menningweer uit Grootschermer, wist de winst te pakken bij de koeien ouder dan drie jaar. De koe stond er in mooie conditie bij, showde een mooie ontwikkeling met een goede ruglijn en veel balans.
De vijf winnaars in het kampioenschap bij blonde d’Aquitaine
Bij piemontese werd voor de keuring in Enter een twintigtal dieren afgevaardigd. De keuze van juryleden Peter Mabesoone en Johan Rouweleer voor de beste bedrijfsgroep viel op de Molenzichtstal van Vught Veebedrijf. Dit bedrijf uit Oisterwijk won met Molenzicht Quattro, een zoon van Quarto, de enige kampioenstitel bij de stieren. Quattro is een jonge stier met een fijne bespiering, lengte en goed beenwerk. Meteen werd hij ook algemeen kampioen en Mister Toekomst.
De titel vrouwelijk onder een jaar was bij piemontese voor Jura, een jonge dochter van Ural van de Kreitehei. Jura, die eigen is aan Van de Sande-van Dijk vof uit Haaren, liet een goede bovenbouw zien, een fijne bespiering en veel rastype.
Natasja 58 van Henk Hengsteboer uit Nieuwleusen won de kampioenstitel vrouwelijk van een tot drie jaar. De Uforobotdochter toonde zich goed ontwikkeld en compleet met veel rastype. Natasja 58 werd ook Miss Toekomst en algemeen kampioen. Ook Roza 1, de kampioen in de categorie koeien ouder dan drie jaar, komt uit een
stal van Hengsteboer maar dan wel van Henks zoon Anne-Jan Hengsteboer uit Punthorst. Elk hadden ze een koe mee in Enter, en beide keren waren ze goed voor
de titel. Roza 1, een Valentinodochter, stapte met fijn beenwerk en een complete bouw door de Enterse showring.
Dertig witblauwen streden in Enter om de titels. Het algemeen kampioenschap mannelijk bij witblauw was voor de jongste kampioen in de reeks. De bijna zes maanden oude Hilary van de Rieten van Polinder uit Nunspeet won ook het kampioenschap bij de stierkalveren tot zes maanden en werd door de jury, vader en zoon Hoogeveen, verkozen als Mister Toekomst. De
Darkozoon toonde zich mooi getypeerd met veel finesse en een prachtige achterhand. Polinder won ook het kampioenschap bij de stieren van zes tot twaalf maanden. Zijn Felix van de Rieten is eveneens een zoon van Darko met een mooie breedte in de bouw en een enorme ontwikkeling. Tot slot was de kampioenswinst bij de stieren van een tot twee jaar voor Winslow ut de Groe, een
zoon van Fly in eigendom van Jan te Riele uit Vaassen. Winslow showde breedte in de achterhand met een mooie belijning en finesse in de huid.
De jongste vrouwelijke kampioen bij witblauw was de vijf maanden oude Van de Werler Souplesse, ook een Darkonakomeling. Deze kampioene vrouwelijk tot zes maanden komt uit de stal van vof Boerkamp uit Beemte Broekland. Souplesse in de stap, lengte, finesse en ontwikkeling brachten haar deze titel. In de leeftijdsgroep van zes tot twaalf maanden was de kampioenswinst voor Peach 2 van Stelt, een dochter van Libramontkampioen Maradona du Champ du Moulin. De vaars van de familie Steltenpool uit Obdam werd ook aangeduid als Miss Toekomst. Dit deed ze met veel finesse in het beenwerk en een prachtige bespiering, die ze ook toonde in de achterhand.
Gebr. Horlings Rosanne, dochter van Engin, won voor de broers Horlings uit Ruinen de titel bij de vaarzen van een tot twee jaar. Rosanne demonstreerde in Enter ontwikkeling en maat, een bespierde voorhand en een mooi bespierde achterhand. Kardashian, een mooi belijnde dochter van Toscan, won de titel bij de koeien.
Bij witblauw werden zeven kampioenen verkozen, de kampioenskoe ontbreekt op de foto
(Wilmots du Falgi x Sheriff de Centfontaine)
Op 53 mnd.: 1261 kg en 145 cm
Veelbelovend en bewezen genen
Ki-code: 945172
⊲ Licht geboren kalfjes
⊲ Vererving van uitzonderlijk
brede voorhand
⊲ Genomicsindexen op 14 mnd.: gewicht 120 en gestalte 107
Wilt u sperma van Desire of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op shop.crv4all.nl of shop.crv4all.be
leeftijd 65
opleiding onder meer Aeres Hogeschool Dronten, Hoger Kader dierveredeling, Wageningen UR diervoeding, TIAS School for Business en Society, senior leadership programme
functies onder meer voorzitter vakgroep
vleeskalverhouderij LTO Nederland, voorzitter Avipol, mede-eigenaar vof Thus Agro vorige functies onder meer diverse functies bij Rabobank Nederland en Rabobank International, bedrijfsvoorlichting consulentschap varkens- en pluimveehouderij
‘Er zijn nog genoeg jonge bedrijfsopvolgers met ambities in de vleeskalverhouderij’
naam Wim Thus
Aanpak piekbelasters, dierwaardige veehouderij en druk op inzet van antibiotica. ‘De vleeskalversector ligt onder een vergrootglas’, ervaart LTO-vakgroepvoorzitter Wim Thus. ‘We werken aan veranderingen. Maar vergeet niet dat de wereld met respect kijkt naar de Nederlandse vleeskalverhouderij.’
Op het bureau van Wim Thus, voorzitter van de vakgroep vleeskalverhouderij van LTO Nederland, liggen flinke stapels rapporten. In zijn werkkamer, gevestigd in de voormalige koeienstal van een historische Brabantse langgevelboerderij, heeft hij de laatste jaren veel tijd besteed aan het doorploegen van scenariostudies en toekomstverkenningen voor de vleeskalversector. ‘Toen ik negen jaar geleden deze functie aanvaardde, stond er anderhalve dag in de week voor. Inmiddels ben ik er minstens dubbel zoveel tijd aan kwijt’, vertelt Thus.
Achter zijn huis hield de beroepsbestuurder altijd een koppel schapen en wat vleesvee.
‘Om zelf aan den lijve te blijven ondervinden wat het is om boer te zijn’, verklaart hij. Maar de stallen zijn gesloopt en het weiland is omgevormd tot royale achtertuinen van nieuwbouwvilla’s. Met de aankoop van een Gelders akkerbouwbedrijf van een familielid op leeftijd is Thus echter nog steeds ook boer. Het is een welkome afwisseling voor het vaak stressvolle bestuurswerk. ‘De kalversector ligt onder een vergrootglas en we worden nogal eens in de verdediging gedrukt. Maar ik zou dit werk niet kunnen doen als ik voor de sector niet volop perspectief zou zien.’
