Veeteelt mei 2 2014

JA A RG A N G 31

N R. 9

ME I 2

2014

I N D I T N U M M ER

S PE C I A L K L IM A AT B E H E E R S IN G

ZU IV EL

IN TERVI EW

Gaat de luchtwasser Nederland veroveren?

Biest: het vergeten zuivelproduct

Twan de Bie: ‘Noodzaak van melken met buffer groeit’

VX09_cover.indd 2

19-05-14 13:10

Advertorial

Dankzij Merlin-robots kent Wim Janssen zijn koeien beter

BSK: van 40 naar 52,6 Bedrijfsgegevens Wim Janssen melkt in het Brabantse Diessen 75 melkkoeien met twee FullwoodMerlin-robots. Hij nam begin 2013 een nieuwe stal in gebruik. Met stappentellers en het managementprogramma CrystaLab kan hij het bedrijf in zijn eentje rondzetten. De gemiddelde productie steeg van zo’n 8500 kilo melk naar bijna 10.531.

De veestapel zal komende jaren gestaag uitgebreid worden.

“H

et melkt als een trein. Ik werk met heel veel plezier en de koeien doen het heel gemakkelijk.” Melkveehouder Wim Janssen uit Diessen is enthousiast over de omschakeling in zijn bedrijf zo’n anderhalf jaar geleden. De koeien verhuisden van de oude stal met een 2 x 7 visgraat-melkstal naar een nieuwe 0 + 4 + 0 stal met twee FullwoodMerlin-robots. “De BSK steeg van 40 naar 52,6”, leest hij voor van de mpr-uitslag.

De gemiddelde productie ligt op 37 kilo melk met 3,94% vet, 3,22% eiwit en 3,59% lactose.

“Er is zoveel meer ruimte, licht en lucht in de stal dat de koeien het voer veel efficiënter omzetten naar melk. Ik haal nu einde-

lijk uit de koeien wat er genetisch in zit”, noemt Wim als een van de redenen voor de sterk verbeterde resultaten. “Daarbij helpt het natuurlijk dat de robot de koeien drie keer per dag melkt. Dat komt niet alleen de productie, maar ook de uiergezondheid ten goede.”

Speenconditie is top Het tankmelkcelgetal daalde van 130.000 cellen/ml naar rond de 100.000 cellen/ml, ook dankzij de Fullwood-melktechniek.

“De speenconditie is top. De robot neemt per kwartier de tepelbeker af, dat voorkomt blindmelken”, aldus Wim, die weloverwogen voor Fullwood heeft gekozen.

“Het is een degelijk systeem, de koeien

streampulsetechniek Een grensverleggende manier van melken die uniek is op de markt. De speciaal voor deze techniek ontwikkelde apparatuur stelt Fullwood in staat om de machine optimaal af te kunnen stellen.

De Fullwood-streampulsetechniek melkt de koeien vlot en volledig leeg met behoud van een goede uiergezondheid. Dit vertaalt zich voor u in meer melk, een

fullwood mei2 advertorial.indd 51

goede melkkwaliteit, een kortere melktijd en een langere levensduur van uw koeien.

Wilt u meer weten over deze techniek, kijk dan op www.fullwood.nl, daar vindt u een animatie die deze techniek verder toelicht. Uiteraard kunt u ook de Fullwood-dealer in uw regio benaderen.

worden vlot en rustig aangesloten. Bovendien hebben we een goede dealer. De service en nazorg zijn top.”

Een computerman noemt Wim zichzelf helemaal niet. “Maar met deze automatisering kan ik prima werken”, weet hij inmiddels uit ervaring. “CrystaLab zorgt ervoor dat ik de koeien in beeld heb die mijn aandacht nodig hebben. Daar stop ik de energie in. Ik hoef geen tijd te besteden aan dingen die goed gaan.”

Ook stappentellers deden hun intrede en met een tussenkalftijd van 383 dagen is ook dat kengetal dik in orde. “Die stappentellers heb ik vooral voor ’s nachts.

Het contact met mijn koeien is veranderd sinds het robotmelken. Ik ken ze beter en zo heb ik de tochtigheden sneller in de gaten.” Wim merkt dat hij meer met de koeien bezig is. “Toen ik zelf molk, was het toch zo snel mogelijk alle koeien melken en weer door. Nu neem ik de tijd om door het koppel te lopen en dat zorgt ook voor rust in de stal.”

Eerst optimaliseren, dan groeien Met 75 koeien in de stal met 110 ligplaatsen heeft hij trouwens nog ruimte om na 2015 te groeien. “Dat doe ik gestaag.

Groeien levert pas rendement als alles optimaal draait en daar lijkt het nu goed op.”

19-05-14 10:48

Lees de bijgesloten NRM-special

EEN ANDERE KIJK OP DE KOE Vrijdag 27 en zaterdag 28 juni zijn de IJsselhallen in Zwolle de ‘place to be’ voor veehouders.

Die dagen neemt het grootste Nederlandse rundvee-evenement opnieuw zijn plaats in en wordt het mooiste wat de rundveehouderij in Nederland te bieden heeft, gepresenteerd.

CRV nodigt u dan ook van harte uit in een speciaal opgebouwde tent, vlak naast de beurshal en presenteert u ‘een andere kijk op de koe’. Benieuwd? Kom gerust langs en ervaar hoe die andere kijk kan bijdragen aan een optimaal veestapelmanagement voor uw bedrijf.

BETTER COWS | BETTER LIFE

199-14 Ad NRM-VT.indd 1

CRV4ALL.BE, CRV4ALL.NL

19-05-14 12:19

ZWOL

IJsse

LE

lhall

27 28 juni en

2014

NRM 2014 HĂŠt trefpunt voor melkveehouders Melkveehouders komen op 27 en 28 juni 2014 massaal naar de NRM in Zwolle. De NRM staat garant voor een uitstekend programma met:

100% melkveehouderij een professionele vakbeurs prima dochtergroepen een spannende keuring persoonlijke (internationale) contacten gezelligheid voor het hele gezin

@NRM2014

088-14 NRM adv VT.indd 1

NRM.NL

06-05-14 11:44

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 15 27 29 34 49 52 54

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: bestuurslid JVC Koepad Kampioenen in de kijker Markt: mest Koeienbloempjes Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E S

16 Bedrijfsgroei op een goedkope manier bij Arend en Derk de Weerd 50 Familie Fikse beregent in Australië elke nacht om het gras groeiende te houden KLIMAAT

20 Tweeluik duurzaamheid: energie

Special Klimaatbeheersing

37

De inzet van de luchtwasser heeft potentie, maar wil de sector het wel?

Interview Twan de Bie

22

Investeren in grond leidt tot een dalend rendement, volgens ABAB-adviseur Twan de Bie.

HISTORIE

24 De gevolgen van de ‘grote oorlog’ voor de rundveefokkerij D I E R R E P O R TA G E

46 Cinderella’s van alle markten thuis THEMABIJEENKOMST

48 Tien jaar Milkgenomics te Wageningen

Hoofdartikel Biest: het vergeten zuivelproduct Colostrum is niet alleen gezond voor pasgeboren dieren, maar ook voor mensen.

De vraag ernaar stijgt, maar wetenschappelijk bewijs om gezondheidsclaims aan biest te hangen is er niet. De biesthandel blijft zo nog een nichemarkt.

10 Gert Jan Esveld:

Derk de Weerd:

‘Onlangs haalde een klant ‘Wij willen geen bak geld 18 liter biest. Ik was in één uitgeven zonder dat er snel klap uitverkocht.’ 10 iets voor terugkomt.’ 16

Michiel Spitse: ‘In de toekomst verwacht ik dat we met A2-melk extra geld verdienen.’ 50

V E E T E E LT

VX09_inhoud.indd 5

M E I

2

2 0 1 4

5

20-05-14 14:03

HOE? realiseer ik een

hoge levensproductie in 2015

ZO! met OPFOK24

bent u klaar voor het quotumloze tijdperk

> gezonde kalveren > robuuste vaarzen > hoge levensproductie Meer weten? www.opfok24.com of T (088) 488 10 12

AgrF_OPFOK24_adv_A4_2015.indd 2 VX09_p06.indd 6

07-03-13 09:50 17:05 20-05-14

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Kaaskoppen in de internationale fokkerij Gezamenlijk in het gras: het weideseizoen is nu echt aangebroken Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Jelle Feenstra, Sjoerd Hofstee en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

M

et de recente benoeming van Albert Reurink in de directie van Accelerated Genetics, een van de grootste ki-organisaties in de Verenigde Staten, komt er opnieuw Nederlandse invloed in de internationale fokkerijtop. Huub te Plate (CRI-Genex) en Cees Hartmans (Alta Genetics) gingen Reurink al voor in Noord-Amerika.

Wat is dat toch dat Nederlanders zich zelfs tot in het buitenland zo nadrukkelijk met fokkerij willen bemoeien? Want ook in Europa zijn in diverse fokkerijfuncties Nederlanders in verschillende landen actief. En neem CRV. De coöperatie sprak al jaren geleden de ambitie uit om zich te profileren als wereldspeler en zette stappen in landen als Brazilië, Tsjechië en de Verenigde Staten.

Ik kan maar één verklaring bedenken: betrokkenheid, tot over de landsgrenzen heen.

Van oudsher zijn veehouders in de Lage Landen sterk betrokken geweest bij de ontwikkelingen in fokkerij. De coöperatieve structuren in de fokkerij dragen daar beslist aan

bij. In het tijdperk waarin de Fries-Hollandse koeien nog de standaard waren, stonden veehouders rijendik rondom de keuringsring. Of neem de late overgang naar het holsteinras, die in Nederland met veel emotie gepaard ging. Het zijn mooie voorbeelden van de fokkerijbetrokkenheid.

Maar ook fokkerij verzakelijkt. Bedrijven worden groter en een half uur nadenken over welke stier bij welke koe past, is niet meer van deze tijd. Nuttige paringsprogramma’s nemen die rol inmiddels over, maar dat betekent niet dat fokkerij niet meer leeft.

Het aantal aanmeldingen voor de NRM 2014 van achthonderd dieren spreekt boekdelen.

Tijdens het koeienfeest in Zwolle worden komende maand zeker tienduizend bezoekers verwacht. En zo veel aandacht voor een nationale show, dat zal menig buitenlandse fokkerijorganisatie niet ontgaan. In zo’n betrokken fokkerijland zullen steeds weer nieuwe fokkerijtalenten opstaan die (inter)nationaal aan de slag willen.

abonnementsprijs/jaar

Nederland en België € 69,60 overige landen € 131,60 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelijk Poolkaas van Nederlandse jazzmuzikant in trek De Goudse kaas die de Nederlandse ex-jazzmuzikant Hans de Waard maakt in het uiterste noorden van Zweden, is niet aan te slepen. De Waard houdt minikoeien van het ras fjälko die onder extreme omstandigheden melk produceren. De smaak van de kaas (en wellicht het verhaal) zorgt ervoor dat elk hip restaurant in het Zweedse Stockholm de kaas serveert.

Gelezen op www.skabram.se

illustraties/foto’s

De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Hans de Waard (7), Hans Miltenburg (25, 27), Els Korsten (50, 51), DuynieBeuker (52) en Lely (52).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij CRV B.V. c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX09_editorial.indd 7

M E I

2

2 0 1 4

7

20-05-14 16:49

V E E T E E LT V E N S T E R

Vijftien ton vet en eiwit voor Big Boukje 192 In Geesteren is Big Boukje 192 de grens van 15.000 kilo vet en eiwit gepasseerd. De Cashdochter van Jos en Ingrid Knoef bereikte deze mijlpaal in haar dertiende lactatie. De zestien jaar oude Boukje produceerde tot nu toe 177.463 kg melk met 4,61% vet en 3,85% eiwit in 4704 dagen, goed voor 15.015 kg vet en eiwit.

In 2009 bereikte de met 88 punten ingeschreven Cashdochter al de tien ton vet en

eiwit. Twee jaar eerder tikte Boukje de 100.000 kilogram aan.

Big Boukje bevindt zich in de stal van de familie Knoef in goed gezelschap. In totaal produceerden twintig koeien van de familie Knoef al de 10.000 kilo vet, terwijl 55 koeien de 100.000 kilo melk passeerden.

Cashdochter Big Boukje 192 in dertiende lactatie naar 15.000 kilo vet en eiwit

Semex heeft hoogste marktaandeel Canada Het marktaandeel van Semex was vorig jaar in thuisland Canada 58,3 procent.

Dat is op te maken uit de registratie van 260.000 holsteinkalveren die in 2013 in Canada zijn geboren. Semex is daarmee ruimschoots marktleider. De Amerikaanse organisatie Select Sires volgt op ruime afstand met een marktaandeel

van 13,4 procent. Alta Genetics volgt op plaats drie met 7,8 procent.

