Veeteelt januari 1/2 2014 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 31

N R.1

JA NUAR I 1/2

2014

I N D I T N U M M ER

K E R S T Q U IZ

M ESTWETG EV IN G

SPEC IAL MAI S

Johan van Ginkel wint lastige kerstquiz 2013

Actie gevraagd van veehouders met mestoverschot

Kwaliteit van mais toont st캐gende l캐n

VX01_cover.indd 2

10-01-14 13:04

Kenners weten waarom!

zeer vroeg

vroeg

LG 30.211:

LG 30.218:

LG 30.224:

met 5% betere celwandverteerbaarheid

met 7% betere celwandverteerbaarheid

met 12% betere celwandverteerbaarheid

De meeste melk in het zeer vroege segment!

Nederlands betrouwbaarste en meest gevraagde maïsras!

middenvroeg

Nu al 20% méér voer van een hectare!

Met het oog op 2015, het jaar dat u meer melk mag produceren, wordt het belang van productieve en voerefficiënte maïs nog groter. Wie meer kVEM van een hectare wil halen en meer melk uit een kilogram drogestof, kiest voor de hoogwaardige rassen van LG Animal Nutrition. Bij deze maïs draait het om meer dan alleen zetmeel en verzilvert u ook de extra energie uit de restplant. LG Animal Nutrition-rassen zijn er voor elke teeltsituatie en regio: LG 30.211 voor het noorden en westen of bij late zaai, de nieuwe massale LG 30.224 voor het zuiden en oosten en LG.30.218 als nationale alleskunner.

Gratis koe bij uw maïs!

Bestel vandaag nog uw LG-snijmaïs bij uw handelaar of loonwerker en ontvang voor elke 10 eenheden LG-maïs een prachtige koe* cadeau! Kijk snel op www.lganimalnutrition.nl hoe u mee kunt doen en ook nog eens kans maakt op een CRV-waardebon van A 250,- vrij te besteden aan rietjes sperma van een stier naar keuze. *schaal 1:20 EEN RUWVOER VOOR CTIE DU RO KP EL PM TO

LIMA1318 A4 fc maiscampagne.indd 1

05-12-13 15:00

Dakota...

• 1935 kg melk; 58 kg vet en 61 kg eiwit • 546 LVD • De stier voor het quotumloze tijdperk

WWS_2014_01_Advertentie_Veeteelt.indd 1 VX01_p03.indd 3

13-01-14 08:38 14-01-14 10:44

NutriNorm: • Bemesting • Meststoffen • Berekeningen • Strooien • Bodem

BETER BEMES TE MET DÉ

VERNIE UWDE KEN

NISSITE

NUTRIN ORM.N L

GA NA AR DE SITE EN MELD U AAN

OCI0077_AD_Reed_210x297_W.indd 1 VX01_p04.indd 4

06-01-14 16:22 14-01-14 10:45

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 17 23 39 43 51 57 64 66

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: midwinterhoorn Uit de dierenartspraktĳk: longontsteking Koepad Diergezondheidsnieuws Koeienbloempjes Boerengeluk: afstallen Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E

18 In de wereld van uitbreiden en schaalvergroting houden Henk en Gerrie Pinkert het hoofd koel KEURING

25 Wintershow de Zuidwesthoek te Wanneperveen D I E R R E P O R TA G E

38 Moeder en dochter Denta slechten 10.000 kg vet en eiwitgrens THEMABIJEENKOMSTEN

41 Slotsymposium Grip op klauwen te Bunschoten 47 Zuid-Hollandse FVZH te Waarder K A LV E R O P F O K

50 Melkgift beter toespitsen op behoefte bĳ kalveren BOEKRECENSIE

53 Het oerrund, een levende legende GEZONDHEID

Maisspecial Markt Kwaliteit en opbrengst Zuivelvooruitzichten

Stĳgende lĳn in kwaliteit van snĳmais, in opbrengst is nog veel vooruitgang te boeken.

De vooruitzichten van de zuivelmarkt zĳn gunstig, maar experts geven waarschuwing af.

Hoofdartikel Actie gevraagd bĳ mestoverschot Circa 48 procent van de veehouders heeft een mestoverschot. Er zĳn drie opties om dit overschot weg te werken, met het uitruilen van verwerkingsplicht als goedkoopste perspectief.

54 Klauwenserie: wittelĳndefect KERSTWEDSTRIJD

62 Embryopakket naar fokkerĳliefhebber Johan van Ginkel

Henk Pinkert:

Jan Kuks:

‘Eigenlĳk hebben we een ‘Continuteelt hoeft geen stieradviesprogramma van probleem te zĳn, mits je goed vier personen.’ 18 voor de bodem zorgt.’ 30

Tjerk Hof: ‘Het verhaal achter de verzamelde data op een bedrĳf is belangrĳk.’ 47

V E E T E E LT

VX01_inhoud.indd 5

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 15:34

Gezonde koeien kosten minder

GEZONDE KOEIEN KOSTEN MINDER

C: 16kosten minderC: Gezonde koeien M: 0 Y: 74 K: 57

25 M: 0 Y: 81 K: 67

C: 32 M: 0 Y: 100 K: 79

PMS: 4763

Gezonde koeien kosten minder

bot Ready

for Automation

Robot Ready

Gen-I-Beq BRAWLER BAXTER X SHOTTLE

De 1.400 dochters van BRAWLER bezorgen hem in Canada 2.794 LPI en 108 levensduur, waarmee hij een topper is! In Nederland / Vlaanderen scoort hij +212 NVI met +576 dagen levensduur.

Robot Ready

Built for Automation BRAWLER vererft het ideale totaalpakket; niet alleen voor productie en

exterieur, maar ook op zijn gebruiks- en gezondheidskenmerken scoort hij hoge cijfers. Dit verschaft BRAWLER de status: HealthSmart. Genetics for Life, samen werken aan een duurzame veestapelâ&#x20AC;Ś

Weer gestegen!

NL: 0582 134 961 BE: 0478 429 113 info@semex.net

www.semex.net Semex 2013 | 12 Av Veeteelt dec.indd 1

04-12-13 11:47

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap 2014: een jaar van actie Jongvee aan de dis bĳ Eddy De Blaiser in Buggenhout Foto: Kristina Waterschoot

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 69,60 overige landen € 131,60 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

et jaar 2014 belooft een spannend jaar te worden: de nieuwe mestwetgeving krĳgt vorm, bedrĳven bepalen hun richting voor het quotumloze tĳdperk, mogelĳk worden landelĳke dierziektebestrĳdingsprogramma’s ingevoerd en er komen wellicht scherpere normen voor antibioticagebruik. Wie dit lĳstje overziet, krĳgt al snel het gevoel van een sterke bemoeienis van bovenaf op het werk op een melkveebedrĳf. Blĳft er nog wel voldoende ondernemersvrĳheid in 2014 of is het alleen maar voldoen aan verplichtingen? Het jaar start in elk geval voortvarend met een goede melkprĳs. De seinen in de zuivelmarkt staan nog altĳd op groen, ook al waarschuwen zuivelexperts in de vernieuwde rubriek Markt dat de zuivelprĳzen niet structureel hoog kunnen blĳven. De goede melkprĳs helpt om de gemaakte kosten voor het uitbreiden in stalcapaciteit van afgelopen jaren af te lossen. Want die stalruimte is er inmiddels wel, nu de koeien,

het voer en de mestafzet nog. Helaas staan de banken niet in de rĳ om dit alles te financieren. Daarom zal de bedrĳfsontwikkeling veelal op eigen kracht moeten plaatsvinden. Om met die koeien te beginnen; door zuiniger om te gaan met oude koeien en minder snel vee te vervangen, is groei mogelĳk zonder dure veeaankoop. Dat levert bovendien als bonus een hogere levensduur en levensproductie bĳ afvoer op. Het voer wordt een groter vraagstuk. De wens van een hogere opbrengst per hectare botst met een steeds lager bemestingsregime. Betere gras- en maisrassen zaaien en zuiniger omgaan met de bodem zĳn uitdagingen om opbrengsten te verhogen. Als laatste de uitwerking van de mestwetgeving. Mestverwerking zal al snel 90 euro per koe per jaar gaan kosten. Dat betekent goed nadenken over structurele oplossingen om de kosten in de hand te houden. Al met al valt er nog veel te ondernemen in 2014; het wordt juist een jaar vol van actie.

Opmerkelĳk Met jezelf en je koe op de foto Het was een hit op internet rond de jaarwisseling: de felfie. Het in Ierland bedachte woord felfie is een samentrekking van de woorden selfie (het woord van het jaar 2013), een fotografisch zelfportet, en farmer (boer). Veehouders maken van zichzelf en hun dieren een foto en plaatsen die op internet. Gelezen op www.felfies.com

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Els Korsten (8, 12), Marcel Hellegers (8), Veenhuis (14), Staffan Widstrand (53), Grazemate (64) en Milkomax (64). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX01_editorial.indd 7

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 15:36

V E E T E E LT V E N S T E R

Huntjens roodbontfokker van het jaar Paul en Ria Huntjens zĳn tĳdens de studieavond van Platform Roodbont uitgeroepen tot roodbontfokker van het jaar 2013. De familie Huntjens kreeg de prĳs omdat afgelopen jaar diverse stieren met hun stalnaam succesvol bleken. Bĳ CRV prĳkten vĳf stieren met de naam Van de Peul op de stierenkaart. De stieren stammen allemaal uit de Massiakoefamilie, waarvoor Huntjens in 1999 met de aankoop van drie Stadelembryo’s de basis legde. Op dit moment trekt Camion van de

Peul de meeste aandacht. De Fenderzoon werd als genoomstier al volop als stiervader ingezet en met het aan de melk komen van zĳn dochters voert hĳ de nationale NVI-lĳst bĳ roodbont aan. Met Kodakzook Maddock P op de stierenkaart begeeft Huntjens zich inmiddels ook op het terrein van stieren die het hoornloosheidsgen vererven. Paul en Ria Huntjens ontvangen in Laren de prĳs uit handen van Platform Roodbont-voorzitter Jan Steegink

Wilhelmina 358 niet meer in de keuringsring De keuringscarrière van Wilhelmina 358 van Teus van Dĳk uit Giessenburg is voorbĳ. De Jurordochter liep in haar eigen stal een blessure op kort na het behalen van het algemeen kampioenschap op de HHH-show begin december. Röntgenfoto’s hebben aangetoond dat de meniscus en kruisbanden zwaar be-

schadigd zĳn en herstel niet mogelĳk is. ‘Maar het gaat wel goed met Wilhelmina’, zo laat Van Dĳk weten. ‘Ze heeft geen pĳn en kan prima lopen in haar eigen strobox. Je ziet aan haar productie dat ze er nauwelĳks onder lĳdt; vanmorgen zat de ketel met 25 kilo melk meer dan vol.’

De blessure is voor Van Dĳk geen reden om Wilhelmina af te voeren. ‘Ik wil haar de winter in elk geval doorloodsen, de extra verzorging kost me niet heel veel tĳd. Ze kan deze lactatie de 10.000 kg vet en eiwit vol maken. Dat zou ik weer een mooie nieuwe mĳlpaal voor haar vinden.’

Zwitserse stieren Savard en Leonard sneuvelen

Savard produceerde een half miljoen doses

In Zwitserland is het doek gevallen voor de roodbontstieren Savard en Leonard, meldt eigenaar Swissgenetics. Savard was voor de Zwitserse ki-organisatie een verkooptopper. De roodbonte Bradzoon produceerde een half miljoen doses. In Nederland was Savard in 2008 en 2009 twee jaar op rĳ de meestgebruikte roodbonte importstier in Nederland. Zĳn populariteit taande na het aan de melk komen van zĳn fokstierdochters, die weliswaar in exterieur (108 totaal), maar niet in melkproductie konden overtuigen. Met een negatieve melkplasvererving en benedengemiddelde gehalten

scoort Savard op basis van bĳna 4700 Nederlandse en Vlaamse dochters –213 Inet. Savard werd elf jaar oud. Zĳn landgenoot Plattery Talent Leonard sneuvelde op negenjarige leeftĳd. De roodbonte Talentzoon uit de excellente Plattery Rubens Heidi stond qua populariteit in de schaduw van Savard. Hĳ scoorde omgerekend 120 NVI en 107 exterieur met 112 voor uier. Een van de fraaiste Nederlandse dochters van Leonard is Hiltje 388 van Klaas en Lutske Reitsma-Kloosterman uit Broeksterwoude die op de jongste HHH-show bĳ de vaarzen net naast de prĳzen greep.

Mariegold krĳgt 93 punten Goldwyndochter Mariegold van Ard Gunnink uit Ommen is ingeschreven met 93 punten. De Goldwyndochter, die op stal staat bĳ Gerard Nĳman in Stegeren, kreeg 93 punten voor frame, 94 punten voor robuustheid, 93 punten voor uier en 91 punten voor beenwerk. Mariegold veroverde onlangs op de HHH-show het reservekampioenschap senioren achter Wilhelmina 358. Ook de roodbonte algemeen kampioene van de HHH-show krikte haar exterieurscore op. Talentdochter Reiertjeshoeve

V E E T E E LT

VX01_Venster.indd 8

JANUAR I

1/2

Geertje 407 van Ko en Lennert de Haan uit Beerta kreeg 91 punten met 90 punten voor frame, robuustheid en beenwerk en 92 punten voor uier. De roodbonte vaarzenkampioene van de HHH-show Annie 127 (v. Joyboy) van de familie Pellikaan uit Meerkerk bereikte de maximale vaarzenscore van 89 punten. In Vlaanderen kreeg Seaverdochter Glitter van Geert Mazereel uit Lo-Reninge ook 89 punten. Glitter schreef tĳdens de Belgische nationale show de jongste rubriek vaarzen op haar naam.

Mariegold veroverde op de HHH-show onlangs de reservetitel bĳ de senioren

2014

14-01-14 15:12

K O RT

Viking en VS werken samen op gebied van genomics Viking Genetics is met een aantal NoordAmerikaanse fokkerĳ-instanties een baanbrekende samenwerking gestart op het gebied van genomic selection. De transatlantische samenwerking bundelt de referentiepopulaties van het jerseyras. Door de samenwerking ontstaat een dataset van 1100 dochtergeteste jerseystieren. Dankzĳ het uitwisselen van deze informatie stĳgt de betrouwbaarheid van de genoomfokwaarden met twee tot vĳf procent, stelt Viking Genetics. De Scandinavische fokkerĳorganisatie sloot de overeenkomst met de AJCA

(American Jersey Cattle Association), NAAB (National Association of Animal Breeders) en CDN (Canadion Dairy Network). Het is niet de intentie om de samenwerking uit te breiden naar het holsteinras. ‘Genomic selection in holsteins moet je apart zien. Daarvoor hebben we EuroGenomics, waarin we inmiddels meer dan 15.000 fokwaarden van stieren samenbrengen’, legt Søren Borchersen, hoofd van de onderzoeksafdeling van Viking Genetics, uit. Het toevoegen van nog meer stieren biedt volgens Borchersen bĳ deze aantallen weinig meerwaarde.

Martina breekt Nederlands record kilogrammen melk In Groningen heeft Martina van Berend Spriensma uit Ulrum een nieuw Nederlands record gevestigd voor kilogrammen melk. Het lopend totaal van de roodbonte Koerier 104-dochter ligt op 189.824 kg melk met 4,13% vet en 3,44% eiwit. Martina verbreekt daarmee het record van de inmiddels afgevoerde Josje 94 (v. Sunny Boy) van Tom en Jos Zĳlmans uit Waspik, die in totaal 189.211 kg melk produceerde.

Martina is inmiddels bĳna vĳftien jaar oud en werkt aan haar tiende lĳst. Haar beste lĳst maakte ze op negenjarige leeftĳd toen ze in 443 dagen 30.204 kg melk met 3,75% vet en 3,44% eiwit produceerde. Met een economisch jaarresultaat van 5478 euro was Martina daarmee in het boekjaar 2009-’10 de koe met de hoogste productie. Bekĳk de ﬁlm die Veeteelt maakte van Martina op www.veeteelt.nl

Martina produceerde tot nu toe bĳna 190.000 kg melk

NI E U W S

Duitse dochtergroepen In januari en februari presenteren verschillende Duitse ki-organisaties dochtergroepen. RSH bĳt op 23 januari in Neumünster het spits af met de presentatie van een dochtergroep van onder meer de ook in Nederland geteste hoornloze Boltonzoon Magna P. OHG toont op 25 januari in Osnabrück fokstierdochters van BG (v. Shottle) en Goldino (v. Goldwyn). ZBH stelt op 1 februari in Alsfeld groepen samen van de Mr Burnszoon Broeks Elburn en de hoornloze Lawn Boyzoon Lasse P.

Recordbedrag CRV Deutschland heeft op een veiling van fleckviehstieren een recordbedrag van 104.500 euro betaald voor de jonge fleckviehstier Melchior. De genoomfokwaarde van de één jaar oude Manigozoon ligt op 140 punten (GZW). Melchior, die inmiddels is omgedoopt tot Mint, stamt uit een indrukwekkende koefamilie. Zĳn drielingbroers Caspar en Balthasar worden binnenkort ook geveild. CRV Deutschland kocht Mint samen met Genostar. De stier staat nu in quarantaine, CRV hoopt in april sperma te kunnen leveren.

Vekis Spring Sale Ki-organisatie AI Total en fokkerĳorganisatie Vekis Genetics hebben plannen om elk een dochtergroep te tonen tĳdens de Vekis Spring Sale. De presentatie staat gepland op 28 maart 2014 in Nunspeet. ‘Op dit moment bekĳken we welke nakomelingen van welke stier daarvoor het meest geschikt zĳn’, vertelt Siglinda de Vries van AI Total. ‘Half januari hakken we definitief de knoop door.’

Ashlyn Vray 96 punten Goldwyndochter Ashlyn Vray van het Spaanse fokbedrĳf Ponderosa Holsteins is recent ingeschreven met 96 punten. De algemeen reservekampioene van het afgelopen EK in Zwitserland kreeg de score een maand nadat ze een tweeling ter wereld had gebracht. Het was de vĳfde kalving van de Goldwyndochter, die de eerste en enige 96 puntenkoe van Spanje is.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX01_Venster.indd 9

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 16:38

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Sperma Inclusief in Ovalert: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op! WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

NIEUW IN OVALERT: VANAF NU OOK MET HALSBAND-RESPONDER

OVALERT.NL

467-13 Ovalert-NED.indd 1

13-01-14 09:42

agina 1

ZELFRIJDENDE, ZELFLADENDE

INSTROOIMACHINE Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ?? Het beste voor uw koeien ?? Voor alle soorten ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ?? boxstrooisel Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen1of ofofGrupstal Grupstal ?? -uitvoering 3 cil. diesel Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij ?? Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ?? Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !! Dual Waterbed !! !! Dual Waterbed !! Waterbed !! Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug. Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht. Meest koematras, blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door op strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het het zich zich snel snel terug. terug. sparing opkoematras, strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug. Door besparing strooisel duurzaam met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende veerkracht. Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zich snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. houd van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug. Behoud vanop uwstrooisel koeien en op dierenartskosten. Door besparing enreduceren arbeid verdient het zich zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: zonder meerprijs ! en oud van uw op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !! Behoud vanMeerwaarde uw koeien koeien en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. houd vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprijs Behoud van uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! VOORRAADSTROOIEN Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Meerwaarde zonder meerprijs !! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

1 a 2 keer per week aanveegband

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 Optie: ruwvoer

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl ternational B.V. – E.H.www.uierverzorging.nl WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 /www.uierverzorging.nl International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl

koeien met as komt, in zijn recht. rijsd. Met veestapel!

Ga voor een laag celgetal! DAGELIJKS BOXEN REINIGEN

i? bij!

en instrooien Optie: Mestschuif

gram etmeel 21,98 ineens

ADVANCE

Silage-enzymen Voor de meeste melk per hectare gras

Meer info bel Chris: 0521 - 53 59 40

www.visscherholland.com

ervaart.nl 26 62 27) jven

VX07_p51.indd 11 25 VX01_p11.indd

0343-562036 Kĳk op onze website: www.agricom.nl 21-05-2012 11:16:25

16-04-2012 14-01-1411:46:14 10:15

H O O F D A RT I K E L

De verplichting tot mestverwerking kost in een voorzichtige eers

Actie gevraagd bĳ Circa 48 procent van de melkveehouders heeft een mestoverschot en moet met de nieuwe mestwetgeving aan de slag. Deze veehouders hebben grofweg drie opties: regionale mestafzet, eigen mest verwerken of vervangende mestverwerking. tekst Florus Pellikaan

ot dit jaar was mestverwerking voor veel melkveehouders nog een ver-van-mĳn-bedshow. De komende jaren gaan daar verandering in brengen, want ook melkveehouders ontspringen de dans niet om de totale fosfaatproductie van Nederland naar beneden te brengen. Staatsecretaris Sharon Dĳksma heeft bĳ wet geregeld dat bedrĳven met een mestoverschot vanaf 1 januari 2014 mest moeten verwerken. Volgens CBS-cĳfers over de eerste helft van 2013 heeft circa 48 procent van de melkveehouders een mestoverschot. Al deze veehouders worden door de nieuwe wetgeving aangesproken. Een eventueel mestoverschot is simpel te berekenen via de gebruiksnormen voor land en het aantal dieren, bĳvoorbeeld via de website mestcheck.nl. Van het eventuele mestoverschot moet een veehouder een door de overheid vastgesteld deel verwerken. Voor bedrĳven in de regio Zuid is dat voor 2014 dertig procent, in de regio Oost is dat vĳftien procent en in de rest van Nederland vĳf procent.

Vrĳstelling tot 100 kg te verwerken fosfaat Wanneer de hoeveelheid fosfaat die verwerkt moet worden kleiner is dan 100 kilo fosfaat, dan zĳn bedrĳven echter vrĳgesteld van de verwerkingsplicht. Wiebren van Stralen, beleidsadviseur mest en milieu bĳ LTO Nederland, vertaalt dit naar de praktĳk: ‘Een bedrĳf in de regio Overig mag dus een mestoverschot hebben van 2000 kilo fosfaat zonder te hoeven verwerken, want vĳf procent van 2000 kilo is 100 kilo te verwerken fosfaat. Bĳ een productie van ongeveer 45 kilo fosfaat per koe per jaar zonder jongvee, is 2000 kilo fosfaat circa 44 koeien.’ Voor de regio Oost betreft de vrĳstelling omgerekend 14 koeien en voor de regio Zuid zĳn dat 7 koeien. Naast de vrĳstelling voor een mestoverschot tot 100 kilo fosfaat zĳn er ook nog vrĳstellingen voor biologische bedrĳven en bedrĳven met grenspercelen. Is de hoeveelheid te verwerken mest groter dan 100 kilo fosfaat en bedrĳven vallen niet onder een van de bovenstaande vrĳstellingen, dan blĳven er drie

V E E T E E LT

VX01_hoofdverhaal.indd 12

JANUAR I

1/2

2014

14-01-14 14:20

tige eerste marktnotering ongeveer 90 euro per koe per jaar

gd bĳ mestoverschot opties over. De eerste is eigenlĳk ook min of meer een vrĳstelling van de daadwerkelĳke mestverwerking. Er is namelĳk een amendement in de Tweede Kamer aangenomen dat het mogelĳk maakt om het totale bedrĳfsoverschot rechtstreeks af te voeren naar een ander landbouwbedrĳf dat hiervoor ruimte heeft op zĳn eigen land. Het bedrĳf dat de mest ontvangt, mag niet verder dan hemelsbreed twintig kilometer vanaf de productielocatie van de mest liggen. Het is toegestaan de mest naar meerdere afnemers te transporteren, maar het mestoverschot mag voor deze optie niet meer dan 25 procent van de totale mestproductie bedragen. Producent en afnemer sluiten voor deze optie een regionale mestafzetovereenkomst (RMO) af. De regionale afzet en de vrĳstelling tot 100 kilo fosfaat biedt zeker voor melkveehouders in de regio’s Overig en Oost veel mogelĳkheden om mestverwerking af te wenden. ‘Voor de regio Overig verwacht ik dat dit jaar 90 tot 95 procent van de melkveehouders met een mestoverschot niet hoeft te verwerken’, schat Van Stralen in. ‘Voor het oostelĳke deel van het land zal dit vermoedelĳk voor de helft van de melkveehouders gelden. Maar in het zuiden is binnen een straal van twintig kilometer meestal weinig land beschikbaar. Voor drie kwart van de bedrĳven met een mestoverschot zullen in Zuid de vrĳstellingen daarom niet benut kunnen worden.’ Op het moment dat de beschreven vrĳstellingen niet gelden, blĳft het echte mest verwerken over. Dat kan op twee manieren. Door de eigen mest te (laten) verwerken of door vervangende mestverwerking waarbĳ iemand anders meer mest verwerkt dan hĳ verplicht is en dit verschil overdraagt.