Om maar gelijk met een heikele kwestie te beginnen: de aanpak piekbelasters raakt de vleeskalversector hard. Wordt dit de doodsteek?
‘Zeker niet! Het stikstofbeleid zal absoluut consequenties hebben. Maar wat die conse-
quenties zullen zijn, is op dit moment nog steeds onduidelijk. Er staan twee landelijke en een aantal provinciale stoppersregelingen open. Maar voor veel kalverhouders bieden deze onvoldoende perspectief. Ik mag toch echt hopen dat de overheid haar belofte nakomt om nog dit jaar ook een verplaatsingsregeling en een innovatieregeling open te stellen. Pas als kalverhouders inzicht hebben in alle opties, kunnen ze hun toekomstplannen opmaken.’
‘Ja, ook in de vleeskalverhouderij zijn er ondernemers die tegen het einde van hun carrière lopen. Daarvan zal een aantal vervroegd willen stoppen. Maar er staan ook nog genoeg jonge, ambitieuze bedrijfsopvolgers klaar. Samen met Aeres hogeschool Dronten en Aeres mbo Barneveld werken we aan een gespecialiseerd opleidingsprogramma voor vleeskalverhouders. En via LTO is er nu ook een kennismakelaar aangesteld.’
‘Dat we hierin investeren laat zien dat we ons moeten inspannen om meer kennis te vergaren en te verspreiden. Maar het is ook het bewijs dat we toekomst zien voor de vleeskalverhouderij in Nederland.
Het antibioticumgebruik in de vleeskalversector is in 2022 met 5,6 procent gestegen. Baart dit u zorgen? ‘Vermindering van het antibioticumgebruik heeft de volle aandacht van vleeskalverhouders. Hierin moeten en willen we echt nog een slag maken. Zonder dat dit ten koste gaat van de diergezondheid natuurlijk. Het wordt de kalverhouderij echter niet gemak-
kelijk gemaakt. Zo blijkt de verhoging van de transportleeftijd voor Duitse kalveren nog geen onverdeeld succes. Een kalf van vier weken oud vraagt een andere opstart dan een kalf van twee weken oud, ervaren kalverhouders. De gedachte is dat oudere kalveren robuuster zijn en daardoor minder kwetsbaar. In de praktijk blijkt dat lang niet altijd zo te zijn. Hoe langer de kalveren op de melkveebedrijven blijven, hoe groter de variatie in dieren die naar de vleeskalverhouderij gaan. Dat maakt een ouder koppel juist kwetsbaarder. Als daardoor een koppelbehandeling extra nodig is, loopt het antibioticumgebruik snel op, zeker omdat er meer werkzame stof nodig is voor oudere en dus zwaardere kalveren.’
‘We houden er rekening mee dat ook Nederlandse kalveren in de toekomst langer op het melkveebedrijf zullen moeten blijven. Daar zullen we ons op aan moeten passen en de ervaring met Duitse kalveren, zal daarbij helpen. Maar wat ons betreft moet een aangepaste leeftijdseis wel voor alle EU-landen gaan gelden. Een ongelijk Europees speelveld is zeer ongewenst.’
Een van de maatregelen die kan helpen om de inzet van antibiotica te verminderen, is een verhoging van de gezondheidsstatus. Hoe staat het met het voornemen om vanaf 1 januari 2024 enkel nog bvd-vrije kalveren op te zetten?
‘Het voornemen om in 2024 volledig bvdvrij te worden heeft de sector nog steeds. Maar reken me er niet op af als het een paar maanden later wordt. We stuiten op praktische problemen. Zo willen we nog dit jaar starten met een pilot waarin de bvdstatus van het herkomstbedrijf wordt vastgelegd in het Kalfvolgsysteem. Maar daarvoor moeten databestanden aan elkaar worden gekoppeld en dat blijkt ingewikkeld. En ook de privacywetgeving vormt een belemmering. Ik wil niet somber zijn, we hebben in de dierziektebestrijding de laatste jaren flinke stappen vooruit gezet. Maar we zijn er nog niet.’
In discussies over de vleeskalversector gaat het vaak over dierwelzijn.
Wat verwacht u van het convenant dierwaardige veehouderij?
‘We zijn op ons eigen aandringen betrokken bij de gesprekken. Maar het zijn lastige discussies. De uitganspunten van de convenantpartners aan tafel zijn verschillend. Maatschappelijke organisaties kijken heel anders naar dierwelzijn dan veehouders. Als zij het hebben over diereigen gedrag refereren ze aan het gedrag van runderen in de natuur. Terwijl een gedomesticeerd dier andere gedragingen en behoeften laat zien. Ik hoop dan ook dat de uitkomst van de discussie niet een blauwdruk wordt waaraan de vleeskalverhouderij moet voldoen, maar een richting aangeeft waarin de vleeskalverhouderij zich zou moeten ontwikkelen. Het is goed dat we deze discussies voeren en wij zijn ook zeker bereid om te investeren in dierwelzijn. Maar we moeten oppassen dat we in Nederland niet te ver gaan. Als we onszelf met overdreven strenge eisen uit de markt prijzen, verschuift de vleeskalverhouderij naar landen waar dierwelzijn veel minder goed geborgd is.’
Als de kalversector negatief in het nieuws komt, gaat het vaak over misstanden tijdens het transport van jonge kalveren, bijvoorbeeld vanuit Ierland. Is dit een reden om te stoppen met langeafstandstransporten?
‘Laat ik voorop stellen dat slecht behandelen van kalveren niet getolereerd kan worden. Voor kalvertransporten gelden strenge dierwelzijnseisen en samen met onze collega’s van brancheorganisatie Vee en Logistiek Nederland zien we erop toe dat handelaren en transporteurs zich hieraan houden. Bij het overgrote deel van de transporten gebeurt dat ook. De risicomomenten zijn het op- en afladen van dieren. Voor het welzijn van het kalf maakt een paar uur langer of korter in een vrachtauto echt niet zo veel uit.’
‘Omdat in Ierland de meeste koeien kalven in het voorjaar en er in Nederland een afkalfpiek is in het najaar, vullen de Ierse kalveren een gat in de aanvoer. De export van Ierse kalveren zal zeker blijven plaatsvinden. Als we ze in Nederland importeren, moeten de dieren tijdens het transport optimaal worden verzorgd. Controle en borging zullen scherper moeten worden.’