Overigens is het goed om te melden dat lang niet alle kalveren, zoals in Nederland en Vlaanderen, in het stamboek worden ingeschreven. Veel (grote) commerciële bedrijven zijn geen lid van het stamboek.

Ten opzichte van vorig jaar zijn er geen grote verschuivingen in het marktaandeel van ki-organisaties in Canada.

Van alle geregistreerde kalveren was in 2012 nog 60,1 procent af komstig van Semex-vaders, terwijl Select Sires en Alta op respectievelijk 13,1 en 7,4 procent zaten.

Onveranderde koppositie voor Scandinavische VH Grafit Met de meidraai behoudt VH Grafit de koppositie in de Scandinavische NTMtop. De Goldwynzoon blijft aan zet met een fokwaarde van 35 NTM. Van VH Grafit zijn inmiddels 1900 dochters aan de melk, terwijl ruim 600 dochters voor exterieur zijn beoordeeld. De betrouwbaarheid van Grafit ligt daarmee op 99 procent. De stier stamt via Tir-An Oman Neblina uit de Amerikaanse koefamilie van Tui Onyx Nick.

Na de populaire Goldwynzoon volgen Planetzoon VH Peder en D Onsidetelg VH Op op een gedeelde tweede plek met

31 NTM. Van stiervader D Onside krijgt ook zoon VH Osmus een eerste fokwaarde met 30 NTM. Aan genoomzijde blijft Masseyzoon VH Miracle aan kop van het klassement. Van Miracle komen aan het eind van dit jaar de eerste dochters aan de melk. Miracle was afgelopen jaar de meestgebruikte holsteinstier in Denemarken. Dat blijkt uit statistieken van het Deense holsteinstamboek over de periode van 1 augustus 2012 tot en met 31 juli 2013. De Deense genoomstier liet in totaal 55.200 inseminaties optekenen.

naam stier

vader

VH Grafit VH Peder VH Op VH Osmus D Jul VH Basil VH Black VH Oyvind D Grove VH Basten

Goldwyn Planet Onside Onside Jordan RGK Bob Bobas O Man Groovy Banker

NTM +35 +31 +31 +30 +27 +27 +27 +26 +26 +26

Tabel 1 – Top tien NTM op basis van dochterinformatie

Fever hofleverancier in Canada Van Crackholm Fever zijn in 2013 in Canada veruit de meeste nakomelingen geboren, zo meldt de website The Bullvine op basis van cijfers van Holstein Canada. In totaal registreerde het Canadese stamboek in 2013 11.813 nakomelingen van de Goldwynzoon. Daarmee blijft Fever de halfbroers GilMeeste kalveren in 2013 voor Goldwynzoon Fever

8

V E E T E E LT

VX09_veeteeltvenster.indd 8

MEI

2

lette Windbrook (v. FBI) en Gillette Stanleycup voor. Beide stammen uit de Canadese koe Gillette Blitz 2nd Wind. Van Windbrook werden in 2013 9292 nakomelingen geregistreerd, van Stanleycup 8428.

Goldwyn heeft als stiervader een grote invloed op de top tien. Behalve koploper Fever staan ook Comestar Lauthority, Comestar Lavanguard, Lirr Drew Dempsey en Gillette Jordan in de top tien.

2012

20-05-14 17:00

K O RT

NI E U W S

NRM-blog Van ’t Hof

Dochtergroepen van Brooklyn en Bookem op NRM In totaal 23 dochter- en demonstratiegroepen van acht verschillende inzenders maken op vrijdag 27 juni hun opwachting op de NRM. In totaal veertien zwartbontgroepen treden voor het voetlicht, waarvan een fors deel op de NRM zijn debuut maakt. Dat geldt voor Aurora Jeroen en Midwolder Goldmar van CRV, Gansey’s Leonidas rf van KI Kampen en R-E-W Seaver en Crackholm Fever van Semex. WWS toont voor het eerst een collectie doch-

ters van Maple-Downs-I GW Atwood en De-Su 521 Bookem, terwijl GGI Laudanzoon Lonar laat debuteren en Heemskerk een eerste groep van Morningview Legend samenstelt.

Bij roodbont presenteren twee van de zes groepen voor het eerst een volwaardige groep in de ring: Brooklyn van CRV en Malando van KI Samen.

Behalve dochtergroepen staan ook optredens van rasgroepen van mrij, fleckvieh en brown swiss op het programma.

Tabel 2 – Dochtergroepen op NRM 2014

naam stier

vader

moedersvader

NVI

ext.

eig./imp.

proefperiode rood Etaregge Brooklyn HJR Windstar

Mr Burns Spencer

Kian O Man

+247 +220

113 107

CRV CRV

fokperiode rood Delta Fidelity Topspeed Kodak Talentino J&G Malando

Kian Kevin Talent Gogo

Lightning Stadel Kian Kian

+220 +198 +188 +166

111 104 111 107

CRV CRV Kampen Samen

proefperiode zwart Delta Atlantic Midwolder Goldmar Vendairy Wonder Aurora Jeroen Newhouse Gofast Gansey’s Leonidas rf RH Norwin rf

Ramos Goldwyn Shottle Bertil Goldwyn Goldwyn Stormin Norman

O Man O Man Goldwyn O Man O Man Kian Lee

+318 +277 +266 +242 +205 +174 +71

113 112 115 108 115 109 104

CRV CRV AI Total CRV CRV Kampen Samen

fokperiode zwart De-Su 521 Bookem Crackholm Fever Maple-Downs-I GW Atwood R-E-W Seaver Ralma O-Man Cricket Morningview Legend Lonar

Planet Goldwyn Goldwyn Goldwyn O Man O Man Laudan

Ramos Blitz Durham Durham Cricket Durham Design

+285 +244 +233 +194 +178 +173 +109

113 113 117 115 111 108 104

WWS Semex WWS Semex CRV Heemskerk GGI

andere rassen mrij fleckvieh brown swiss

CRV CRV GGI

In de aanloop naar de NRM houden Gerrit, Jantje, Hendrik en Annerike van ’t Hof een weblog bij op de site van Veeteelt. De melkveehouders uit het Gelderse Oosterwolde schrijven over hun voorbereidingen op de NRM. In totaal zijn op het Stouwdamshofbedrijf zeven dieren geselecteerd voor de NRM: twee zwartbonten, drie roodbonten en twee honderdtonners.

Om de weblog te volgen kijk op www.veeteelt.nl

Waalse productie opnieuw gedaald De Waalse melkproductie is afgelopen jaar opnieuw gedaald. De Waalse koeien produceerden in 2013 7606 kg melk met 4,00% vet en 3,37% eiwit. Dat is goed voor 561 kilo vet en eiwit, een daling van negen kilo ten opzichte van een jaar geleden. In 2011 lag het aantal geproduceerde kilo’s vet en eiwit zelfs twintig kilo hoger.

Het aantal melkcontrolekoeien in Wallonië nam wel toe, van ruim 70.000 in 2012 tot ruim 72.000 op 949 bedrijven in 2013.

Genoomstiergebruik Duitsland 66 procent Het gebruik van genoomstieren in Duitsland stijgt snel. Momenteel komt 66 procent ofwel twee derde van de inseminaties in Duitsland voor rekening van een genoomstier.

Dat blijkt uit cijfers van het Duitse rekencentrum vit.

Begin 2011 lag het gebruik van genoomstieren nog op zo’n twintig procent. Twee jaar later noteerde vit voor het eerst meer inseminaties van genoomstieren dan van fokstieren.

Het rekencentrum vergeleek ook de fokwaarden van de genoomstieren en de fokstieren. Gemiddeld scoren de genoomstieren 142,8 RZG, terwijl de fokstieren 125,1 RZG noteren, een verschil van bijna achttien punten RZG.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX09_veeteeltvenster.indd 9

M E I

2

2 0 1 2

9

20-05-14 17:00

H O O F D A RT I K E L

Handel in colostrum voor humane consu mpt

Bijverdienen aan de Biest is niet alleen lekker en gezond voor pasgeboren dieren, maar ook voor mensen. De vraag naar biest stijgt, maar wetenschappelijk bewijs om gezondheidsclaims aan biest te hangen is er niet. De biesthandel blijft zo nog een nichemarkt. tekst Sjoerd Hofstee

W

ie op internet zoekt naar biest, vindt veel informatie over maar weinig aanbod van het dikke gelige zuivelproduct. Die informatie omvat vooral de unieke kwaliteiten die aan biest worden toegeschreven. Of die claims ook terecht zijn, wordt nergens echt duidelijk. Net zoals het een vraagteken blijft waarom biest niet veel meer verhandeld wordt. Het product, ook wel colostrum genoemd, gaat vooral de mestput in omdat het pasgeboren kalf niet alles op kan wat de koe produceert.

Kasper Hettinga is universitair docent zuivelkunde bij Wageningen Universiteit. Hij doet onderzoek naar de samenstelling van biest en de uitwerking ervan. Hettinga is ervan overtuigd dat biest een goed product is voor een betere en sterkere spieropbouw in het algemeen en het tegengaan van spierkrachtverlies bij oudere mensen.

Hettinga: ‘Getest en bewezen is ook dat biesteiwitten beter zijn dan sojaeiwitten. Onbewezen blijft dat biest beter is dan “gewone” wei-eiwitten. Een goed vergelijkend onderzoek tussen wei-eiwitten en biest is nodig om echt wetenschappelijk de voordelen van biest te kunnen benoemen.’

Onbekend product Dat melkveehouders weinig vraag krijgen naar biest, komt deels door de onbekendheid. Hettinga wijt dat ook aan de geringe exportkansen door ons gespreide afkalfpatroon. ‘In Nieuw-Zeeland en Australië kalven veel koeien in dezelfde periode af en is er dus ook een biestproductiepiek. Dat maakt het vermarkten van het product gemakkelijker.’

Op internet, vooral vanuit de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland en Australië, worden verschillende sportprestatieverhogende effecten aan biest toegeschreven. Die studies vindt Hettinga weinig overtuigend. ‘Het gaat in die onderzoeken om groepjes van vaak nog geen tien personen die een korte periode biestproducten consumeerden. Dat zegt mij weinig, want het verschil tussen mensen is erg groot. Conclusies verbinden aan zulke kleine onderzoeken is

10

VX09-Hoofd.indd 10

V E E T E E LT

MEI

2

2014

19-05-14 12:20

onsu mptie neemt toe, maar blijft een niche

n de handel in biest wetenschappelijk niet verantwoord.’ Zo denkt de EFSA (European Food Safety Authority) er ook over.

In 2011 oordeelde deze instantie dat biest niet goed definieerbaar is als product, omdat het continu wisselt van samenstelling. Daarom kan ook niet vastgesteld worden of het nu wel of niet bepaalde kwaliteiten herbergt die de gezondheid van mensen bevorderen.

Anderhalve euro per kilo biest

Biest gaat in vele vormen weg voor humane consumptie

Dat weet ook Joop Nohlmans van Vitomega. Dit bedrijf verhandelt als enige in Nederland op professionele en relatief grote schaal biest. In het Noord-Brabantse Milheeze gezeteld haalt Vitomega via ruim 400 melkveehouders op jaarbasis circa 120.000 kilo biest op om te verwerken. Boeren worden geworven door Vitomega zelf en via het bedrijf Spoorvee, dat hiermee adverteert in Zuidoost-Nederland. Veehouders ontvangen voor de biest 1 tot 1,5 euro per kilo, afhankelijk van de afstand tussen hun woonplaats en Milheeze.

De helft van de biest die Vitomega ophaalt, is voor jongveetoepassingen, zoals gedroogde biest voor kalveren, veulens, lammeren, pups en kittens. De andere helft wordt verwerkt voor humane producten. ‘Er worden capsules van gemaakt voor sneller herstel, tegen darmproblemen of als sportvoeding.

Ook gebruiken we biest in cosmeticaproducten’, vertelt Nohlmans, die de onderneming vijf jaar geleden samen met Erwin van de Pasch startte.

Veehouders kunnen zowel biest van het eerste als van het tweede melkmaal leveren, mits het schoon is en geen antibioticaresten bevat. ‘Wij leveren speciale transparante emmers aan melkveehouders die ons beleveren. Daardoor zijn bijvoorbeeld bloedsporen direct zichtbaar’, vertelt Nohlmans. ‘Alle leveranciers en hun leveranties zijn geregistreerd. Daartoe zijn wij verplicht.’

Vitomega heeft in Nederland weinig concurrentie.

Zeker twee melkveebedrijven verkopen een kleine hoeveelheid biest aan huis (zie kader). De regels voor deze biestverkoop aan huis zijn overigens niet duidelijk. Het COKZ (Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden) is hiervoor toezichthouder en verwijst naar EU-verordening 853. Daarin staat vermeld dat bij verkoop van kleine hoeveelheden de verordening niet van toepassing is. Wat kleine hoeveelheden precies zijn, wordt niet vermeld. Net zoals er niets specifiek over biest wordt vermeld.