Papieren mestverwerking Het daadwerkelĳk verwerken van de eigen mest kan door te investeren in bĳvoorbeeld een eigen mestscheider met hygiënisatie-unit (zie kader). Vanwege de forse investering komt deze optie echter niet eerder in beeld dan bĳ het melken van minstens een paar honderd koeien. De overige bedrĳven die eigen mest willen laten verwerken, kunnen dit laten doen door mestverwerkers via een zogenoemde driepartĳenovereenkomst tussen veehouder, mestbewerker/intermediair en mestverwerker. Volgens Ben Rooyackers, manager bĳ mestproducentencoöperatie Mestac, tellen hierbĳ niet de kilo’s fosfaat die van het bedrĳf worden afgevoerd, maar de kilo’s fosfaat die bĳvoorbeeld via gehygiëniseerde dikke fractie daadwerkelĳk de grens overgaan. ‘De dunne fractie die overblĳft, moet gewoon op de binnenlandse markt worden afgezet.’ Mestac verzorgt op dit moment de mestaan- en af-

V E E T E E LT

VX01_hoofdverhaal.indd 13

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 0 4 9

14-01-14 14:20

H O O F D A RT I K E L

Hygiënisatie voor zowel mestexport als boxstrooisel De wetgeving eist dat mest voor export moet worden gehygiëniseerd. Veenhuis heeft hiervoor een hygiënisatie-unit ontwikkeld die dikke fractie via een natuurlĳk composteringsproces en zonder dat er externe warmte wordt toegevoegd, aan de eis kan laten voldoen. Volgens Ben Olde Keizer, medewerker marketing en communicatie bĳ Veenhuis, is het investeren in een hygiënisatie-unit voor de export van mest voor een melkveehouder echter niet rond te rekenen. Maar in combinatie met het hygiëniseren van dikke fractie als boxstrooisel is de investering voor grote bedrĳven wel rendabel. ‘Dikke fractie in de ligbox heeft al veel fans, de enige scepsis die onder boeren leeft, is de invloed van dikke fractie op de uiergezondheid. Door de mest te hygiëniseren wordt de bacteriedruk geminimaliseerd.’ Olde Keizer heeft resultaten van onderzoek van gehygiëniseerde mest en daarbĳ is de verwekker E. coli tot praktisch nul gereduceerd.

voer voor zo’n 400 klanten en Rooyackers kan vanuit zĳn ervaring binnen andere sectoren al wel een voorzichtige schatting geven van de kosten. ‘Het verwerken kost 1,50 tot maximaal 2 euro per kilo fosfaat boven op de reguliere kosten voor mestafzet.’ In rundveedrĳfmest van overschotbedrĳven zit 1,25 tot 1,75 kilo fosfaat per ton, dus dat brengt de kosten voor verwerken op circa 3 euro per ton.’ Uitgaande van een mestproductie van een koe van rond de 30 ton per jaar, kost de verwerkingsplicht bĳ het laten verwerken van de eigen mest dus ongeveer 90 euro per koe boven op de reguliere mestafzetkosten. Naast het daadwerkelĳk laten verwerken van de eigen mest is er ook de optie om iemand vervangende mest te laten verwerken. Hiervoor moet de veehouder een vervangende verwerkingsovereenkomst (VVO) sluiten. Dit kan met een varkenshouder zĳn die heeft geïnvesteerd in eigen mestbewerking en meer dan zĳn eigen verplichting van 30 procent varkensmest gaat bewerken en exporteren. Ook een mestvergister van waaruit digestaat wordt geëxporteerd is volgens Rooyackers een optie voor een papieren mestverwerking. Alhoewel vervangende mestverwerking nieuw is en daarvoor een marktnotering nog ontbreekt, geeft Rooyackers al wel een richting aan. ‘We verwachten dat de

V E E T E E LT

VX01_hoofdverhaal.indd 14

JA NUAR I

1/2

‘En de kosten van scheiden en hygiëniseren van mest zĳn bĳ tweehonderd koeien vergelĳkbaar met die van zaagsel in diepstrooiselboxen, daarna wordt het goedkoper. Op het moment dat een veehouder een mestoverschot heeft en de unit ook kan gebruiken voor de ex-

port van mest, worden de kosten per kuub uiteraard nog lager.’ De aanschaf van een mestscheider met hygiënisatie-unit begint bĳ circa 90.000 euro. Ook is hiervoor in tegenstelling tot bĳ alleen een mestscheider een omgevingsvergunning nodig.

Een hygiënisatie-unit minimaliseert de bacteriedruk in dikke fractie

prĳs van het echt verwerken van eigen mest en vervangende mestverwerking elkaar in evenwicht gaan houden. Op dit moment verwachten we deals tussen de 1,50 tot 2 euro per kilo fosfaat voor vervangende mestverwerking. Doordat een veehouder vervolgens de betreffende mest regionaal via een eigen kanaal kan afzetten, is deze variant dikwĳls wel goedkoper dan eigen mest verwerken.’ Er mag door een veehouder alleen geen VVO afgesloten worden met een pluimveehouder, maar intermediairs mogen dat door een gat in de wetgeving wel. Hierdoor is de goedkope export van pluimveemest tot verontwaardiging van de sector niet volledig afgesloten en dat zorgt voor een scheve concurrentie. De optie voor uitwisseling met pluimveemest zal de prĳs van papieren mestverwerking voor melkvee waarschĳnlĳk laag houden.

Zorgvuldigheid geboden Zowel Van Stralen als Rooyackers verwacht dat veel melkveehouders aan hun verwerkingsplicht zullen gaan voldoen via de vervangende verwerkingovereenkomst. ‘Vanuit de binnenlandse markt van bĳvoorbeeld akkerbouwers is er bovendien behoefte aan rundveemest. Dus het is logischer om vooral varkensmest te verwerken en te exporteren.’

Bĳ deze verwachte ontwikkeling heeft Rooyackers wel een kritische kanttekening. ‘Melkveehouders denken het probleem op te lossen met de VVO’s en komen verder niet in actie. Het risico bestaat hierdoor dat er te weinig in nieuwe mestverwerking wordt geïnvesteerd. En dat terwĳl volgend jaar de percentages verplichte mestverwerking stĳgen en in 2015 melkveehouders honderd procent van hun fosfaatoverschot ten opzichte van 2013 moeten gaan verwerken. De vraag is of de mestverwerkingscapaciteit dan wel voldoende is.’ Ben Rooyackers maakt zich bovendien zorgen over onduidelĳkheden die er op dit moment nog in de wetgeving voor verplichte mestverwerking zitten. Deze onduidelĳkheden spitsen zich vooral toe op de registratie. ‘Er is een driepartĳenovereenkomst voor het laten verwerken van mest, maar zelden omvat dit proces slechts drie partĳen. Wie moet als derde partĳ de overeenkomst dan ondertekenen? Officieel degene die exporteert, maar is dat de verwerker, de handelspartĳ of de vervoeder? Deze onduidelĳkheden zĳn ontstaan omdat de praktĳk nauwelĳks bĳ de uitwerking van deze wetgeving is betrokken’, stelt Rooyackers met ongenoegen. ‘Maar bĳ eventuele misregistratie door de onduidelĳkheden is de veehouder de dupe. Zorgvuldigheid is op dit moment dus geboden.’ l

2014

14-01-14 14:20

LOW INPUT HIGH OUTPUT De melkveehouderij verandert in een ongekend hoog tempo. De bedrijven worden groter, er komt meer vreemde arbeid, het ruwvoer wordt schaarser. Hoge saldo’s zijn alleen haalbaar met een koe die lang meegaat en met weinig kosten veel melk geeft. De zuivelconsumenten eisen steeds vaker een duurzame bedrijfsvoering met weinig gezondheidsproblemen. ProCROSS dieren voldoen aan uw eisen.

Steeds meer veehouders in Nederland gaan ProCROSSEN, een 3-weg kruising met de rassen VikingRED (ZweedsRoodbont), Montbéliarde en Holstein. Deze mix levert bewezen betere saldo’s en meer arbeidsgemak. Wie wil dat nou niet?

MEER WINST PER KOE

BETERE VOEREFFICIËNTIE

LAGER CELGETAL

EENVOUDIG SYSTEEM

BETERE VRUCHTBAARHEID

MEER ARBEIDSVREUGDE

MEER SALDO

HOGERE LEVENSPRODUCTIE

INTEELT OPLOSSEN? GA PROCROSSEN! K&L is exclusief distributeur van ProCROSS in Nederland. Kijk op www.procross.info voor meer informatie en neem voor vragen contact op met één van onze fokkerijspecialisten.

NVS00083 - adv Procross - veeteelt magazine (crv publishing) 210x297_fc_def.indd 1 VX20_p66.indd 86

0572 39 47 78 INFO@PROCROSS.INFO WWW.PROCROSS.INFO

14:08 10-12-13 16:03

MEER ZEKERHEID MEER MAIS COMBI MAIS

COMBI MAIS is een maismix van 3 rassen. Er zijn 4 verschillende COMBI MAIS mixen, voor ieder teeltdoel één: hoge VEM en zetmeelgehalte (Quality), Hoge drogestofen VEM opbrengst (Productie), hoge CCM- (Korrel) en hoge korrelopbrengst (Vroege Korrel). Voor ieder teeltdoel is er een geschikte COMBI MAIS, vraag hiernaar bij uw zaaizaadleverancier of kijk op www.mijnmais.nl. VX01_p16NED.indd 16

14-01-14 10:20

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: midwinterhoorn blazen Naam: Woonplaats:

Stefan Westerik De Lutte

Leeftĳd: Aantal koeien:

30 75

Midwinterhoornwandeling trekt jaarlĳks ruim 5000 bezoekers

Blaastraditie in ere houden tekst Jorieke van Cappellen

ie het eenmaal gehoord heeft, vergeet het nooit meer. De lange, lage en mystieke tonen van de midwinterhoorn. Het geluid kan kilometers ver dragen. Het blazen van de midwinterhoorn is een gebruik in Twente en de Achterhoek. Anno 2013 is de oeroude traditie, oorspronkelĳk bedoeld om boze geesten te verjagen en later als aankondiging van de geboorte van het kerstkind, zelfs uitgeroepen tot nationaal cultureel erfgoed. Stefan Westerik kreeg de traditie met de paplepel ingegoten. ‘Bĳna mĳn hele familie blaast de midwinterhoorn. Ook stellen wĳ op het bedrĳf een ruimte beschikbaar waar de Stichting Midwinterhoornblazen Twenthe kan vergaderen.’ Het bedrĳf van Westerik ligt in het Twentse buurtschap De Lutte, dat in december de traditionele midwinterhoornwandeling van Stichting Midwinterhoornblazen Twenthe organiseerde. De twaalf kilometer lange wandeling voerde door het glooiende Twentse landschap rondom De Lutte. ‘In de stichting zitten ongeveer dertig buurtschappen en elk jaar organiseren een of meer buurtschappen samen de wandeling. De andere buurtschappen staan op plekken langs de route en blazen in groepjes op de midwinterhoorn.’ Als lid van de blaasgroep in De Lutte was Westerik dit jaar samen met andere leden verantwoordelĳk voor het parkeerbeleid. ‘De wandeling trekt zo’n 5000 tot 6000 mensen, van dichtbĳ tot uit het westen van het land. We moeten het verkeer dus in goede banen leiden.’ Westerik en zĳn commissie regelen niet alleen de verkeersregelaars, maar ook de toestemming van de gemeente om langs de openbare weg te mogen parkeren. ‘Ook vragen we particulieren of zĳ hun land willen openstellen.’ Met prachtig weer en vele bezoekers was de wandeling ook dit jaar een groot succes. Westerik zelf blaast niet onverdienstelĳk. Zo werd hĳ al eens juniorkampioen en eindigt hĳ bĳ blaaswedstrĳden vaak bĳ de top. Dit jaar was er door het organisatiewerk echter weinig tĳd om zelf te blazen. ‘Ook het werk op het bedrĳf gaat door. Ik zit in maatschap met mĳn oom en tante en we verdelen de taken in deze periode zo goed mogelĳk.’ De traditie van het blazen kent strikte regels. Een midwinterhoorn koop je niet, maar maak je zelf. Blazen mag alleen tussen de eerste zondag van de Advent en Driekoningen. ‘We blazen in kleine groepjes. In het bos of op het land, maar ook bĳ kerstmarkten, voor gasten van hotels in de omgeving en bĳ verzorgingstehuizen.’ Het blazen blĳft voor de melkveehouder uniek. ‘Natuurlĳk doe ik het voor de gezelligheid en de sociale contacten, maar ik vind het ook bĳzonder dat ik kan bĳdragen aan het in ere houden van deze oude traditie.’

V E E T E E LT

VX01_even geen boer.indd 17

J AN U A R I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 14:24

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Henk Pinkert: ‘We hebben een stieradviesprogramma van vier personen en moeten elkaar overtuigen van de beste stierkeuze’

Ambachtelĳke fokkerĳ In een wereld van uitbreiden en schaalvergroting houden Henk en Gerrie Pinkert met hun potentiële bedrĳfsopvolgers Nick en Ferdi het hoofd koel. De gepassioneerde fokkers van Red Torpedo zetten in op kwaliteit in plaats van kwantiteit. ‘We wachten af wat er in 2015 gaat gebeuren.’ tekst Florus Pellikaan

en betere afspiegeling van hun fokkerĳfilosofie dan Red Torpedo had familie Pinkert in Markelo zich niet kunnen wensen. De stier kenmerkt zich door een diepe koefamilie, stieren in de pedigree die elkaar tot in perfectie aanvullen en een verervingspatroon van een flinke productie met veel kracht in het skelet; exact de ĳkpunten in de fokkerĳfilosofie van familie Pinkert. Red Torpedo was overigens de eerste holsteinstier die de gepassioneerde rood-

bontfokkers aan de ki verkochten. ‘En misschien ook wel de laatste’, stelt Henk Pinkert meteen. ‘Voor ons hoeft de fokkerĳ niet snel te gaan. Wĳ maken het liefst combinaties op basis van bewezen cĳfers van stieren en koefamilies waarbĳ we een goed gevoel hebben. En dat staat haaks op de huidige snelle beeldschermfokkerĳ’, vertelt Henk Pinkert (52), die een maatschap vormt met zĳn vrouw Gerrie Pinkert (51). Eerst nog even terug naar de fokkerĳ-

trots van de stal: Red Torpedo, die in augustus met verdienstelĳke cĳfers debuteerde en daar in de decemberdraai een flinke plus bĳschreef. Tussendoor liet de stier ook nog een prima dochtergroep zien tĳdens de open dag van KI Kampen. De stier stamt uit de bekende Elzafamilie en heeft in Elza 80, de Stadeldochter die maar liefst vĳf keer kampioene werd op de plaatselĳke fokveedag, zĳn grootmoeder. Henk Pinkert doorloopt zonder na te hoeven denken de doordachte pedigree van Red Torpedo: ‘De kracht van zĳn vader Blitz paste uitstekend op de melkaanleg van de Lichtblickdochter. Daarvóór zit de iets gesloten stier Stadel, die weer goed paste op de open Lorka Magmadochter. Daarnaast is in de moeder van Red Torpedo ook echt fokkracht te zien door de lengte en kwaliteit in nek, schouderpartĳ en kruis.’

Weten hoe koe en stier fokken Al snel blĳkt het onderwerp fokkerĳ voor veel stof tot praten te zorgen, niet

Drie dochters van de zelfgefokte Red Torpedo illustreren het fokdoel met alledrie 89 punten voor frame en met eiwitgehalten van 3,62 tot 3,74 procent eiwit. Van links naar rechts: Elza 146, Annie 174 en Rosa 119

V E E T E E LT

VX01_bedrijfsrep Pinkert.indd 18

JANUAR I

1/2

2014

13-01-14 12:07

Henk, Gerrie, Ferdi en Nick Pinkert Afgelopen zomer debuteerde uit de bekende roodbontstal van familie Pinkert Red Torpedo als fokstier. Het resultaat van doordachte fokkerĳ. Markelo

Aantal koeien: Aantal st. jongvee: Quotum: Rollend jaargem.: Grondgebruik:

68 59, incl. 10 dekstieren 650.000 kg, incl. 20.000 kg lease 9778 4,64 3,67 ejr 2631 24 ha gras, 9 ha mais

alleen bĳ Henk, maar ook bĳ vader Hendrik en zoons Nick (24) en Ferdi (22). ‘Iedereen weet het als er een koe tochtig is en iedereen bedenkt waar hĳ de koe mee zou insemineren. Eigenlĳk hebben we een stieradviesprogramma van vier personen’, grapt Henk. ‘Degene die met het beste argument de rest kan overtuigen waarom die stier het moet worden, heeft gewonnen.’ Het bedrĳfsproces van hoe de combinaties tot stand komen, illustreert de ambachtelĳke wĳze waarop familie Pinkert fokkerĳ bedrĳft. ‘Het mooie van fokkerĳ is weten hoe een stier fokt en weten hoe een koefamilie fokt om daar op voort te borduren met een bewuste en doordachte combinatie’, vat Nick samen.

Alleen zuiver roodbont De discussie over welke stier moet worden gebruikt, gaat altĳd over de verbeterpunten en niet over het fokdoel, want daarover zĳn de drie generaties Pinkert het prima eens. ‘We streven naar productieve, mooie koeien waarbĳ exterieur leidend is en we niet toegeven op eiwit’, zegt Henk bondig, waarna Ferdi aanvult: ‘Binnen het exterieur zoeken we naar veel ruimte en kracht in de koe. Dit type koeien is mobieler, kan tegen een stootje en verwerkt veel ruwvoer. Fok je zo op goede verhoudingen in de koe, dan neemt dit exterieur het niveau van productie en de levensduur van de koeien automatisch mee. We hebben bĳvoorbeeld een stier als Kian niet gebruikt en toch blĳft het eiwitgehalte op een goed niveau’, verwĳst hĳ naar het actuele rollend jaargemiddelde van 9778 kg melk met 4,64% vet, 3,67% eiwit en

Het streven naar kwaliteit blĳkt onder andere in het koecomfort via diepstrooiselboxen

een economisch jaarresultaat van 2631. Familie Pinkert houdt in de fokkerĳ strikt vast aan roodbont. Zelfs roodfactorstieren worden niet ingezet. ‘We zĳn met roodbont opgegroeid, vinden dat mooi en gemiddeld is het eiwit ook wat hoger’, beargumenteert Nick de keuze. Stieren die in Markelo de afgelopen tĳd werden ingezet op de veestapel, die gemiddeld met 85,9 punten voor totaal exterieur is ingeschreven, zĳn Jotan, Classic, Big Apple, Talentino, Absolute en de eigen Red Torpedo. Het stiergebruik van familie Pinkert omvat dus vooral fokstieren en dat om het goede gevoel bĳ een combinatie te krĳgen. ‘We kĳken op dit moment bĳvoorbeeld goed naar de kalveren van Big Apple die hier geboren worden, om aan de hand daarvan te bepalen of we deze stier meer gaan gebruiken en hoe we hem dan moeten gebruiken’, vertelt Nick. ‘En het lĳkt goed. Maar bĳ telkens de allernieuwste genoomstieren krĳg je dit gevoel niet. Gemiddeld zullen hun fokwaarden best kloppen en genomic se-

lection is een prima hulpmiddel voor ki’s om te bepalen welke stieren moeten worden ingezet, maar de gemiddelde veehouder is beter af met doordachte combinaties met betrouwbare stieren.’

Beoordeeld op technisch resultaat Regelmatig is familie Pinkert ook te zien op plaatselĳke, regionale en landelĳke keuringen en succes is ze daarbĳ niet vreemd. De zeer fraaie Annie 171 (v. Debonair) behaalde in december op de HHH-show in een loodzware middenklasserubriek nog een vierde plaats. ‘Ze is een koe naar ons hart’, vertelt Ferdi, terwĳl hĳ de koe op de voergang showt. ‘We zien graag koeien met zoveel lengte-, breedte-, hoogte- en dieptematen. Door het brede kruis is er dan ook ruimte voor een fantastische achteruier.’ De vraag waarom ze zo met fokkerĳ bezig zĳn, levert vanuit vier monden een unaniem antwoord op: ‘Werkplezier.’ Waarna Henk verder toelicht: ‘Fokkerĳ is nog een stukje vrĳheid dat je als ondernemer hebt. Je kunt echt je eigen filo-

V E E T E E LT

VX01_bedrijfsrep Pinkert.indd 19

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 16:31

B E D R I J F S R E P O RTA G E

sofie daarin volgen. Wĳ hebben daar veel energie in gestoken en nu levert het naast veel werkplezier ook een centje op. We verkopen jaarlĳks zo’n tien dekstieren en ook vaarzen die we over hebben, leveren wat meer op. Hierdoor hadden we vorig jaar een 2,5 eurocent hogere omzet en aanwas dan het gemiddelde bedrĳf.’ De liefhebberĳ voor de fokkerĳ is een van de redenen dat het bedrĳf met bĳna 70 melkkoeien gemiddeld van omvang is. ‘We hebben kwaliteit hoger in het vaandel staan dan kwantiteit en willen in ieder geval altĳd tĳd houden voor fokkerĳ’, vertelt Ferdi. Broer Nick vult aan: ‘Op dit moment doen we het bedrĳf met de hele familie, maar wanneer op ter-

mĳn Ferdi of ik alleen het bedrĳf moet doen, dan kun je op onze manier nauwelĳks honderd koeien houden als je ook nog een sociaal leven wilt hebben.’ Omdat de stal en melkstal op leeftĳd zĳn, zĳn er in Markelo al wel ideeën geboren voor het bouwen van een nieuwe stal. ‘Maar we wachten af wat er in 2015 gaat gebeuren. We zĳn altĳd stapsgewĳs gegroeid en gaan geen grote, onnodige risico’s nemen’, stelt Henk. ‘Soms zĳn er mensen die zeggen dat je na 2015 niet meer kunt bouwen. Maar als dat zo is, hoef je het nu ook niet te doen, want dan rendeert het straks ook niet. Je ziet in de wetgeving nu al allerlei haken en ogen ontstaan rondom mestwetgeving en daar willen we straks rondom de

Het huidige exterieurpronkstuk van de stal, Annie 171 (v. Debonair), ingeschreven met de maximale 89 punten als tweedekalfskoe

V E E T E E LT

VX01_bedrijfsrep Pinkert.indd 20

JANUARI

1/2

bouw van een nieuwe ligboxenstal goed op inspelen, bĳvoorbeeld door met grond te groeien.’ In de bedrĳfskeuzes speelt mee dat familie Pinkert al vier generaties boert op een pachtboerderĳ op landgoed Weldam. Slechts 3,5 van het areaal van 35 hectare is eigendom. ‘Hierdoor beoordeelt de bank ons voor de financiering van de nieuwe stal niet op onderpand, maar op ons technisch resultaat. Dit is dus nog een argument voor ons om voor kwaliteit te gaan’, stelt Henk Pinkert.

Overname gemakkelĳker Een nadeel vindt familie Pinkert het pachtbedrĳf echter niet. ‘We zĳn er zeker van dat we hier kunnen blĳven zitten. Groeien is wel wat moeilĳker, maar de overname is voor de jongens straks juist weer gemakkelĳker.’ Henk Pinkert verwĳst met het benoemen van de overname naar Nick en Ferdi, die naast hun hulp op de boerderĳ allebei nu nog vĳf dagen per week buiten de deur werken. Nick als paringsadviseur bĳ de regionale inseminatieservice KI Freyr en Ferdi bĳ de loonwerker en als verkoper van reinigingsmiddelen. Beiden hebben interesse in de overname van het bedrĳf. De liefhebberĳ van de broers uit zich overigens niet alleen in de fokkerĳ, maar ook in het dagelĳks management. ‘Wanneer je intensief met de koeien bezig bent, pik je ook eerder signalen op. Tochtigheid en het voldoende volgevreten en fit zĳn van nieuwmelkte koeien bĳvoorbeeld’, stelt Ferdi. ‘En daarmee zĳn weer hogere technische resultaten te behalen.’ Onder het streven naar kwaliteit verstaat familie Pinkert ook koecomfort in de vorm van diepstrooiselboxen en een rantsoen met zoveel mogelĳk hoogwaardig eigen ruwvoer. Zo liggen er op dit moment drie graskuilen open om de verschillende eigenschappen te combineren binnen de rantsoenen voor melken droogvee. Het rantsoen voor de melkkoeien bestaat voor 60 procent uit gras en 40 procent uit mais, zonder bĳproducten en aangevuld met maximaal acht kilo standaard- en 1,4 kilo eiwitbrok. Een rondje over het bedrĳf laat over de passie en ĳver van de drie generaties Pinkert geen twĳfel bestaan. Of het nu over de kalfjes op het stro in het achterhuis gaat, die door Gerrie worden verzorgd, of over de jongvee- en ligboxenstal, alles ziet er keurig uit en de huidige overbezetting is de dieren niet aan te zien. Ferdi: ‘Ons streven naar kwaliteit geldt voor het totale management. Doe het goed of doe het niet is het motto.’ l

2014

13-01-14 12:07

k j i l r WONDER baa

Ven Dairy WONDER *CV Shottle x Goldwyn x Durham x Lead Mae familie KI Code. 765593

• Extreme productie index • Meer dan 100 kg Vet + Eiwit • Super exterieur • Internetactie: bij 25 doses Wonder een gratis SIKU miniatuur trekker cadeau. Website code: wonderbaarlijk

Hood MOM EMMETT KI Code 766595 - (Man-O-Man x Baxter) MILK

DPR

PTAT SCS SCE GTPI

+1232 +0.11 +0.07 +1.1 +5.7 +2.08 2.74 6.7 +2309

• Unieke combinatie van melk en positief Eiwit • Super fitness kenmerken • Pinkenstier • +4 voor bevruchting

Tel. 038 4604311 Email. info@ai-total.nl www.ai-total.nl VX01_p21.indd 21

Reproplus NW. & N. Holland Tel. 0582-574059 Reproplus Westkw., LL. & Nveld. Tel. 0594-612582 KI Service Libertas Tel. 06-13238087 KI Service Clemens Tel. 0599-648221 KI Service Zuid-West Friesland Tel. 0514-582453 KI IJssel-Delta Tel. 06-15217283

KI Service Solides Fertiplus Tel. 06-25530678 Tel. 0573-453081 KI Service Salland Tellus Focus Tel. 06-22789974 Tel. 06-20401130 & 06-53167772 KI Service Twente KI Service Propos Tel. 06-51433018 Tel. 0492-344766 Van Engelen KI Service KI de Vallei Tel. 06-46115216 Tel. 06-23272462 VSE Jan Advokaat BV Tellus Tigra Tel. 06-53884044 Tel. 0516-491492 KI ServiceVFreyr E E T E E L T J A N Jan U A de R IGraaf 1 / 2 2 0 1 4 21 Tel. 0547-361683 Tel. 06-51143661

13-01-14 11:27

Kwaliteits-uiers geven kwaliteitsmelk

- Etherische oliën - Natuurlijke ingrediënten - Zachte en gezonde uiers om kwaliteitsmelk te produceren

Voor uw dealers zie: www.comfortsolutionseurope.com of bel (+31)(0)599 481786

Comfort Hybrid® Inflations De Comfort Hybrid Inflations hebben een driehoekvorm in de tepelvoering. Zoals op de afbeeldingen hiernaast is te zien, geven deze tepelvoeringen geen overdruk op de spenen maar wordt het melkkanaal wel volledig afgesloten. Deze techniek maakt dat de Comfort Hybrid Inflation een zeer subtiele voering is voor de spenen. Elke tepelvoering heeft een eigen ontluchting waardoor ze sneller uitmelken en de spenen droog blijven. Voordelen van Comfort Hybrid Inflations ten opzichte van conventionele tepelvoeringen: • Tepelvoering en beker zijn één geheel en lichtgewicht • Ze zijn zeer snel te vervangen • De levensduur ligt tussen 8.000 en 12.000 melkbeurten • Geen oneven uiers meer na het melken • Lager cel getal

De koeien melken snel uit en ze zijn rustiger! Wij kozen voor deze voeringen vanwege de individuele ontluchting per speen en omdat grote veehouders in Amerika ze ook gebruiken. Door de individuele ontluchting is de speenbelasting drastisch omlaag gegaan. De spenen lijken zelfs beter geworden te zijn. Daarnaast melken deze voeringen veel sneller uit dan onze vorige voeringen.