Groeperingen die kritisch zijn op de vleeskalverhouderij stellen dat het niet uit te leggen is dat kalveren worden geïmporteerd, het vlees wordt geëxporteerd en de mest en stikstof hier blijven. Hoe pareert u die kritiek?
‘Voor een klein land als Nederland is import en export natuurlijk een relatief begrip. Het gros van de geïmporteerde kalve-
ren komt uit buurland Duitsland en wordt getransporteerd over een afstand van enkele honderden tot hooguit duizend kilometer. Mag je dat import noemen? Ook de export van kalfsvlees vindt voor het overgrote deel binnen Europa plaats. Concentratie van productie vindt overal plaats. Dat heeft nu eenmaal veel logistieke voordelen. Kijk maar eens wat er gebeurt met de hightechbedrijven in de regio Eindhoven.’
‘Natuurlijk moet je de negatieve gevolgen van concentratie ondervangen. Dat doen we ook. Kalvermest wordt netjes verwerkt en krijgt daarna een goede bestemming. En we werken aan vermindering van de uitstoot van ammoniak. Zo is de LTO-vakgroep betrokken bij de ontwikkeling van een aantal zeer veelbelovende emissiearme stalsystemen.’
Hoe ziet de Nederlandse kalverhouderij er over tien jaar uit?
‘De bedreigingen die op de sector afkomen, zullen niet zonder gevolgen blijven. Wij houden er rekening mee dat er over tien jaar 20 tot 25 procent minder vleeskalveren in Nederland worden gehouden. Het aantal vleeskalverhouders zal nog sterker dalen. De schaalvergroting die we gezien hebben in andere sectoren, heeft in de vleeskalverhouderij nog maar beperkt plaatsgevonden. Ik verwacht dat hierin de komende jaren nog wel een slag gemaakt gaat worden. Alleen grotere bedrijven zijn bijvoorbeeld in staat om te investeren in emissiearme stalsystemen.’
‘Radicale veranderingen in de manier waarop we in Nederland kalveren vanuit de melkveehouderij tot waarde brengen zie ik niet. Ook ik heb de toekomstscenario’s gelezen waarin ideeën worden uitgewerkt om kalveren op het melkveebedrijf te houden. Ik heb de afgelopen jaren verschillende melkveehouders bezocht die zelf kalveren afmesten. Ze halen hier vaak veel voldoening uit, maar als je doorvraagt erkennen de meesten dat ze er weinig aan verdienen. Vleeskalveren houden is een vak apart, niet iets wat je er als melkveehouder even bij doet. Ter indicatie: op vleeskalverbedrijven sterft twee procent van de kalveren tussen 14 en 56 dagen. Op melkveebedrijven is het sterftepercentage het dubbele.’
‘De kracht van de Nederlandse kalverhouderij is de professionaliteit en de integratie in ketens. Chinezen en Amerikanen komen hier kijken hoe we dat hebben georganiseerd. Onze kalverhouderij is een voorbeeld in de wereld. De sector zal iets kleiner worden, maar ik ben ervan overtuigd dat er over tien jaar nog steeds een sterke vleeskalverhouderij is in Nederland, een sector waarin nog professioneler en innovatiever wordt gewerkt dan nu.’ l
‘De kracht van de Nederlandse kalverhouderij is de professionaliteit en de integratie in ketens’
Het regende prijzen voor Bart Hoogeveen tijdens de regionale Belgisch-witblauwkeuring in Geffen. Vooral de in België geboren Nefertete en Riffle hadden veel fans onder de grote schare aan bezoekers.
Zonder twijfel werd Nefertete van Daisel uitgeroepen tot kampioene bij de koeien tijdens de regionale Belgischwitblauwfokveedag in Geffen. De Carameldochter van Bart Hoogeveen uit Ochten was in lengte-, breedte- en hoogtematen voor iedereen te sterk, maar vooral in haar achterhand en onderbil een klasse apart. De twee jaar jongere Hetty 15 van de Biezen (v. Darko) van de familie Van Erp uit AarleRixtel verdiende terecht de reserveplaats. Hoogeveen acteerde sterk tijdens de druk bezochte jaarmarkt. Ook zijn Tradition de la Haie Madame won bij de oudere vaarzen. De uit België afkomstige Capitainedochter won vooral dankzij haar lengte en breedte in de rug vóór Maxy 9 (v. Orme) van de familie Zoetekouw uit Bergharen. Nog zo’n succesvolle aankoop voor Hoogeveen was Bliss van Daisel. De Kingdochter was breed en massaal, en kreeg flink competitie bij de jonge vaarzen van Carolien 60. De Macrondochter van de familie Hunnekens uit Grashoek was lichter, maar de jury loofde haar fijnheid en fraaie belijning. Daardoor eindigde Carolien op de reserveplaats.
De zeer complete en sterk stappende Balistozoon Rik van de familie Knoops uit Koningsbosch won overtuigend van Van Buitenhof Piet (v. Idéfix) van de familie Van de Ven uit Oirlo. De titel bij de oude stieren was voor Jan van de Muiderzee. De Amarettozoon van Heijdra had een mooi ronde rib, maar was vooral in onderbil sterker dan Prins van Maris (v. Darko) van Hunnekens.
Complete Leolien
Sterk was ook het optreden van Rifle de Saile, opnieuw van Hoogeveen. De Courtoisdochter toonde in de finale bij de pinken net een betere keuringsconditie dan Tessa van de Koekendaal (v. Darko). De pink van Hein Steenbreker uit Doetinchem werd reserve. Voor Hein Steenbreker bleef het daarbij niet. De gepassioneerde fokker was ondanks een bewogen periode met drie dieren naar Geffen afgereisd en dat werd beloond met de zege bij de vaarskalveren. Zijn fraai gebouwde en complete Leolien van de Koekendaal (v. Héroique) werd kampioen vóór de breed gebouwde Cadeau van het Broek (v. Dali) van Frank van Hest uit Moergestel. l
vetgedrukt)
Muiderzee 02-04-2022 Amaretto Hazard I. N. O. Heijdra, Muiden
vrouwelijk Fesper van de Koekendaal 09-06-2023 Bionique Sheriff J. H. G Steenbreker, Doetinchem
Cadeau van het Broek 29-05-2023 Dali Lennie F. J. C. van Hest, Moergestel
Leolien van de Koekendaal 27-03-2023 Héroique Hazard J. H. G. Steenbreker, Doetinchem
Tessa van de Koekendaal 09-12-2023 Darko Héroique J. H. G. Steenbreker, Doetinchem
Rifle de Saile 08-11-2022 Courtois Hazard B. Hoogeveen, Ochten
Bliss van Daisel 09-05-2022 Ravi Caramel B. Hoogeveen, Ochten
Tradition de la Haie Madame 13-05-2021 Capitaine Adajio B. Hoogeveen, Ochten
Nefertete van Daisel 08-11-2018 Caramel Ben Hur B. Hoogeveen, Ochten
Rik (v. Balisto), kampioen stierkalveren Bliss van Daisel (v. Ravi), kampioen jonge vaarzen Leolien v.d. Koekendaal (v. Héroique), kampioen vaarskalveren Tradition de la Haie Madame (v. Capitaine), kampioen oudere vaarzen
De rente stijgt met rappe treden. Waar de Euribor-rente in januari 2023 op 1,9 procent stond, bedraagt deze begin augustus 3,5 procent (figuur 1). Door deze stijging hanteren sommige banken een rekenrente van 6 procent en dat hakt er stevig in bij financieringsplannen van landbouwbedrijven. Volgens Jan de Keyser, landbouwdirecteur van BNP Paribas Fortis, is er nog geen reden tot paniek. ‘Twee jaar geleden zaten we in een renteloze economie. Er was vrijwel gratis geld en eigenlijk was dat niet normaal.’