‘Wanneer wij controle toepassen, zullen de hygiëneregels uit deze verordening, die ook gelden voor rauwemelkverkoop, gelden’, zegt operational manager Jonna Zellenrath van het COKZ. Het bedrijf Vayufit biedt biest aan via de webshop,

VE EV T E E LT TE EJ LAT N M U A E IR I 2 1 2/ 02 1 2 40 0 9

VX09-Hoofd.indd 11

11

19-05-14 12:20

H O O F D A RT I K E L

Hanny de Rooij: ‘Biest is een vergeten zuivelproduct’ Hanny en Hielke de Rooij uit Wadenoijen verkopen sinds september 2012 biest aan huis. De handel is met circa 250 kilo nog gering, maar de interesse neemt toe.

‘Alle geschikte biest wordt momenteel verkocht’, vertelt Hanny.

Klanten betalen drie euro per liter voor de biest. Die klanten zijn onder andere mensen die het echt lekker vinden en er biestpap of lariekoek van maken. Ook mensen uit ander culturen, sporters en mensen die herstellen van een ziekte en extra weerstand proberen op te bouwen, behoren tot de kopers.

Hanny en Hielke werken met een wachtlijst van belangstellenden. Die werken ze af wanneer ze voorraad hebben. ‘De meeste klanten willen biest zo vers mogelijk en niet eerst ingevroren kopen.’

Een klein deel van de vraag komt bij hen uit de hoek van herstellende kankerpatienten. Waarom dat is, weten ze niet goed. ‘Van klanten horen we wel eens dat ze anders aan moeten sterken via astronautenvoedingszakjes met een naar smaakje. Biest is naturel van smaak, heel zacht in de mond en voedzaam. Maar dat horen we van klanten, officieel kunnen we dat niet staven.’

Over de kwaliteit van de biest mag volgens Hanny geen twijfel bestaan. Het is absoluut vrij van antibiotica en ook biest waar bloedresten of vlokken in zitten, gaat door de gootsteen. Verder proberen ze zo schoon mogelijk te werken door aparte melkemmers en een aparte melkslang te gebruiken. ‘Wij gebruiken gewoon ons boerenverstand’, zegt Hanny

maar dit bedrijf betrekt de biest van Vitomega. Een andere partij die biestproducten voor mensen aanbiedt, is natuurwinkel Superfood.nl. Dit bedrijf koopt de capsules en biestpoeder in via het Amerikaanse bedrijf Surthrival.

Superfood.nl werkt vanuit het Brabantse Rucphen. Het bedrijf wil niets kwijt over de omzetcijfers. Hetzelfde geldt voor Vayufit. Superfood.nl schrijft op de website verschillende gezondheidsclaims toe aan biest. Het bedrijf voegt aan de productomschrijving toe dat de biest beslist van grasetende koeien afkomstig moet zijn die niet gevaccineerd zijn, anders komen de stoffen van de vaccinatie en het bewerkte voer ook in het mensenlichaam terecht.

Boer noemt het onzin dat biestkwaliteit mede door wel of niet weiden en vaccineren wordt bepaald. ‘Er gebeurt veel in een koe omtrent de vorming van biest.

Dat heeft niets met bijvoorbeeld wel of niet opstallen te maken.’

Met Mastivax richt Herman de Boer zich in eerste instantie niet op biesttoepassingen in de humane sector, maar op het ontwikkelen van een alternatief voor antibiotica bij het droogzetten van een koe.

De immunoglobulinen en eiwitten in biest zijn daarvoor uitermate geschikt, stelt wetenschapper en ondernemer De Boer, die zijn vinding later dit jaar denkt te kunnen testen in de praktijk.

Alternatief voor antibiotica Iemand die zich ook op de biestmarkt begeeft, is professor Herman de Boer. Hij werd bekend als ‘founding father’ van de genetisch gemanipuleerde stier Herman. Nu richt hij zich met zijn bedrijf Mastivax op het ontleden van biest. De

Herstel na kanker Biest consumeren wordt door verschillende diëtisten aangeraden aan mensen die van kanker herstellen. Door het hoge aandeel eiwitten kan het helpen het weerstandsniveau van patiënten versneld te verhogen, zo luidt de gedachte achter het advies.

Niet iedereen uit de medische weten-

de Rooij. ‘We houden de regels aan die gelden voor de verkoop van rauwe melk en noteren onze gegevens op de etiketten.’

Hanny gelooft dat de vraag toeneemt. ‘Ik noem biest een vergeten zuivelproduct dat hernieuwde aandacht krijgt.’

schappelijke wereld is daarvan overtuigd. Vooraanstaand diëtiste Liesbeth Haverkort van het AMC in Amsterdam zegt nooit biest te adviseren. ‘Ik heb afgelopen jaren onderzoek gedaan naar aan voeding gerelateerde klachten bij patiënten met slokdarmkanker. In mijn onderzoek noch in de literatuur komt het nut van biest naar voren.’

Ook Marian Jager, voorzitter van het ‘Lotgenotencontact slokdarmkanker’ betwijfelt of kankerpatiënten, en zeker die met maag- en slokdarmaandoeningen, profijt hebben bij biestconsumptie. ‘Een groot deel van deze patiëntengroep verdraagt geen melk. Diëtisten raden eiwitrijk voedsel aan, maar als je van zuivel beroerd wordt, dan laat je het wel staan.’

Dat wil volgens Jager niet zeggen dat er geen uitzonderingen zijn. ‘Elk mens is verschillend. Iedere patiënt en ieder ziektebeeld ook. Daarom is mijn stelling dat ieder zelf moet uitvinden wat hij of zij goed kan opnemen. Als biest daar een positieve bijdrage aan kan leveren, dan is dat hartstikke mooi.’ l

Gert Jan Esveld: ‘Hindoestanen zijn er gek op’ Gert Jan Esveld uit Nijkerk verkoopt via zijn website biest.tk zo’n 200 kilo per jaar op het bedrijf van zijn broer. ‘Meer heb ik ook niet, want het is alleen biest die over is van ons eigen bedrijf en van het bedrijf van een collega-boer. Onlangs kwam een klant 18 liter halen, toen was ik in één klap voor onbepaalde tijd uitverkocht.’ Van Esveld ziet de verkoop als

12

VX09-Hoofd.indd 12

V E E T E E LT

MEI

2

aardigheid om een zakcentje te verdienen. Hij verkoopt de biest meestal per 2 liter en rekent 2,50 euro per liter. De klantenkring is divers, maar bestaat vooral uit mensen met een andere culturele achtergrond. ‘Hindoestanen en Surinamers vooral zijn er gek op, ze vinden het heerlijk. Ze komen vooral uit de Randstad.’

2014

19-05-14 12:20

KOM OOK NAAR DE CRV-THEMAVAKDAGEN ‘DOELGERICHT FOKKEN’ Wij verwelkomen u graag op alweer de derde reeks themavakdagen. Ditmaal staan ze in het teken van doelgericht fokken. Veehouders, CRV en enkele externe specialisten brengen de meerwaarde van fokkerij voor uw bedrijf helder in beeld.

Fokkerij en management gaan bij veel veehouders hand in hand. Fokkerij zorgt voor de basis van een goede en vlot te managen veestapel. En dus is fokkerij ook vooruitkijken.

De inseminaties – en ook de stierkeuze – van vandaag zijn de melkkoeien van de toekomst. Kortom: investeren in de juiste fokkerijkeuzes is essentieel voor elk bedrijf en zorgt meteen voor het nodige rendement.

Een blik op de toekomst

Wat wordt er van de koe verwacht in de komende jaren? En hoe speel ik als melkveehouder hierop in?

Enkele vragen die vast en zeker bij u opduiken, zeker wanneer u de toekomst van uw bedrijf overdenkt.

BETTER COWS | BETTER LIFE

199-14 VT Themavakdag.indd 1

Data, locaties en inschrijven De data en locaties vindt u op onze website. Deelnemen aan een van deze themavakdagen is gratis, alleen vragen wij om organisatorische redenen zich vooraf aan te melden. Dit kunt u doen via de CRV-website, waar ook informatie is te vinden over het programma en de workshops.

CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

19-05-14 12:22

Windschermen • Pare-vent • Windbreaks • Windschirme

• Windbreekgaas voor een tochtvrije ventilatie • Wetenschappelijk getest, 10 jaar garantie • Nieuw- of verbouw van stallen, alles op maat, gratis advies.

• Vaste, demonteerbare en oprolbare installaties • Wegschuifgordijnen en afsluitgordijnen

Hand- en computergestuurde systemen.

e-mail info@vervaeke.be • www.vervaeke.be

België Tel. (+32) 51 68 97 73 • Fax (+32) 51 68 99 92 • GSM (+32) 475 43 56 78

Bezoek onze website!

VEETEELT 21-05-2014.indd 1

13/05/14 14:13

• FORUM BERICHTEN • ACTUELE • AGENDA EN FILM • FOTO • BLOGS

www.veeteelt.nl

14

V E E T E E LT

VX09_p14NED.indd 14

MEI

2

2014

20-05-14 10:08

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij. In deze editie: bestuurslid JVC Naam: Woonplaats:

Herman Rietman Mastenbroek

Leeftijd: 26 Aantal koeien: 130

Herman Rietman: ‘Het is prachtig om het fanatisme bij de kinderen te zien’

Gezelligheid staat op één tekst Jorieke van Cappellen

H

et terrein opbouwen, bedrijven zoeken, koeien wassen en sponsors regelen. Tussen de werkzaamheden van zijn eigen bedrijf door steekt veehouder Herman Rietman veel tijd in zijn bestuurswerk voor de Jongeren Veeteelt Commissie Overijssel/Flevoland.

Voor het derde jaar inmiddels en Rietman doet het maar wat graag.

‘Ik vind het belangrijk om buiten mijn bedrijf te kijken. Door het bestuurswerk spreek ik veel mensen en doe ik nieuwe contacten op.’

JVC Overijssel/Flevoland organiseert jaarlijks een provinciale veebeoordelingswedstrijd waar twee oefenwedstrijden en een instructieavond aan vooraf gaan. Hiervoor zoekt de JVC bedrijven waar de wedstrijden kunnen plaatsvinden. ‘Van een bedrijf hebben we circa vijftien koeien nodig. Vrijwel altijd wil een bedrijf wel meewerken.’

Volgens Rietman komt dat door de persoonlijke benadering. ‘Degene die de veehouder het beste kent, neemt contact op.’ Vervolgens worden de dieren met hulp van het bestuur klaargemaakt.

Rietman is een liefhebber van mooie koeien, maar doet zelf niet mee aan het veebeoordelen. ‘Daar ontbreekt vaak de tijd voor. Als het lukt, doe ik wel mee aan het schriftelijke gedeelte. Ook vind ik het boeiend om het mondelinge gedeelte aan te horen van de deelnemers. Je doet veel kennis op over het exterieur van koeien.’

JVC Overijssel/Flevoland organiseert naast de veebeoordelingswedstrijd ook, als enige in Nederland, een provinciale kalverwedstrijd met jaarlijks 120 inzendingen. Rietman begint te glunderen. ‘Het is ontzettend leuk om de kalverwedstrijd te organiseren. Het is ieder jaar weer prachtig om het fanatisme bij de deelnemende kinderen te zien. En dat van hun ouders.’ Ruim voor het evenement is Rietman al in de weer met het zoeken van sponsoren. ‘Dat doe ik vaak tussen mijn eigen werk thuis door.’ Ook hier werkt de persoonlijke benadering het beste. ‘Wanneer mensen je kennen, gunnen ze je de sponsoring ook.’

Rietman zorgt dat op zijn bedrijf familie of een medewerker kan bijspringen als de kalverwedstrijd plaatsvindt. Voor melken is even geen tijd. ‘Met het opbouwen en de wedstrijd zelf ben ik twee volle dagen weg, maar het geeft me ook altijd weer energie. We zijn een hecht bestuur en kunnen geweldig samenwerken.’

Er zal ook een tijd komen dat Rietman afzwaait bij de JVC. ‘Regelmatig nieuwe mensen in een bestuur zorgt ook weer voor frisse ideeen’, zegt Rietman, die verwacht altijd wel betrokken te blijven in een bestuur. ‘Het gaat mij erom dat ik in de auto stap en even ergens anders nuttig kan zijn. Samen met andere mensen iets moois neerzetten geeft me veel plezier. Ik doe het echt voor de gezelligheid.’