Vraag om 30 dagen proef gebruik.

Importeur voor Europa:

Onze vorige voeringen bevielen ons prima, maar we merken dat deze voeringen nog veel beter zijn. Onze koeien trappen nagenoeg niet meer. Het is mooi om de pulsatie te zien werken. De spenen zijn kurkdroog omdat er door de ontluchting geen sprake meer is van speenwassing. De voeringen zijn erg licht en daardoor fijn in de omgang. Wij vinden het ideaal dat de voeringen in hun geheel vervangen kunnen worden. Dit scheelt heel veel en zwaar werk. Na een jaar gebruik merken wij geen slijtage en op basis daarvan verwachten wij 10.000 melkbeurten minimaal te kunnen behalen. Familie Krol, Boekel - 90 melkkoeien - Gebruiken Comfort Hybrid Inflations ongeveer 1 jaar

Comfort Solutions Europe B.V. www.comfortsolutionseurope.com Tel.: (+31)(0)599 481786

VeeTeelt Comfort Solotions dec 2013.indd 1

28-11-13 13:24

ALS U MEST MOET VERWERKEN...

...HELPEN WIJ U GRAAG UW STRATEGIE BEPALEN

Vanaf 1 januari geldt de mestverwerkingsplicht voor bedrijven met een bedrijfsoverschot. Om te voldoen aan deze verplichting zijn

verschillende strategieën mogelijk. Bent u benieuwd welke strategie voor u het meest interessant is, kijk dan op www.countus.nl/mest

Countus Zwolle / Dokter Stolteweg 2 / 8025 AV Zwolle / T (038) 455 26 00 / info@countus.nl / www.countus.nl

V E E T E E LT

VX01_p22.indd 22

JANUAR I

1/2

201 04 9

13-01-14 11:31

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K J E F

L A U R E Y N S

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Weerstandsdaling na diarree leidt tot infectie aan de luchtwegen

Kalf met longontsteking E

en veehouder belde de praktĳk op in verband met een kalfje van vier weken oud dat ziek was. Door de telefoon vertelde de ongeruste veehouder dat het jonge dier een suffe indruk maakte en niet wilde drinken. Bĳ aankomst op het bedrĳf viel meteen de versnelde ademhaling op. Terwĳl ik het kalf onderzocht, vertelde de veehouder dat het kalf op de leeftĳd van veertien dagen last had gehad van diarree. Aan de hand van een meststaal was toen de diagnose cryptosporidiose gesteld, waarop het kalfje werd behandeld met antibiotica en extra vocht kreeg toegediend. Het kalf was een week later opgeknapt en na een goede week was het jonge dier toch weer ziek geworden. Het kalf was gehuisvest in een kalverhut, op een dik strobed met een goede vochtafvoer. Het jonge dier was zichtbaar ziek, ademde veel te snel en wilde eerst niet staan. Het kalf had 39,7 graden Celsius koorts. Bĳ het prikkelen van de luchtpĳp was een hoestreflex op te merken en bĳ het beluisteren van de longen kon ik ruis horen. De diarree was inderdaad genezen, maar het kalf had nu last van een flinke longontsteking. Het gebeurt niet vaak dat een kalf, en zeker een holsteinkalf, last krĳgt van een longontsteking. De ziekte treedt doorgaans niet op bĳ dergelĳk jonge kalveren die op een correcte manier zĳn gehuisvest. In dit geval was de longinfectie het gevolg van een verzwakte afweer als gevolg van de diarreeproblemen. Het kalf kreeg een ontstekingsremmer en een langwerkend antibioticum toegediend, waarna het dier weer is opgeknapt.

De encyclopedie Longontsteking Aan de oorzaken van diarree bĳ jonge kalveren is doorgaans niet veel te doen met antibiotica. Enkel bĳ colidiarree, een infectie die tĳdens de eerste levensdagen optreedt, kunnen antibiotica soelaas bieden. Soms echter worden antibiotica wel preventief toegediend bĳ diarree van deze jonge dieren, maar dan om andere infecties op afstand te houden. Bĳvoorbeeld in het geval van cryptosporidiose en virale diarree worden antibiotica als ondersteunende therapie toege-

diend. Bĳ deze diarree-infecties kunnen kalveren erg verzwakken en in dat geval helpt een antibioticum om de kalveren te beschermen tegen infecties als longontsteking, navelontsteking of gewrichtsontsteking. Een longontsteking kan verschillende oorzaken hebben. De infectie ontstaat als gevolg van bacteriën, virussen of een combinatie van beide. De ziekte komt meer voor bĳ ouder jongvee en komt niet vaak voor bĳ jonge kalveren. Bĳ kalveren is de ziekte meestal een gevolg van een weerstandsdaling door bĳvoorbeeld diarree (zoals in bovenstaand geval) of een bvd-infectie. Behandelen van een longontsteking gebeurt aan de hand van een ontstekingsremmer op de eerste dag en een antibioticumkuur die minstens een week lang aangehouden moet worden.

V E E T E E LT

VX01_dap.indd 23

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 10:08

Buckeye x O-man x Durham

Act

ie! ‘ MACHTIGE KOEIEN’

Levi Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

Uit de familie van Whittier Farms Lead Mae Ex95

Dtr. Levi Doubla A Levi 59410 Levi_aug2013.indd 1

06-01-14 16:07

? e i t n e t s i s e Droogter

Lu i s t e r !

Korn-Kali® is de eerste keuze – wanneer het gaat om de optimale bemesting van uw gewassen met kalium, magnesium, natrium en zwavel. De volledig in water oplosbare meststof (met als samenstelling 40% K 2O, 6% MgO, 4% Na2O en 12% SO3 ) verzekert de snelle beschikbaarheid van voedingsstoffen tijdens de belangrijkste groeifasen. De werking ervan spreekt voor zich: z Regulering van de

z Verzekering van de

waterhuishouding

opbrengst

z Bevordering van de

weerstand tegen droogte

Kies voor Korn-Kali® – hét waterreservoir voor uw gewassen.

K+ S Benelux bv · Telefoon +31 76 5645040 · info@kalibenelux.com · www.kalibenelux.com Een onderneming van de K+ S Gruppe

Korn-Kali_210x148+3_NL_14.indd 1 VX01_p24.indd 24

28.11.13 17:46 13-01-14 11:40

HHH-deelnemers brengen niveau in Wanneperveen, maar missen dé titel

Aaltje wint in kerstsfeer Onder de kerstdecoraties was Aaltje 253 op de valreep voor de tweede keer succesvol binnen het kalenderjaar 2013. Na de reservetitel op de CRV Koe-Expo won de Goldwyndochter nu het algemeen kampioenschap op de regionale Drentse avondkeuring. tekst Florus Pellikaan

video-impressie www.veeteelt.nl

ĳdens de Winteravondshow van De Zuidwesthoek werd opnieuw duidelĳk dat het concept van een avondkeuring staat als een huis. Alhoewel het keuringsgebied van de Drentse show klein is en het aantal melkgevende dieren met vĳftig stuks beperkt, trok de gezellige keuring zo’n 1100 bezoekers. In een ring met kerstversieringen speelden de koeien die een week eerder deelnamen aan de HHH-show, een hoofdrol. Bĳvoorbeeld Koeweide Dumbria 2 van Roelof en Rienk Jonkers uit Dwingeloo was opnieuw present. De stĳlvolle Damiondochter haalde in Zwolle een 1c-plek en aasde nu op een titel. Met haar jeugdige skelet en lange uier was ze ook de baas over de zwaar gebouwde New Moore Cobie 3905 (v. Seaver) van familie Withaar uit Nĳeveen. Toch was een titel niet voor Dumbria weggelegd, want stalgenote en Damionzus Koeweide Roos 14 kwam langzĳ. Jurylid Jan Steegink gaf de voorkeur aan de capaciteit van de ruim ontwikkelde en melktypische Roos. Het leverde haar de reservetitel op. De hoogste trede van het erepodium leek van meet af aan bestemd voor New Moore Maria 317 van opnieuw Withaar. De vlot stappende Lucky Stardochter behaalde in Zwolle ook een 1cpositie en etaleerde opnieuw succesvol haar gelĳnde frame en ondiepe uier.

Dubbelslag voor Withaar De kampioenskeuring in de middenklasse bevatte van alle finales de meeste kwaliteit. De breed geuierde Lize 619 (v. Sidney) van Wilfred de Weerd uit Koekange imponeerde met haar stĳl, maar beschikte niet over de balans die de andere finalisten wel hadden. Het deed haar op de vierde plek belanden, waardoor Hinke 505 van Johan Ehlers uit Linde de enige was die een dubbelslag voor Withaar in de weg kon staan. De Gold-

wyndochter probeerde dat met harmonische verhoudingen en een fraai afgewerkte melkklier. In openheid en bloei moest ze echter buigen voor de stalgenotes New Moore Rita 2 (v. Goldmedal) en New Moore Esmeralda 38 (v. O Man). Rita straalde met haar fĳne huid de meeste melk uit en ze combineerde dat met een goed gevormd kruis. Oud-HHH-reservekampioene Esmeralda was langer, fraaier gewelfd en stapte net iets krachtiger, waardoor zĳ de titel won. De seniorenklasse was door veel wisselingen in het aantal afkalvingen lastig te jureren. Hinke 447 (v. Tribute) van Ehlers miste bĳvoorbeeld de vulling in de uier, maar vanwege haar balansrĳke skelet wilde Steegink niet om haar heen. Dat gold ook voor de roodbonte New Moore Dora 203 van familie Withaar. Groot was de Talentdochter niet, maar ze beschikte wel over een muurvaste uier. Hoewel deze twee koeien hun specifieke kwaliteiten hadden, vormden ze geen bedreiging voor het uiteindelĳke kampioensduo: Aaltje 253 (v. Goldwyn) van Martĳn Zandstra uit Ruinerwold en Giessen Praline 2 (v. Mr Burns) van Theo van Vliet uit Nieuwlande. Bekend met succes waren beide koeien al. Aaltje won in juni de reservetitel senioren op de CRV Koe-Expo en Praline haalde die titel in 2012 in de middenklasse op de HHH-show. Praline stak nu in bloedvorm met haar jeugdige skelet en subliem gevormde uier. Aaltje was verder in lactatie en miste de bloei, maar in correctheid van onder andere het kruis had ze niets ingeleverd. ‘Als je alles meeneemt, inclusief de voorbenen, is dit mĳn keuze’, vertelde Steegink, terwĳl hĳ Aaltje aantikte. Direct mocht ze vervolgens de strĳd aanbinden voor de dagtitel. Als enige niet-HHHdeelneemster won ze ook die titel en sloot ze het jaar 2013 in stĳl af. l

New Moore Maria 317 (v. Lucky Star), kampioene vaarzen Prod.: 2.03 60 1461 4,16 3,38 lw 102 l.l.

New Moore Esmeralda 38 (v. O Man), kampioene midden Prod.: 3.04 355 11.133 4,22 3,59 lw 120

Aaltje 253 (v. Goldwyn), algemeen kampioene Prod.: 5.05 312 10.895 4,29 3,25 lw 101

V E E T E E LT

VX01_zuidwesthoekkeuring.indd 25

J AN UAR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 10:10

CRV BV (CRV) is een internationale onderneming op het gebied van rundveeverbetering. Hieronder verstaat CRV de ontwikkeling, de productie en de verkoop van genetische producten en informatieproducten, maar ook dienstverlening, zoals fokkerijbegeleiding, melkproductieregistratie en kunstmatige inseminatie. De producten en diensten van CRV worden wereldwijd afgezet in meer dan 50 landen, voornamelijk bij rundveehouders. CRV heeft vestigingen in Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Tsjechië, Spanje, Brazilië, Nieuw-Zeeland, Australië, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. Er werken ruim 1300 mensen in Nederland en het hoofdkantoor is gevestigd in Arnhem.

CRV IS VOOR DE AFDELING VERKOOP OP ZOEK NAAR EEN

ADVISEUR VEESTAPELMANAGEMENT Functie-inhoud – Mede verantwoordelijk voor het behalen van de omzetdoelstellingen bij grote bedrijven binnen het werkgebied – Opstellen van een accountplan in samenspraak met het hoofd Verkoop – Leveren van marktinformatie en ideeën ten behoeve van specifieke projecten – Actief bouwen aan en onderhouden van een netwerk binnen de periferie – Zelfstandig en samen met vertegenwoordigers bezoeken van bedrijven – Vervullen van spilfunctie tussen verkoop, productmanagement en marketing ten behoeve van de ontwikkeling van nieuwe verkoopconcepten – Organiseren en begeleiden van bijeenkomsten voor specifieke klantgroepen – Verantwoordelijk voor kennisoverdracht aan o.a. verkoop- en ki-teams

Profiel – Hbo- werken -denkniveau – Ruime verkoopervaring binnen de agribusiness – Goede commerciële en communicatieve vaardigheden – In staat om kennis van het volledige productportfolio te combineren met marktontwikkelingen – Competenties: klantgerichtheid, samenwerken, resultaatgerichtheid, marktgerichtheid en ondernemerschap Aanvullende informatie – Standplaats: Midden-Nederland – Fulltime dienstverband

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Geert Luiten, hoofd Verkoop, via telefoonnummer 06-10562766. Heb je belangstelling? Stuur dan uiterlijk 24 januari 2014 je sollicitatiebrief en curriculum vitae (bij voorkeur per e-mail) naar: CRV BV t.a.v. Wim Haans (HR-adviseur), Postbus 454, 6800 AL Arnhem. E-mail: jobs@crv4all.com Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

BETTER COWS | BETTER LIFE

467-13 VT Adviseur.indd 1

CRV4ALL.COM

13-01-14 09:46

Veetelt_88x256_01_14_1 07.01.2014 15:14 Seite 1

Wil jĳ manager of eigenaar worden van een grote boerderĳ? In Nieuw-Zeeland kan deze droom werkelĳkheid worden. Lutgo zoekt melkveeboeren die voor 2 jaar in Nieuw-Zeeland willen wonen, werken en leren van ‘s werelds beste boeren. Om je een vliegende start te geven, bieden we: • een gegarandeerde baan op één van de beste boerderĳen • praktĳkgericht beroepsonderwĳs • continue ondersteuning • een introductiepakket, inclusief visum en veel meer. Heb je ervaring in de veeteelt, ben je tussen de 18 en 35 jaar en heb je de ambitie om tot de besten in je vak te horen? Meld je dan nu aan op onze website www.lutgo.nl of stuur je cv naar info@lutgo.com.

Je carrière begint in Nieuw-Zeeland

Zaai de nieuwe generatie

Meer informatie: www.nzdairycareers.co.nz of bel Christine op 06-18061110

Udder Comfort is een noodzaak in de melkstal. Melkveehouders Fam. Alexander Wachtebeke, België Gebruikt ongeveer twee jaar Udder Comfort. Op het moment dat wij van Udder Comfort hoorden, was de eerste gedachte: “Hoe kan dat werken? Dat is onmogelijk!”. We hadden ervaring met andere mintzalf en die gaven geen resultaat. Toch zijn we het gaan proberen en kunnen niet anders zeggen: “Het werkt!”.

P8057

P8000

Zeer vroege snijmais, top in voederwaarde, topkuilen

Massa mais en zeer geschikt voor mais onder folie in Noord-Nederland

NIEUW

P8025

Vroege snijmais. Meer opbrengst, meer kwaliteit

We gebruiken Udder Comfort momenteel bij verdachte uiers. Voordat wij met Udder Comfort gingen werken, gebruikten we antibiotica. Nu hebben we ons antibiotica gebruik met 70 tot 80 procent kunnen reduceren.

P8261 Zeer legervaste, zetmeelrijke middenvroege snijmais

PR39F58 Bewezen betrouwbaarheid

Voorseizoenvoordeel t/m 31 januari 2014 Voorseizoenkorting: € 8,00 per eenheid DuPont Pioneer Mais

Ik kan het iedereen aanraden om te gebruiken. Schaf het aan en probeer het. Udder Comfort is een noodzaak in de melkstal! Met Udder Comfort kunnen we melk blijven leveren. We zien dat in bijna alle gevallen de zwelling in het uier binnen drie dagen weg is. Het valt tevens op dat de koeien minder ziek zijn. Udder Comfort is goedkoper dan antibiotica, omdat we de melk mogen blijven leveren. We blijven Udder Comfort zeker in de toekomst gebruiken en willen het preventief gaan toepassen op onze verse vaarzen en koeien rond het afkalven in plaats van alleen bij probleem gevallen.

P9027

Zetmeelrijke middenvroege snijmais met imposante kolf

Extra voordeel voor PBC-leden t/m 31 januari 2014 Als erkentelijkheid voor de maisbestelling van tenminste 6 eenheden (80.000 zaden) vóór 31 januari 2014 ontvangt ieder PBC-lid eenmalig 2 sjorbanden.

Kwaliteits-uiers geven kwaliteitsmelk Etherische oliën – natuurlijke ingrediënten – zachte en gezonde uiers om kwaliteitsmelk te produceren

Pioneer Hi-Bred Northern Europe Sales Division GmbH Tel.: 076 / 5 24 50 75, Fax: 076 / 5 24 50 25, www.pioneer.com/nederland

Voor uw dealers zie:

www.comfortsolutionseurope.com of bel (+31)(0)599 481786

V E E T E E LT UdderComfort_jan2014_Veeteelt.indd 1

VX01_p27.indd 27

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

08-01-14 11:33

13-01-14 11:17

S P E CI AL M AI S

De tĳd dat voer kopen voordeliger was dan investeren in eigen teelt is voorbĳ. Krapte aan ruwvoer daagt maistelers uit om de opbrengst te verhogen. Nu de gebruiksnormen een landbouwkundig optimale bemesting bemoeilĳken, is het de uitdaging om ziekten in mais en uitputting van de grond te voorkomen. Het vakmanschap van de maisteler maakt meer dan ooit het verschil in opbrengst. tekst Tĳmen van Zessen tekst kaders Jorieke van Cappellen

Stĳgende lĳn in kwaliteit van snĳmais, in op bren

Mais nog nooit zo go D

e kwaliteit van snĳmais was nog nooit zo goed als het afgelopen jaar. De kuiluitslagen van BLGG-AgroXpertus (figuur 1) laten een duidelĳke trend zien in de voederwaarde van mais. ‘Met name

via veredeling is de kwaliteit van mais de afgelopen tien jaar duidelĳk verbeterd. Je ziet wel jaareffecten door verschil in weersomstandigheden, maar de trend is duidelĳk’, vertelt Gerard Abbink,

Figuur 1 – Vem-ontwikkeling in snĳmais

Tabel 1 – Vooruitgang rassenlĳst in tien jaar (bron: Limagrain)

gem. vem (g/kg ds)

lineair (gem. vem g/kg ds)

vem (g/kg ds)

1000 980 960 940 920 900

2000

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 28

2005

jaar

2010

JANUAR I

2015

productmanager veehouderĳ bĳ BLGGAgroXpertus. De opbrengst van de mais lag vorig jaar juist wat lager dan normaal. Volgens Abbink speelt die lagere opbrengst ook een

aanbevelende aanbevelende totale toename gemiddelde rassenlĳst 2004 rassenlĳst 2014 in tien jaar toename per jaar drogestofopbrengst (ton/ha) voederwaarde (vem/kg droge stof) vem-opbrengst (kvem/hectare) melkopbrengst (kg/hectare)* ﬁnanciële opbrengst (euro/hectare)**

19 991 18.800 40.420 16.168

20,5 1.006 20.600 44.290 17.716

8% 2% 10% 3.870 1.548

0,8% 0,2% 1% 387 155

*1 kvem = 2,15 kg melk; ** melkprijs 0,40 euro per kg

1/2

2014

13-01-14 14:01

n op brengst is nog veel vooruitgang te boeken

zo goed als vorig jaar rol bĳ de goede kwaliteit van mais. ‘Ondanks de lage opbrengst is er in de meeste maisplanten toch een goede kolfaanzetting geweest. De maiskuilen bevatten dus relatief meer zetmeel ten opzichte van de totale massa. De voederwaarde is als het ware meer geconcentreerd’, zegt Abbink. Die goede kolfzetting was het gevolg van een optimale benutting van de warmte tĳdens de zomer van 2013. Er zat door het koude voorjaar nog veel vocht in de bodem. Dit vocht was – inclusief de erin opgeloste mineralen – zeer bruikbaar tĳdens de warme weken van de kolfzetting. Aanvankelĳk leek de kwaliteit van mais juist lager uit te vallen. De vroege resulta-

ten lieten lagere zetmeelgehalten zien, mogelĳk als gevolg van de kortere periode tussen afrĳping en oogst door het late seizoen. Abbink: ‘De latere oogsten hebben meer tĳd voor afrĳpen gehad en zo de gemiddelde gehalten verhoogd.’

Twintig ton per hectare De maisrassen waaruit telers kunnen kiezen, worden steeds beter. De genetische aanleg stĳgt voor wat betreft de voederwaarde jaarlĳks ongeveer 0,2 procent. Omdat de genetische potentie voor drogestofopbrengst meestĳgt, komt de jaarlĳkse toename in vem-opbrengst uit op ongeveer één procent, vertelt Jos Groot Koer-

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 29

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 14:02

S P E CI AL M AI S

rassenlĳst

vem-opbrengst

zeer vroeg-vroeg LG30224 LG30223 Cathy LG30218 LG30225 midden vroeg-midden laat LG 30.232 Sunstar Torres Mokka Stephany

105 105 103 102 102 104 104 102 102 100

Tabel 2 – Top vĳf snĳmaisrassen voor vem-opbrengst

kamp namens veredelaar Limagrain (tabel 1). Hĳ schat in dat de voederwaardestĳging die BLGG rapporteerde, voor 75 procent te danken is aan betere genetica (tabel 2). ‘De vraag naar rassen met een hoge opbrengst en kwaliteit neemt toe. In theorie zĳn inmiddels opbrengsten van twintig ton mais per hectare mogelĳk, maar in de praktĳk is vĳftien ton het meest gangbaar.’ Volgens Groot Koerkamp valt er nog een wereld te winnen als het gaat om opbrengst. Maar de gebruiksnormen voor dierlĳke mest zĳn voor steeds meer telers een knelpunt, dat niet eenvoudig is op te lossen. ‘Voor een goede maisoogst

moet je grofweg 200 kilo stikstof, 100 kilo fosfaat en 300 kilo kali per hectare toedienen. De strengste gebruiksnorm ligt op 55 kilogram fosfaat per hectare. Dan weet je dus dat een deel van de behoefte uit de bodemvoorraad moet komen. Veehouders ondervangen dit nu nog door te schuiven met de bemesting, maar met een verdere verlaging van de normen wordt dat steeds lastiger.’ Groot Koerkamp is positief over de mogelĳkheid om flexibele normen te hanteren als veehouders via de Kringloopwĳzer aantonen efficiënt te werken. ‘Dan zou je in zĳn totaliteit meer mogen bemesten en voorkom je het uitmergelen

Jan Kuks: ‘Continuteelt geen probleem’ Al meer dan 30 jaar teelt Jan Kuks 14 hectare mais op dezelfde percelen. ‘Continuteelt hoeft geen probleem te zĳn, mits je goed voor de bodem zorgt’, aldus Kuks, die 70 koeien melkt in Nutter. Als deelnemer van Koeien & Kansen houdt Kuks zich bezig met goed grondgebruik en bewust mineralenbeheer en dat werpt zĳn vruchten af. De percelen bestaan uit esgrond, goed waterdoorlatend, goed te bewerken en met een hoog organischestofgehalte. De percelen worden een week voor het zaaien bemest. ‘Ik vraag de loonwerker om de mest 15 centimeter diep onder te brengen, vervolgens komt de mest bĳ het ploegen in de bovenste laag van de bouwvoor. Na het ploegen met

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 30

JANUAR I

1/2

vorenpakker en crosskillroller, die de bodem egaliseert zonder verdichten, zaait Kuks direct in en volgt een kunstmestgift met stikstof voor een vlotte kieming. Direct na de oogst zaait Kuks een groenbemester in de vorm van rogge. ‘We zaaien het goed dicht, zo’n 120 kg per hectare. Dan is het stikstofbindend effect veel groter.’ Mocht de rogge in het voorjaar zorgen voor te veel verdamping van vocht uit de bodem, dan gaat Kuks er licht met de cultivator over. ‘Sommige boeren maaien het af, maar dan haal je de makkelĳk opneembare stikstof weg. De groenbemester houdt tevens het organischestofgehalte op peil, wat belangrĳk is bĳ continuteelt.’