Met een gemiddelde rentevoet van circa 1 procent waren leners volgens Jan de Keyser juist erg verwend. Hij noemt de coronacrisis als een van de oorzaken van deze renteloze economie. ‘De logistiek zat destijds in de knoop, de vraag daalde. Bijgevolg raak-
ten vraag en aanbod uit balans. Om de economie te ondersteunen besloot de Europese Centrale Bank, de ECB, en later ook de Amerikaanse bank, de rente te verlagen.’ Nu is het een omgekeerd verhaal. De economie leeft weer op, de vraag stijgt, gevolgd door stijgende productprijzen, waardoor er inflatie ontstaat. Om te voorkomen dat de inflatie doorslaat en prijzen nog hoger worden proberen monetaire beleidsmakers de vraag naar producten in de economie te temperen. Door de rente te verhogen gebeurt dat op twee manieren.
De Keyser: ‘Met een hogere rente verleid je enerzijds burgers om geld vast te zetten op een spaarboekje, waardoor ze dat niet meer kunnen uitgeven. Anderzijds worden financieringen duurder, waardoor investeringen de ijskast in gaan en het bijvoorbeeld
Door de stijgende rente zou de economie moeten a oelen. Een economie waar ook de landbouwer volop mee te maken heeft. Financieringen worden duurder. Gelukkig krijgt niet iedereen even zware slagen, al komt de winstmarge in de toekomst wel onder druk.
moeilijker is om meer vlees te produceren. Hierdoor koelen vraag en aanbod alsook de economie af.’
Grondgebonden gevoelig voor hoge rente
Niet alle landbouwbedrijven krijgen door deze stijging even zware slagen. Een bedrijf dat zwaarder gefinancierd is, ervaart meer effect van de rentestijging. Veehouders die hun rente in het verleden hebben vastgezet, hoeven weinig te vrezen. ‘Heeft een veehouder de rente in zijn contract tot 2024 vastgeklikt, dan profiteert hij van het oude en lage tarief en heeft de nieuwe rente weinig effect’, vertelt Hans Scholte, bedrijfsadviseur bij Flynth. ‘Vooral ondernemers die nieuwe financieringen aangaan of bij wie de rentevoet in het contract vernieuwd wordt, moeten opletten.’ De effecten van de stijgende rente op een bedrijf zijn van nog meer factoren afhankelijk. Volgens Marijn Dekkers, sectormanager veehouderij bij Rabobank, heeft dat niks te maken met de bedrijfsgrootte. ‘De rente wordt niet gedreven door de omvang van je bedrijf, maar eerder door de kapitaalintensiteit per kilogram vlees of hectare.’ Jonge of extensieve bedrijven met veel grond zijn het meest kapitaalintensief en hebben dus hogere financieringskosten per kilogram vlees. ‘Deze bedrijven zijn door hun grondgebonden landbouw en dus zelfvoorziening in ruwvoer vanuit maatschappelijk en politiek oogpunt het meest gewenst, maar ze zijn daarbij wel weer het rentegevoeligst’, aldus Dekkers.
Rendabiliteit vleesvee is zwak
Volgens Jan Leyten, agro-economist bij KBC Bank, bedroeg de gemiddelde rentelast in Vlaanderen in de periode voor de rentestijging in 2022 zo’n 45 euro
per zoogkoe per jaar. ‘Met de huidige rentestijging zal dat niet spectaculair omhoog gaan’, stelt hij. ‘Vleesveebedrijven zijn in Vlaanderen meestal over langere termijn gefinancierd, vaak tegen een vaste rentevoet.’
Wat Leyten wel ziet, is dat de vleesveehouderij een sector is met relatief beperkte kredietvolumes. ‘Slechts 1,5 procent van de uitstaande kredieten in de land- en tuinbouwsector wordt bij KBC ingevuld door gespecialiseerde vleesveebedrijven’, weet hij. ‘Dit heeft voor een groot deel te maken met de beperkte rendabiliteit in de veehouderij.’ De gemiddeld beschikbare cashflow inclusief de zoogkoeienpremie voor de Vlaamse vleesveehouderij was de voorbije vijf jaar namelijk zeer gering. ‘Maar natuurlijk is dat relatief’, nuanceert hij. ‘We merken grote verschillen in de rendabiliteit tussen de bedrijven onderling. Zo
Tabel 1 – Aflossing van 120.000 euro over 20 jaar met 2 procent rente (bron: ABAB)
Tabel 2 – Aflossing van 120.000 euro over 20 jaar met 6 procent rente (bron: ABAB)
rente
beeld kost de renteverhoging van 2 naar 6 procent zo’n 50.400 euro. ‘Al zal deze hogere rentelast wel voor een lagere belastingdruk zorgen’, nuanceert Erik van Gorp, bedrijfsadviseur bij ABAB Agro Advies. 6% (€) aflossing (€) 1 120.000 7.200 6.000 2 114.000 6.840 6.000 19 12.000 720 6.000 20 6.000 360 6.000 totaal (euro) 75.600 120.000
slaagt een kleine groep topbedrijven er nog wel in om met behoorlijke winst te draaien. Toch blijft de gemiddelde rendabiliteit in de sector zwak en daardoor blijven investeringen uit. Ook de stikstofproblematiek en het vergunningsbeleid dragen daaraan bij.’