V E E T E E LT

VX09_even geen boer.indd 15

M E I

2

2 0 1 4

15

19-05-14 15:17

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Derk de Weerd: ‘Een hoge gezondheidsstatus zegt ook wat over de weerstand van de koeien’

Groei hoeft niet duur te zijn

IJzeren versus houten spanten illustreren de uitbreiding van de ligboxenstal, waarvoor vanuit kostenoogpunt in plaats van nieuwbouw is gekozen

16

V E E T E E LT

VX09_bedrijfsrep de Weerd.indd 16

MEI

2

2014

20-05-14 11:50

Geen overmatige luxe of forse overcapaciteit, maar creatief en low budget uitbreiden. Daar halen Arend en Derk de Weerd veel voldoening uit. Het deert het vee allerminst. De veestapel kent een uitstekende verzorging en een hoge gezondheidsstatus. tekst Florus Pellikaan

‘H

et uitbreiden van een stal bespaart ten opzichte van complete nieuwbouw in ieder geval een zijmuur en een kelderwand.’ Het is zomaar een voorbeeld van een uitspraak die tijdens het gesprek met Arend (64) en Derk de Weerd (30) uit Drijber de revue passeert.

Maar eigenlijk typeert het voorbeeld de hele bedrijfsgeschiedenis van de Drentse melkveehouders: op een goede, maar zo goedkoop mogelijke manier groeien.

‘Wij willen niet een hele bak geld uitgeven zonder dat er snel iets voor terugkomt. Daarom hebben we bijvoorbeeld bij de verdubbeling van de ligboxenstal in 2007 eerst gekozen voor tweedehands ligboxafscheidingen’, vertelt Derk de Weerd. ‘Dat kostte weinig, waardoor we de investering in de uitbreiding eerder konden doen en dus ook eerder konden starten met terugverdienen. Inmiddels zijn de tweedehandsboxen vervangen door nieuwe. De oude boxen staan nu in de stal die we huren voor het jongvee.’

Die strategie is het geheim achter de vlotte groei van het bedrijf. Tot twintig jaar geleden boerde Arend de Weerd samen met zijn zwager, maar het bedrijf werd in 1994 in goede harmonie gesplitst. Met zo’n 55 koeien ging Arend verder en dat aantal is inmiddels gegroeid naar 180 stuks. Ook Alberdien (55) en Zoë de Weerd (25) helpen geregeld mee in het bedrijf.

Visgraat als behandelstraat Het zoeken naar goedkope uitbreiding zit Arend en Derk de Weerd duidelijk in de genen. Naast de inzet van twee-

dehands materialen schuwen vader en zoon ook de inzet van eigen arbeid niet.

De verdubbeling van de stal, die in totaal circa een jaar in beslag nam, is met wat losse hulp van af en toe een vakman bijna geheel zelf gedaan.

‘Wij zien al snel kansen en achteraf heb ik alleen spijt van het eigen stucwerk’, stelt Derk de Weerd met een lach. Om vervolgens serieus te vervolgen: ‘Het was mogelijk om meer koeplaatsen te creëren voor minder dan 2000 euro per koeplaats, inclusief een simpele melkerij’, verwijst De Weerd naar de 24 standsdraaimelkstal met ‘slechts’ niet geijkte melkmeting en een knopje om een koe te separeren. ‘Ik geniet ervan als de bank aan het einde van het jaar komt en er is van alles gebeurd – zoals de aankoop van quotum – zonder dat we de bank nodig hebben gehad’, aldus Derk.

De technische vingers van vader en zoon De Weerd hebben niet alleen goedkope groei gerealiseerd, maar ook voor handige vindingen gezorgd. Zo bouwden ze bijvoorbeeld de oude 2 x 5 visgraatmelkstal om tot een behandelstraat. De put is dichtgelegd met roosters, waarop onder andere een klauwbekapbox staat. De ene kant van de melkstal is intact, waardoor er vijf koeien via een separatiehek achter de melkstal de behandelstraat in gestuurd kunnen worden. ‘Superhandig voor het insemineren en spuiten van de koeien’, vertelt Arend. ‘Aan de andere kant van de melkstal hebben we de stands vervangen door een voerhek.

Daar behandelen we bijvoorbeeld een koe met propyleen, zodat je deze niet

Van links naar rechts: – De oude melkstal is omgebouwd tot behandelstraat en bekapruimte – De eenvoudig uitgevoerde 24 standsdraaimelkstal – Arend en Derk de Weerd

Arend en Derk de Weerd Geen bakken met geld uitgeven voordat de investering geld gaat opleveren. Zo heeft familie de Weerd uit Drijber groei gerealiseerd.

Aantal koeien: Aantal stuks jongvee: Quotum: Rollend jaargem.: Grondgebruik: Intensiteit:

180 160 1,4 miljoen kg excl. circa 2 ton lease 9177 4,16 3,63 96 ha excl. 18 ha natuurgrond 16.000 kg per ha

aan het grote voerhek in de stal hoeft op te zoeken.’

Ook buiten de ligboxenstal is de stapsgewijze uitbreiding terug te zien. Bijvoorbeeld in de sleufsilo’s, waarbij de muur is verzet en de ruimte tot de plaat netjes is aangestraat. En de werktuigenloods die er op het oog nog nieuw uitziet, is tweedehands gekocht en eigenhandig verzet. ‘Alleen de dakplaten zijn nieuw.

Maar nu staat er wel voor een klein bedrag een nieuwe loods voor de machines en de opslag van voorraad’, aldus Arend.

Arbeidspiek melken beperkt Sinds dit jaar staat het jongvee tussen de acht maanden oud en twee weken voor afkalven op een gehuurde locatie vijf kilometer verderop. ‘Dat gaf hier thuis mogelijkheden om door te groeien in melkkoeien zonder direct te hoeven bouwen. Bovendien huurden we daar al grond, waardoor we nu transportbewegingen met bijvoorbeeld de mest beperken’, vertelt Derk, die benadrukt zich niet tegenover collega’s te willen afzetten. ‘Misschien dat op termijn het jongvee wel weer een keer naar huis komt, maar dit was nu de goedkoopste mogelijkheid om hier in koeien te groeien.’

Tijdens de rondgang lijkt de filosofie van goedkope uitbreiding even ontspoord bij de kalverdrinkautomaat en de mestschuifrobot. Maar niets blijkt minder waar, want ook achter deze investering zit een duidelijke filosofie. ‘Daarin hebben we geïnvesteerd om de arbeidspiek rond het melken op te vangen’, legt Arend uit. ‘Eerst hadden we een mestschuif waar je zelf op moest zitten. Maar als je dan een keer alleen moet melken, duurt het erg lang voor je de eerste koe aansluit als je eerst de koeien achter de melkstal moet jagen, de boxen moet nalopen en de roosters moet schuiven.’

Derk vult aan: ‘Datzelfde geldt bij de verzorging van de kalfjes, wat dan na

V E E T E E LT

VX09_bedrijfsrep de Weerd.indd 17

Drijber

M E I

2

2 0 1 4

17

20-05-14 11:49

B E D R I J F S R E P O RTA G E

In 2007 is de oude stal naar rechts gespiegeld

het melken moet. Bovendien bevalt de drinkautomaat erg goed, mits je deze gewoon iedere dag schoonmaakt.’

Hoewel goedkope groei misschien een ander gevoel oproept, laat de verzorging van de koeien bij Arend en Derk de Weerd beslist niet te wensen over. ‘Aan de verzorging stellen we heel hoge eisen.

Een kreupele koe separeren we bijvoorbeeld direct om te bekappen. Afgelopen jaar was het vervangingspercentage ook maar 20 procent.’

Helft droog zonder antibiotica De lage uitstoot heeft ervoor gezorgd dat de veehouders uit eigen opfok en aanwas konden groeien. Dat was voor vader en zoon De Weerd vanwege de hoge gezondheidsstatus van het koppel overigens ook de enige mogelijkheid om te groeien. ‘Tijdens het bestrijdingsprogramma voor ibr van destijds zijn we al vrij geworden’, vertelt Arend. Daarnaast is de veestapel ook vrij van bvd, onverdacht voor salmonella en neospora en heeft het parastatus A. ‘We willen graag gezond vee hebben en denken dat de hoge gezondheidsstatus ook wat zegt over de algehele weerstand van de koei-

De tweedehandse werktuigloods is eigenhandig verzet

en. Vooral bij bvd zie je dit verband’, vertelt Arend. ‘Om de hoge gezondheidsstatus te houden, werken we schoon en netjes en dat verwachten we ook van de mensen die hier op het bedrijf komen.’

Ook hebben Arend en Derk de Weerd al een aantal jaar ervaring met de helft van de koeien droogzetten zonder antibiotica. ‘Het bevalt prima en je weet dat de antibioticadiscussie steeds actueler wordt. Dan wil je niet straks onder druk terug moeten.’

Derk de Weerd prijst ook de rol van Dierenartspraktijk Beilen. ‘Een fanatieke praktijk stimuleert om met diergezondheid aan de slag te gaan. Daarnaast hebben we een abonnement afgesloten waardoor we, op spoedgevallen na, niet voor visites hoeven te betalen’, vertelt Derk. ‘Dit stimuleert om sneller te bellen, al vangen we met de tweewekelijkse bedrijfsbegeleiding ook veel op.’

Hoewel Arend en Derk de Weerd focussen op gezondheid en veel geduld hebben met koeien wat betreft bijvoorbeeld vruchtbaarheid, hebben ze een hard hoofd in de gestelde leeftijdsdoelen.

Derk: ‘De dierenartspraktijk streeft naar zeseneenhalf jaar in 2020, maar gemid-

De kalverdrinkautomaat en mestrobot verlagen de arbeidspiek rond het melken

18

V E E T E E LT

VX09_bedrijfsrep de Weerd.indd 18

MEI

2

deld zal dat niet snel lukken. Zeker niet voor bedrijven die groeien zoals wij. Ondanks onze lage vervanging is de huidige gemiddelde leeftijd 4.03 jaar.’

Wel leren grazen Op dit moment weiden de Drentse veehouders de melkkoeien niet. ‘We zijn daar in 2008 mee gestopt vanwege destijds een behoorlijke intensiteit en een kleine huiskavel. Door het constante voer, de constante arbeidsbehoefte en constante productie bevalt het goed en het zorgt voor de maximale opbrengst van het land. Bovendien is de financiële prikkel om weer te gaan weiden nog te laag’, stelt Derk. ‘Maar we weiden het jongvee nog wel en slaan bewust geen dieren over, zodat ze allemaal leren grazen. Mocht er ooit een verplichting of grotere beloning komen, dan kunnen we altijd nog weer beginnen.’

Het rantsoen bestaat op drogestofbasis voor twee derde deel uit gras en een derde deel uit snijmais, aangevuld met twee kilo soja. Daarmee realiseren de koeien een gemiddelde productie van 9177 kg melk met 4,16% vet en 3,63% eiwit. ‘We selecteren sterk op positief eiwit, aangevuld met minimaal 110 exterieur’, verklaart Derk de Weerd het gemiddelde eiwitniveau van de koeien. Atlantic, Wyman en Cricket staan nu op de inseminatielijst en goede koeien zijn er van Goli, Gofast, Kian en McCormick. ‘Om inteelt en erfelijke gebreken te voorkomen, werken we met het stieradviesprogramma.

Maar binnen de drie keuzes laat ik vaak eiwit nog weer het zwaarst wegen.’

Hoe het bedrijf zich in de toekomst zal ontwikkelen, is voor Derk nog niet helemaal helder. ‘Maar ik ben dertig en moet nog zeker dertig jaar boeren, dus dit zal vast niet helemaal het einde zijn. Al wil het niet zeggen dat we een toekomstige uitbreiding weer helemaal zelf gaan doen. In het verleden heeft het ons geholpen om te groeien, maar nu is er wel minder tijd voor.’ l

2014

20-05-14 11:49

UITNODIGING VOOR DE OPEN DAG BIJ DE FAMILIE VAN ERP IN MIDWOLDA Op vrijdag 6 juni van 10.00 uur tot 15.00 uur kunt u een kijkje nemen op ons bedrijf aan de Gereweg 2 in Midwolda.

WAT KRIJGT U BIJ ONS ALLEMAAL TE ZIEN: • Nieuwe 2 + 4 + 0 ligboxenstal • Sleuvenvloer met rubber en vaste schuif • Zaagselinstrooisysteem • 3 MRS1-melkrobots • Glasfiber ligboxafscheidingen • JOZ- voeraanschuifrobot • Ovalert met halsbanden • Koefamilie van Goldmar, Douglas en Mardonno • Nakomelingen van CRV-stieren (Gelieve niet in bedrijfskleding te komen) DEELNEMENDE BEDRIJVEN Abiant (bedrijfsverzorging) Agrifirm (voeding voor plant en dier) Agro Modern (Boumatic-dealer) Alfa (accountants) Bakker (landbouwmechanisatie) BTN de Haas (handelsonderneming) Boumatic (melkrobotsystemen) CRV (rundveeverbetering) Dap v. Zeebroeck (dierenartsen) Den Boer (betonvloeren) DLV (bouw, milieu en techniek)

BETTER COWS | BETTER LIFE VX09_p19.indd 19

Edens (installatiebedrijf) European Livestock (veehandel en export) Friesland Campina (zuivelcoöperatie) Interpolis (verzekeringen) JOZ (home of clean stable) LTO afd. Oldambt (belangenbehartiging) Niehof BV (aannemersbedrijf) Rabobank (financieringen) Sportel (loon- en grondverzet) Swaving (stalinrichting) VOF Offringa (veehandel) VTW (plaagdierbeheersing)

WWW.CRV4ALL.NL

20-05-14 09:35

SERIE ENERGIEVERBRUIK E N E R G I E V E R B R U I K

Het melk- en koelproces zorgt voor twee derde van het energieverbruik op een melkveebedrijf

Energierekening kan halveren Hoewel kosten voor elektriciteit en gas niet het grootste deel uitmaken van de kostprijs, zijn de verschillen in energiekosten De serie ‘Energieverbruik’ brengt de hoeveelheid energie en water die nodig zijn voor de productie van melk in kaart en gaat in op besparingstips.