2014

13-01-14 14:02

Top meest voorkomende ziekten en plagen 1 Stengelrot De meest voorkomende aantasting door de fusariumschimmel is stengelrot. Stengelrot laat de stengel bruin kleuren en bĳ ernstige aantasting verrot het merg van de stengelvoet. Hierdoor sterven de stengels af en knikken ze om. De fusariumschimmel kan zorgen voor giftige mycotoxinen in de maiskuil. Door tĳdig te oogsten en te kiezen voor rassen met een goede resistentie wordt grote schade voorkomen.

2 Wortelverbruining Een verkleuring en verrotting van de wortels, vaak in nattere jaren, veroorzaakt door pythium- en fusariumschimmels. De aantasting van de wortels (wortelrot) door fusarium in combinatie met pythiumschimmels kan met name bĳ een koud voorjaar en langzame kieming al vroeg plaatsvinden en bĳ grote aantasting leiden tot lagere plantontwikkeling en legering. Ook wortelrot door rhizoctonia wordt steeds vaker waargenomen. Chemisch bestrĳden is nog niet mogelĳk. Voorkom schade met ruime vruchtwisseling.

3 Helminthosporium Bĳ Helminthosporium carbonum hebben met name de bladeren kleine, ronde geelgroene vlekken die bruin omrand zĳn. Helminthosporium turcicum kenmerkt zich door lange, grote grĳsachtige vlekken op de bladeren. Helminthosporium tast de kolf niet aan, maar kan wel zorgen voor een daling (tot 5 procent) van de drogestofopbrengst door afsterving van het blad. Met name rassen met een goede helminthosporiumresistentie, maar ook een goede vertering van gewasresten in de bodem (kerende grondbewerking) helpt aantasting te voorkomen.

Maiskopbrand 6 Maiskopbrand is een relatief nieuwe schimmelziekte die zich in de bodem bevindt en wordt verspreid via de wind en machines. Infectie vindt plaats wanneer nat en koud weer de kieming van de maisplant vertraagt. De symptomen worden pas zichtbaar bĳ de pluim (zwarte schimmelplekken). Op de plaats waar de kolf hoort te zitten, bevindt zich alleen een zwarte schimmelbol. De schade kan zeer groot zĳn. Bĳ 50 procent of meer aantasting is het maisperceel zo goed als verloren voor oogst. Bĳ zware aantasting is alleen vruchtwisseling of een diepe kerende grondbewerking effectief. Wellicht bieden tolerante rassen de oplossing. Een zaaizaadbehandeling met een fungicide halveert de aantasting.

6 5

Builenbrand 5 Builenbrand wordt veroorzaakt door de schimmel Ustilago maydis en komt voor tĳdens droge, warme teeltseizoenen. De schimmelsporen zitten in de bodem en worden via wind, neerslag en insecten verspreid. Met name beschadigde maisplanten zĳn vatbaar voor infectie. Op de maisplant (vooral de kolf en stengel) zĳn na infectie grĳsachtige woekeringen (builen) te zien. Bĳ een aantasting van 10 procent vermindert de opbrengst tot mogelĳk 5 procent. Een goede bodemstructuur en tĳdig beregenen kan helpen infectie en schade door builenbrand te voorkomen.

4 Eye-spot Een in Nederland pas opgedoken bladvlekkenziekte is Kabatiela zeae (eye-spot), die zich kenmerkt door talrĳke kleine geelbruine vlekjes op het blad. De ziekte uit zich bĳ koele, natte omstandigheden en is tot nu toe voornamelĳk in Noord-Nederland gezien. Voor eye-spot is nog geen tolerantie bekend. De schimmel blĳft over op gewasresten in de grond. Een kerende grondbewerking helpt aantasting voorkomen.

1 2

Vogelvraat en ritnaalden 7 Vogelschade is zeker in de biologische sector een groot probleem en in de gangbare teelt waar onbehandeld zaad wordt gebruikt. Vogelvraat kan beperkt worden door het zaad voldoende diep te zaaien (5 tot 6 cm) en vogels te verjagen (vlaggen, poppen). Behandeld zaaizaad met methiocarb (mesurol) geeft bescherming tegen vogelvraat en tevens tegen de larve van de fritvlieg. Ritnaalden zĳn de schadelĳke larven van kniptorren en lĳken een steeds groter probleem te worden (zie kader maiszaadcoatings). De schade door ritnaalden is het grootst wanneer mais op gescheurd grasland wordt gezaaid. Door zaaizaad te behandelen met een middel op basis van thiacloprid (Sonido) kan schade door ritnaalden grotendeels voorkomen worden. Bron: PPO

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 31

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 14:02

S P E CI AL M AI S

van de grond.’ Een belangrĳk neveneffect is dat daarmee de ziektedruk in mais niet verder toeneemt. ‘Bĳ een lage bodemvruchtbaarheid is de ziektedruk hoog, omdat de plant minder weerstand heeft tegen ziekten en plagen. Dat is op te lossen met gewasbeschermingsmiddelen of door te kiezen voor rassen met een hoge resistentie tegen bĳvoorbeeld bladvlekkenziekte. Maar het ligt meer voor de hand om de teeltomstandigheden in de bodem – denk aan pH en organische stof – naar een hoger plan te tillen.’

Sluipende vooruitgang Het verhogen van de ruwvoeropbrengst binnen de geldende gebruiksnormen

voor mest is steeds vaker onderwerp van gesprek. De ruwvoervoorraad is vanaf 2015 een van de limiterende factoren voor melkproductie. De mogelĳkheden om de teelt van mais te professionaliseren zĳn in elk geval nog lang niet uitgeput, stelt Koos Verloop, onderzoeker bĳ Wageningen UR. Hĳ ziet de sleutel in het toepassen van vruchtwisseling. Op die manier is het mogelĳk om meststoffen in de bodem vast te houden. ‘Ik ben er zwaar van overtuigd dat vruchtwisseling effect heeft, met name op de lichtere zandgronden. De structuur van de bodem blĳft beter en fosfaat komt beter beschikbaar. Op droge zandgronden kan de gewasopbrengst zeker twee ton stĳ-

gen; van gemiddeld 15 ton droge stof per hectare naar 17 ton droge stof per hectare.’ Gras is op melkveebedrĳven het meest voor de hand liggende gewas bĳ vruchtwisseling. Het zaaien van een vanggewas geeft volgens Verloop ook een impuls aan de bodem. ‘Ik zie het als een sluipende vooruitgang. Het stimuleert de bodemvruchtbaarheid door een geleidelĳke opbouw van organische stof. En voor het volgende gewas telt het behoud van voedingsstoffen steeds zwaarder.’ Naast vruchtwisseling ziet Verloop het toepassen van rĳenbemesting als een belangrĳke maatregel om de opbrengst van mais te stimuleren. ‘Het is hoog tĳd

In één week bemesten, spitten en zaaien Met een opbrengst van 21.732 kg droge stof en 21.341 vem per hectare behaalt melkveehouder Wiljo Gussinklo (49) jaarlĳks topopbrengsten. Pas vanaf half april of begin mei begint Gussinklo met de bemesting van zĳn maispercelen. ‘Te vroeg bemesten zorgt voor onkruidgroei. Door laat te bemesten kunnen mineralen maximaal door de maisplant zelf benut worden’, aldus Gussinklo. Op zĳn bedrĳf in Heelweg melkt hĳ 80 koeien. Hĳ verbouwt op zĳn 50 hectare zandgrond 13,5 hectare mais. Gussinklo kiest bewust voor rassen met een hoge vem-opbrengst. Aandacht besteden aan een goede start is minstens zo belangrĳk, aldus Gussinklo. ‘We moeten met minder mineralen

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 32

JANUAR I

1/2

een zo hoog mogelĳke opbrengst behalen.’ Gussinklo heeft goede ervaringen met het in één week bemesten, bewerken en inzaaien. ‘Na het bemesten laten we de bodem twee dagen drogen en geven een kalkgift van 2000 kg per hectare. Daarna spitten we de bodem en strooien extra kali bĳ voor een goede groei en ontwikkeling. Vervolgens zaaien we direct in.’ Vlak voor de drĳfmestgift strooit Gussinklo vaste stalmest op de kopakkers. ‘Hier groeit vaak het minst, maar nu behoud je er opbrengst.’ Voor het juiste oogsttĳdstip overlegt Gussinklo met de loonwerker en de ForFarmers-voorlichter. ‘Die ziet veel percelen en van die kennis kun je leren.’

2014

13-01-14 14:02

Ziektebestrĳding in mais extra verzekering Afgezien van een onkruidbespuiting in de eerste weken na kiemen is het inzetten van een gewasbeschermingsmiddel in de maisteelt nog tamelĳk ongebruikelĳk. ‘Maar extreem weer, strengere bemestingsregels en continuteelt drukken steeds nadrukkelĳker hun stempel op de opbrengst en kwaliteit van snĳmais’, vertelt cropmanager akkerbouw Henco Bouma van gewasbeschermingsmiddelenconcern BASF. Het bedrĳf bracht in 2013 het eerste middel op de markt dat preventief werkt tegen bladvlekkenziekten in snĳen korrelmais. Aanleiding voor de ontwikkeling van het product met de naam Retengo Plus was de grootschalige opkomst van bladvlekkenziekte in mais in 2007. ‘In de daaropvolgende jaren hebben we regelmatig in meer of mindere mate last gehad van schimmels in de mais.’ Op maispercelen

kan tot wel 50 procent van het blad aangetast worden. ‘We beschikken in Nederland over uitstekende maisrassen, maar we zĳn in het teeltseizoen vervolgens afhankelĳk van onder andere stikstofgift en weersomstandigheden. Gewasbescherming geeft je handvatten om de teelt te sturen en een extra verzekering van een goede maisopbrengst.’ De bespuiting vindt plaats vóórdat de plant in bloei is, dus voordat de pluim erin zit. De mais heeft dan een hoogte van circa 1,80 meter en daarvoor moet een reguliere spuit hoger afgesteld worden. Na praktĳkproeven in 2011 en 2012 zĳn in 2013 volgens Bouma enkele duizenden hectares mais behandeld met Retengo Plus. Uit praktĳkproeven op Schothorst Feed Research kwam een 5 (bĳ lage ziektedruk) tot 10 (bĳ hoge ziektedruk) procent hogere zetmeelopbrengst naar voren op

behandelde percelen. ‘Je bereikt dus altĳd een meeropbrengst. Dankzĳ de behandeling is de maisplant namelĳk weerbaarder en kan de plant zĳn energie steken in een goede afrĳping. Behandelde planten staan er op het oogstmoment frisser en groener bĳ.’ In euro’s uitgedrukt zou de opbrengst in zetmeel en droge stof per hectare 250 euro hoger liggen. Bouma erkent dat melkveehouders nog wat aarzelend tegenover gewasbescherming in mais staan. ‘Toch wordt een goede ruwvoeropbrengst steeds belangrĳker. Melkveehouders kunnen op dat gebied veel leren van akkerbouwers.’ De akkerbouwer loopt wekelĳks door zĳn gewas en signaleert ziektes in een vroeg stadium. ‘Soms merkt een veehouder eventuele schade pas op als het vanaf de weg al te zien is. Vuistregel is dat dan al minimaal tien procent van het perceel besmet is.’

om dat serieus op te pakken. Niet elke loonwerker is erop ingesteld, maar dat is ook een kwestie van voldoende vraag vanuit de veehouder. Als je minder mest mag gebruiken, is het logisch om de mest direct bĳ de plant neer te leggen.’

zen voor ruwvoer zal dat veranderen. Investeringen in teelt betalen zich dan eerder terug’, verwacht Verloop. Met een erkenning van de Kringloopwĳzer zou dit kantelpunt nog verder opschuiven. Gerard Abbink deelt de analyse van Verloop. ‘Het belang van bekalking benadruk ik al langer, net als het laten analyseren van de gehalten in drĳfmest. Het is makkelĳk uitvoerbaar en het gebeurt toch nog te weinig’, zegt hĳ. Maar Abbink werpt wel een nieuw licht op de afwegingen die telers maken bĳ hun bemesting. Hĳ is er voorstander van om opbrengstgericht te bemesten. In de praktĳk betekent dat veelal om de mestgift niet te corrigeren op fosfaat en kali-

rĳke percelen, want het zĳn vaak juist deze gronden waar mais in staat is om hoge opbrengsten te halen. Abbink: ‘Zie het maar als koeien voeren. Een koe van veertig kilo melk geef je ook meer krachtvoer dan een koe van twintig kilo melk. Zorg in elk geval dat je de onttrekking door het gewas aanvult en het productiepotentieel van deze percelen in stand houdt. Daarom is ook de drĳfmestanalyse van belang. Vĳftig kuub drĳfmest met 1,4 of met 1,8 kilo fosfaat maakt veel verschil.’ Abbink vindt het verstandig om juist de goede percelen meer te bemesten als een teler onder druk van de mestnormen een deel van het areaal niet volledig kan bemesten. l

Tegendraads bemesten De meest eenvoudige maatregel om de maisteelt te professionaliseren, is het op peil brengen van de pH. Op meer dan de helft van de maisgronden is de zuurtegraad te laag. Het uitvoeren van een reparatiebekalking biedt dan al veel soelaas. ‘Vroeger was het goedkoper om voer te kopen dan om te investeren in de eigen teelt. Maar met de stĳgende prĳ-

Alternatieven beschikbaar voor verboden maiszaadcoatings Vanaf 2014 is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op basis van drie neonicotinoïden verboden. Dat betekent dat coating van maiszaad met middelen als Gaucho, Poncho en Cruiser niet langer mag. Volgens Jaap van Wenum, specialist bĳ LTO op het gebied van gewasbescherming, kan hierdoor significante schade ontstaan door ritnaalden in ongeveer tien procent van het totale areaal aan Nederlandse mais (240.000 hectare). ‘Inmiddels zĳn er enkele middelen die de verboden werkzame stoffen niet be-

vatten, maar die wel zĳn toegelaten in Frankrĳk en Oost-Europa. Volgens Europese regelgeving zĳn ze daarmee ook toegestaan in Nederland en Vlaanderen’, legt Van Wenum uit. Het gaat om het middel Sonido van Bayer en Force van Syngenta. De LTO-specialist adviseert telers om eerst na te gaan hoe groot het risico is dat ritnaalden het gewas aantasten. ‘In continuteelt zĳn er bĳvoorbeeld nauwelĳks ritnaalden.’

V E E T E E LT

VX01_SpecialMais.indd 33

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 14:02

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT VANAF NU MAKKELIJKER Better Life Gezondheid & Better Life EfficiĂŤntie: de nieuwe fokkerijgetallen van CRV

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 1

03-12-13 09:53

Gezonde cijfers haal je niet zomaar. Daar zijn behalve gezond boerenverstand ook concrete gegevens voor nodig: in één oogopslag weten welke stier goed scoort op gezondheid en efficiëntie. CRV helpt u daar graag bij. Met Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie, twee nieuwe en waardevolle fokkerijgetallen waarmee

u uw veestapel gericht verbetert op gezondheid en efficiëntie. Voor uw gemak en om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen hebben we aantrekkelijke Better Lifestierenpakketten samengesteld in SAP en Stierwijzer. Meer weten? Kijk dan op onze website.

WWW.CRV4ALL.NL - WWW.CRV4ALL.BE

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 2

03-12-13 09:53

Foto: Alex Arkink

ATLANTIC, DE GEZONDSTE STIER VAN DE KLAS U wilt zich geen zorgen maken over de gezondheid van uw veestapel, maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet welke stier het beste scoort op gezondheid. Better Life Gezondheid van CRV doet dat wel. Better Life Gezondheid is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Atlantic scoort 10% op het gebied van gezondheid: een oogstrelend exterieur en een lange levensduur. Een prachtcombinatie die leidt tot een indrukwekkende levensproductie.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa: 234165

(zb-basis)

NVI GEZONDHEID EFFICIﾃ起TIE LEVENSDUUR KG MELK

301 10 4 778 523

Meer informatie over Better Life Gezondheid vindt u op onze website.

BETTER COWS | BETTER LIFE

467-13 Atlantic-Kodak.indd 1

13-01-14 09:39

Foto: Alex Arkink

KODAK, UITBLINKER IN EFFICIËNTIE U wilt een veestapel met een hoge levensproductie, zonder extra werk. U heeft het immers al druk genoeg. Maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet concreet welke stier het beste scoort op efficiëntie. Better Life Efficiëntie van CRV doet dat wel. Better Life Efficiëntie is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Kodak scoort een mooie 8% op efficiëntie. Het resultaat? Kodakdochters die onopvallend zijn in de stal en opvallen in melkopbrengst en gezondheidskenmerken.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI EFFICIËNTIE GEZONDHEID LEVENSDUUR KG MELK

203 8 6 589 711

Meer informatie over Better Life Efficiëntie vindt u op onze website. CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

467-13 Atlantic-Kodak.indd 2

13-01-14 09:39

D I E R R E P O RTA G E

Moeder en dochter slechtten in hetzelfde jaar de grens van tien ton vet en eiwit

Doordenderende Denta’s

de koek. In een mum van tĳd verdwĳnt die tussen haar hevig kauwende kaken. ‘Dit is haar ontbĳtkoek’, glimlacht Bas Klumper, terwĳl Denta 18 (v. Rudolph) nog staat te smakken op het laatste restje koek. Hĳ legt uit waarom deze koe de extra aandacht verdient. ‘Ze heeft vorig jaar samen met haar dochter de grens van tienduizend kilo vet en eiwit gepasseerd. Op ons bedrĳf zĳn het tot dusver de eerste twee koeien die het zo ver wisten te schoppen.’

Het jaar 2013 was dubbel feest voor de familie Klumper uit Win-

Vitale vĳftienjarige

terswĳk. Denta 18 en Denta 26 passeerden als eerste koeien in hun veestapel de mĳlpaal van tien ton vet en eiwit. Moeder en dochter in hetzelfde jaar... dat kan geen toeval zĳn. tekst Tĳmen van Zessen

video-impressie www.veeteelt.nl

ls Bas Klumper een stuk veekoek afbreekt, steekt Denta 18 haar kop al reikhalzend over het voerhek. Ze weet

V E E T E E LT

JANUAR I

VX01_dierrep Denta en koepad.indd 38

1/2

dat ze elke dag een ogenblik verwend wordt door haar verzorgers. Met een gulzige beweging slaat ze haar tong om

Bas (27) melkt samen met zĳn broer Rick (29) en ouders Gerrit (56) en Riek (55) ruim 150 koeien in Winterswĳk. De kelders voor een uitbreiding van de stal zĳn inmiddels gestort; de familie stoomt het bedrĳf klaar voor een capaciteit van 230 stuks melkgevende koeien. Het lĳdt geen twĳfel dat de Denta’s hier een belangrĳk deel van in gaan vullen. De koefamilie kenmerkt zich door hoge levensproducties: van de dertien melkgevende Denta’s zĳn zes koeien de vĳftigduizend kilo melk al voorbĳ. Denta 18

2014

13-01-14 12:15

K O E PA D

Denta 14 (v. Boulet Charles) Denta 18 (v. Rudolph) Denta 26 (v. Starleader)

produceerde inmiddels 126.773 kilo melk met 4,87% vet en 3,42% eiwit. De vĳftienjarige koe is nog steeds vitaal en bracht in oktober 2013 haar twaalfde kalf ter wereld. ‘De eerste tien jaar viel ze ons niet eens op’, vertelt Rick veelbetekenend. Intussen is de krasse tientonner ingeschreven met 89 punten en kwam ze vorig jaar moeiteloos door de voorronde van de koeverkiezing van Melkvee Magazine. ‘Ze had de pech dat ze was uitgerekend omstreeks de finaledag’, maakt Gerrit duidelĳk. Toch had het weinig gescheeld of Denta had na drie afkalvingen als slachtkoe het bedrĳf verlaten. Gerrit: ‘Ze liep tussen de droge koeien toen duidelĳk werd dat ze een versteend kalf droeg. Een normale

Denta 18 en Denta 26, moeder en dochter samen goed voor twintigduizend kilo vet en eiwit

boer had haar direct opgeruimd, maar wĳ hebben een hekel aan koeien opruimen die nog goed kunnen. We lieten de vrucht eraf spuiten en kort daarna was ze na één inseminatie alweer drachtig. Ze heeft een zomer lang op een stuk drassig grasland langs de Duitse grens gelopen.’ Waar Denta 18 vooral opvalt door onopvallend te zĳn, is het haar dochter Denta 26 (v. Starleader) die zich op meerdere fronten weet te manifesteren. Zo streed de excellente koe tĳdens de NRM van 2004 mee in de winnende dochtergroep van Starleader.

Kees Gorter wordt de nieuwe voorzitter van veeverbeteringsorganisatie CRV. Per 12 maart 2014 volgt de Friese melkveehouder Gorter Evert Alderkamp op als voorzitter van de raad van commissarissen van CRV Holding. Kees Gorter (51) is sinds 2006 lid van het hoofdbestuur van CR Delta en de raad van commissarissen van CRV Holding. Sinds 2010 is Gorter voorzitter van CR Delta. Gorter woont in Makkinga. Zĳn melkveebedrĳf vof Bruunshoge telt 170 koeien en 1,6 miljoen kg melk.

Deelnemen aan het EK Twee jaar later etaleerde Denta 26 haar sierlĳke lĳf in de arena van het EK in Oldenburg. ‘Het was echt een hoogtepunt dat een van onze koeien daar mocht deelnemen’, zegt Gerrit beslist. ‘Eerst wilden we niet meedoen, we gaan eigenlĳk niet meer naar keuringen. Maar fokkerĳadviseur Hans Wargerink zou haar voorbrengen en haalde ons uiteindelĳk over de streep. Een prachtige ervaring, normaal komen we niet zo ver van huis.’ Denta 26 kwam door haar Europese optreden in de foktechnische schĳnwerpers. Klumper besloot haar te spoelen met CB Allen, maar uiteindelĳk werd een zoon van Gillette Jerrick (v. Goldwyn) vorig jaar afgeleverd aan KI Samen. Denta 26 is na tien afkalvingen haar moeder inmiddels de baas waar het gaat om kilogrammen melk, haar levenstotaal staat op 135.921 kilo melk. Vanwege een hoger vetgehalte is Denta 18 op grond van kilo’s vet en eiwit echter nog de vaandeldrager van de krasse koefamilie. ‘De eerste Denta kochten we in 1976 op een veiling in Leer’, weet Gerrit zich nog voor de geest te halen. In totaal haalde Klumper een tiental dieren uit Duitsland, waar de holsteinisering veel eerder tot wasdom kwam. De Denta’s zĳn daarvan wel de meest prestigieuze gebleken. Maar welke Denta neemt het stokje straks over? Gerrit: ‘Denta 26 heeft een volle zus die al in de buurt komt van de honderd ton melk, terwĳl een andere zus, Lukedochter Denta 31, die mĳlpaal al heeft bereikt.’ Voorlopig laat Denta 18 zich echter nog niet van haar troon stoten. ‘Ze is op dit moment zelfs vitaler dan haar dochter’, zegt Rick. ‘Ze geeft een vlotte veertig kilo melk en we laten haar gewoon weer insemineren. Waarschĳnlĳk met Goldwyn, daar hebben we nog drie rietjes van in het vat zitten.’ l

Kees Gorter

Op 9 januari is dierenarts Jef Laureyns (61) gepromoveerd. In zĳn proefschrift onderzocht Laureyns de uitdagingen voor bvd-bestrĳding in België en de effecten van een nationaal bestrĳdingsprogramma. Jef Laureyns is sinds 2000 in dienst bĳ de faculteit Diergeneeskunde te Merelbeke. Sinds 2005 is hĳ ook gastauteur in Veeteelt in de rubriek Dierenartspraktĳk. Erik Gostelie is de nieuwe directeur van Veepro Holland. Gostelie (58) volgt Reinoud van Gent op, die om gezondheidsredenen zĳn functie heeft neergelegd. Gostelie heeft na zĳn opleiding als bedrĳfseconoom en dierenarts zestien jaar gewerkt in een praktĳk in Zaltbommel. Hĳ heeft bovendien veel contacten bĳ de overheid via zĳn vorige functies bĳ het PVV. Gostelie heeft in het verleden al verschillende buitenlandse presentaties voor Veepro verzorgd. Dick Heederik is de nieuwe voorzitter van het expertpanel van de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa). Heederik (56) volgt Dik Mevius op. Heederik is epidemioloog en hoogleraar gezondheidsrisicoanalyse aan de Universiteit Utrecht. Hĳ is al sinds de oprichting lid van het SDa-expertpanel.