De Keyser denkt dat het rentehoogtepunt wel bereikt is. De gemiddelde rente die nu voor vijftienjarige kredieten wordt afgesloten, ligt bij BNP Paribas tussen de 3,5 en 4 procent. ‘Er zal misschien nog een stijging in zitten met maximaal 0,25 procent of 25 basispunten, maar daarna vermoed ik dat we naar een stabilisatie gaan of zelfs een lichte daling’, zegt hij. ‘Dat is te zien aan de afnemende vraag naar hypothecaire leningen. Vastgoed is de ruggengraat van de economie en de economie koelt veel meer af dan verwacht. Maar ook de Belgische overheid is niet gebaat met een hoge rente. Zeker niet als ze haar begrotingstekort moet herfinancieren.’
Omdat de rente volgens De Keyser op lange termijn zal dalen, heeft de landbouwer er nu geen baat bij zich te haasten met financieringen. ‘Natuurlijk is een investering niet alleen gebaseerd op rente’, voegt hij eraan toe. ‘Vandaag is vooral de vergunning bepalend of je als boer gas kan geven. Waar het financieren vroeger gebaseerd was op ondernemerschap en management, draait het nu vooral om de kans die de locatie je biedt.’
Ook Dekkers bevestigt dat haast maken om te investeren met de huidige rentetarieven niet nodig is. Al komen de onzekerheden van de sector daar ook bij kijken. ‘Benut vooral de kansen die zich vandaag voordoen’, geeft hij mee. ‘Maar probeer niet op het randje van je leencapaciteit te zitten. Je weet namelijk nooit wat er vanuit wetgeving nog zal komen.’ Dekkers noemt emissiereducerende verplichtingen als voorbeeld. ‘De mogelijke investering die daaruit voortkomt, moet je kunnen absorberen’, vertelt hij. ‘Als je vandaag je bedrijf strak zet en je leencapaciteit opsoupeert, gaat dat niet.’
Wat als een landbouwer toch besluit te investeren op dit moment? Dan kan hij twee dingen doen: een financiering aangaan met een vaste rentevoet of kiezen voor een variabele rentevoet. Als de rente na het afsluiten van het financieringscontract stijgt, is een variabele rentevoet risicovoller en een vaste voordeliger, maar ook omgekeerd.
Volatiele wereldmarkt
Volgens Erik van Gorp, bedrijfsadviseur bij ABAB Agro Advies, moet de keuze tussen vast of variabel daarom vooral worden gemaakt op basis van de financieringsmarge. ‘Iemand die veel marge heeft, kan bijvoorbeeld meer risico’s nemen en dat rechtvaardigt het kiezen voor een variabele rentevoet’, zegt hij.
‘Een boer die zich geen grote risico’s kan permitteren, kan wellicht beter kiezen voor een vast contract.’
Jan de Keyser van BNP Paribas Fortis daarentegen geeft mee dat hij geen fan is van variabele contracten. ‘We leven in een zeer volatiele wereld. De digitalisering zorgt ervoor dat we alles weten en dat lokt schrikreacties uit in de economie. Ook de klimaatverandering beukt hard in op de grondstoffenmarkt waar de agrarische wereld volop in vertoeft.’ Hierdoor is hij voorstander van een vast rentecontract. ‘Tevens is de huidige rente van circa 4 procent in historisch perspectief nog steeds laag’, geeft hij tot besluit mee. ‘Kijk dus niet naar rente, maar naar je bedrijfsrendabiliteit.’ l
– Om de economie af te koelen verhoogt de Europese Centrale Bank de rente en dat maakt investeringen en contractvernieuwingen duurder.
– Niet elk landbouwbedrijf krijgt hierdoor even zware slagen. Toch wordt het voor iedereen belangrijker om de rendabiliteit in de gaten te houden.
Elke generatie heeft zo zijn benaming(en). De generatie geboren tussen 1990 en 2000 wordt de (inter)netgeneratie of Z-generatie genoemd. De generatie geboren tussen 2000 en 2010 is de Google-generatie of alpha(α)generatie. Wie is onze alpha- en Z-generatie in de vleesveesector? Wat typeert hen, wat drijft hen, welke dromen hebben ze? Eén zaak staat als een paal boven water: ze (m/v) hebben een passie voor vleesvee. In dit nummer een portret van Kees van der Lee (24)
Al van kinds af aan – er was geen ouderlijk bedrijf – wilde Kees van der Lee uit Sprang-Capelle koeienboer worden. Op zijn zestiende kocht hij drie stierkalfjes die hij hield op de huiskavel, het vlees verkocht hij aan familie en vrienden. Intussen studeerde hij af aan de mas (rundveehouderij) in Boxtel. Toen er een natuurdomein ontwikkeld werd achter zijn thuis, waagde Kees de gok. ‘Het leek me leuk om daarvan het beheer te gaan doen met koeien’, vertelt Kees, die ook als zzp’er op veebedrijven werkt. ‘Samen met mijn ouders kreeg ik het voor elkaar om het gebied in beheer te nemen en na enig onderzoek leek hereford ons het meest geschikte ras.’ Hij werd ook lid van de Dutch Hereford Society en kocht twee stamboekdieren. ‘Er kwam natuurgrond bij en onze veestapel groeide tot een totaal van circa 40 dieren. De afzet gebeurt volledig via vleespakketten die we verkopen.’
De jonge vleesveehouder beheert met zijn herefords 53 hectare natuurgrond, grotendeels in pacht. Daar lopen de dieren in de zomer, in de winter huurt hij een stal bij een naburige veehouder. ‘Maar eigenlijk wil ik in de toekomst ook een bosgebied in gebruik hebben, zodat ze dan beschutting hebben, maar ook buiten kunnen blijven. Herefords zijn ideaal, met een rustig karakter, sterk en kerngezond. Ze kunnen altijd verder met gras en water. De herefords maken van weinig heel mooi vlees. De slager wordt er altijd blij van als hij het vlees ziet.’
RUWVOER – De weersomstandigheden van dit jaar maken de mais een plek waar schimmels goed kunnen gedijen. Deze schimmels kunnen gifstoffen, mycotoxinen, uitscheiden. Volgens Eurofins is er dit jaar een reëel risico op overschrijding van de mycotoxinewaarden. ‘Meestal zien we dat de monsters van onze klanten geen mycotoxinen bevatten of onder de maximumwaarden blijven’, vertelt Jaap
Hengstmengel, businessunitmanager van Eurofins LabCo, in een artikel van het analysebedrijf. ‘Slechts een enkele keer hebben we een overschrijding gezien op mycotoxinen. Maar de omstandigheden zijn ongunstig.’ 2023 begon met een nat voorjaar, gevolgd door hoge temperaturen in juni. Ook in juli en augustus was het vervolgens weer flink nat, afgewisseld met warme dagen. Dat zijn ideale
omstandigheden voor schimmels, die goed gedijen bij warmte en neerslag. Volgens Hengstmengel kunnen mycotoxinen ontstaan voor en tijdens de oogst, of wanneer de opslag te nat en vochtig is. ‘Als schimmels giftige mycotoxinen afscheiden, zijn ze in zeer lage concentraties al schadelijk voor de gezondheid en kankerverwekkend.’ Door de mais goed in te kuilen is de kans op het ontstaan van mycotoxinen na de oogst al een stuk kleiner.