Deel 1: Energie Deel 2: Water

tussen bedrijven aanzienlijk. Door een verkeerde afstelling blijft de capaciteit van energiebesparende systemen nog te vaak onbenut. tekst Jorieke van Cappellen

V

oor de productie van 1000 liter melk heeft een gemiddeld Nederlands melkveebedrijf 49 kWh aan elektriciteit nodig, volgens gegevens van DLV. Maar er zijn ook bedrijven die dezelfde productie behalen met slechts 25 kWh per 1000 liter. ‘De verschillen in energieverbruik tussen bedrijven zijn erg groot’, vertelt Harm Wientjes, accountmanager bij DLV. ‘Elk bedrijf is tenslotte verschillend.

Maar ook is niet elke veehouder zich even bewust van de hoeveelheid energie die wordt verbruikt op zijn bedrijf.’

Energiebesparing bij nieuwbouw Tine Degroote van het Vlaamse onderzoeks- en adviescentrum Inagro ziet in Vlaanderen een toenemende aandacht voor energiebesparing. ‘Veel boeren denken er echter pas over na bij nieuwbouw.

Dan is er de mogelijkheid om het bedrijf

direct geheel energiezuinig in te richten.’

Ook in Vlaanderen varieert het energiegebruik per bedrijf sterk. Grotere bedrijven springen vaak efficiënter om met energie, ziet Degroote. ‘Niet alleen omdat bedrijven en installaties groter zijn, maar ook doordat het vaak nieuwere bedrijven betreft waar energiebesparing standaard wordt meegenomen.’

Volgens Harm Wientjes is in Nederland het besparen op energie nog onvoldoende geland. ‘De energiekosten zijn dan ook vaak maar één cent per liter melk en daarmee slechts één of enkele procenten van de totale kostprijs. Weet je het verbruik per 1000 liter melk echter 15 kWh omlaag te brengen, dan levert dat op een bedrijf met 800.000 kilogram melk snel 1200 euro per jaar op. Zeker met de stijgende energieprijzen is het energieverbruik dus iets om serieus aan te pakken.’

Wientjes raadt veehouders sterk aan om een energiescan te laten uitvoeren op het bedrijf. ‘Boeren installeren een voorkoeler en denken dat daarmee de kous af is, maar in de praktijk zien we vaak verkeerd afgestelde apparatuur.’ Volgens Wientjes blijft hierdoor veel energiebesparingscapaciteit onbenut. ‘Neem die voorkoeler.

Optimaal afgesteld kan deze de melk voorkoelen naar 14 graden Celsius. Maar vaak meten we dat de melk slechts tot 18 tot 20 graden Celsius wordt gekoeld.’

Eenvoudige oplossingen De oplossing is volgens Wientjes het aanpassen van de capaciteit van de melkpomp. ‘Zorg voor een constante kleine melkstroom naar de voorkoeler. Hoe gelijkmatiger de melkstroom, hoe efficiënter de voorkoeler de melk koelt.’

Een andere tip is het isoleren van spoel-

Twee derde van energie gaat naar melkproces Figuur 1 – kWh-verbruik voor melksystemen per bedrijfsgrootte

kWh per 1000 kg melk

visgraat 2x10 swingover 2x20 zij-aan-zij 2x10

33 31 29 27 25 23 21 19 17 400.000

binnenmelker 24x melkrobot

800.000

1.200.000

quotum (kg melk)

20

V E E T E E LT

VX09_SerieEnergieverbruik1.indd 20

MEI

2

1.600.000

Het melkproces, inclusief koelen en reinigen, is veruit de grootste energievreter op het melkveebedrijf. Voor Nederlandse bedrijven gaat twee derde van de gebruikte energie hier naartoe. De keus voor het melksysteem bepaalt deels het totale energiegebruik.

De melkrobot kent een 20 procent hoger stroomverbruik dan andere melksystemen, zo blijkt uit een onderzoeksrapport over het energiegebruik van melksystemen, waar DLV-adviseur Harm Wientjes aan meewerkte. Ook draaimelkstallen kennen ten opzichte van traditionele zij-

aan-zij- of visgraatmelkstallen een groter verbruik. ‘Het swingoversysteem vraagt daarentegen relatief weinig energie, omdat er minder melkstellen, melkmeters en spoelwater nodig zijn.’

Hoe groter het bedrijf, hoe efficiënter de apparatuur energie verbruikt. Bedrijven met een productie van 1,5 miljoen liter melk of meer behalen hierin het meeste voordeel (zie figuur 1). Naast het type melksysteem beïnvloeden ook de koe (melkgift en melksnelheid), het voersysteem en het management van de melkveehouder het energieverbruik.

2014

19-05-14 15:23

WAARIN ZIT DE ENERGIE VOOR DE PRODUCTIE VAN 1 LITER MELK? OVERIG 2% VERLICHTING

9%

REINIGING

22%

KANTOORAUTOMATISERING 1%

MOTOREN/POMPEN 3% bakken, zodat warm water minder snel afkoelt. Tine Degroote vult aan: ‘Houd de temperatuur van het tanklokaal fris, zodat de tank minder energie voor koelen vraagt. Bij nieuwbouw is het slim om het tanklokaal op het noorden of noordoosten te realiseren.’

Ook het isoleren van warmwaterleidingen en het schoonhouden van de roosters van het koelaggregaat zijn eenvoudige, maar effectieve oplossingen voor energiebesparing.

Meer energie bij nieuw lichtplan

MELKKOELING

26%

Diverse zuivelfabrieken bieden online energiescans aan, maar Sander Wijsman van Wijsman Handel en Advies ziet liever een praktisch rondje op het bedrijf met een deskundige. ‘Online scans zijn op basis van de theorie. Als je in het goede gebied valt, denk je al dat je heel duurzaam bezig bent. Er valt in de praktijk echter veel meer te besparen.’

Naast voorkoelen en warmteterugwinning noemt Wijsman de zonneboiler, een boiler die werkt op zonnecollectoren, interessant voor bedrijven die veel warm water gebruiken, zoals robotbedrijven en bedrijven met grote melkstallen. Degroote merkt op dat in Vlaanderen veel aandacht is voor de zonne-

boiler vanwege de subsidiemogelijkheden. Wijsman ziet in Nederland ook meer aandacht voor de doorstroomgasboiler.

Deze houdt het water niet continu warm, maar slaat alleen aan als er vraag is naar warm water. Hiermee kan 60 tot 70 procent op de gasrekening worden bespaard.

Wel vergt deze boiler meer onderhoud dan een elektrische boiler.’

Sterk geautomatiseerde bedrijven hebben volgens Wijsman vaak een hoge energierekening, maar in de praktijk komt dat lang niet altijd door extra installaties.

‘Nieuwe apparatuur is namelijk energiezuiniger, maar ook hier laat je veel liggen als de apparatuur niet goed afgesteld is.’

Ook verlichting en ‘nieuwe’ apparaten als voer- en mestrobots vragen een steeds groter energie-aandeel. Wijsman wil geen merken noemen, maar adviseert het verbruik van voerrobots te vergelijken. ‘Tussen merken kan het verschil in verbruik tussen de 20 en 30 procent liggen.’

Volgens Wijsman gaat 15 procent van het energieverbruik op een bedrijf naar verlichting, bij een aanbevolen lichtsterkte van 150 lux. ‘Welke zuinige lampen je ook kiest, bedenk dat je bij een nieuw lichtplan vaak meer energie gaat gebruiken, simpelweg omdat de norm voor een goede lichtsterkte op 150 lux ligt. Veel bedrijven komen daar nu nog niet aan.’

Duizend euro aan lekstroom Niet zelden blijkt lekstroom nog een enorme kostenpost. ‘Bijvoorbeeld ongebruikte ventilatoren in de buitenmuren van oude grupstallen die nog wel zijn aangesloten op het stroomnet’, noemt Wijsman. ‘Laatst kwamen we op een bedrijf nog een oude ongebruikte hooibergventilator tegen die in een jaar nog voor 6000 kWh aan stroom vrat. Omgerekend betekende dit voor de veehouder een energieafrekening die 900 euro hoger uitpakte.’ l

Energieverbruik op het melkveebedrijf MELKWINNING

37%

Navraag naar het energieverbruik op melkveebedrijven leverde verschillende gegevens op. ‘Dat komt doordat bedrijven verschillen, maar ook doordat het management van veehouders verschilt’, aldus Harm Wientjes. Zo maakt zo’n 60 procent van de Nederlandse melkveebedrijven inmiddels gebruik van een voorkoeler en 65 procent van warmteterugwinning.

Over het algemeen verbruikt een Nederlands melkveebedrijf met 80 melkkoeien aan elektriciteit, exclusief privé en exclusief gas en diesel gemiddeld 49 kWh per 1000 liter melk (gegevens DLV). Een gemiddeld Vlaams be-

drijf gebruikt 55,3 kWh per 1000 liter melk, incl. jongvee (Inagro, zie illustratie melkpak). Dat komt neer op 37.760 kWh (5664 euro per jaar). Tine Degroote van Inagro analyseert: ‘Het verbruik voor de productie van melk ligt op Nederlandse bedrijven mogelijk iets lager dan op Vlaamse, maar daar staan vaak hogere andere automatiseringskosten tegenover.’ Inagro ontwikkelde een rekentool die het energieverbruik per bedrijf en bedrijfssituatie kan berekenen.

De rekentool van Inagro is te vinden op www.enerpedia.be

V E E T E E LT

VX09_SerieEnergieverbruik1.indd 21

M E I

2

2 0 1 4

21

19-05-14 15:24

I N T E RV I E W

ABAB-adviseur Twan de Bie: ‘Het draait in een bedrijfsplan steeds meer om het in beeld brengen van risico’s’

Melken met een buffer Twan de Bie windt er geen doekjes om. Investeringsplannen in grond leiden steevast tot een dalend rendement. De manager bedrijfsadvies bij ABAB accountants en adviseurs merkt dat melkveehouders hun bedrijf intensiveren. Naarmate melkveebedrijven meer afhankelijk zijn van ruwvoeraankoop en mestverwerking groeit de noodzaak voor een financiële buffer. tekst Tijmen van Zessen

H

ij werkte nog maar kort bij ABAB toen hij al direct beroering bracht onder de ABAB-klanten. Twan de Bie gaf eind 2007 een serie presentaties met als thema ‘Verdubbelen of verdwijnen’.

Betekende dit een pleidooi voor groeien om het groeien? Met de prikkelende titel was het in elk geval gelukt om de zalen vol publiek te krijgen. De Bie wilde melkveehouders aan het denken zetten, de realiteit was niet zo zwart-wit als de

22

V E E T E E LT

VX09_interview Twan de Bie.indd 22

MEI

2

uitnodiging deed vermoeden. Nu, ruim zes jaar later, blikt de manager bedrijfsadvies van ABAB accountants en adviseurs terug op zijn visie van toen en kijkt vooruit naar de melkveehouderij in een tijdperk zonder melkquotum.

Hoe kwam u destijds tot de titel ‘Verdubbelen of verdwijnen’?

‘Onze insteek was een titel te kiezen die prikkelend was. Wat daarachter zat, was

niet zo spannend. Er werden in die periode op grote schaal plannen gemaakt voor nieuwe stallen met 150 melkkoeien en twee robots. De ligboxenstallen van de jaren zeventig waren toe aan vervanging. Meestal bleek een nieuwe stal voor 70 koeien onvoldoende rendement op te leveren en was een opschaling naar bijvoorbeeld 150 koeien noodzakelijk om de investering haalbaar te maken. Doorgaan in de oude stallen was in ieder ge-

2014

19-05-14 12:04

val een doodlopende weg, vandaar de titel “Verdubbelen of verdwijnen”.’

Geldt dat nu nog steeds?

‘In mijn beleving wel. Dat betekent niet dat wij zeggen dat bedrijven moeten verdubbelen, maar door te groeien kun je een vernieuwing in de huisvesting vaak wel makkelijker financieren. Natuurlijk is dit sterk afhankelijk van de situatie van het bedrijf. Los daarvan zit het groeien de meeste boeren in de genen. Dat begint al met onze opvoeding en op school. Daar gaat het ook vaak om meer, groter en beter.’