V E E T E E LT

VX01_dierrep Denta en koepad.indd 39

Jef Laureyns

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 12:14

Millesim Fao 240

Top Quality Maïs! De meeste melk van eigen voer!

✓ ✓ ✓ ✓

Silomaïs / CCM / Geplette maïs Middenvroegrijp Top korrelmaïsopbrengst Als silomaïs: - Top voederwaardeopbrengst (+10%) - Top zetmeelopbrengst ✓ Goede stay-green ✓ Goede oogstzekerheid ✓ Goede tolerantie tegen bladvlekkenziekte

KWS MAÏS ME ER nd ME ZETMEEL van het la ER E NERGIE in de stal ME E R RENDEMENT

KWS Maïsmanager app Voor meer informatie: Tel. B +32-(0)3-449 02 20 Tel. NL +31-(0)76 50 23 517 www.kwsbenelux.com

VX01_p40.indd 40

Actuele maïskennis in zakformaat of op PC

Download de App, bezoek de website

www.kws-maismanager.nl | www.kws-maismanager.be

13-01-14 10:33

T H E M A B I J E E N K O M S T

Negen procent minder klauwaandoeningen in 2,5 jaar project Grip op klauwen

Het ‘klauwenvliegwiel’ draait Het doel van het project Grip op klauwen is niet geheel gehaald, maar toch heerste er tevredenheid op het slotsymposium. Door als veehouders en erfbetreders samen klauwgezondheid aan te pakken is er vooruitgang mogelĳk. Nu is het belangrĳk om iedereen te motiveren de handschoen op te pakken. tekst Florus Pellikaan

Toon van

Martien van

Hoof:

Bostelen:

‘Het dierwelzĳn is ‘Registreren zorgt beslist met meer

voor het her- en

dan 9 procent

erkennen van de

verbeterd’

uitdaging’

edurende de tweeënhalf jaar looptĳd van het project Grip op klauwen heeft de projectleiding de voorlopige resultaten nadrukkelĳk uit de publiciteit gehouden. Klauwgezondheid en kreupel lopen is tenslotte maatschappelĳk een beladen onderwerp. Maar tĳdens het slotsymposium moest het er toch van komen. René van der Linde, medewerker innovatie bĳ CRV, mocht de resultaten van ruim 4000 koeien met zowel een nulmeting eind 2011 als een eindmeting eind 2013 presenteren. Het aantal klauwaandoeningen daalde bĳ deze

groep koeien met negen procent. ‘Er is vooral vooruitgang geboekt voor de ernstige en matige aandoeningen’, vertelt Van der Linde. ‘Die daalden respectievelĳk met acht en twintig procent.’

Minder stinkpoot In tegenstelling tot bĳ de nulmeting komt nu meer dan de helft van de klauwaandoeningen slechts in lichte vorm voor. ‘Dat zĳn klauwaandoeningen die de klauwverzorger ziet, maar waar de koe geen last van heeft’, stelt Van der Linde. Met verbeteringen van 24 en

22,5 procent minder aandoeningen was gedurende het project de aanpak van stinkpoot en mortellaro het meest succesvol. Zoolzweer en zoolbloedingen daalden beide met ruim vĳf procent. Het aantal wittelĳndefecten nam echter nauwelĳks af (zie het laatste deel van de klauwenserie op pagina 54). De betrokkenen bĳ het project, zoals ZLTO, CRV, AB, KNMvD en de Vereniging voor Rundveepedicure, toonden zich uiterst tevreden met de resultaten, ook al staan die in contrast met het doel om de klauwgezondheid met dertig procent te verbeteren. Toon van Hoof, voorzitter van de stuurgroep Grip op klauwen, zegt desgevraagd: ‘We hebben aangetoond dat er door een gezamenlĳke aanpak van veehouders en erfbetreders vooruitgang is te boeken. Deze kennis en kunde is belangrĳker dan het absolute getal. En omdat juist het aantal ernstige en matige aandoeningen sterk is gedaald, is het dierwelzĳn beslist wel met meer dan negen procent verbeterd. Misschien komt dat zelfs wel dicht bĳ die dertig procent. Bovendien verwacht ik nog wel wat langetermĳneffecten van deze projectaanpak. Tevredenheid over deze resultaten is daarom zeker gerechtvaardigd.’ Voorzitter van de Vereniging voor Rundveepedicure Martien van Bostelen vroeg in

zĳn uiteenzetting nogmaals nadrukkelĳk aandacht voor de manier waarop de afname van het aantal klauwaandoeningen was gerealiseerd. ‘Alles begint bĳ het herkennen en erkennen dat er een uitdaging ligt, dus moet je als veehouder klauwaandoeningen registreren via Digiklauw. Vervolgens moeten klauwverzorger, dierenarts en veevoeradviseur gezamenlĳk een advies ontwikkelen dat past bĳ de doelen en de beleving van de veehouder’, gaf Van Bostelen aan.

Halvering in 2020 Klauwverzorger Van Bostelen benadrukte ook dat de verzamelde kennis nu wel op een goede manier gebruikt moet worden. ‘Anders blĳft het liggen en wordt de klauwgezondheid nog slechter dan die was.’ Van Hoof deelde die mening. ‘Het vliegwiel draait nu en het is zaak om als sector met de verzamelde kennis verder te gaan. Veehouders en adviseurs hebben verantwoordelĳkheden.’ In een aansluitende forumdiscussie over de resultaten toonde Bert van den Berg namens de Dierenbescherming zich tevreden. ‘Al tientallen jaren is het aantal aandoeningen op gelĳk niveau. Nu is er in twee jaar tĳd in een heel intensief traject tien procent vooruitgang geboekt. Gebleken is dat het niet vanzelf gaat, maar met stimulans moet er nog meer te bereiken zĳn en daar willen wĳ in meedenken.’ Van den Berg herinnerde in dat kader Van Hoof er nog even aan dat de doelstelling binnen de Duurzame Zuivelketen een halvering van het aantal aandoeningen in 2020 is. Van Hoof: ‘Laten we met elkaar de uitdaging aangaan.’ l

V E E T E E LT

VX01_slotsymposium grip op klauwen.indd 41

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 14:08

Retengo Plus

NIEUW  Meer zetmeel  Betere kolfvulling  Effectief tegen vele schimmels

De juiste chemie voor gezonde maïs BASF Nederland B.V., Divisie Agro, Postbus 1019, 6801 MC Arnhem. Telefoon (026) 371 72 71, www.agro.basf.nl Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

VX01_p42.indd 42

13-01-14 10:35

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

I n sa me n w e rki n g met :

Extra maatregelen bĳ kalverdiarree Vrĳwel elk melkveebedrĳf kent het fenomeen kalverdiarree. Het leidt tot groeiachterstand en maakt kalveren extra gevoelig voor andere ziekten. Omdat bĳ kalverdiarree uitdroging op de loer ligt, is herstel van de vochtbalans de belangrĳkste maatregel. In de praktĳk wordt bĳ kalveren met diarree vaak een elektrolytenmix (zouten en energie) gegeven. Er zĳn ook aanvullende dieetvoeders met extra eigenschappen die het herstel verder bevorderen. Kalverdiarree gaat vaak gepaard met bloedverzuring. Dat moet worden geneutraliseerd (gebufferd). Vaak wordt daarvoor bicarbonaat gebruikt, maar dat heeft als nadeel dat het bĳ een hoge concentratie de stremming van de melk in de lebmaag (het normale verteringsproces) beïnvloedt. Daarom kunnen niet alle mixen tegelĳk met melk worden gegeven. In een enkel dieetvoeder zit naast bicarbonaat ook citraat en acetaat. Dat heeft eveneens een bufferende werking, maar dan zonder negatief effect op het normale verteringsproces. Bĳkomend voordeel van citraat is verder dat het de groei van clostridiabacteriën afremt. Tot slot komen citraat en acetaat geleidelĳk beschikbaar, waardoor het langer effect sorteert.

Coli en salmonella Er is een aanvullend dieetvoeder voor kalveren dat een mengsel bevat van vezels die zĳn voorzien van een coating van lecithine en speciale gistcellen. Die

vezels en gistcellen binden de ziekteverwekkers E. coli en salmonella aan zich. De aldus gebonden bacteriën worden met de mest uitgescheiden en kunnen dus niet aan de darmwand vasthechten en binnendringen. De verwĳdering van deze ziektekiemen zorgt ervoor dat het kalf sneller herstelt.

Pĳnsignalen bĳ diarree Kalfjes met diarree staan vaak met kromme rug, opgetrokken buik, de staart tussen de benen. Ze trappen naar de buik en kunnen ook tandenknarsen. Deze en andere gedragingen duiden op buikpĳn. Uit recent Canadees onderzoek blĳkt dat kalfjes die een aanvullende therapie krĳgen in de vorm van een langwerkende ontstekingsremmer/ pĳnstiller (NSAID’s of niet-steroïde ontstekingsremmer) daar voordeel van hebben. Zo drinken ze meer melk en nemen meer startvoer op, waardoor ze ruim 4,5 kilo meer groeien in zes weken tĳd. Ze beginnen ook tot wel vĳf dagen eerder met het opnemen van startvoer ten opzichte van kalfjes die geen pĳnstiller krĳgen bĳ de behandeling van diarree. Daarnaast hebben ze duidelĳk minder pĳngedragingen. Naast het geven van een elektolytenmix (of dieetvoer) kunnen NSAID’s een aanvullende therapie zĳn bĳ de behandeling van diarree, om het herstel te bevorderen. Zoals altĳd geldt diarree volgens uw bedrĳfsbehandelplan te behandelen of het advies van uw dierenarts te volgen.

Enquête pĳnstilling bĳ onthoornen Veel veehouders geven aan aanvullende pĳnstilling te gebruiken bĳ het onthoornen. Dit blĳkt uit een enquête die Boehringer Ingelheim uitvoerde tĳdens de Rundvee Mechanisatie Vakdagen in Hardenberg en Gorinchem. In totaal

werden 1260 enquêtes volledig ingevuld. 52 procent van de 655 veehouders gaf aan dat er, naast de sedatie en lokale verdoving door de dierenarts, ook een langwerkende pĳnstiller wordt gegeven voor de napĳn.

GASTCOLUMN RUBEN TOLBOOM DIERENARTS BIJ DIERENKLINIEK DEVENTER

Goed nieuws Op de dag dat ik deze column schrĳf, is de melkveehouderĳ in het achtuurjournaal. Staatssecretaris Dĳksma maakte namelĳk bekend dat er geen dierrechten komen, maar dat melkveebedrĳven mogen groeien zolang ze voldoende grond of verwerkingscapaciteit hebben om hun mest af te voeren. Dit betekent een opluchting voor onze melkveehouders, geen dierrechten! Voor mĳ als dierenarts betekent dit morgen vrolĳke veehouders, die toch al goed te pas waren door de mooie melkprĳs, maar wat zou het voor mĳn toekomst betekenen? Naar mĳn idee dat de toch al ingezette schaalvergroting verder zal doorzetten, maar daarnaast dat de efficiëntie en dus de gezondheid van elke aanwezige koe belangrĳker wordt. Ook zal de jongveeopfok verder geoptimaliseerd moeten worden. Zo min mogelĳk vervanging en zo min mogelĳk mestproducerend jongvee. Ik word hier ook vrolĳk van, want dit biedt kansen voor meer advisering van mĳ als dierenarts. In de toekomst zullen op diergezondheidsgebied selectief droogzetten, het uitroeien van ibr en bvd en het transitiemanagement belangrĳke aandachtspunten worden. Verder zou ik het een uitdaging vinden om samen met mĳn veehouders protocollen op te stellen waarin hun werkzaamheden beschreven staan. Ik denk dat dit de werklast op hun groter wordende bedrĳven zal verminderen. Zo gaan we samen op weg naar 2015.

V E E T E E LT

VX01_Boehringer.indd 43

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 10:05

M A R K T Z U I V E L

Tekenen van verzwakking zuivelmarkt blĳven uit

Wachten op de prĳsdruk Veehouders zitten niet te wachten op een kentering in de zuivelDe marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelĳks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termĳn? Veeteelt onderzoekt samen met DCA (kader) welke indicatoren de melkveehouder in het vizier moet houden.

markt. Toch is het huidige prĳsniveau volgens marktdeskundigen vroeg of laat onhoudbaar. Het perspectief blĳft echter positief. tekst Tĳmen van Zessen kader Herma van den Pol (DCA)

e Europese melkaanvoer lag tot en met oktober vorig jaar ruim vier procent hoger dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Maar ondanks aanzwellende melkvolumes blĳft de zuivelmarkt een vaste ondertoon houden. Op korte termĳn is er nog geen teken dat de markt verzwakt. ‘De vraag naar melkpoeder is hoog en Europa is, ondanks een dure euro, concurrerend op dat gebied. Daarnaast wachten kopers van zuivelproducten tot het laatste moment met indekken van hun behoeften. Als het echt niet anders kan, zĳn ze genoodzaakt handel te drĳven tegen hoge prĳzen’, vertelt Bert Guillonard, marktdeskundige bĳ Productschap Zuivel. De lage voorraden aan zuivel maken het voor inkopers lastig om te anticiperen op de marktomstandigheden.

Sterke zuivelindustrie De zuivelmarkt krĳgt ook van financiële instellingen een positief stempel. Rabobank sprak in zĳn sectorupdate ‘Melkmeters maken’ de verwachting uit dat de vraag naar zuivel mondiaal gezien jaar-

lĳks 2,4 procent stĳgt. De productie kan dit maar met moeite bĳbenen; richting 2020 produceert de Europese Unie naar verwachting acht procent meer zuivel. Positief is ook de kracht van de Nederlandse zuivelindustrie, die sterk aanwezig is in regio’s waar sprake is van groei. Nederland bezit veel kennis over zuivelverwerking en -productie en de logistiek is sterk georganiseerd. Al met al biedt dit prima uitgangspunten om de zuivelmarkt in binnen- en buitenland te bedienen. Zowel Rabobank als ING waarschuwen echter voor een grotere volatiliteit in voerkosten. De mondiaal stĳgende vraag naar voedsel verhoogt immers ook de voerprĳzen. En dat geldt niet alleen voor krachtvoer, vanaf 2015 kan de stĳgende melkproductie ook aanleiding geven voor een tekort aan ruwvoer. ‘Maar met ruwvoer kun je niet veel slepen, op enig moment is de rek er dus uit’, vertelt Cor Bruns, sectormanager Agrarisch bĳ ING. Hĳ wĳst ook op de hoge vaste kosten op de Nederlandse en Vlaamse melkvee-

bedrĳven. ‘Dat maakt ons kwetsbaar. In landen om ons heen gaat de melkproductie omlaag in tĳden van lage melkprĳzen, dat zag je in 2009. Maar hier moeten bedrĳven blĳven produceren vanwege kosten die we niet kunnen beperken door minder te produceren.’

Hoge marge lokt productie uit Hoe positief de meeste marktdeskundigen ook zĳn, stuk voor stuk wĳzen ze erop dat een daling van de zuivelmarktprĳzen onvermĳdelĳk is. Guillonard: ‘Op korte termĳn is er nog geen teken van verzwakking, maar de huidige marges lokken meer productie uit. In Nederland gebeurde dat al vroeg in 2013, maar in landen als Ierland, Denemarken, Oekraïne, Duitsland en Frankrĳk kwam de melkproductie veel later op gang. Vroeg of laat krĳgt dat zĳn weerslag op de prĳzen, al blĳft vooruitkĳken altĳd moeilĳk. Nu is er nog steeds weinig voorraad en de vraag is mondiaal aanhoudend hoog. Maar ik schat in dat er in de tweede helft van 2014 druk op de prĳzen ontstaat.’

China vervangt Europees vangnet voor zuivelprĳzen In de Europese Unie worden langzaamaan alle bestaande vangnetten voor de zuivelmarkt afgebroken. Die zĳn ook eigenlĳk overbodig geworden, want anders dan tĳdens de grote melkprĳsdip in 2009 legt China een bodem in de mondiale zuivelmarkt. De Aziatische reus zoekt melk en heeft daarmee alle zuivelnoteringen weten op te drĳven. Nog niet eerder kwam uit een land een dergelĳke grote vraag naar zuivelfabricaten. In de EU zĳn 65-plussers de groeiende doelgroep die de zuivelafzet moe-

V E E T E E LT

VX01_Markt.indd 44

JANUAR I

1/2

ten bevorderen, maar in China zĳn het moeders met baby’s die hoogwaardige en ook veilige zuivelproducten wensen. Door de groeiende welvaart kunnen en willen zĳ daarvoor ook diep in de buidel tasten. De EU profiteert ook van de Russische vraag naar kaas. Deze ontwikkelingen maken dat de Nederlandse DCA-notering voor rauwe vrĳe melk, oftewel spotmelk, in 2012 door de 45 euro brak en eind vorig jaar de 50 euro per 100 kg melk (bĳ 4,4 procent vet) bereikte. Ondanks de

economische crisis was Italië zelfs bereid nog hogere melkprĳzen te betalen. De voorraden zĳn krap en er is weinig nodig om de prĳzen een duw omhoog te geven. De variabele factor blĳft het weer. Maar al wordt het weer in de EU dit jaar ideaal voor een optimale melkproductie, dan nog kan de Europese melkveesector profiteren van solide melkprĳzen door de grote vraag uit China en Rusland. K A P I T AWWW.DCA.NL A L

201 04 9

13-01-14 16:09

D E

interne markt

wereldmarkt

VA N

MELKVEEHOUDER

basisprĳs

G E R B E N I E M H O F F, R A D E W I J K

50 prĳs in euro’s per 100 kg melk met 3,7% vet

V I S I E

40 30 20 10 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

jaar

Figuur 1 – De ontwikkeling van de melkprĳzen (bron: Productschap Zuivel)

Cor Bruns is dat met hem eens. ‘Het verdienmodel in de melkveehouderĳ is goed. Dat leidt automatisch tot groei van de productie en buiten Nederland zelfs tot het opstarten van nieuwe melkveebedrĳven. Dit kan ertoe leiden dat de markt kantelt van vraag- naar aanbodgestuurd.’ De vrĳheid waarmee veehouders kunnen reageren op hoge melkprĳzen is voor Amerikaanse melkveehouders niet nieuw. Zĳ zĳn gewend aan het laten meebewegen van hun productie met de marktomstandigheden. Bĳ hoge melkprĳzen kochten veehouders massaal koeien bĳ. Maar die houding verandert langzamerhand, merkt Goedhart Westers, beleidsmedewerker voor het Amerikaanse zuivelbedrĳf Grassland. ‘Melkveehouders gebruiken het geld steeds vaker om de financiële positie van het eigen bedrĳf te verstevigen. Bĳvoorbeeld door af te lossen of grond te kopen die ze minder afhankelĳk maakt van ruwvoeraankoop. De visie voor de toekomst is dat voer

schaars zal zĳn en blĳven.’ Westers is daarom minder stellig over de verwachte prĳsdruk voor de tweede helft van 2014. ‘De prĳs kan eigenlĳk alleen maar naar beneden. Maar ik verwacht dat de productie wereldwĳd niet heel rap toeneemt. Terwĳl de vraag wel stevig blĳft; in november nam de botervoorraad in de Verenigde Staten af met 33 procent, dat is ongekend.’

Nederlandse impact nihil Het is vooral China die aan de markt trekt (zie kader). Door het afschaffen van het Chinese éénkindbeleid neemt de vraag alleen maar toe. China heeft het afgelopen jaar echter twee miljoen koeien geslacht. Dat betekent acht miljard kilo minder melk en dat werkt nog wel een tĳdje door, stelt Klaas Johan Osinga, zuivelmarktdeskundige bĳ LTO Nederland. Wat hem het afgelopen jaar is opgevallen, is dat de vrees voor lage melkprĳzen als gevolg van een grotere Nederlandse melkplas ongegrond is. ‘In augustus lag

Voerprĳs remt productiegroei ‘Iedereen is het erover eens dat de vooruitzichten op de zuivelmarkt het eerste half jaar positief zĳn. De vraag naar zuivel blĳft onverminderd hoog. Tegelĳkertĳd weet iedereen dat het huidige prĳsniveau extra productie uitlokt. Het blĳft gissen hoe lang het duurt voordat de stĳgende productie de groeiende vraag overstĳgt. Ik ben het wel met Goedhart Westers (zie hiernaast, red.) eens dat de beschikbaarheid aan voer schaars zal blĳven. Op enig moment is het door hoge voerprĳzen niet meer interessant om de productie nog verder uit te breiden.’ ‘Op ons eigen bedrĳf werken we aan een uitbreiding van de melkproductie met zo’n twintig procent in 2015. Dat betekent minder jongvee houden en meer koeien. We willen onze grond maximaal benutten voor melkproductie.’

de melkaanvoer in Nederland tien procent hoger dan het jaar ervoor, terwĳl de melkprĳzen maar bleven stĳgen. Als er ooit is aangetoond dat de melkproductie in Nederland weinig invloed heeft op de prĳs, dan was dat wel het afgelopen jaar. Nederland vertegenwoordigt uiteindelĳk niet meer dan twee procent van de totale melkproductie in de wereld.’ Osinga is gunstig gestemd over de concurrentiepositie van Nederlandse zuivel. Met het initiatief Duurzame Zuivelketen loopt de melkveehouderĳ voorop in Europa als het gaat om doelstellingen ten aanzien van klimaat, energie en dierwelzĳn. ‘We moeten er wel voor waken dat ondanks onze inspanningen de overheid toch met aangescherpte wetgeving komt voor methaan, ammoniak, dierwelzĳn en nitraat. Sommigen zeggen dat we voor de troepen uit lopen en daarmee onszelf uit de markt prĳzen. Dat is wel iets om op te letten. Ik denk dat we hiermee concurrerend zĳn, maar de uitdaging blĳft om duurzaamheid in de markt om te zetten in klinkende munt.’ l

V E E T E E LT

VX01_Markt.indd 45

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 16:10

Vakbeurs voor land - en tuinbouw, Vakbeurs voor land - en veeteelt, stallenbouw entuinbouw, stalinrichting Vakbeurs voor land - en veeteelt, stallenbouw entuinbouw, stalinrichting veeteelt, stallenbouw en stalinrichting

Agro Expo Dairy Sale Agro Expo Dairy Sale Agro Expo Dairy Sale

Zaterdag Zaterdag 25 25 januari, januari, Start Start 20.00 20.00 uur uur Zaterdag 25 januari, Start 20.00 uur Hoogwaardig aanbod van dieren uit diverse Europese en

Hoogwaardig aanbod van dieren uit diverse Europese en Noord Amerikaanse Hoogwaardig aanbod van dierenkoefamilies. uit diverse Europese en Noord Amerikaanse koefamilies. Noord Amerikaanse koefamilies.