Voor humane voeding ligt de maximaal toegestane hoeveelheid mycotoxinen lager dan bij melk- en vleesvee, maar ook bij rundvee kunnen de toxinen schadelijk zijn. De schimmelgifstoffen die nu wel in de maiskuilen gevonden worden, zijn op zichzelf nog geen probleem voor de gezondheid van het vee dat het eet, schreef VeeteeltVlees vorig jaar in de maisspecial. Volgens onderzoeker Jonas Vandicke wordt er vrij weinig stilgestaan bij mycotoxinen, omdat het effect niet eenduidig is. Het is volgens hem dan ook een goede zaak om maiskuilen op de gifstoffen te laten onderzoeken en bij gezondheidsproblemen bij het vee ook eens te denken aan mycotoxinen.
De mycotoxinen die het meest voorkomen, zijn die van fusariumschimmels, die ook verantwoordelijk zijn voor stengelrot. Ook aflatoxine is een bekende schimmelgifstof. Vooralsnog is deze schimmel nog niet vaak gevonden in Nederland en België.
STIKSTOF – Op basis van nieuw wetenschappelijk onderzoek heeft het RIVM de kritische depositiewaarden (KDW’s) voor 32 natuurdoeltypen verlaagd. Bovendien is volgens de nieuwste berekeningen van het RIVM de totale stikstofdepositie in Nederland circa 6 procent hoger dan waar tot nu toe vanuit werd gegaan. Deze combinatie van nieuwe inzichten zet het stikstofbeleid verder onder druk, constateert demissionair minister Van der Wal in een brief aan de Tweede Kamer.
Uit nieuw wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een aantal natuurdoeltypen gevoeliger is voor stikstof dan eerder gedacht. Daarom heeft het RIVM voor 32 natuurdoeltypen de KDW’s verlaagd. Tegelijkertijd blijkt uit de jaarlijkse berekening van cijfers over de stikstofdepositie in Nederland dat deze hoger is dan tot nu toe gedacht. Zo is de verwachting voor de stikstofdepositie in 2030 (onder het huidige beleid) met bijna 6 procent verhoogd van 1236 naar 1309 mol per hectare per jaar.
De veranderingen zullen door het RIVM worden verwerkt in een nieuwe versie van de rekentool Aerius, die in oktober wordt gepubliceerd. Vanaf dan zullen de nieuwe cijfers ook worden gebruikt voor de vergunningverlening.
Door de hogere depositie in combinatie met de deels verlaagde KDW’s is de overschrijding van de KDW op veel plaatsen hoger dan gedacht. Zo zal zonder extra stikstofmaatregelen in 2030 op circa 70 procent van het aantal hectares stikstofgevoelige natuur de KDW worden overschreden. Op basis van de cijfers die tot nu toe werden gehanteerd, was dit 57 procent. Voor 2025 ligt dit percentage nu op 81 procent, waar dat eerder 71 procent was. Deze cijfers zijn gebaseerd op uitvoering van het vastgestelde beleid tot mei 2022. Met recenter beleid, zoals de regeling voor piekbelasters, is nog geen rekening gehouden.
‘De impact van de aanpassing van de cijfers is groot’, constateert Van der Wal. ‘Het in de
wet vastgelegde doel dat de stikstofdepositie op 40 procent van de stikstofgevoelige natuur in 2025 onder de KDW moet liggen, staat onder druk. De doelstelling van 50 procent onder de KWD in 2030 lijkt haalbaar, mits het staande beleid tijdig en effectief wordt uitgevoerd. Het doel van 74 procent onder de KDW in 2035 vraagt naar verwachting om aanvullende maatregelen’, schrijft ze in de Kamerbrief.
De vergunningverlening zal volgens haar bovendien nog lastiger worden. Van der Wal spreekt van een nieuwe tegenvaller in het stikstofdossier. ‘De veranderingen zorgen bovendien voor ongewenste extra onzekerheid bij boeren en andere ondernemers’, stelt ze vast. Volgens de demissionair minister toont de grote fluctuatie in de cijfers dat sturen op KDW’s consistent stikstofbeleid bemoeilijkt. ‘Dit benadrukt het belang van een alternatief voor de KDW als omgevingswaarde in de wet’, schrijft ze.
ECONOMIE – In vijf jaar tijd is de prijs van landbouwgrond in Vlaanderen met 22,5 procent gestegen. Gemiddeld moesten kopers voor een hectare landbouwgrond in de eerste helft van 2023 een bedrag van 66.288 euro per hectare betalen. Dat laat de nieuwe Landbouwbarometer van de Federatie van het Notariaat (Fednot) zien.
Toch lijkt de periode van grote prijsstijgingen achter de rug, concludeert Fednot. Ten opzichte van 2022 nam de prijs van een hectare landbouwgrond met 3 procent toe. In sommige provincies was er zelfs sprake van een prijsdaling. Zo was landbouwgrond in WestVlaanderen over de eerste zes maanden van dit jaar 1,2 procent goedkoper dan in 2022. Voor Vlaams-Brabant was de prijsdaling zelfs
2,7 procent. Ondanks de daling is landbouwgrond in West-Vlaanderen nog wel het duurst, met ruim 75.000 euro per hectare.
In Limburg stegen de prijzen van landbouwgrond het felst (+7,7%), gevolgd door de provincies Antwerpen (+6,2%) en Oost-Vlaanderen (+4,7%). Toch is Limburg met gemiddeld 53.747 euro per hectare nog steeds de provincie waar de landbouwgrond het goedkoopst is.
Over een periode van vijf jaar (2018-2023) is Oost-Vlaanderen de provincie waar de prijzen voor landbouwgrond het hardst stegen. Gemiddeld lag de prijs van een hectare landbouwgrond er in de eerste helft van 2023 op 67.241 euro, ruim 32 procent hoger dan vijf jaar geleden.