Hoe lastig is het om de haalbaarheid van investeringsplannen door te rekenen nu prijzen

prijs wil je maximaal kunnen betalen voor een hectare mais? Is dat inclusief hakselen 2500 euro? Zorg dan dat je daarop je plan doorrekent.’

‘De moeilijkheid is dat onze langetermijnverwachting meestal is gebaseerd op de waan van de dag. Tijdens die presentatie eind 2007 liep de melkprijs tegen de vijftig euro per honderd kilo melk. De studieclubs die ik toen vroeg naar hun verwachting van de melkprijs voor de lange termijn, noemden meestal een bedrag tussen de 36 en 40 euro.

Noemde je een bedrag van 34 euro, dan werd je uitgelachen. Anderhalf jaar later lag de melkprijs op 25 euro per honderd kilo melk. Vroeg je studieclubs toen naar hun langetermijnverwachting van de

‘Grond moet je alleen kopen met geld dat je overhebt, je moet de daling in rendement kunnen dragen’ melkprijs, dan varieerde die van 25 tot 28 euro. Noemde je een bedrag van 30 euro, dan werd je eigenlijk weer uitgelachen.’

voor melk, voer en rente sterker fluctueren?

‘Tien jaar geleden bracht een bedrijfsplan in beeld wat je na investeren ging verdienen. Nu gaat het veel meer om het in beeld brengen van de risico’s door de kritieke opbrengstprijs voor melk door te rekenen. Vraag jezelf af bij welke melkprijs je de komende tien jaar minimaal aan je betalingsverplichtingen wilt kunnen voldoen. Hetzelfde kun je doen voor het aangekochte ruwvoer. Welke

Maar als je rekening wilt houden met een melkprijs van 25 cent blijven er weinig haalbare plannen over. Hoe ga je daarmee om?

‘Wij denken dat het verstandig is om rekening te houden met een buffer. Dat betekent dat je voor jezelf nagaat welke uitgaven je in tijden van lage melkprijzen tijdelijk kunt terugschroeven. Je zou bijvoorbeeld vervangingsinvesteringen kunnen uitstellen of je zou een jaartje niet af kunnen lossen. Heb je in die situatie nog een melkprijs van 28 cent nodig, dan heb je een buffer van 3 cent nodig om een prijs van 25 cent op te vangen. Voor een bedrijf met een miljoen kilo melk komt dat voor een periode van één jaar neer op een bedrag van 30.000 euro.’

Het ministerie van Economische Zaken en LTO streven naar grondgebonden groei. U hebt veel klanten in Noord-Brabant, hoe ziet u daar de kansen voor grondgebonden groei?

‘Het zou beter zijn als er meer grond beschikbaar was en melkveehouders in Brabant meer grond hadden, maar de realiteit is dat grond schaars is in Neder-

land en in Noord-Brabant zeker. Ook daar staat grond op het wensenlijstje van veel melkveehouders, maar telkens als je een plan met investeringen in grond doorrekent, daalt het rendement van het totale bedrijf. Grond moet je alleen kopen met geld dat je overhebt, je moet de daling in rendement kunnen dragen.’

Wanneer prijzen voor voer en mestverwerking verder stijgen, komt er op enig moment toch een kantelpunt waarop grondgebonden groei aantrekkelijker is?

‘Wij maken op dit moment plannen voor bedrijven die groeien naar 20.000, 25.000 maar soms ook naar 50.000 kilo melk per hectare. Het risico dat deze bedrijven lopen in tijden van lage melkprijzen is hoog, ze zijn meer afhankelijk van de voer- en mestmarkt. Maar uiteindelijk gaat het altijd om het bepalen van de melkprijs waarbij je minimaal wilt overleven. Voor de één kan 31 cent de grens zijn, terwijl een ander bij een prijs van 28 cent of lager nog wil kunnen overleven.’

‘Vanaf 2015 verdwijnen de kosten voor melkquotum. Daarvoor in de plaats komen kosten voor verplichte mestverwerking. Ik verwacht dat die kosten zullen meevallen. Door het stijgen van de percentages verplichte mestverwerking daalt het aanbod op de reguliere mestmarkt en kan een tekort aan mest ontstaan. Het zal mij niet verbazen als de ophaalbijdragen voor mest daardoor sterk zullen dalen.’

De afgelopen jaren is de kritieke opbrengstprijs voor melk steeds verder gestegen. Ziet u dit als een trend?

‘Over de lange termijn zie je dat de kritieke opbrengstprijs stijgt, maar de melkprijs ook. De marge blijft min of meer stabiel. Melkveehouders vangen stijgende kosten op door te groeien. Voor een aantal bedrijven blijft dit een goede strategie, maar voor andere is dit een doodlopend spoor.’

‘De afgelopen twintig jaar hebben we als adviseurs vooral naar de getallen gekeken, maar voor een veehouder is het ook belangrijk om na te denken over het type ondernemer of mens dat hij is.

Daarom maken we in onze bedrijfsplannen sinds kort een ondernemersscan.

Dat is geen toets van geschikt of ongeschikt, zoals in de reclame van de landmacht, het is voor ondernemers vaak een feest van herkenning en helpt uiteindelijk in het maken van een strategie die past bij de ondernemer, de onderneming en de omgeving.’ l

V E E T E E LT

VX09_interview Twan de Bie.indd 23

M E I

2

2 0 1 4

23

19-05-14 12:04

H I S T O R I E

Eeuw geleden begon de verwoestende werking van de Eerste Wereldoorlog

Drama en geluk in de marge van de Grote Oorlog De Grote Oorlog van 1914 tot 1918 kostte niet alleen aan bijna tien miljoen jonge mannen het leven. Ook de rundveeverbetering in België kreeg te maken met onherstelbare verliezen. Vooral de veehouders in West-Vlaanderen en hun historische Casselkoeien kregen het zwaar te verduren. tekst Reimer Strikwerda

N

og even en het is een eeuw geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

Nederland bleef neutraal, België was dat ook van plan. Daar kwam al snel een streep door toen de Duitse troepen (anders dan de bedoeling was) besloten via België op te rukken naar Frankrijk en onverwacht weerstand ondervonden van het bescheiden Belgische leger. Op 1 augustus mengde ook Engeland zich in de strijd en stuurde soldaten het Kanaal over.

Bij het West-Vlaamse stadje Ieper groeven de beide partijen zich in. Jarenlang hielKlaprozen, gerezen uit omgewoelde aarde: symbolen van de Grote Oorlog

den de legers elkaar in evenwicht in een landschap dat meer en meer veranderde in een modderpoel, toen de Belgische bevelhebber, koning Albert, besloot het gebied vanaf de kust bij Nieuwpoort tot de vallei van het riviertje de IJzer onder water te zetten. In de loopgraven rond Ieper vonden honderdduizenden jonge mannen een verschrikkelijke dood.

De inundatie van de IJzervallei had niet alleen gevolgen voor de strijdende legers, ook de landbouwers kregen er terdege mee te maken. Boeren moesten hun hoeven verlaten en voor zover dat mogelijk was, probeerden ze hun vee naar droge oorden te brengen. Het Belgische leger

Leopold Frateur (1877-1946) Als 22-jarige werd Frateur benoemd tot hoogleraar zoötechniek aan de universiteit van Leuven, waar hij het gedachtegoed van Gregor Mendel propageerde. Enkele jaren later vroeg het Belgische mi-

nisterie van Landbouw hem de theorie toepasbaar te maken voor de rundveehouderij, die tot dan, mede door een gebrekkige organisatie en de kleinschaligheid van de bedrijven, vrijwel geen vooruitgang liet zien. Vlak voor de Eerste Wereldoorlog maakte hij zijn plannen bekend,

maar pas erna kon het ‘stelsel Frateur’ realiteit worden: de eerste keurkwekerijen kwamen tot stand om de zuiverheid van de acht Belgische runderrassen te bevorderen. De grote architect van de omwenteling zag zijn idealen slechts mondjesmaat werkelijkheid worden.

Folkert Posthuma (1874-1943) Na zijn landbouwkundige opleiding in Wageningen en het Duitse Halle kon Folkert Posthuma in 1899 aan de slag als zuivelconsulent in Drenthe.

In 1905 werd hij secretaris van de zuivelbond FNZ. Vooral

24

VVE EE ET TE EE EL LT T J M AN E IU A2 R 2I 0 11 /42

VX09_gevolgen fokkerij WO1.indd 24

door zijn overtuigende spreekbeurten kreeg hij landelijke bekendheid, zodat hij in 1914 werd benoemd als minister van Landbouw, Nijverheid en Handel.

Posthuma nam ingrijpende besluiten op het gebied van im- en export en de voedselvoorziening. Na de oorlog bekleedde

hij een veelheid van functies op een breed gebied: in 1933 legde hij in één keer 24 bestuursfuncties neer om zich te kunnen concentreren op zijn verweer tegen het crisisbeleid van de regering. Zijn Duitsgezinde houding werd hem in 1943 fataal: hij werd in zijn huis neergeschoten.

2009

19-05-14 15:20

Fries fokvee in 1914 nog net op tijd veilig in Engeland Het Britse zwartbontstamboek werd opgericht in 1909 en al snel werd duidelijk dat een impuls vanuit Friesland door veel leden noodzakelijk werd geacht.

Maar import vanuit Nederland was onmogelijk, sinds de mond-en-klauwzeer daar geregeld huishield. In 1911 werd de ziekte op meer dan 70.000 rundveebedrijven geconstateerd.

Het bestuur van ‘the British Friesian Cattle Society’ wist met de Britse regering een afspraak te maken om jonge dieren in Friesland aan te kopen, wanneer absolute geheimhouding gegarandeerd kon worden. Voorzitter Trevor Williams en secretaris George Hobson oriënteerden zich en in september 1913 zaten de Britse deskundigen op de tribune tijdens de grote landbouwtentoonstelling in Den Haag. Daar zagen ze de bedrijfsgroep van Simon Knol uit Hartwerd zegevieren en vooral waren ze onder de indruk van de nazaten van de stier Ceres uit de stal van Hoite Schaap uit Deersum.

In 1914 kwam een kleine commissie naar Friesland om veertig jonge stieren en twintig hokkelingen aan te kopen, in Engeland werd in alle stilte een veeboot gecharterd. Die was op 31 juli nauwelijks vanuit Harlingen in de haven van

Tilbury gearriveerd, of Engeland verklaarde Duitsland de oorlog. De ruim 300 leden van het jonge stamboek – die garant stonden voor de aankoop – konden tevreden zijn, maar de regering had bevolen dat het vee nog drie maanden in quarantaine moest blijven voordat het tijdens een openbare veiling verkocht mocht worden: alleen aan stamboekleden.

De zestig jonge dieren waren in Friesland aangekocht voor 29.330 gulden, tijdens de quarantaine ging een stier dood, maar tijdens de veiling bracht de rest in totaal 179.150 gulden op. ‘Een reusachtig bedrag’, schreef FRS-secretaris Edzard van Welderen baron Rengers en haast met enige jaloezie merkte hij op dat het Britse stamboek er ‘na aftrek van de aankoop en de onkosten ongeveer 120.000 gulden aan over houdt’.

De invloed van de Friese import was enorm. Secretaris George Hobson schreef in 1930 dat ‘er in de British-Friesian fokkerij vrijwel geen zwartbonten zijn te vinden, die geen bloed van de ’14-import uit Holland in de aderen hebben’.

Een van de invloedrijke importstieren bleek Adema 50 uit stal Knol. Hij was via vader Pel 17 – de aanvoerder van de win-

Beeld van het West-Vlaamse dorp Elverdinghe bij Ieper aan de vooravond van de oorlog

was daarbij zo veel mogelijk behulpzaam, het had er alle belang bij dat de soldaten voedsel tot hun beschikking konden houden. Maar van de 60.000 runderen die op transport gingen naar Antwerpen, kwamen er maar een 10.000 levend aan.

Modderige trechtervelden Met de Belgische rundveestapel stond het er vóór de Grote Oorlog bepaald niet rooskleurig voor. Veekweeksyndicaten en stamboeken kwamen maar niet van de grond, omdat de boeren het veel te veel moeite vonden om de gegevens – bijvoor-

Adema 50, importstier uit 1914

nende bedrijfscollectie in 1913 – een kleinzoon van de stier Zeppelin en van de bijzondere fokkoe Pel 11, die ruim 17 jaar oud werd. Zijn moeder was de koe Adema 35, die in stal Knol de rechtstreekse stammoeder werd van beroemde fokstieren als Adema’s Athleet en Adema 197.

Geen wonder dat Findlay (imp) Adema 50th – zoals hij in zijn nieuwe vaderland heette – naam maakte als fokstier, terwijl George Hobson in 1930 van de vrouwelijke importdieren meldde dat ze op vele fronten uitblonken, zoals een mals voorkomen, vetgehalte en levensduur.

rond de IJzer, het Casselse ras, sterk verwant aan – want ‘uit dezelfde raswieg gesproten’ als – het vee uit het aangrenzende gebied van Noordwest-Frankrijk.