MS Ariel Man-O-Man Arita-ET VG-88. MS Ariel Arita-ET VG-88. Haar Man-O-Man Mogul-dochter (3/2013) Haar Man-O-Man Mogul-dochter (3/2013) wordt verkocht MS Ariel Arita-ET VG-88. wordt verkocht Haar Mogul-dochter (3/2013) wordt verkocht

Rainy Ridge Talent Barbara EX-95. Rainy Ridge Talent Barbara(6/2013) EX-95. Haar Guthrie-kleindochter Haar wordt verkocht RainyGuthrie-kleindochter Ridge Talent Barbara(6/2013) EX-95. wordt verkocht (6/2013) Haar Guthrie-kleindochter wordt verkocht

Arums Irenka VG-86. Haar hoogste Arums Irenka (8/2013) VG-86. Haar Massey-dochter methoogste GTPI 2371 Massey-dochter (8/2013) methoogste GTPI 2371 wordt verkocht Arums Irenka VG-86. Haar wordt verkocht Massey-dochter (8/2013) met GTPI 2371 wordt verkocht

Het complete aanbod vindt u op onze website Het complete aanbod vindt u op onze website Het complete aanbod vindt u op onze website WWW.AGRO-EXPO.BE

WWW.AGRO-EXPO.BE WWW.AGRO-EXPO.BE Op zondag 26 januari is de Agro-Expo Koeparade Berluc Berluc Berluc De veiling wordt mede mogelijk gemaakt door ALH Genetics WWW.ALH-GENETICS.NL WWW.ALH-GENETICS.NL

W WW WW W..A ALLHH--G GEEN NEETTIICCSS..N NLL

De veiling wordt mede mogelijk gemaakt door ALH Genetics De veiling wordt mede mogelijk gemaakt door ALH Genetics

Bezoekadres: Schiervelde Hallen, Diksmuidsesteenweg 400A, 8800 Roeselare Bezoekadres: Schiervelde Hallen, DiksmuidsesteenwegTel. 400A, Roeselare Contactpersoon: J.Monbaillieu, jamon1@outlook.com, +32 8800 (0) 478 21 31 15 Bezoekadres: Schiervelde Hallen, DiksmuidsesteenwegTel. 400A, Roeselare Contactpersoon: J.Monbaillieu, jamon1@outlook.com, +328800 (0) 478 21 31 15 Contactpersoon: J.Monbaillieu, jamon1@outlook.com, Tel. +32 (0) 478 21 31 15

V E E T E E LT

VX01_p46.indd 46

JANUAR I

1/2

201 04 9

13-01-14 11:03

T H E M A B I J E E N K O M S T

Veehouder bepaalt zelf wat de waarde is van de beschikbare data

Durf data te delen Het is niet eenvoudig om verzamelde data op het melkveebedrĳf in geld uit te drukken, zo bleek tĳdens een thema-avond van de FVZH in Waarder. Het durven delen van data lĳkt pas echt voor meerwaarde te zorgen. tekst Jaap van der Knaap

‘D

ata op zich zĳn waardeloos. Pas wanneer data opgewerkt worden tot informatie heb je er wat aan.’ Frido Hamoen, innovatiemanager bĳ CRV, startte zĳn presentatie tĳdens de themabĳeenkomst van de Federatie Veeteeltstudieclubs ZuidHolland (FVZH) door direct te reageren op het thema. De FVZH had de inleiders van de avond in Waarder de stelling voorgelegd of het verzamelen van data op een melkveebedrĳf wellicht een nieuwe inkomstenbron kan vormen. ‘Het gaat erom wat je met de data doet’, vervolgde Hamoen. ‘Mpr is een mooi voorbeeld van hoe CRV ruwe data omzet in praktische informatie voor de veehouder.’ Volgens Hamoen bepaalt de veehouder zelf de waarde van de beschikbare data van het bedrĳf. ‘Of data geld waard zĳn? Data zĳn nog geen informatie en het bewerken van data kost geld. Wanneer je met de informatie uit eigen data efficiënter gaat produceren, breng je het tot waarde.’ Hamoen liet zien dat in 2012 16 procent van alle melkveebedrĳven in Nederland met een melkrobot molk en voorspelde dat in 2020 een derde van alle bedrĳven automatisch melkt. ‘Dankzĳ de melkrobot komen er enorm veel data beschikbaar. Maar je moet oppassen dat je niet verdrinkt in alle attenties en gegevens. Pas wanneer je verschillende datastromen aan elkaar koppelt en informatie

directeur Berry Vetjens, die namens innovatiecentrum TNO betrokken is bĳ het project SDF. ‘Het succes hangt maar voor een deel af van de technologie van het verzamelen van data. Veel belangrĳker is het dat verschillende partĳen het nut ervan inzien en de data durven en willen delen. Als je elkaar niets gunt, dan wordt het niets.’

Verzamelen kost geld

Frido Hamoen:

Tjerk Hof:

‘Goede data

‘Het verhaal

verzamelen

achter de

heeft soms een

verzamelde data is

stimulans nodig’

belangrĳk’

in hapklare brokken aanbiedt, heb je er als veehouder wat aan.’

Eerder attenties krĳgen De inleiding van Hamoen over de waarde van data was een mooi bruggetje naar het project Smart Dairy Farming (SDF), waarin zeven melkveebedrĳven op diverse terreinen data verzamelen. Onderzocht wordt of via koppelingen van data en waarnemingen van de veehouder ziekten of afwĳkingen eerder op te sporen zĳn. Tjerk Hof uit Olderbekoop is een van de deelnemende veehouders. ‘Wanneer worden data informatie en met welke informatie kom ik in actie?’, zo vatte hĳ het projectdoel

voor zĳn bedrĳf samen. ‘Welke afwĳking in data is een attentie waard? Dat wil ik weten. Ik zie vooral toekomst voor realtime data. De huidige kengetallen zĳn constateringen achteraf. Wanneer ik op het mpr-formulier zie dat mĳn tussenkalftĳd oploopt, ben ik te laat, ik wil eerder een attentie krĳgen dat ik in actie moet komen.’ De interpretatie van data was wel lastig, zo ervaarde Hof. ‘Afwĳkingen in pens-pH, gemeten door een bolus met een sensor, hoeven niet meteen te betekenen dat de koe ziek is. Het kan ook zĳn dat het rantsoen later is gevoerd. Het verhaal achter de verzamelde data is belangrĳk.’ Dat beaamde ook innovatie-

De organisatie FVZH had melkveehouder Gĳs Hoogenboom uit Oudewater uitgenodigd om tegengas te bieden aan de drie andere sprekers, die bevlogen spraken over de meerwaarde van data. ‘Data zĳn theorie. Al dat verzamelen kost geld. Wat verdien ik aan dagelĳkse gegevens over pens-pH? Wanneer het geen direct geld oplevert, hebben wĳ het niet nodig’, zo vertelde Hoogenboom, die niet aan mpr deelneemt en een sobere bedrĳfsvoering nastreeft. In de discussie brak Hamoen een lans voor veehouders die wel data verzamelen; hĳ vindt dat ze financiële ondersteuning verdienen omdat veehouders als Hoogenboom er indirect wel van profiteren. ‘Veehouders die niet deelnemen aan Digiklauw, waarbĳ klauwgezondheidsgevens worden vastgelegd, kunnen wel stieren selecteren op de fokwaarde klauwgezondheid omdat de fokwaarde afkomstig is van data van Digiklauw. Het op een goede manier verzamelen van data heeft soms een financiële stimulans nodig.’ Tjerk Hof had die stimulans duidelĳk niet nodig. ‘Als we een stap willen zetten, zullen we meer moeten samenwerken, data moeten durven delen. Info uit data geeft meerwaarde aan je bedrĳf.’ l

V E E T E E LT

VX01_themabijeenkomst data.indd 47

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 15:21

nodigt u uit voor de W Datum Locatie Adres

Postcode

Plaats

Regio Noord Di.

21 januari Overwijk Café

Wo. 22 januari

Heawei 9

De Vriendschap Rijdersstraat 92

8406 AV Tijnje 1735 GG

’t Veld

Do.

23 januari

De Kruisweg

Kruisweg 1

9363 AA Marum

Ma.

27 januari

Zalencentrum Balk

De Gast 39

9801 AB

Di.

28 januari

Gasterij Smits

Hoofdweg 170

9681 AL Midwolda

Zuidhorn

Wo. 29 januari

Doarpshûs Nij Franjum

Franjumbuorsterpaed 12

9034 GZ Marsum

Do.

30 januari

De Botter Dorpshuis

Vijverpark 4

8374 KH

Di.

4 februari

Bobs Party Saloon

Westerwerf 1

1911 JA Uitgeest

Wo.

5 februari

Hotel Waanders Rijksweg 12

7951 DH Staphorst

Do.

6 februari

Zaal Wielens

7846 AS

Dorpsstraat 19

Kuinre

Noord-Sleen

Do.

6 februari

Bijenkorf Mulderstraat 37

1794 AA Oosterend (Texel)

Di.

11 februari

La Mère Anne

Dorpsweg 110

1631 DJ Oudendijk

Di.

11 februari

Hotel Nobel

Gerrit Kosterweg 16

9162 EN Ameland

Wo. 12 februari

De Koningshof

Prinsenweg 1

8443 DN

Do. 13 februari

De Stolp Smidsstraat 6

8601 WB Sneek

Di.

’t Wapen Oosterburen 25

8891 GA Midsland (Terschelling)

Zalencentrum Ensink

Lemselosestraat 4

7595 MN

Weerselo

18 februari

Heerenveen

Regio Oost Di.

21 januari

Wo. 22 januari Restaurant Bosgoed

Zwarte Kolkstraat 104

7384 DE

Wilp-Achterhoek

Do.

23 januari Café Buitenlust

Hoofdstraat 89

3781 AC

Voorthuizen

Ma.

27 januari

De Oude Duikenburg

Voorstraat 30

4054 MX Echteld

Di.

28 januari

De Hongerige Wolf Coevorderweg 27 b

7737 PE Stegeren

Do.

30 januari

De Meeuwenhoeve Meeuwenweg 28

8218 NE

Lelystad Bentelo

Ma.

3 februari

De Hagmöll O.L. Vrouwestraat 2

7497 MA

Wo.

5 februari

Hotel ’t Zwaantje

Zieuwentseweg 1

7131 LA

Lichtenvoorde

De Vijverhoeve

N. Ruitenweg 1

8035 RK

Zwolle

Hoofdstraat 2

7035 AK

Kilder

Wo. 12 februari Di.

18 februari Café Teunissen

Do. 20 februari

Zaal Zwakenberg Schoolstraat 11

8102 EL Raalte

Di.

De Witkamp

7245 AK

25 februari

Dorpsstraat 8

Laren

Regio Zuid-West * Ma. Di.

20 januari Café Keulen Schoolstraat 3

6343 CD

Klimmen

21 januari

Dorpshuis Oranje Nassaustraat 31

3405 XL

Benschop

De Til

Breestraat 1

3381 BS

Giessenburg

Lovinckplein 2

5813 CC

Ysselsteyn Baexem

Wo. 22 januari * Do.

23 januari Café Roelanzia

* Ma.

27 januari

Gemeenschapshuis

Kerkstraat 1a

6095 BD

Ma.

3 februari

Van Haandel

Hertog Janplein 20

5469 BJ Erp

Di.

4 februari

’t Turfschip Schipperstraat 2

4871 KK Etten-Leur

Wo.

5 februari

Plein 68 Rijndijk 92

2394 AJ

HW-Rijndijk

Do.

6 februari

De Gentsche Poort

Gentsestraat 94

4521 AN

Biervliet

Zidewinde

Julianalaan 1

5161 BA Sprang-Capelle

De Meijert

Dr. J. v.d. Haarlaan 6

Ma. 10 februari Di.

11 februari

3641 JW Mijdrecht

Wo. 12 februari

De Bommelstee Schaapsweg 34

3258 AW

Di.

Paardestal

Gaagweg 38

2336 AK Schipluiden

Noordlangeweg 42

4486 PR Colijnsplaat

18 februari

Wo. 19 februari Rusthoeve * Do. 20 februari Wo. 26 februari

Den Bommel

Den Tref Alexanderhoef 7

5527 EH

Hapert

Wapen van Wanroij

5446 AL

Wanroij

Kwikstraat 6

* aanvang 20.15 uur

467-13 winter-melk-NED.indd 1

13-01-14 09:52

DE WINTERBIJEENKOMSTEN 2014 Geachte leden, U bent van harte welkom op de CRV-winterbijeenkomst, een nieuwe naam voor de ledenvergaderingen en een nieuw programma dat praktische veehouders zal aanspreken. Uiteraard worden coöperatieve zaken besproken, zoals het financieel jaarverslag, en zijn er verkiezingen; nieuw zijn de foktechnische noviteiten met een actuele stierenpresentatie.

PROGRAMMA Opening (aanvang 20.00 uur) Coöperatiezaken (o.a. financieel jaarverslag en verkiezingen) Inleiding: ‘Gezonde cijfers halen wordt makkelijker’ (o.a. actuele stierenpresentatie) Rondvraag en napraten

WIJ HOPEN U OP UW CRV-WINTERBIJEENKOMST TE MOGEN BEGROETEN!

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT MAKKELIJKER Vanaf december krijgen zijn er nieuwe handvatten voor het fokken van duurzame melkkoeien. CRV introduceerde voor de eigen stieren fokkerijgetallen voor efficiëntie en gezondheid. Hiermee is duurzaamheid geen vaag begrip meer, maar een middel om rendementsdoelen te kunnen halen.

Op de CRV-winterbijeenkomsten toont CRV de achtergrond van de fokkerijgetallen en voorbeelden via een actuele stierenpresentatie.

VOOR MEER INFORMATIE: CRV-MAGAZINE EN WWW.CRV4ALL.NL

467-13 winter-melk-NED.indd 2

BETTER COWS | BETTER LIFE

13-01-14 09:52

J O N G V E E O P F O K

Melkschema’s beter toegespitst op voerbehoefte van jonge kalveren

Jongvee kan harder groeien De groei van een kalf in de melkperiode bepaalt al voor een belangrĳk deel de potentie voor melkproductie in het productieve leven van de koe. Reden voor voerleverancier ForFarmers Hendrix om de melkschema’s voor de melkperiode aan te passen. tekst Ivonne Stienezen

‘V

oor veel veehouders is gezondheid het belangrĳkste aspect van de jongveeopfok’, vertelt Robert Meĳer, productmanager bĳ ForFarmers Hendrix. ‘Dat betekent dat ze kiezen voor een opfok waarbĳ het voorkómen van gezondheidsproblemen en uitval van de kalveren vooropstaat.’ Bĳ een kalversterfte van 15 procent gemiddeld in Nederland is dat een logische gedachtegang. ‘Maar we zien ook dat voor steeds meer veehouders de prestatie belangrĳk is. En daar is nog veel te winnen.’ Om de genetische potentie van het jongvee beter te benutten, heeft ForFarmers Hendrix de melkschema’s aangepast. ‘De kalveren zĳn immers de toppers van de toekomst, het is de moeite waard daarin te investeren’, vindt Meĳer.

Aanpassen voerschema In veel opfokschema’s krĳgen kalveren in totaal 30 tot 35 kg melkpoeder en starten ze met 4 liter kunstmelk per dag. ‘Dat ligt zeker in de beginperiode nauwelĳks boven de voerbehoefte voor onderhoud, waardoor weinig energie overblĳft om van te groeien,’ stelt Meĳer. Reden om het voerschema aan te passen. ‘We hebben nu twee aangepaste voerschema’s, een standaardschema en een intensief schema.’ Het nieuwe standaard-

Meer melk opnemen Meĳer laat resultaten zien van diverse wetenschappelĳke onderzoeken. Daaruit blĳkt dat een hoge (kunst)melkopname in de melkperiode, de eerste acht levensweken, leidt tot een hogere groei en een hogere melkproductie op latere leeftĳd (tabel 1 en figuur 1). Ook de ontwikkeling van uierweefsel hangt samen met de Figuur 1 – Effect van jeugdgroei in de melkperiode op de melkproductie op latere leeftĳd

biestopname (liter) kunstmelk (liter/dag)

extra melkproductie (kg)

800

resultaten groei (gram per dag) melkperiode (dag 1-52) na melkperiode (dag 53-80)

600 400 200

biestopname laag laag hoog

biestopname hoog laag hoog

2 5

2 tot 12

6 5

6 tot 12

394 920

673 878

423 971

786 1066

Tabel 2 – Effect van groei in melkperiode op ontwikkeling uierweefsel

-200 -400 -600 -800

Tabel 1 – Effect van biestvoorziening en melkschema op groei in en na de melkperiode

melkschema

1000

groei in de melkperiode, onafhankelĳk van de groei in de periode daarna (tabel 2). ‘Uit onderzoek van kalveren die onbeperkt melk kunnen drinken, bĳvoorbeeld zoogkalveren, weten we dat kalveren veel melk aankunnen in die eerste periode, tot wel 12 liter per dag, dat is zo’n 1400 gram droge stof.’ ForFarmers Hendrix heeft zelf ook een proef gedaan op elf praktĳkbedrĳven. De helft van 250 kalveren kreeg 35 kg melkpoeder in de eerste acht weken, de andere helft kreeg 45 kg melkpoeder in diezelfde periode. Hieruit bleek dat kalveren op het intensieve schema gemiddeld 15 procent meer groei realiseerden. In de periode daarna, van twee tot vier maanden oud, bleven de kalveren een kleine voorsprong houden in groeisnelheid. ‘De opname van meer melk van de juiste kwaliteit en volgens het juiste schema gevoerd, stimuleert ook de krachtvoeropname, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht’, legt Meĳer uit. ‘Belangrĳk daarbĳ is dat een specifiek pensstartvoer wordt gebruikt.’

groei week 9-14 300 400 500 600 700 800 900 1000 groeisnelheid melkperiode (g/dag)

V E E T E E LT

JANUAR I

VX01_Forfarmers Hendrix en bloempjes.indd 50

1/2

lichaamsgewicht (kg) melkklierweefsel (g/100 kg lich.gew.)

groei melkperiode laag laag hoog 80 16

106 15

groei melkperiode hoog laag hoog 87 24

121 23

2014

13-01-14 12:35

K O E I E N B L O E M P J E S

schema gaat uit van 40 kg melkpoeder. Het intensieve schema gaat uit van 50 kg melkpoeder, aangemaakt in een hogere concentratie. Dat schema is voor veehouders die het maximale uit hun opfok willen halen. ‘Hiermee is een groei van tegen de 900 gram per dier per dag mogelĳk. Maar dat betekent wel dat de opfok goed voor elkaar moet zĳn, met extra nadruk op de biestvoorziening. Voor een goede start is het van belang dat elk kalf de eerste uren na de geboorte genoeg biest krĳgt.’ De kalveren die op dit intensieve schema zĳn opgefokt, moeten gemakkelĳk kunnen afkalven op 24 maanden. ‘Om dieren eerder af te laten kalven, is het belangrĳk de extra groei vóór het insemineren te behalen. De melkperiode is de uitgelezen periode om die voorsprong te pakken. Jeugdgroei is bovendien duidelĳk efficiënter vanwege een lagere onderhoudsbehoefte.’

Besparen op opfok De jongveeopfokkosten op een gemiddeld bedrĳf liggen rond de 1500 euro per vaars of 1975 euro als de arbeid wordt meegeteld, blĳkt uit cĳfers van WUR. ‘Omgerekend naar de kostprĳs voor melk is dat 6 cent per kg melk’, stelt Meĳer. Volgens Meĳer zĳn een hogere groei, een gemiddelde afkalfleeftĳd van 24 maanden en een lager vervangingspercentage zeker haalbaar. ‘Als een bedrĳf met een quotum van een miljoen kg melk zĳn vervangingspercentage kan terugbrengen van 35 naar 30 procent en de gemiddelde afkalfleeftĳd kan laten dalen van 26 naar 24 maanden, dan bespaart dat bedrĳf 15.000 euro per jaar’, rekent Meĳer voor. ‘In het quotumloze tĳdperk wordt voer meer en meer de beperkende factor. Al het voer dat niet nodig is voor het opfokken van het jongvee, kan de veehouder benutten voor de melkproductie. Te veel jongvee gaat ten koste van de voerbenutting.’ l

resultaat, waarbĳ een gezonde veestapel vooropstaat. En dat lukt: we zitten nu op een gemiddelde levensproductie van 42.500 liter.’ (Ss)

Cees ’t Hart, hoofddirecteur FrieslandCampina: Hendrik Jan Arendsen Raedt, melkveehouder te Barchem: ‘In de keuze bĳ de spermaaankoop gebruik ik indexen als hulpmiddel. Maar de NVIindexen zĳn te veel samengesteld en er zitten componenten in die een te lage betrouwbaarheid hebben. (Bv)

Piet Boer, melkveehouder te Biddinghuizen en voorzitter FrieslandCampina: ‘Melken ’s ochtends, de wereld is in diepe rust, de zon gloort om de hoek en als de koeien de melkstal in komen lopen met uiers die net iets voller zĳn dan ’s avonds – zo mooi!’ (NO)

Bonne Speerstra, veehandelaar te Sonnega: ‘De boeren en de veehandelaren die het langst aan oude tradities vasthielden, hebben het niet gered.’ (LC)

‘De Nederlandse samenleving begint gelukkig iets meer te begrĳpen wat het belang is van de zuivelindustrie voor onder meer de werkgelegenheid en de bĳdrage aan het inkomen van het land.’ (Ab)

Erwin Ruyter, melkveehouder te Urk: ‘Feit is dat het steeds moeilĳker wordt om met onze eigengefokte koefamilie van de Ida’s aansluiting te houden met de top van de genomicsfokkerĳ.’ (Hp)

‘Er is altĳd vraag naar zuivel. Nu wordt die wereldwĳde vraag wel een beetje gevoed doordat Chinezen hun eigen productie niet meer vertrouwen. De Chinese vraag naar zuivelproducten geeft Nederland een dikke pluim. Want in ons product hebben ze niet voor niets alle vertrouwen.’ (Ab)

Erik Pel, manager DeLaval: ‘Met intelligente selectiemethoden kunnen wĳ de koe zelf laten kiezen of ze naar buiten wil gaan of niet. Wat je dan ziet is dat de koe dan soms binnen een uur terugkomt of pas zes uur later. Terwĳl de opinie van het publiek is dat ze tien uur buiten moet staan, omdat het zo hoort.’ (Af)

Ko de Haan, melkveehouder te Beerta: ‘Het is niet eenvoudig om goede stieren te vinden, want wĳ willen niet van die smalle koeien.’ (Mm)

Theo Lam, hoogleraar mastitismanagement:

‘Mĳn opa ging met zĳn koeien naar veekeuringen in de Lopikerwaard. Daar werd, voordat de jury haar werk kwam doen, alleen de staart van een koe even snel gekamd of geschoren.’ (AD)

‘Slechts 10 procent droogzetten is te gortig hebben we in Denemarken geleerd: tot 2009 kreeg daardoor 40 procent mastitis. Maar 75 procent droogzetten is niet nodig. Het kan best met wat minder.’ (Mm)

Robert Kranendonk, tv-kok:

Bram Prins, melkveehouder te Ten Boer:

‘Ik zou willen dat er weer meer dubbeldoelkoeien in Nederland zouden zĳn.’ (Du)

‘Ik ben nog steeds blĳ dat ik boer in Nederland mag zĳn met mĳn familie. Een machtig land om melk te produceren, tussen steeds meer klanten die veel wensen hebben, maar zich ook laten verwennen door onze producten. Gelukkig het laatste jaar ook weer met een goede melkprĳs.’ (Bo)

‘Ik houd niet van te veel poespas. Aan een hogere productie zitten vaak meer kosten. Ik kĳk liever naar het uiteindelĳke

‘Sommige boeren hebben een hekel aan weiden, dat gepruts met een draadje zus en een hekje zo. Ik hou juist van dat geklooi. Ben echt een veehoeder.’ (Mm)

Aalt Dĳkhuizen, bestuursvoorzitter Wageningen UR:

Erica Rĳneveld, cowfitter te Polsbroek:

Minne Jansma, melkveehouder te Terzool:

Theo Spruit, biologisch melkveehouder te Zegveld:

Arnoud Ramaker, melkveehouder te Wadenoĳen: ‘Wĳ kopen rietjes met ons verstand, maar maken de paring op gevoel. Daarbĳ kiezen we bĳ de aankoop van spermarietjes bewust voor variatie in de afstamming. Inteelt is dan helemaal geen probleem.’ (Vh)

Bronnen: Boerderĳ vandaag (Bv), Nieuwe Oogst (NO), Leeuwarder Courant (LC), Algemeen Dagblad (AD), DWDD University (Du), Schakel in succes (Ss), Ambitie (Ab), HI plus! (Hp), Boerderĳ (Bo), Melkveemagazine (Mm), Agri & Food (Af), Veehouderĳ (Vh) V E E T E E LT

VX01_Forfarmers Hendrix en bloempjes.indd 51

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 12:36

“Toegepast op de helft van mijn snijmaïs ; hogere opbrengst en betere kwaliteit dan het onbehandelde deel! Dus, in 2014 kan ik beter melken van mijn eigen ruwvoer.”

RUWVOER

- Twan van den Boom van V.O.F. van den Boom

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013 - 505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

Advert Impro Grain A5 - 2.indd 1

10-1-2014 13:18:09

bor e g ag d e k el t d r wo k l e m n a v st m o k oe De t

Onderzoeksresultaten tonen aan:

tot 30% meer groei voor het spenen tot 100% betere basale uierontwikkeling tot 1000 liter extra melk in 1e lactatie Wilt u weten wat het Sprayfo Life Start opfokprogramma voor uw bedrijf kan betekenen? www.sprayfo.nl

VX01_p52.indd 52

14-01-14 11:14

B O E K R E C E N S I E

Eerste resultaten van ambitieus terugfokprogramma beschreven

Komt het oerrund toch terug? Velen hadden al genoegen genomen met het heckrund als ‘reïncarnatie’ van het oorspronkelĳke oerrund. Maar nieuwe inzichten en fris enthousiasme lĳken te leiden tot een veel beter resultaat: de taurus. Zal de gestorven legende herleven? tekst Reimer Strikwerda

Het geheim dient gezocht te worden in de recente ontwikkeling van het DNAonderzoek, dat veel nieuwe informatie heeft verschaft. Niet alleen uit zeldzame restanten van het in 1672 definitief van de aardbodem verdwenen oerrund, maar ook uit de relatie die de huidige runderrassen tonen met hun verre voorouders. En zo kwamen heel andere rassen dan die de gebroeders Heck uit hun gevoelsmatige hoge hoed toverden in aanmerking voor de kruisingsproef van Goderie en zĳn maten.