ECONOMIE – De wereldwijde vraag van consumenten naar rundvlees verzwakt, met uitzondering van de Verenigde Staten. Dat blijkt uit een rapport van Rabobank over de mondiale rundvleesmarkt voor het derde kwartaal van 2023. Deze afnemende consumentenvraag zorgt voor dalende veeprijzen. Het rapport toont dat de mondiale veeprijzen in twee groepen op te splitsen zijn: die in Noord-Amerika en die in de rest van de wereld. In de VS drijven het afnemende aanbod en de sterke consumentenvraag de veeprijzen op, terwijl in de meeste andere regio’s het omgekeerde gebeurt. Daar dalen de prijzen.
Volgens Rabobank zullen de uiteenlopende prijzen de rundvleesexport beïnvloeden. Vergeleken met twaalf maanden geleden zijn de Amerikaanse veeprijzen met bijna 30 procent gestegen, terwijl de Australische veeprijzen met meer dan 30 procent zijn gedaald. ‘Deze prijssplitsing is de grootste die we de afgelopen tien jaar hebben gezien’, zegt Angus Gidley-Baird, senior analist dierlijk eiwit bij Rabobank. ‘Een dergelijke scheiding in prijzen zal gevolgen hebben voor de concurrentiekracht van rundvleesexporteurs. We verwachten als gevolg daarvan enige verschuiving in de handelsvolumes.’
GEZONDHEID – Bestrijden van ibr en bvd op rundveebedrijven wordt in Nederland wettelijke verplicht. Het ministerie van LNV werkt aan regelgeving die uitvoering van de bestrijdingsprogramma’s mogelijk moet maken. Het streven is dat de wetgeving per 1 juli 2024 van kracht wordt. Sinds 2017 werkt de rundveehouderijsector al aan een vrijwillig bestrijdingsprogramma voor zowel ibr als bvd, maar tot een wettelijke verplichting kwam het nog niet. De overheid ondersteunde de bestrijdingsprogramma’s al wel. Sinds april 2021 is de Europese diergezondheidsverordening van kracht, waardoor er een formeel EU-kader voor de bestrijding van bvd is ontstaan, waarbij lidstaten een EU-vrije status kunnen behalen. Mede daarom hebben sectorpartijen in 2022 bij het ministerie een hernieuwd verzoek ingediend om het vrijwillige bestrijdingsprogramma te ondersteunen via wetgeving. Nederland loopt niet voorop in de bestrijding van ibr en bvd. Duitsland is officieel ibr-vrij na verplichte bestrijding vanaf 2011. Ook in België zorgt wetgeving sinds 2015 voor een forse terugloop van het aantal besmette dieren en bedrijven.
De huidige voederwaardeprijzen zijn berekend door Wageningen Universiteit (WUR) op 22 augustus 2023. De waarde van 1000 vem (kvem-prijs) daalt naar 17,2 eurocent, de waarde van eiwit stijgt echter behoorlijk naar 127,1 eurocent per kg dve.
In de onderstaande tabel met de voederwaardeprijzen staan verschillende producten opgesomd met bijhorende voederwaarde. De voederwaarde van het product wordt berekend aan de hand van de cijfers die WUR publiceert. Er wordt daarbij een vergelijking gemaakt tussen marktwaarde en voederwaarde. Belangrijk is dat men enkel producten mag vergelijken die vergelijkbaar zijn, Bij een voederwaardeprijs onder de 100 is het voedermiddel prijstechnisch interessant. Evalueer ook eerst welke producten in het rantsoen passen en kies binnen deze producten de goedkoopste optie.
– De sojaprijs blijft volatiel en is met name afhankelijk van het weer. Door de droge en warme periode van de afgelopen tijd is de kans aanwezig dat de oogst van sojabonen eerder zal beginnen dan gewenst. Daarnaast staat het water in de rivier de Mississippi behoorlijk laag, wat het transport van soja belemmert en ook een negatieve invloed heeft op de prijs.
De prijzen voor de nieuwe oogst van raapschroot zijn in tegenstelling tot die van soja gedaald de afgelopen weken. Ondanks de hoge vraag, veroorzaakt door het prijsverschil met soja, is de beschikbaarheid van raap zeer goed. De alternatieven voor soja blijven op niveau, voer dus wat het beste past.
De graanprijzen blijven dalen. De prijs van de granen is momenteel laag, dit trekt echter nieuwe kopers aan vanuit Noord-Afrika. Zo koopt Egypte momenteel granen uit Rusland. Europa kan moeilijk concurreren met tarwe op de wereldmarkt, wat zorgt voor een verdere prijsdaling. Daarnaast heeft Oekraïne de maisopbrengst naar boven bijgesteld en verwacht Brazilië een recordoogst, terwijl in de VS de verwachte opbrengsten naar beneden zijn bijgesteld. Hier had de markt echter al rekening mee gehouden vanwege de weersomstandigheden.
– De markt van de vulmiddelen is vrij stabiel, de prijzen blijven zelfs wat dalen.
Natte aardappelproducten kunnen momenteel een alternatief zijn voor de zetmeelbronnen in het rantsoen, deze zitten namelijk rond de 80 procent van de voederwaardeprijs.
in eurocenten, excl. btw
(bron: Wageningen Livestock Research)
= vergelijking t.o.v. dezelfde maand vorig jaar
Voederwaardeprijzen geven de verhouding weer van de voederwaarde van mengvoer, grondstoffen en bijproducten in relatie tot de marktprijs. Bij een voederwaardeprijs onder de 100 procent is het voedermiddel prijstechnisch interessant.
Bron: BVK vzw
Bron: veemarkt Agen (Fr.)
Bron: veemarkten België
BROUTARDS LIMOUSIN
BROUTARDS
Bron: veemarkt Les Hérolles (Fr.)
bron: Veemarkt Les Hérolles (Fr.)
KOEIEN BELGISCH WITBLAUW BROUTARDS BLONDE D’AQUITAINE
KOEIEN BELGISCH WITBLAUW BROUTARDS BLONDE
Bron: Veemarkten België
Bron: veemarkten België
STIEREN BELGISCH WITBLAUW
STIEREN BELGISCH WITBLAUW
KARKASPRIJZEN WERELDWIJD
KARKASPRIJZEN WERELDWIJD
land waarde* augustus 2023 trend (m/m**)
Groot-Brittannië 541,23
Observatories
Bron: European Market Observatories
Uruguay 330,71
Europa 479,71
Australië 309,70
Verenigde Staten 592,00
Nieuw-Zeeland 337,11
Argentinië 392,84
Brazilië 275,90
*euro/100 kg geslacht gewicht stieren =
**m/m = vergelijking t.o.v. vorige maand
KEURINGEN EN PRIJSKAMPEN
28 oktober Nationale keuring blonde d’Aquitaine, Mariënheem
7 december Nationale Belgisch-witblauwprijskamp, Brussel
VEILINGEN
15-16 november Limousinveilling Lanaud, Boisseuil (Frankrijk)
BEURZEN, STUDIEVERGADERINGEN, DEMODAGEN
3-6 oktober Sommet de l’Élevage, Clermont-Ferrand (Frankrijk)
24-26 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen, Hardenberg
9-10 november Open dagen BBG, Ciney
6-10 december Agribex, Brussel
Raadpleeg de website veeteeltvlees.be of veeteeltvlees.nl voor een actuele en uitgebreide stand van zaken.