De dichter Guido Gezelle had aan de mahonierode Casselkoeien nog zijn beroemde gedicht gewijd.

Maar na de oorlog meldden twee verkenners van het verwoeste land: ‘O dat schoon West-Vlaanderen van voorheen!

Hoe is het toegetakeld! Wat langs den Yzer te zien is aan jammer en ellende is eenvoudig onbeschrijflijk. Wat van vroe-

beeld die van de melkcontrole – van hun paar beesten vast te leggen. Ze hadden wel andere zaken aan hun hoofd, bijvoorbeeld de boterproductie en -verkoop.

Maar toch, de ambitieuze Leuvense hoogleraar Leopold Frateur (zie kader) bleef volhouden dat het mengelmoes van Belgische rundveerassen voldoende mogelijkheden bood om in zuivere vorm gehandhaafd te blijven. Dat gold zeker voor het Vlaamse ras in het oorlogsgebied Nadat de IJzervlakte onder water was gezet, werd het vee afgevoerd

V E E T E E LT

VX09_gevolgen fokkerij WO1.indd 25

M E I

2

2 0 1 4

25

19-05-14 15:15

H I S T O R I E

den de beste fokdieren opgeëist, terwijl een ander deel werd gebruikt als vleesrantsoen voor de legers. De conclusie moest dan ook zijn dat de veestapel niet alleen enorm was ingekrompen, maar dat ook de kwaliteit van de overgebleven dieren sterk was gedaald.

Gouden tijd voor stamboeken

Op Belgische kerkhoven, zoals te Poperinge, liggen vele gesneuvelde soldaten begraven

ger een lachende pachthoeve was, blijft nog een hoop puin over. Waar vroeger de vruchtbare vlakte met rijken oogst prijkte, strekt zich nu een onafzienbare wildernis uit van modderige trechtervelden met riet en lis en met allerlei onkruid begroeid. Het paaltje daar met het bordje duidt de plaats aan waar voorheen een bloeiend dorp u tegenlachte.’

Werd de totale rundveestapel tijdens de

oorlog van ruim 1,8 miljoen dieren gereduceerd tot minder dan 1,3 miljoen tijdens de telling in 1919, van de veestapel in West-Vlaanderen van 278.000 stuks in 1913 bleven slechts 86.000 stuks over na de oorlog. Trouwens ook Oost-Vlaanderen zag ruim de helft van de koeien vernietigd.

Niets bleef de rundveehouderij bespaard, want in het bezette deel van België wer-

In het neutrale Nederland vonden niet alleen meer dan een miljoen Belgische evacués onderdak, veel boerenzoons werden juist in de hooitijd van 1914 onder de wapenen geroepen.

Ingrijpender werden in de loop van de oorlogsjaren de problemen op het gebied van de voedselvoorziening, die – zo bleek – voor een belangrijk deel afhankelijk was van de invoer van buitenlandse granen. En die werd door de oorlogsomstandigheden, zoals het gevaar voor zeeschepen, zeker toen Amerika zich met de strijd bemoeide, ernstig belemmerd. Minister Folkert Posthuma (zie kader pagina 24), hier en daar toch al niet geliefd vanwege zijn openlijke pro-Duitse houding, joeg met name de veeboeren tegen zich in het harnas toen hij hen verplichtte een belangrijk deel van hun grasland te scheuren voor graanteelt.

Ook een aantal keurmeesters van het NRS-stamboek werd gemobiliseerd, zodat het inspectiewerk vertraging opliep. Daar viel mee te leven, belangrijker werd op den duur dat de export helemaal stil kwam te liggen. In augustus 1915 kwam

Frans Adolf haalde zijn eindbestemming Zuid-Afrika niet Op de nationale tentoonstelling van 1913 in Den Haag maakte Florens Groneman uit het Noord-Hollandse Wieringerwaard een prachtig debuut: zijn bedrijfsgroep won de hoofdprijs. Een van de blikvangers was de fokstier van dat moment: Frans Adolf, gefokt door buurman Klaas Kaan en representant van generaties Fransstieren. Groneman kocht het kalf eind 1912 voor 250 gulden omdat hij in hem de ideale nieuwe fokstier zag. Daarom sloeg hij diverse lucratieve aanbiedingen af die hij kreeg toen de stier met 84,3 punten in het NRS was ingeschreven, maar zeker nadat Frans Adolf in 1913 in Den Haag had geschitterd en op de voorjaarskeuring van 1914 in Wieringerwaard (met extra punten voor afstamming) 98 punten had gekregen. Dat was nog eens nieuws!

Pas in de loop van het jaar ging Groneman door de bocht voor een bod, omdat hij een jaargang prachtige kalveren van de stier had. Een Zuid-Afrikaanse koper had 3500

26

VVEEEETTEEEELLTT J M AN E IU A 2 R2I 0 11 /4 2

VX09_gevolgen fokkerij WO1.indd 26

gulden betaald. Op 3 juni 1914 ging de stier met een aantal vrouwelijke dieren in Rotterdam aan boord van een Duits schip.

Maar halverwege de lange tocht richting Kaapstad kreeg de kapitein per radio het bericht uit te wijken naar een haven in het neutrale Portugees Afrika: de oorlog was uitgebroken en men vreesde dat het schip zou worden gevorderd.

Alle dieren werden van boord gehaald en geslacht, ‘ook Frans Adolf, die het slachtoffer werd van een nieuw ontwikkelde communicatietechniek’, zo schreef Volkert Nobel in zijn boek over de Gronemanfamilie.

De jaargang dochters van de stier stonden in de boerderij in de Anna Paulownapolder te wachten op hun eerste afkalven, toen deze bij de januaristorm van 1916 totaal werd verwoest. Maar één van de zeventien dochters van Frans Adolf overleefde de overstroming en die moest enkele jaren later worden afgemaakt.

Florens Groneman was een gebroken

man, die deze ramp aangreep om (met succes, zo zou naderhand blijken) nieuwe fokstammen op te bouwen uit door hem al lang bewonderde Friese koeienfamilies.

Frans Adolf, slachtoffer van de oorlog in een neutraal land

2009

19-05-14 15:15

K O E PA D

Belgische evacués in het Nederlandse vluchtoord bij Uden

minister Posthuma met de mogelijkheid om vee dat in een stamboek was ingeschreven, te exporteren naar Duitsland of Oostenrijk. Het ging al snel om duizenden dieren, waarvoor de stamboeken een toestemmingsbewijs van 15 gulden aan exporteurs konden verstrekken.

Het werden gouden tijden voor de stamboeken, de ledenaantallen groeiden en het NRS kwam zelfs in de verleiding zelf de lucratieve export ter hand te nemen.

Uiteindelijk koos men voor een tussenoplossing: de Vee-Export- en Handelsvereeniging van de Leden van het NRS met Floor Hartog als ambitieuze directeur en NRS-bestuurder Jan Luchies Nysingh uit De Wijk als president-commissaris.

Veeverbetering weerbarstig Het geteisterde België bleef als afzetland van Nederlands fokvee van zeer bescheiden betekenis. Immers, Frateur had in zijn schema voor ras- en gebiedsomschrijving van 1919 maar een beperkte invloed voor de Nederlandse zwart- en roodbonten ingeruimd.

Hij mikte op de kracht van de eigen koeienrassen, waarvan hij via strakke schema’s van haast extreme inteelt de sterke punten wilde verankeren. Daarin kreeg hij niet alleen de steun van de eigen veeteeltconsulenten, maar ook van de

Nederlandse internationaal erkende geneticus Arend Hagedoorn. Die vond het bijvoorbeeld zeer te betreuren dat de Noord-Hollandse fokker Florens Groneman na de dood van een generatie jonge koeien nieuw fokmateriaal zocht in Friesland. Hagedoorn vond dat een voorbeeld van het kruisen van rassen.

Leopold Frateur was een realist: hij schatte na het einde van de Grote Oorlog dat het minstens achttien jaar zou duren voor de werkelijke resultaten van zijn ‘stelsel’ konden worden beoordeeld. En de praktijk bleek nog veel weerbarstiger.

De oorlog was nog nauwelijks voorbij of mond-en-klauwzeer stak de kop weer op – de Duitse bezetters werden er zelfs van verdacht dat ze tijdens hun aftocht het virus alle kans gunden. Met hulp van de Franse buren lukte het de veehouders in West-Vlaanderen nieuwe impulsen te geven aan het rode Vlaamse ras, ruim veertig jaar later stond in het beroemde kistation van het Franse Douai naast Friese stieren als Jelsumer Gerard Wouter en Adema 584 de mahoniebruine Beau-Sire.

De glorie bleek nog korter van duur dan die van de zwartbonten: beide rassen zijn intussen min of meer zeldzaam.

Ook de fokkerijtheorieën van Leopold Frateur en Arend Hagedoorn bleken achterhaald. l

In 1914 stuurde Leendert de Geyter uit Huise zijn stier nog naar de keuring in Gent

In het Groningse Amsweer is op 78-jarige leeftijd overleden Aad van Velzen. In 1974 vertrok hij vanuit het Zuid-Hollandse Schipluiden naar Amsweer, waar hij bouwde aan een productieve melkveestapel, die vooral opviel door een hoge levensduur. Samen met zijn broer Kees, die werkte bij HG en CR Delta, koos hij soms minder populaire fokstieren, die op dit punt uitblonken.

In 2004 deed Aad van Velzen zijn boerderij over aan zijn zoon Arno.

Aad van Velzen

Albert Reurink

Albert Reurink (52) is toegetreden tot de directie van de Amerikaanse ki-organisatie Accelerated Genetics. Reurink draagt binnen de directie de verantwoordelijkheid voor de marketing buiten de VS. Reurink startte zijn loopbaan bij Holland Genetics waar hij de verkoop van sperma naar het buitenland invulling gaf. Van 2002 tot 2006 zette hij voor de Britse ki-organisatie Cogent de spermaverkoop in WestEuropa op. De laatste jaren was Reurink in dienst van Genus ABS. Paul Vriesekoop (56) gaat voor CRV aan de slag als managing director Zuid-Amerika. Vriesekoop verhuist daarvoor naar Brazilië, waar ki-station CRV Lagoa is gevestigd.

Voordat Vriesekoop in 2013 in dienst trad bij CRV, was hij werkzaam bij Wageningen Livestock Research.

Jan Venneman (64) wordt de directeur van het European Forum For Farm Animal Breeders (EFFAB).

EFFAB is een platform van fokkerijorganisaties dat lobbywerk verricht in Brussel rondom zoötechnische regelgeving. Venneman werkte afgelopen zeven jaar voor CRV als directeur internationale relaties, maar werd vooral bekend toen hij negen jaar lang directeur was van Veepro Holland.

V E E T E E VL ET E JT AE N E LUTA RMI E 1I /22 22001049

VX09_gevolgen fokkerij WO1.indd 27

27

19-05-14 15:20

EN

SCHA

E L IJ K

BE

W

PP

Koecomfort MEER MELK EN Koecomfort Het beste voor uw koeien ??

Het beste voor uw koeien ??

GEZONDER VEE ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ??

Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor ??

W ET

agina 1

EZEN

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ??

Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !!

Dual Waterbed !! !!

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

AL JARENLANG DÉ NUMMER 1 gefermenteerde gist; voor een optimale pensgezondheid en voerefficiëntie

Wetenschappelijk bewezen;

Stabiliseert het pensmilieu en gaat pensverzuring tegen Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug. de groei van micro-organisme in de pens Meest duurzaam eindeloos blijvende Stimuleert duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht.

Meest duurzaam duurzaam koematras, koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende blijvende veerkracht. veerkracht.

Meest Behoud vanop uwstrooisel koeien en reduceren op dierenartskosten.

Door besparing en arbeid verdient het zich snel terug.de melkproductie sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug.

Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel terug. duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht.

Verhoogt Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug.

Verbetert Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug.de! vertering en voerefficiëntie sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich terug.

Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Verlaagt (kracht) Conclusie: zonder meerprijs !! voerkosten Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Verbetert de algemene gezondheid Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !!

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Unieke claim; Hogere droge stof opname bij verse koeien

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 BEREKEN UW VOORDEEL OP Woltersweg 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 Eiberkamp 2 33 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg 050-5732777

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

GEZONDEPENS.NL

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

Tel: +31(0)594-501700 9351 VTAduard LEEK B.V. ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG – Tel. 050-5732777 / International – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl

mail@speerstra.com

28

koeien met as komt, in VX09_p28.indd

V E E T E E LT

28

MEI

2

T +31 (0)514 569 001

2014

19-05-14 15:28

S E R IE

K A M P I O E N E N

I N

D E

K I J K E R

Op weg naar de NRM van 2014 blikt Veeteelt terug op de dertiende NRM in 2012. In de komende nummers aandacht voor de (reserve)kampioenen van toen. Wie wonnen er, hoe is het deze koeien sindsdien vergaan en gaan ze hun titel verdedigen?