Levend genenreservoir

Een jong stiertje uit de tweede generatie, met veel genen van maremmana

an enthousiasme geen gebrek bĳ de schrĳvers van het prachtig uitgevoerde boek ‘Het oerrund’, zeker niet bĳ Ronald Goderie, oprichter en directeur van de stichting Taurus en de belangrĳkste initiatiefnemer van het project dat beoogt het oerrund terug te fokken. Het is nog maar tien jaar geleden dat de Wageningse bioloog Cis van Vuure na decennialang onderzoek in zĳn weldoorwrochte boek ‘De Oeros’ niet anders dan de vrees kon uitspreken dat ‘het oude oerrund nooit teruggefokt kan worden’. Lang gold het heckrund nog als de beste imitatie van de stamvader en -moeder van alle runderen. Maar Van Vuure maakte al korte metten met de theorie dat de broers Heinz en Lutz Heck er voor en in de Tweede Wereldoorlog in waren geslaagd het oerrund terug te fokken uit een keur van Europese rassen. In de Oostvaardersplassen kwam de grootste

populatie tot ontwikkeling: op het eerste gezicht riepen ze inderdaad een herinnering wakker, maar er kleefden ook diverse bezwaren aan het heckrund. Zoals hun humeur en hun grote variatie in vachtkleur.

Revolutionaire DNA-ontwikkeling De situatie is veranderd. ‘In 2008 heeft de stichting Taurus de moedige beslissing genomen een serieuze poging te wagen tot het terugfokken van het oerrund’, zo schrĳft in het nieuwe boek Ronald Goderie. En hĳ voorspelt (‘bĳ succes’, dat nog wel) dat het resultaat nagenoeg niet te onderscheiden zal zĳn van het origineel. En dus durft men al te spreken van ‘een levende legende’. Er is volop ruimte voor de vraag of de schrĳvers niet in de valkuil van hun eigen enthousiasme zĳn getrapt. Is hun verhaal wel objectief gefundeerd?

De schrĳvers van het boek denken dat de startfase voorbĳ en geslaagd is. In het natuurgebied van Keent (tussen Ravenstein en Grave) aan de Maas lopen de eerste resultaten uit de kruisingsproef, waarvoor diverse rassen uit zuidelĳk Europa zĳn gebruikt. ‘De resultaten zien er veelbelovend uit’, aldus de onderzoekers-schrĳvers, die iedereen nu al oproepen te komen kĳken en rond te wandelen. Taurusdieren met een minder aangenaam karakter worden zonder pardon afgevoerd. De nieuwe wilde grazers – in Nederland, maar vooral in grote gebieden elders in Europa – zullen de heckrunderen, maar ook de Schotse hooglanders vervangen, omdat ze veel beter voldoen aan de eisen die aan hen worden gesteld. Daarnaast speelt uiteraard het historisch perspectief een rol. En ook wordt (natuurlĳk) het element gekoesterd dat beschermers van bedreigde runderrassen bekend zal voorkomen: ‘Grote kuddes wilde runderen kunnen in de toekomst dienen als levend genenreservoir. Zelfs als de oude rassen zouden verdwĳnen blĳven hun genen voortleven in de wilde kuddes taurussen.’ Wie het fraaie boek doorneemt, verliest al lezende de argwaan en ziet het beeld van het grazende oerrund 2.0 voor zich. Over vĳf jaar selectie werkelĳkheid, zo voorspellen de auteurs. l ‘Het oerrund, een levende legende’ Schrĳvers: Ronald Goderie, Wouter Helmer, Henri Kerkdĳk-Otten, Staffan Widstrand ISBN 978-90-8740-160-3 160 pagina’s, 150 illustraties en foto’s Prĳs: € 29,95 (tot 1 februari € 24,95)

V E E T E E LT

VX01-boekrecensie.indd 53

J AN U AR I

1 / 2

2 0 0 9

13-01-14 10:07

SERIE KLAUWAANDOENINGEN

Wittelĳndefect heeft vaak een mechanische oorzaak, secundaire fouten bepalen de ernst

Serie: Klauwaandoeningen Eind 2013 is het driejarige project ‘Grip op klauwen’ afgesloten. In vĳf maanden tĳd belichtte Veeteelt de praktĳkervaringen binnen het project met de vĳf belangrĳkste klauwaandoeningen. Dit keer het laatste artikel in de reeks over wittelĳndefecten.

Onschuldig begin kan ernstig eindigen Defecten in de zwakste plek van de klauw, de witte lĳn, kunnen uit zichzelf genezen. Maar een klein scheurtje kan zich ook ontwikkelen tot een zeer pĳnlĳke, soms zelfs moeilĳk te genezen

Deel 1: Stinkpoot Deel 2: Zoolbloeding Deel 3: Zoolzweer Deel 4: Mortellaro Deel 5: Wittelĳndefect

plek. Meerdere momenten van pedicuren zĳn dan noodzakelĳk. tekst Florus Pellikaan

en duidelĳk herkenbare plek in de klauw, dat is de witte lĳn zeker. Maar omschrĳven wat de witte lĳn exact is, blĳkt zo eenvoudig nog niet. ‘De witte lĳn is de verbindingszone tussen zool en klauwwand. De dwarsgestreepte structuur zorgt ervoor dat beide onderdelen van de klauw aan elkaar zitten, maar dat ze ook ten opzichte van elkaar iets kunnen bewegen’, vertelt Stef van Roessel, dierenarts bĳ Diergeneeskundig Centrum Oisterwĳk. Johan Hardeman, klauwverzorger bĳ AB Brabant, vult aan: ‘Ik vergelĳk de witte lĳn wel eens met de rubbers tussen het chassis en het onderstel van een vrachtwagen. Ze hebben allebei een dempend

effect en verbinden cruciale onderdelen. De harde klauwwand geeft namelĳk stevigheid aan de klauw en de zool geeft een snel groeiend loopoppervlak.’ De naam ‘wittelĳndefect’ als een van de vĳf meest voorkomende klauwaandoeningen spreekt eigenlĳk voor zichzelf. Bĳ deze aandoening is er sprake van een defect in de witte lĳn doordat plaatselĳk de verbinding is verbroken door een scheurtje tussen zool en wand.

Scheurtje kan wegslĳten Volgens Stef van Roessel hebben wittelĳndefecten doorgaans een mechanische oorzaak doordat een koe bĳvoorbeeld een plotselinge scherpe draai moet ma-

ken of op een oneffenheid stapt. ‘De witte lĳn is de zwakste plek van de klauw en het verbreken van de verbinding tussen wand en zool heeft beslist met druk op de klauw te maken’, stelt ook Jos van Gestel, rundveespecialist bĳ ABZ Diervoeding en net als Van Roessel en Hardeman betrokken bĳ de Brabantse projectgroep binnen Grip op klauwen. Klauwverzorgers scoren het kleine scheurtje in de witte lĳn tĳdens het bekappen als een licht wittelĳndefect. Deze aandoening is niet pĳnlĳk en ook niet te zien aan het lopen van de koe. In het scheurtje in de witte lĳn gaat echter wel vuil zitten en dan breekt er een spannend moment aan. ‘Als de klauw ge-

Halvering wittelĳndefecten door minder druk op klauwen

Doordat Koen van de Ven uit het NoordBrabantse Esch zĳn jongvee laat opfokken, is hĳ zich extra bewust van wat het kost om één van zĳn 130 melken kalfkoeien te vervangen. ‘En daarom moeten koeien gewoon oud worden. Met dat als doel zĳn we klauwgezondheid gaan aan-

V E E T E E LT

VX01_serie klauwen 5 slot.indd 54

JANUAR I

1/2

pakken’, motiveert Van de Ven zĳn keuze om zich drie jaar geleden aan te melden voor het project Grip op klauwen. Bĳ de start van het project is via Digiklauw een nulmeting gedaan en daaruit bleek dat mortellaro en wittelĳndefect relatief veel voorkwamen. ‘Het plaatsen van voetbaden was sinds de verbouwing van de stal altĳd behelpen en sommige koeien stapten naast de bak’, verklaart Van de Ven het voorkomen van mortellaro. ‘Op aanraden van de adviseurs heb ik toen een voetbad op maat laten maken, waar we de koeien nu één keer per maand probleemloos door laten gaan.’ Ook de wittelĳndefecten werden succesvol aangepakt. Zowel de veehouder als de adviseurs merkten dat grote en verse

koeien te lang in de ligbox stonden te hangen voordat ze gingen liggen. ‘Ik had de schoftboom al een keer naar voren gezet, maar dat hielp onvoldoende. Daarom hebben we een kartelschoftboom aangeschaft, die een koe bĳ de nek meer ruimte geeft om te gaan liggen en te gaan staan. Ook hebben we diepstrooiselboxen met paardenmest gemaakt en de oude gladde en ongelĳke roosters vervangen door nieuwe.’ De investeringen zĳn volgens Van de Ven niet zonder resultaat gebleven. ‘De grotere koeien gaan nu sneller liggen en blĳven langer liggen. De aanpassingen zorgen voor minder druk op de klauwen en in de slotmeting bleek het aantal wittelĳndefecten zelfs gehalveerd.’

201 04 9

14-01-14 10:29

Een wittelĳndefect score 3 moet ruim weggesneden worden voor vlot herstel

zond is en de witte lĳn sterk, kan de klauw zelf door tegendruk voorkomen dat het scheurtje omhoog trekt richting het leven. Het scheurtje kan dan uit de klauw slĳten of het wordt tĳdens een koppelbekapping door de klauwverzorger weggesneden’, vertelt Van Gestel. ‘Maar is een koe bĳvoorbeeld bevangen, dan is het hoorn zachter en trekt een wittelĳndefect sneller omhoog.’ Preventie op het gebied van voldoende hardheid van het hoorn omvat volgens dierenarts Stef van Roessel de geĳkte adviezen, zoals voldoende structuur in het rantsoen en het voorkomen van pensverzuring en bacteriële aandoeningen rondom het afkalven.

Met rubber minder defecten Dat de oorzaak van zoolbloedingen doorgaans mechanisch is, illustreert Johan Hardeman met nog een voorbeeld. ‘Er zĳn verhalen bekend dat bĳ sommige veehouders met een rotormelkstal tachtig procent van de wittelĳndefecten aan dezelfde klauw zit. Dit wordt dan duidelĳk veroorzaakt door het in- en uitdraaien van de melkstal op dezelfde klauw.’ Volgens de klauwverzorger is uit onderzoek ook gebleken dat door rubber op de vloer wittelĳndefecten en zoolbloedingen tot maximaal dertig procent kunnen afnemen. Stef van Roessel vult aan: ‘Door bĳvoorbeeld alleen al rubber in de wachtruimte of bĳ het uitdraaien van de melkstal te leggen, is het aantal wittelĳndefecten te reduceren.’ Jos van Gestel denkt dat ook de plaats

van het wittelĳndefect invloed heeft op het al dan niet verergeren van de aandoening. ‘Aan de achterkant van de klauw groeit een scheurtje sneller uit naar het balgebied en daarnaast is de schade aan de wand daar ook minder groot dan bĳ een wittelĳndefect in het voorste tweederde deel van de klauw.’ Terug naar de gradaties van wittelĳndefect. ‘Er is niets fĳner dan het bekappen van een licht wittelĳndefect, score 1 in Digiklauw’, klinkt Hardeman enthousiast. ‘Je snĳdt het weg en klaar is de aandoening.’ Bĳ score 2 is het scheurtje al iets verder omhooggetrokken, maar er komt nog geen vocht uit. Klauwverzorgers scoren een 3 wanneer het wittelĳndefect tot in het leven reikt en er daardoor ook vocht uit komt. Deze gradatie is zeer pĳnlĳk voor de koe. De behandeling van een wittelĳndefect score 3 is ingrĳpend. ‘Wanneer veehouders zelf deze gevallen bekappen, gaat dit niet altĳd goed. Het snĳden in het wandhoorn ziet er al snel erg uit, waardoor het gevaar van te vroeg stoppen met het wegsnĳden van hoorn op de loer licht. De plek moet echt ruim en glad weggesneden worden, zodat het hoorn niet gaat knellen en er zich geen vuil in kan opsluiten’, vertelt Hardeman. Naast het op de juiste wĳze pedicuren is het ook belangrĳk om de klauw met het defect te ontlasten door onder de andere klauw, mits de conditie daarvan goed is, een blok te lĳmen. De deskundigen vinden het behandelen van een wittelĳndefect met een geneesmiddel niet nodig. Wanneer een klauwverzorger een ern-

stig wittelĳndefect heeft gepedicuurd, is genezing nog niet gegarandeerd. ‘Het duurt toch al snel een maand of drie voor het hoorn van de gehele klauw is vervangen. Wanneer een blokje na zes weken is versleten, lĳkt de koe in de ogen van de veehouder behoorlĳk opgeknapt, maar doordat het wittelĳndefect dan nog maar voor 60 procent is genezen, nemen de klachten weer snel toe’, vertelt Hardeman. Hĳ adviseert daarom om de koe vĳf tot zes weken na het bekappen te controleren en indien nodig opnieuw een blok te plakken.

Geen verbetering behaald De deskundigen zĳn bekend met het fenomeen niet-genezende wittelĳndefecten en bevestigen het bestaan ervan. Johan Hardeman schat voorzichtig in dat het moment en de wĳze van behandeling een rol kunnen spelen in het ontstaan van de niet genezende variant. ‘Wittelĳndefecten zĳn gewoon lastige aandoeningen en door deze aandoening verdwĳnen zeker koeien van bedrĳven’, verzekert Van Gestel. Binnen het project is wittelĳndefect eigenlĳk de enige aandoening waar geen verbetering voor is geboekt (zie pagina 41 met een verslag van het slotsymposium over ‘Grip op klauwen’). ‘Waarschĳnlĳk is de aandacht vaak uitgegaan naar de meest voorkomende aandoeningen zoals mortellaro en stinkpoot’, stelt Van Roessel. ‘Hierdoor is er mogelĳk relatief weinig aandacht geschonken aan wittelĳndefecten, maar vooruitgang is er zeker wel te boeken.’ l

V E E T E E LT

VX01_serie klauwen 5 slot.indd 55

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 10:29

CRV BV (CRV) is een coöperatieve onderneming op het gebied van rundveeverbetering. Hieronder verstaat CRV de ontwikkeling, de productie en de verkoop van genetische producten en informatieproducten, maar ook dienstverlening, zoals fokkerijbegeleiding, melkproductieregistratie en kunstmatige inseminatie. De producten en diensten van CRV worden wereldwijd afgezet in meer dan 50 landen, voornamelijk bij rundveehouders. CRV heeft vestigingen in Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Tsjechië, Spanje, Brazilië, Nieuw-Zeeland, Australië, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. Het hoofdkantoor is gevestigd in Nederland, te Arnhem.

CRV IS OP ZOEK NAAR EEN:

LID HOOFDBESTUUR / RvC Voor de zittingstermijn 2014-2018 zoekt CRV een nieuw lid voor het hoofdbestuur en de RvC. Waaraan moeten kandidaten voldoen? De kandidaat: – is lid van CR Delta; – heeft bestuurlijke ervaring; – voelt zich nauw betrokken bij de rundveeverbetering; – is in staat om beleid en strategie te ontwikkelen voor een onderneming die internationaal groeit; – is gehuisvest in een van de afdelingen van kring 1, regio Noord. Meer informatie? Kijk op de CRV-site (rechts onderaan, CRV: vacatures) voor de uitgebreide vacaturebeschrijving of neem contact op met mevr. J. Buijs, hoofd Verenigingszaken, telefoonnummer 026-38 98 813.

N-W Friesland

Z-W Friesland Zuid Friesland NoordHolland Noord

Kuinderland

Noord-Holland Midden

Heeft u belangstelling? Stuur uw sollicitatiebrief en curriculum vitae naar jose.buijs@crv4all.com of CRV (t.a.v. mevr. J. Buijs, hoofd Verenigingszaken), Postbus 454, 6800 AL Arnhem. Uw brief dient uiterlijk vrijdag 31 januari 2014 in ons bezit te zijn. Vanzelfsprekend is een vertrouwelijke behandeling van uw gegevens gewaarborgd. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

BETTER COWS | BETTER LIFE

467-13 Lid hoofdbest.indd 1

CRV4ALL.COM

13-01-14 09:44

B OE R E N G E L U K

H E T

G E L U K S M O M E N T

VA N

J A N

VA N

D I J K

’s Avonds afstallen ‘Als ik ga afstallen voelt dat als een afsluiting van de dag. Ik zal het niet snel overslaan, ook niet als ik na een feestje pas om drie uur ’s nachts zou thuiskomen, dan nog ga ik de stal in om te zien of alles rustig is. Het is een controlemoment waarop je tochtige koeien waarneemt of koeien die moeten afkalven, of waarop je ontdekt dat de mestrobot in een hoekje stilstaat. Ik loop eigenlĳk altĳd ook wel even met de bezem rond om het voer naar de koeien te duwen.’

‘Ik kan ervan genieten als ik de koeien liggend in de box zie herkauwen. Dat doe ik ook als koeien aan het voerhek staan te vreten. Die rust ’s avonds in de stal is heerlĳk. Dan krĳg ik het gevoel dat alles klopt, dat er niets mis is. Afstallen hoort er gewoon bĳ, ik doe het zonder te morren. En ik doe het voor de dieren. Dat voelt niet als een verplichting, maar als een verantwoording.’ Jan van Dĳk (43) melkt 85 koeien in Vuren

V E E T E E LT

VX01_Boerengeluk.indd 57

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

13-01-14 10:03

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer! Eindejaarsactie!

t/m 31 december 2013 Gratis final mist bĳ besteding t/m € 60,Boven de € 60,- gratis windjack Showtime

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor het beste advies staat ook in 2014 het Xsires-team weer voor u klaar!

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel

Te koop:

Bel: René: +31(0)651692890 Gerrit: +31(0)651272470 Bekijk de informatiefilm en referentieadressen op: www.koematras.eu

www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

EASYLAC

mobiele melkmachines

www.dairystars.com

Een kleine en handige mobiele melkmachine die overal inzetbaar is. Leverbaar met 220 V elektro- en/of benzinemotor. Voor koeien, geiten en schapen.

Aanbod direct van uw collega.

GOLDFARM aAa 312546

Tel. 06-51608017

De eenvoudigste, meest comfortabele en goedkoopste koematras

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

ENKELE BESTE DEKSTIEREN

MAYO-MATRAS

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

DE LANGE B.V. URSEM

Embryo’s - Dekstiertjes - Vee Tom Schonenberg 06-519-9380

MODUULBOUW BV

Voor meer info & gratis folder: EASYLAC Nederland Tel. 038-3388035

Goldwyn x Sabbiona Cruda ex. 93 (v. Storm)

Perfect op O-Man bloed! Topexterieur 2.25 Uiers 2.47 Benen 2.85 Celgetal 109 Eiwit + 0.22% Pinkenstier (Bron Anafi)

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

V E E T E E LT

01 jan1/2_koeriertjes2014.indd 102

JANUAR I

1/2

2014

14-01-14 11:54

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com

FOKVEEVEILING Lingen ruime keuze in Woensdag 29 januari 10.00 uur EXCLUSIEVE DEKSTIEREN 302 vaarzen

3 koeien • Hoge producties 6 vaarskalveren • Hoge53 gehaltes mestkalveren • Hoge gezondheidsIBR-vrij kenmerken BVD-vrij Lepto-vrij • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies Contact: Bernd Emme • Toptel.: exterieur 0049170/3313931

stra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com gram

t hebben voor toepassing ng Feed Ingredients BV stra.com stra speerstra.com

mte

stra.com gram

mte gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Speciaal voor het - Kuilschuif verwijderen van grond - Sneeuwschuif van uw rijkuil en sleufsilo www.speerstra.com - Vuilschuif Nu ook extra zware uitvoering

Verkrijgbaar bij ieder mechanisatiebedrijf

ERKENDE ET-TEAMS

MASTERRIND GmbH,

• Scherp 26160 geprijsd Bad Zwischenahn, Feldlinie 2a • tel.: 00494403/93260 • Dekgarantie Catalogus: • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij www.masterrind.com info@masterrind.com • Uitstekend advies

+€100,– per koe per jaar

MELKERSMOUWEN.NL In winterseizoen ideaal! FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Melkersmouwen Nieuw-Zeeland, melken met schone en droge armen van pols tot schouder! Steeds meer melkveehouders melken tevreden met onze mouwen. Leverbaar in M, L en XL

GOED

Tevens zeer sterke latex melkershandschoenen en schorten.

BETER

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

www.dairystars.com

wat u •Laat Cowfit-enzien showmaterialen tondeuses, • Scheermachines, te koop heeft! en messen slijpen

• Voedingsproducten en advies Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

Cloppenburg

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur 450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij ERKENDE

ET-TEAMS Contact:

Johan Bergsma, tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

dierenarts Catalogus: www.weu.de Tel.: tel.:00494403/93260 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

www.dekstieren.nl

www.agribis.nl - 0624772818

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FOKVEEVEILING

Ga voor alle info naar: www.melkersmouwen.nl

BEST

OMDAT NIET Nu m ALLE MENGERS webshoet p! HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie: www.wennemars.nl

Tel.: 470999 Tel.:31 +31(0)529 (0) 529 470 999 www.wennemars.nl

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Opruwen van vloeren? Bel Van Vloot bv voor: Het beste resultaat voor de beste prijs!

Melkwinning J.A. Eriku Vloothuis kan helpen als 0031(0)653506924 onafhankelijk adviseur bij: www.vanvlootbv.nl - Advies en begeleiding vloothuis@hetnet.nl aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) STUDIEREIZEN 2014 veroorzaakt door de YORK melkinstallatie WASH.&NEW 25/5 12d €1.950 ROEMENIË - Optimalisatie 10/6 6d € 840 melkstal/melkrobot MOSKOU E.O. tijdens 17/6melken) 6d €1.180 (meten 28/6 7d € 790 WALES (BUS) J.A. (Johan) 11/8 Grolleman OEKRAÏNE 5d € 790 038-4606033 / 20/8 06-45312042 ZD-DUITSLAND (BUS) 5d € 490 www.melkwinningja.nl BALTISCHE STATEN 25/8 6d € 840 DENEMARKEN (BUS) 24/9 4d € 450 WALES (BUS) 13/10 4d € 450 MAROKKO 20/10 7d € 950 TEXAS&MISSISSIPPI 29/10 12d €1.950 BRAZILIË 20/11 14d €2.790

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2014_01_Koeriertje_Veeteelt 13 www.embryosale.com

wws MOGUL

• Dorcy x Marsh • 2350 TPI • Complete pinkenstier Sperma bestellen:

0513 672 200

HENK VAN DAM woensdag 27 maart

Telefoon (0527)te27Zwolle 10 72 in de IJsselhallen Aanvang 09.15 uur www.henkvandamstudiereizen.nl Entree € 7,50

www.wwsires.nl

V E E T E E LT J A N U A R I 1 / 2 2 0 1 4 V E E T E E LT M A A RT 1 2 0 1 3

01 jan1/2_koeriertjes2014.indd 103

59 65

14-01-14 12:03

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

+€100,– per koe per jaar

GOED

BETER

Kuilen bloten

VOORUITBLIK

SPAAR UW RUG! www.landbouwkranen.nl

5 februari

Flinke laag zand op kuil kan!!

Uw adres voor gedragen en getrokken kranen.

Tel: 06-30850076

Leeuw Landbouwkranen te Blokzijl. Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij:

SENSORTECHNIEK

BEST

- Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken)

EU-erkend ET-team (nl-126)

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

U kunt uw advertentieruimte reserveren t/m 28 januari. Bel: +31 (0)26 38 98 820/823 of e-mail: advertenties@crv4all.com

Opgavebon Koeriertjes Een koeriertje is een goedkope en makkelĳke manier van adverteren. De kosten per regel zĳn voor: Zwart-wit: € 5,25, steunkleur: € 6,25, full colour: € 7,25 Onderstaande bon uiterlĳk 14 dagen vóór verschĳning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan: Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelĳk onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824. Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten. u kunt uw koeriertje ook via e-mail zenden naar: advertenties@crv4all.com

Naam:

Straat:

Postcode:

Plaats:

Land:

Tel.:

V E E T E E LT

01 jan1/2_koeriertjes2014.indd 60

JANUAR I

1/2

2014

14-01-14 14:46

A G R A R I S C H

Quotum ABC

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

Aanbod: leasemelk: o.a. 4,18% Gevraagd: leasemelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

G O E D

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

DRINGEND GEVRAAGD - KOOPMELK (2014/2015) EN AANGEBODEN - LEASEMELK (2013/2014 + 2014/2015)

O N R O E R E N D

MET SPOED GEVRAAGD: • KOOP- EN LEASEMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN: CULTUURGROND: WESTERWEG BEERZERVELD BINNENWEG MARIËNVELDE KWARTIERSEDIJK FIJNAART LEEMKAMPWEG HELLENDOORN

9.00.00 ha. verkocht 3.85.80 ha. verkocht 4.79.60 ha. verkocht 9.58.96 ha.

• MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN • LEASEMELK: DIVERSE PERCENTAGES BEL VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD OF GA NAAR WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling! VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

STIJGENDE WINST MET GEZONDER VEE Wetenschappelijk bewezen (gegarandeerd effect) Stimuleert de groei van micro-organismen in de pens Vermindert pensverzuring Verbetert de vertering Verhoogt de melkproductie Verbetert de voerefficiency met 5-7 % Verlaagt (kracht)voerkosten gezondepens.nl

T +31 (0)514 569 001 mail@speerstra.com

V E E T E E LT

VX01_p61AOG.indd 61

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 15:26

K E R S T Q U I Z

Melkveehouder Johan van Ginkel winnaar hoofdprĳs Veeteeltkerstquiz 2013

Liefhebber wint hoofdprĳs De Veeteeltkerstquiz van 2013 bleek niet eenvoudig. Veel inzenders maakten een fout in vraag 3, maar fokkerĳliefhebber Johan van Ginkel uit Sellingen niet. Samen met zĳn zwager loste hĳ de puzzel foutloos op en dat bleek goed voor de hoofdprĳs. tekst Jaap van der Knaap

igenlĳk loste de hoofdprĳswinnaar de Veeteeltkerstquiz van 2013 niet helemaal zelf op. ‘Samen met mĳn zwager maken we al jaren de kerstpuzzel. We zien elkaar rond de feestdagen een paar keer en dan spreken we af wie welke vragen maakt en wisselen we antwoorden uit’, vertelt Johan van Ginkel uit Sellingen. ‘We hadden nog nooit wat gewonnen, maar daar hadden we ooit al eens afspraken over gemaakt: wanneer we winnen, verdelen we de buit.’ Deze ‘buit’ zal dit jaar verdeeld worden na de inzet van de embryo’s en wanneer het resulteert in kalveren. ‘Daar komen we samen wel uit’, aldus Van Ginkel.

Uitgesproken mening

V.l.n.r.: CRV-voorzitter Evert Alderkamp, CRV-foktechnicus Jaap Veldhuisen, prĳswinnaar Johan van Ginkel en Veeteelthoofdredacteur Jaap van der Knaap

Ebeltje in bloesempracht siert mooiste cover De voorplaat van Ebeltje 364 van de familie Aalberts uit Zetten is verkozen tot de mooiste cover van 2013. De inzenders van de antwoordkaartjes verkozen de bloesemcover boven de waterrĳke covers van Molenkamp Anky 4 op het skûtsje en de koeien van vaarboer Piet Praag. Inzenders maakten ook kenbaar welke artikelen zĳ in 2013 konden waarderen. Vooral series bleken in de smaak te vallen. De klauwgezondheidsserie, de serie over vrĳloopstallen en de verhalenreeks over klimaatneutrale melkveehouderĳ werden graag gelezen. Ook reportages over de families Wienia, Boonstra en van de buitenlandse bedrĳven Ter Hofte en Reuter kregen waardering.

JAARGA NG 30

V E E T E E LT

VX01_uitslag kerstquiz.indd 62

JANUAR I

1/2

MEI 1

2013

Vraag drie vaak fout

ER IN DIT NUMM

INTERV IEW

elt meer Frans Aarts voorsp gebruiksnormen bedrĳfsspecifieke VX08_cover.indd

NR.8

Met Van Ginkel komt de hoofdprĳs dit jaar duidelĳk bĳ een echte fokkerĳliefhebber. Van Ginkel melkt 45 koeien en heeft 145 stuks jongvee waarvan hĳ een groot deel na afkalven verhandelt. ‘Ik heb wel een uitgesproken mening over fokkerĳ’, zo vertelt Van Ginkel, die recent nog een lezing voor veehouders verzorgde in Noord-Holland met als titel ‘Eigen-zinnige fokkerĳ’. ‘In de huidige fokkerĳ mis ik stieren die koeien vererven met korter beenwerk, meer breedte en rondere ribben’, vertelt Van Ginkel. ‘Ik gebruik daarom gerust nog oudere stieren en heb zelfs nu nog vier kalveren van Triple Threat in het hok.’ Wie daarmee denkt dat Van Ginkel niets zou willen weten van de embryoprĳs met snelle, moderne stambomen, heeft het mis. Wanneer Jaap Veldhuisen, foktechnicus en coördinator van het Deltafokprogramma bĳ CRV, de vĳf aangeboden embryo’s toelicht, onderbreekt Van Ginkel hem regelmatig voor meer achtergrondinformatie.

MELKV EEHOU

DERIJ 3.0

funding, In opmars: crowd uit insecten sensoren en eiwit

PORTR ET

ver Emigrant Peter Schrĳ r keert terug als burge 03-05-13 14:21

Van Ginkel was één van de ruim 900 inzenders die een origineel antwoordkaartje opstuurde naar de redactie. Opvallend dit jaar was het grote aantal foute oplossingen, waarbĳ veel puzzelaars de mist ingingen bĳ vraag 3 en vraag 15. Grofweg de helft van alle inzenders had alle vragen goed ingevuld. De antwoorden en de prĳswinnaars staan vermeld in de tabellen 1 en 2.

201 04 9

14-01-14 16:16

vraag antwoord

editie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

februari 1 april 1 februari 1 juli 1/2 maart 1 oktober 2 juli 1/2 november 2 april 2 mei 1 januari 1/2 oktober 1 augustus 2 september 2 februari 2

a a b a c b a a b a a b c c a

pag. 40 42 52 24 59 24 10 30 12 18 8 10 22 12 44

Tabel 1 – Juiste antwoorden Veeteeltkerstquiz 2013

prĳswinnaar hoofdprĳs J. van Ginkel, Sellingen (Gr.) overige prĳzen Nic Van Zele, Assenede (O.Vl.) Erik Hettinga, Koarnjum (Fr.) S. Vermeulen, Breukelen (Utr.) Gerard Oude Hengel, Geesteren (Ov.) Patrick Claeys, Zomergem (O.Vl.) J. Bakker, Naarden (N.H.) Hillie Dĳkstra, Sauwerd (Gr.) Arnoud Bos, Ouderkerk a.d. Amstel (N.H.) mts. Captein, Hazerswoude-Dorp (Z.H.) Erik ter Braak, Hooghalen (Dr.) Jan Bassa, Groot-Ammers (Z.H.) W. Fokke, Vriezenveen (Ov.) Bettine A. Huisman, Winsum (Gr.) fam. Weterings, Terheĳden (N.Br.)

prĳs

aanbieder

embryopakket

CRV

vĳf hectare mais Golden Dreams Talentino Sureﬁre Xavi Valﬁn JB Norwin Seaver Meteor Shot Al Wille Levi Elsass Round Up

Syngenta Veecom KI Kampen Genes Diffusion AI Total K&L KI Samen Semex Alta WWS Xsires Heemskerk GGI Bayern Genetik

Tabel 2 – Prĳswinnaars Veeteeltkerstquiz 2013

Evert Alderkamp overhandigde als voorzitter van CRV de prĳs aan Johan van Ginkel. ‘Het is mooi te zien dat de hoogwaardige embryo’s dit jaar bĳ zo’n liefhebber van fokkerĳ terechtkomen. Bovendien merk ik dat de winnaar al jarenlang serieus de puzzel oplost.’

Van Ginkel geeft aan dat hĳ zĳn uiterste best ervoor gaat doen dat de embryo’s zo veel mogelĳk drachtigheden zullen opleveren. ‘Ik ben erg benieuwd naar het resultaat, ik wil graag van deze combinaties een paar dieren aan de melk krĳgen,

Kleurrĳke kalverhalsters bĳ kinderwedstrĳd

zodat ze de competitie aan kunnen gaan met mĳn eigen dieren.’ Van Ginkel kan bĳna niet wachten: ‘Ik heb komende zaterdag eventueel twee ontvangsterdieren. Zou het lukken om ze dan al in te zetten?’ l

categorie tot en met 7 jaar hoofdprĳs Femke van Genderen, Well overige prĳzen Yvonne Bosch, Molkwerum Monique Bosch, Molkwerum Luuk Teelken, Schagen Femke Teelken, Schagen Patrick Massink, Zutphen Judith Rebel, Hilversum

Het gebreide kleurige halster van Annemarĳe Bosch Het halster met glitters en franjes van Femke van Genderen

Wat zĳn er weer veel kinderen druk geweest in de vakantie met de Veeteeltkinderwedstrĳd. Gekleurde, gebreide, geknipte en beplakte kalverhalsters zĳn naar de redactie gestuurd. Het zorgde voor hoofdbrekens voor de juryleden Esther Onida, André Fris en René Horsman,

allen bĳ Veeteelt werkzaam als vormgever. ‘Uiteindelĳk hebben we voor de originaliteit en de fraaie kleuren gekozen van het halster van Annemarĳe Bosch uit Molkwerum’, vertelt Onida. ‘Je ziet dat ze veel aandacht heeft gehad voor de kleurencombinaties en dat het veel tĳd heeft

categorie 8 tot en met 12 jaar hoofdprĳs Annemarĳe Bosch, Molkwerum overige prĳzen Ellis Grin, Biddinghuizen Anton Lieuwes, Akmarĳp Rens Bakker, Dodewaard Aniek Hendriksen, Didam Nathaly Looĳen, Hoornaar Maarten Mulder, Staphorst Annelien Mulder, Staphorst Aukje Spaan, Duiven Lize Taken, Winterswĳk Ratum Geeske van Winkoop, Putten

gekost.’ Bĳ de jongere kinderen won Femke van Genderen uit Well, die het halster met veel franjes heeft versierd. De prĳswinnaars krĳgen binnenkort hun prĳs toegestuurd en veel van de knutselwerken zĳn al op de Facebook-pagina van Veeteelt te zien.

V E E T E E LT

VX01_uitslag kerstquiz.indd 63

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 16:19

V O E R

V O O R

B O E R

P R O D U C T N I E U W S

Weiden met de gsm Circa tweehonderd Ierse melkveehouders starten het beweidingsseizoen dit jaar met een technologische knecht in de wei. Ze maken gebruik van de GrazeMate Drover, een elektrisch werkende afrastering bĳ de ingang van het weiland. Veehouders kunnen op afstand het koeverkeer sturen door via een sms’je de toegang tot het weiland te openen of te sluiten. ‘De arbeidsbesparing op het wegbrengen en ophalen van koeien is minstens vĳftig procent’, zegt Neilus Murphy, leverancier van de nieuwe vinding. De GrazeMate is verkrĳgbaar voor 695 euro, exclusief btw. De nieuwe techniek won in 2013 een Ierse prĳs als meest innovatieve product. Via de link grazemate.ie/video.html is een filmpje te bekijken

Gist alleen als puntje op de i Het effect van gist op de melkproductie is niet eenduidig. Dat blĳkt uit een analyse van meerdere onderzoeken door Valacon-Dairy. Bekend is dat gisten in staat zĳn om zuurstof aan zich te binden, waardoor anaerobe organismen in de pens beter functioneren. Tegelĳkertĳd is het zo dat de pens ook zelf in staat is om zuurstof te binden, mits er voor de koeien een optimaal rantsoen beschikbaar is. Met name de aanwezigheid van structuur is daarin belangrĳk. ‘Het is veel belangrĳker om eerst het basisrantsoen op orde te bren-

gen voordat je een gist aan het rantsoen toevoegt’, stelt Berdine Sweep, adviseur bĳ Valacon-Dairy. ‘Het heeft geen zin om de puntjes op de i te zetten als de i er nog niet staat. Gisten werken niet probleemoplossend, maar ondersteunend. Met name op hoogproductieve bedrĳven – bedrĳven met een productie van 10.000 kilo melk per koe – is gist een middel dat net het laatste steuntje in de rug kan geven. Op een bedrĳf met een gewone productie – zeg 9000 kilo melk per koe of minder – is het voeren van gist niet nodig.’

Minder broeikasgas kan ook bĳ hoge stikstofgift

Melkrobot op grupstal Tĳdens de Canadese melkveebeurs DairyXpo in Ontario trekt de melkrobot Roboleo de aandacht. De robot van de Franstalige firma Milkomax melkt de koeien volledig automatisch op een grupstal. In Canada heeft drie kwart van de melkveebedrĳven nog een grupstal. De aansluittechniek van Roboleo is gebaseerd op het Lely-systeem, maar Milkomax ontwierp zelf de robot, die koeien aan beide zĳden van de grupstal kan melken. Op een instructiefilmpje is goed te zien dat de koeien gedwongen worden om iets achteruit te stappen op de robot, zodat het voorbehandelen en aansluiten gemakkelĳker gaat. Er zĳn geen gegevens bekend over de prĳs van de robot en hoeveel systemen er al zĳn verkocht. Kijk voor het filmpje op veeteelt.nl

V E E T E E LT

VX01_VVB.indd 64

JANUAR I

1/2

Met een goede mix van meststoffen is het mogelĳk om de emissie van broeikasgassen te verminderen zonder daarvoor de stikstofgift terug te schroeven. Dat blĳkt uit onderzoek van Wageningen Universiteit, gepubliceerd in het blad Plant and Soil. De onderzoekers gaven meerdere potten met maisplanten verschillende doseringen aan meststoffen en deden vervolgens metingen naar de emissies van lachgas. Bĳ een hogere stikstofgift steeg de emissie van lachgas. Wanneer er

echter ook fosfaat werd toegevoegd, daalde de uitstoot aan lachgas met vĳftig procent bĳ een gelĳkblĳvende gift aan stikstof. De groei van planten wordt niet bepaald door de totale hoeveelheid van een specifieke meststof (nutriënt), maar door het nutriënt dat als limiterende factor geldt. De mix van meststoffen zorgde ervoor dat er meer van de afzonderlĳke nutriënten werd opgenomen, waardoor er minder stikstof overbleef voor de omzetting naar lachgas.

2014

14-01-14 17:16

Mestproblematiek ontwikkelt zich gunstig in Vlaanderen

K O RT

NI E U W S

Pensioenfonds financiert boer In Denemarken steekt het pensioenfonds AP Pension tachtig miljoen euro in de aankoop van melkveebedrĳven. Volgens weekblad Boerderĳ gaat het in totaal om een tiental bedrĳven. De boer betaalt het fonds een vaste jaarlĳkse rente en is zelf volledig verantwoordelĳk voor de bedrĳfsvoering. Na tien jaar krĳgt hĳ de gelegenheid het bedrĳf te kopen, onder meer van het in die periode opgespaarde eigen vermogen. Het alternatieve financieringsmodel is volgens Landbouwfederatie LF een interessante manier om agrariërs een kans te geven op een eigen bedrĳf.

Fosfortekort dreigt bĳ melkvee

Voor het vĳfde jaar op rĳ is de Vlaamse mestbalans in evenwicht. De waterkwaliteit verbeterde licht in 2012, zo staat te lezen in het Voortgangsrapport van de Mestbank. Gemiddeld lagen de gemeten nitraatresiduen op de percelen in 2012 op 52 kilo stikstof per hectare. Dat cĳfer is gunstig en bovendien aanzienlĳk lager dan de vorige jaren. Tegen 2014 moet het aantal meetplaatsen met een maximum nitraatgehalte van 50 milligram per liter water toegenomen zĳn tot boven 84 procent. Hoewel de resultaten de voorbĳe jaren stelselma-

tig verbeterden, werd de nitraatnorm in de winter van 2012-2013 nog steeds in 26 procent van de meetpunten niet gehaald. In de rundveehouderĳ waren in 2012 in totaal 1,29 miljoen runderen in Vlaanderen, wat ongeveer 22.800 stuks minder is dan in 2011, een daling van 1,7 procent. De afname doet zich voor in de meeste rundveecategorieën. Een uitzondering vormen het vervangingsvee jonger dan een jaar en de melkkoeien; die gingen in aantal vooruit. De Vlaamse gegevens tellen in het jaar 2012 ruim tweeduizend melkkoeien meer dan het jaar ervoor.

Forse stĳging levensproductie De levensproductie op de bedrĳven die voer afnemen van AgruniekRĳnvallei is afgelopen half jaar fors gestegen. De voercoöperatie verzamelt maandelĳks cĳfers van 384 melkveebedrĳven via het analyseprogramma Dairyscan. Daaruit blĳkt dat de levensproductie bĳ afvoer in de laatste drie maanden van 2013 inmiddels uitkomt op 34.100 kilo melk. Het gemiddelde over heel 2013 lag nog op 32.805, boven het landelĳke gemiddelde dat al jaren rond de 30.000 kilo schommelt. ‘Deze stĳging is opvallend’, stelt Wim Boschloo, nutritionist van AgruniekRĳn-

vallei. ‘We zien al jaren dat de levensproductie langzaam stĳgt, maar dit is wel een flinke sprong.’ Volgens Boschloo is de stĳging te danken aan diverse factoren. ‘Bedrĳven hielden koeien langer aan vanwege de dreiging van koerechten, maar ook de goede melkprĳs speelt mee. Die levensproductie stĳgt niet zomaar. De koeien moeten wel gezond zĳn om het te halen. We zien dat er de laatste jaren veel aandacht is voor voeding rondom de droogstand en dat er daardoor minder problemen zĳn. Koeien met minder problemen kunnen makkelĳker een hogere levensproductie halen.’

Bedrĳven met een hoge benutting van fosfor lopen eerder het risico op een fosfortekort in de koe. Die boodschap deelde dierenarts Gerrit Hegen met de leden van EDF (European Dairy Farmers) tĳdens de jaarlĳkse winterbĳeenkomst. ‘Koeien met een fosfortekort hebben een gebrek aan vitamine D en krĳgen een trage botstofwisseling. Hierdoor zie je bĳ de koe verschĳnselen van melkziekte. Ze kan niet meer opstaan, al voelt ze nog wel normaal warm aan.’ Het is volgens Hegen van belang dat boeren zich richten op een goede opname van fosfaat uit de bodem om zo het niveau aan fosfor in ruwvoer te verhogen. Een optimaal niveau van de pH is hiervoor belangrĳk.

ZuivelNL volgt Productschap op Het Productschap Zuivel wordt aan het eind van dit jaar vervangen door de ketenorganisatie ZuivelNL. Dat hebben LTO en NZO onlangs bekendgemaakt. LTO-voorman Kees Romĳn benadrukte het belang van een platform waar de zuivelsector gezamenlĳk belangrĳke thema’s oppakt en reguleert. ‘Dat heeft het Productschap Zuivel altĳd uitstekend gedaan.’ Op de site Veeteelt.nl licht Romĳn de plannen verder toe.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX01_VVB.indd 65

J AN U AR I

1 / 2

2 0 1 4

14-01-14 17:16

A G E N D A

2014

ADVERTEERDERSINDEX

Swiss Expo te Lausanne (Zwitserland) Osnabrücker Schwarzbunttage te Osnabrück (Duitsland) 25 januari Agro-Expo Dairy Sale te Roeselare (W.Vl.) 25-27 januari Agro-Expo Vlaanderen te Roeselare (W.Vl.) 26 januari Koeparade te Roeselare (W.Vl.) 29 januari Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 31 januari Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.) 4 februari Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) 6 februari Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) 8 februari Wintershow FVZH te Noordeloos (Z.H.) 9 februari Open Europese holsteinshow te Verona (Italië) 11 februari Fokveeveiling te Leer (Duitsland) 12 februari Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 12 februari Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 19 februari Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 22 februari Groninger Rundvee Show te Bedum (Gr.) 22 februari-2 maart SIA te Parĳs (Frankrĳk) 26-27 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 1 maart Wintershow Drenthe te Pesse (Dr.) 4 maart Wintershow Flevoland te Dronten (Fl.) 5 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer (N.H.) 5 maart Agro Nord Dairy Show te Aars (Denemarken) 7 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 8 maart Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden (N.Br.) 12 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) 15 maart Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 15 maart Wintershow Twente te Vriezenveen (Ov.) 22 maart Fokveedag te Putten (Gld.) 22-23 maart Zwitserse nationale show te Bulle (Zwitserland) 28 maart Vekis Spring Sale te Nunspeet (Gld.) 4 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) 5-6 april Dairy Grand Prix te Maishofen (Oostenrĳk) 10-12 april Eurogénétique te Epinal (Frankrĳk) 13-15 juni Franse nationale show te Fougères (Frankrĳk) 27-28 juni NRM te Zwolle (Ov.) 2-3 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) 3-5 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) 26 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) 26-29 juli Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) 16-19 september Space te Rennes (Frankrĳk) 30 september4 oktober World Dairy Expo te Madison (VS) 30 oktober WEU-Konvent te Oldenburg (Duitsland) 7-16 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 11-14 november EuroTier te Hannover (Duitsland) 16-19 januari 25 januari

Ned er lan d Agricom............................11 Agrifirm Feed....................68 Agro-Expo ........................46 AI Total .............................21 BASF.................................42 BUC Holland.....................11 Comfort Solutions.......22, 27 Countus............................22 CRV...10, 26, 34, 35, 36, 37, ............................ 48, 49, 56 Ebbers ..............................61 Gantvoort, ’t.....................61 Heemskerk .................24, 52 Innoseeds .........................16 K+S Benelux bv ................24 Koole & Liebregts .............15 KWS .................................40

Limagrain ...........................2 Lutgo................................27 OCI ....................................4 Pioneer .............................27 Quotum ABC....................61 Semex ................................6 Speerstra ..........................61 Sloten ...............................52 Strooiselbedrĳf Sinnige ......11 WWS..................................3 Zoetis ...............................67 Zuidersma.........................61 Oplegger: VUXXX Bĳsluiter: Limagrain

VOORUITBLIK

Sen so ren en t ien t o n n er s Februari 1 (6 februari) – Steeds meer sensoren worden ingezet om de veestapel te monitoren. Wat kan er inmiddels en wat kun je met de data als praktiserend melkveehouder? Veeteelt bericht ook over de resultaten van een analyse onder tientonners. Wat typeert ze en welke combinaties waren succesvol?

Leven sd u u r en g r aslan d Februari 2 (20 februari) – Er is een grote relatie tussen levensduur en de hoeveelheid jongvee op een melkveebedrĳf. In een achtergrondverhaal worden de correlaties toegelicht. In de graslandspecial staan we stil bĳ de gevolgen van het nieuwe mestbeleid op de bodemconditie.

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 66

V E E T E E LT

VX01_agenda.indd 66

JANUAR I

1/2

2014

14-01-14 16:10

De beste manier om mastitis te voorkomen is allereerst om het niet binnen te laten....

Tot 50% van de spenen vormt geen natuurlijke keratine plug1

Infecties tijdens de droogstand leiden vaak tot mastitis in de volgende lactatie En gemiddeld kost een geval van mastitis € 2102

Bescherm uw koeien met OrbeSeal tijdens de droogstand*… dat verlaagt het risico op mastitis in de volgende lactatie!

* Bij koeien die verdacht worden van subklinische mastitis dient OrbeSeal gecombineerd te worden met een antibioticumdroogstandinjector. Vraag uw dierenarts om advies. OrbeSeal is uitsluitend verkrijgbaar bij uw dierenarts.

661500_PFA_[F]_ORBESEAL Strip 210x297_Adv.indd 1 VX01_p67.indd 67

OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. - REG NL 10082 –UDA •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat, in een minerale olie als drager. •Doeldier: rund (melkkoeien) •Indicaties: Preventie van nieuwe intramammaire infecties gedurende de gehele droogstandperiode. Bij koeien die beschouwd worden als zijnde vrij van subklinische mastitis kan OrbeSeal op zichzelf gebruikt worden voor droogzetmanagement. Selectie van de koeien voor behandeling met OrbeSeal dient gebaseerd te zijn op veterinaire klinische beoordeling. Selectiecriteria kunnen gebaseerd zijn op het mastitis- en celgetal-verleden van de individuele koeien of erkende testen voor het aantonen van subklinische mastitis of bacteriologische monstername. Zie bijsluiter. •Dosering en toedieningswijze: Dosering: Breng de inhoud van één injector OrbeSeal in de speen van elk kwartier in, direct na de laatste melkbeurt van de lactatieperiode (bij het droogzetten). Speen of uier na het inbrengen van het product niet masseren. Toediening: Uitsluitend voor intramammaire toediening. Er dient voor gezorgd te worden dat er geen pathogenen ingebracht worden in de speen. Daar OrbeSeal geen antimicrobiële werking heeft, is het essentieel dat er bij het inbrengen een strikt aseptische techniek toegepast wordt. Lees vóór gebruik de bijsluiter. •Contra-indicaties: Gebruik niet alleen dit product bij koeien met subklinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij koeien met klinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij lacterende koeien. Indien per ongeluk ingebracht bij een lacterende koe, kan er een kleine (tot tweevoudige) tijdelijke verhoging van het somatische celgetal waargenomen worden, maar de seal kan er handmatig uit gestript worden en er zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk. Pas geen ander intramammair product toe ná de toepassing van Orbeseal. •Wachttermijn: (Orgaan)vlees en melk: nul dagen. •Bijwerkingen, speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen: zie bijsluiter. •Bewaren: Geen speciale voorzorgen voor de bewaring. Buiten het bereik en zicht van kinderen bewaren. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel, Nederland (e-mail: info.nl@zoetis.com).

CATS 13.ORB.23.6

1. Dingwell, R.T., et al. Association of cow and quarter-level factors at drying-off with new intramammary infections during the dry period. Preventive Veterinary Medicine 63 (2004) 75-89. 2. Huijps, K., Lam, T.J.G.M., Hogeveen, H. 2008. Cost of mastitis: facts and perception. J. Dairy Res. 75: 113-120.

07-03-13 09:50 09:39 10-01-14

Meer melk uit voer PensEfficiënt > Gezonde pens > Goede voerefficiëntie > Optimale productie Meer weten? www.pensefficient.nl of T 088 488 10 12

AgrF_PensEfficient_adv_A4.indd 1 VX01_p68.indd 2

02-10-13 09:55 09:35 10-01-14