Elk jaar brengen we in het oktobernummer een overzicht van de mooiste dieren uit het witblauwras, zowel in Nederland als in Vlaanderen. Meer concreet bevat dit overzicht alle koeien, vaarzen en stieren die in het voorbije boekjaar meer dan 90 punten eindbeoordeling in de lineaire beoordeling kregen. Benieuwd wie erin staat? U leest het volgende maand. Verder in dit nummer blikken we ook terug op de nationale witblauwkeuring in Hoornaar en bespreekt een dierenarts een nieuwe praktische casus.
VeeteeltVlees is een uitgave van CRV BV in opdracht van Coöperatie CRV u.a. De leden van de Coöperatie CRV ontvangen VeeteeltVlees gratis, als onderdeel van het lidmaatschap. VeeteeltVlees verschijnt maandelijks.
redactie
hoofdredacteur Wim Veulemans
redactie Inge van Drie, Jaap van der Knaap, Wichert Koopman, Grietje de Vries, Quinten van Ooijen, Justine Poppe
foto- en beeldbewerking Simone Smit, Rogier van der Weiden
vormgeving René Horsman, Esther Onida
eindredactie Lieke van den Broek
hoofd CRV-magazines Jaap van der Knaap
redactie-adres
Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem
telefoon 026 38 98 800
Vlaanderen: Buchtenstraat 7, 9051 Sint-Denijs-Westrem
telefoon 078 15 44 44 fax 09 363 92 06
e-mail veeteelt@crv4all.com
abonnementsprijs/jaar
Nederland en België € 89,00, overige landen € 150,00. In combinatie met abonnement op vakblad Veeteelt bedraagt een abonnement € 155,00 per jaar, overige landen € 275,00 per jaar. Prijzen excl. btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement:
België: CRV Klantenservice (078 15 44 44)
e-mail klantenservice.be@crv4all.com
Nederland: CRV Klantenservice (088 00 24 440)
e-mail klantenservice.nl@crv4all.com
advertentie-afdeling
Karen Dammer en Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon (+31)(0)6 53 16 85 29 e-mail advertenties@crv4all.com
illustraties/foto’s
De foto’s zijn van de eigen fotodienst van VeeteeltVlees. Uitzonderingen zijn de foto’s van Eric Elbers (7, 18-20), Koen Nijs (12-14), Stephanie Beelaert (16-17), Aveve (17), Theo Janssen (18-20), Simone Smit (22-24) en Ruben Bonne (35).
Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan door de redactie geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.
Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij CRV BV c.q. de betre ende auteur. Artikelen uit VeeteeltVlees mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV.
Druk: Senefelder Misset, Doetinchem ISSN 01.68-7565
CRV heeft twee nieuwe homozygoot hoornloze herefordstieren in het aanbod. Het gaat om de Duits/Canadees gefokte RZE Thore PP (Tuesday P x Title Shot P) en de Deens/Australisch gefokte Justinus PP (Justin P x Kinglee 1 Hero P). Thorpe realiseerde in zijn eerste levensjaar een gemiddelde groei van 1469 gram per dag en kan worden gebruikt op
pinken. Justinus groeide in zijn eerste levensjaar gemiddeld 1311 gram per dag en werd geboren na een korte draagtijd. Alle kalveren van deze stieren worden zonder de aanleg van hoorns geboren. Sperma van Thorpe PP en Justinus PP kost 20 euro per dosis en is uit voorraad te bestellen via de webshop.
Kijk op: https://shop.crv4all.nl/nl of https://shop.crv4all.be/nl
Ook dit jaar organiseerde het CRV-vleesveebestuur van West-Vlaanderen voor vleesveehouders een busreis naar interessante fokbedrijven in Wallonië. Met een tachtigtal deelnemers was de belangstelling voor deze reis weer zeer goed. Op de planning stond onder andere een bezoek aan het bedrijf d’Hodoumont van de familie Crevits in Ohey, een fokbedrijf met zo’n 70 afkalvingen per jaar. Hier werd onder andere de stier BBGstier Help d’Hodoumont gefokt, waarvan op het bedrijf een mooie groep kalveren werd getoond die een goede groei en veel vitaliteit lieten zien. Ook van onder andere Futé en Islo waren veelbelovende kalveren aanwezig. Bruno Crevits is dierenarts met een eigen visie op fokkerij. Deze is sterk gericht op gebruiksgemak, functionaliteit en groei. De fokkerij van de familie Mailleux-Dony in Braibant is meer gericht op vleeskwaliteit.
Dieren van dit bedrijf dragen het suffix ‘du Coin’, dat onder andere is terug te vinden in de namen van actuele ki-stieren als Atomique, Cargo, Islo, Gavroche en Jahron. Op de twee bedrijven die samenwerken onder dezelfde stalnaam kalven jaarlijks in totaal
een 400-tal vaarzen en koeien en alle dieren worden zelf afgemest. In de veestapel waren onder andere de eerste kalveren van de zelfgefokte stier Atomique te bewonderen en deze maakten een zeer goede indruk met een goede ontwikkeling, vitaliteit en finesse.
CRV heeft in het afgelopen boekjaar meer dan 2 miljoen rietjes melkvee- en vleesveesperma verkocht in Nederland en Vlaanderen. ‘In een boekjaar zoveel doses sperma afzetten is de laatste jaren niet meer voorgekomen’, vertelt Lammert Veenhuizen, directeur Nederland-Vlaanderen. ‘Wij zijn enorm trots op het bereiken van deze mooie mijlpaal, die het resultaat is van de gezamenlijke inzet en passie van alle medewerkers van CRV. We bedanken alle Nederlandse en Vlaamse veehouders voor het getoonde vertrouwen in CRV.’
Het tweemiljoenste rietje sperma van een CRV-stier werd net voor het sluiten van het boekjaar geïnsemineerd. De inseminatie werd uitgevoerd door CRV-inseminator Steyn Bouma op het bedrijf van vof Mulder in het Groningse Nieuwolda en ging gepaard met een klein feestje. Van de uitvoering van deze inseminatie is een filmpje gemaakt.