O V

N U E VA

S E N I O R K A M P I O E N E

R O O D B O N T

Marco Nieuwenhuis: ‘Een sport om weer de NRM te halen’ In 2010 was ze de verrassing van de NRM. Twee jaar later slaagde OV Nueva er opnieuw in om de seniortitel op haar naam te schrijven. ‘En dat na een zwaar jaar met onder meer een lebmaagverdraaiing.

De eerste titel overkwam ons gewoon, maar de tweede was ook heel bijzonder, juist omdat het zo veel moeite had gekost haar er weer bovenop te krijgen’, geeft Marco Nieuwenhuis uit Klarenbeek aan.

Over ruim een maand wacht de bijna tien jaar oude Sputnicdochter wellicht het derde optreden op de NRM. ‘Het is een klein beetje een sport geworden om opnieuw de NRM te halen. We hopen dat het nu weer lukt, maar omdat ze twee weken geleden kreupel liep beslist de selectiecommissie pas vlak voor de NRM of ze definitief wordt aangewezen.’

Nieuwenhuis vindt dat Nueva nog steeds beter wordt. ‘Als je vier jaar geleden had gevraagd wat haar beste onderdeel is, dan

BARENDONK WILMA 208

had ik de uier gezegd. Nu voeg ik daar frame aan toe. Als vaars was Nueva licht in de voorhand, nu is ze uitgediept en een zware koe geworden. Ze is veel beter in verhouding, alles past beter bij elkaar.’

Overdag gaat Nueva met de rest van het koppel de wei in, maar ’s nachts houdt Nieuwenhuis haar apart. ‘We hebben twee jaar geleden een nieuwe stal gebouwd met een separatieruimte met boxen van 1,35 meter breed. Daar gaat Nueva na het melken in. Ik wil met haar gewoon geen risico lopen.’

Nueva was de eerste – en tot nu toe ook de enige – koe van het bedrijf die deelneemt aan de NRM. Ook voor de vier dochters van Nueva is NRM-deelname nog een brug te ver. ‘Haar Jotandochter heeft qua exterieur de manieren van haar moeder. We hadden haar wel opgegeven voor de NRM, maar ze is in de tweede ronde helaas afgevallen.’

RESERVEKAMPIOENE SENIOREN ROODBONT

Jan Hermanussen: ‘Uiteindelijk de beste van de zeven zusjes’ Zes Barendonkkoeien waren al aangewezen voor de NRM, waaronder de regerend vaarzenkampioene Brasilera. Maar Barendonk Wilma 208, de reservekampioene bij de senioren in 2012, moest lang wachten op het verlossende bericht dat ze naar de NRM mag. ‘Al komt de selectiecommissie kort voor de NRM nog wel even kijken. Wilma heeft drie weken geleden voor de zesde keer gekalfd en de uier is nog niet helemaal vrij van zucht. Dat maakt het lastig om haar kansen in te schatten’, geeft Jan Hermanussen aan.

De fokker uit het Brabantse Beers zal de NRM-deelname in 2012 niet snel vergeten. ‘Dat was voor ons een bijzonder hoogtepunt. De vaarzenkampioene én de reservekampioene bij de senioren; dat zullen we niet snel meer evenaren.’

Hermanussen omschrijft Wilma 208 als een krachtige koe met veel jeugd en super beenwerk. ‘Ze heeft enorm veel uitstra-

ling. Ze heeft iets extra’s als ze in de ring komt. Bovendien heeft ze echt de wil om melk te geven en te overleven.’

De met 92 punten ingeschreven Wilma produceert al weer 45 kg per dag. Haar lopend levenstotaal ligt op bijna 60.000 kg melk met gemiddeld 4,09% eiwit. KI De Toekomst heeft twee zonen – van Destry en Mr Savage – ingezet, terwijl KI Kampen nu een stierkalfje van Timon in onderzoek heeft. In de Barendonkstal lopen vier dochters van Man-O-Man. ‘Ik heb Wilma met Man-O-Man gespoeld om wat ander bloed in de stal te krijgen. Uit één van die vaarzen hebben we nu alweer een mooi rood kalfje van Big Apple.’

De acht jaar oude Wilma is zelf de jongste van de zeven bekende Classiczusjes uit Wilma 116 (v. Tulip), waarvan er nog drie in leven zijn. ‘Vanaf het begin hoorde ze bij de beteren, maar uiteindelijk kan ik wel zeggen dat zij de beste is geworden.’

V E E T E E LT

VX09_kampioen in de kijker.indd 29

M E I

2

2 0 1 4

29

19-05-14 15:19

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT VANAF NU MAKKELIJKER Better Life Gezondheid & Better Life EfficiĂŤntie: de nieuwe fokkerijgetallen van CRV

470-13 Campagne-meisje.indd 1

31-01-14 10:14

Gezonde cijfers haal je niet zomaar. Daar zijn behalve gezond boerenverstand ook concrete gegevens voor nodig: in één oogopslag weten welke stier goed scoort op gezondheid en efficiëntie. CRV helpt u daar graag bij.

Met Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie, twee nieuwe en waardevolle fokkerijgetallen waarmee

u uw veestapel gericht verbetert op gezondheid en efficiëntie. Voor uw gemak en om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen hebben we aantrekkelijke Better Lifestierenpakketten samengesteld in SAP en Stierwijzer.

Meer weten? Kijk dan op onze website.

WWW.CRV4ALL.NL - WWW.CRV4ALL.BE

470-13 Campagne-meisje.indd 2

31-01-14 10:14

Foto: Alex Arkink

KODAK, UITBLINKER IN EFFICIËNTIE U wilt een veestapel met een hoge levensproductie, zonder extra werk.

U heeft het immers al druk genoeg. Maar hoe weet u welke stier dat biedt?

De fokwaarden vertellen u veel, maar niet concreet welke stier het beste scoort op efficiëntie.

Better Life Efficiëntie van CRV doet dat wel. Better Life Efficiëntie is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Kodak scoort een mooie 8% op efficiëntie. Het resultaat?

Kodakdochters die onopvallend zijn in de stal en opvallen in melkopbrengst en gezondheidskenmerken.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI EFFICIËNTIE GEZONDHEID LEVENSDUUR KG MELK

198 7 6 624 543

Meer informatie over Better Life Efficiëntie vindt u op onze website.

BETTER COWS | BETTER LIFE

142-14 Kodak [VX06_p42].indd 1

02-04-14 15:15

Foto: Alex Arkink

ATLANTIC, DE GEZONDSTE STIER VAN DE KLAS U wilt zich geen zorgen maken over de gezondheid van uw veestapel, maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet welke stier het beste scoort op gezondheid.

Better Life Gezondheid van CRV doet dat wel. Better Life Gezondheid is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Atlantic scoort 11% op het gebied van gezondheid: een oogstrelend exterieur en een lange levensduur. Een prachtcombinatie die leidt tot een indrukwekkende levensproductie.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa: 234165

(zb-basis)

NVI GEZONDHEID EFFICIËNTIE LEVENSDUUR KG MELK

318 11 5 745 562

Meer informatie over Better Life Gezondheid vindt u op onze website.

CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

142-14 Atlantic [VX06_p43].indd 1

11-04-14 10:06

M A R K T K A P I TA A L

Verplichte mestverwerking zorgt voor afvlakking van de pieken in het aanbod van mest

Sturen in het mestaanbod De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelijks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termijn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden?

Deze editie van de rubriek ‘Markt’ gaat over mest.

Nu de verplichte mestverwerking in de wet is vastgelegd en de derogatie voor Nederland is verlengd, kan de mestmarkt de balans opmaken. In theorie zal de verplichte mestverwerking de mestmarkt niet beïnvloeden, maar de praktijk pakt soms anders uit.

D

e nieuwe mestwetgeving die op 1 januari is ingevoerd, zet de mestmarkt in beweging. Niet in de zin dat vraag en aanbod nu volledig uit balans raken, maar de verplichting tot mestverwerking maant het bedrijfsleven wel om in actie te komen.

Ruim twee jaar geleden werkte Ben Rooijackers al aan de realisatie van een mestverwerkingsinstallatie in Ysselsteyn, maar pas onlangs heeft het initiatief een duw in de rug gekregen. Rooijackers is manager bij Mestac, een producentencoöperatie die zich richt op de afzet van mestoverschot. ‘De financiering en de vergunningen zijn nu eindelijk rond, we gaan bouwen zodra er voldoende veehouders zijn die de mest in Ysselsteyn willen laten verwerken. Door zich in te kopen verzekeren veehouders zich voor langere termijn aan het voldoen aan de ver werkingsplicht.’

Rooijackers verwacht dat rundveedrijfmest de varkensmest gaat verdringen

tekst Tijmen van Zessen kadertekst Herma van den Pol

op de mestmarkt. Doordat varkensmest goedkoper is om te laten verwerken in een installatie en akkerbouwers vooral vragen om rundveemest, ligt het voor de hand dat de markt voor mesthandel zich meer concentreert op rundvee. ‘Melkveehouders die rundveemest moeten laten verwerken, kunnen ruilen met een varkenshouder via een VVO, een vervangende verwerkingsovereenkomst. De varkenshouder laat dan een extra deel van zijn varkensmest verwerken.’

De constructie is met name handig voor melkveebedrijven die ver af liggen van een verwerkingsinstallatie. Zij kunnen de mest goedkoper afzetten in eigen regio en voldoen aan de verwerkingsplicht. Rooijackers wil wel duidelijk maken dat rundveehouders zich moeten realiseren dat er zonder mestverwer-

kingsinstallatie ook geen VVO’s afgesloten kunnen worden.

Eerlijke verdeelsleutel De prijs van een VVO baseert Mestac op de meerprijs die het verwerken van varkensmest met zich meebrengt. Die ligt op zo’n zes euro per kuub bij een fosfaatgehalte van vier kilo per kuub. Daarmee betalen melkveehouders 1,5 euro per kilo te verwerken fosfaat.

‘Dat is omgerekend naar rundveemest een bedrag van 2,25 euro per ton, als je uitgaat van een fosfaatgehalte van 1,5 kilo per kuub rundveemest. Als de reguliere afzet van mest acht euro per kuub kost, dan ben je voor iets meer dan tien euro per kuub dus van je mest af, inclusief verwerkingsplicht’, legt Rooijackers uit. De varkenshouder krijgt alleen zijn

Uitbreiding melkveehouderij zet mestmarkt op scherp Uitbreidingen in de melkveehouderij maken van mest weer een ‘hot’ item. Nederland kent immers al een mestoverschot en groei in de melkveehouderij maakt de zaken er niet beter op. Gehoopt wordt dat de Kringloopwijzer wat lucht kan gaan geven op bedrijfsniveau, maar tot het systeem officieel erkend is, blijft mest een lastig vraagstuk.

Door het groeiende aanbod is rundveemest serieuze concurrentie geworden voor varkensdrijfmest. Het voordeel dat melkveehouders nog hebben, is dat ze veelal grondgebonden zijn. Omdat de meerderheid van de bedrijven beschikt

34

over een te klein overschot, geldt de mestverwerkingsplicht voor deze bedrijven niet. Tegelijk geeft het ontbreken van cijfers over de verwerkingsplichtige bedrijven aan dat er nog veel onduidelijkheid is over de impact van het nieuwe mestbeleid.

Na 2015 worden de zaken eenvoudiger.

Groeien in de melkveehouderij kan dan alleen nog via grondaankopen of verplichte mestverwerking. Ondertussen scherpt de overheid de verwerkingspercentages elk jaar aan tot de mestmarkt in balans is.

Voor de middellange termijn geeft DCA

aan dat rundveedrijfmest waarschijnlijk varkensmest gaat verdringen. Maar als de economische situatie bij varkenshouders niet verbetert, kan deze verdringing een vervelende bijsmaak krijgen. Dit komt doordat de problemen op de mestmarkt alleen maar groter worden als varkenshouders de mest niet kunnen laten verwerken. Denk aan regelgeving in Nederland, maar ook vanuit Brussel. Via de mest drukken de intensieve veehouders een grote stempel op de melkveesector.

K A P I T AWWW.DCA.NL A L

V EEV T E E LT TE EJ LAT N M UA E IR I 2 1 2/ 02 1 2 4009

VX09_Markt.indd 34

19-05-14 17:02

D E 2009

2008

2010

2011

2012

2013

2014

V I S I E

VA N

MELKVEEHOUDER

30

G E R B E N I E M H O F F, R A D E W I J K

28 euro/1000 ton

26 24 22 20 18 16 14

1

4

7

10

13

16

19

22

25 28 weken

31

34

37

40

43

46

49

52

Figuur 1 – Gemiddelde ophaalbijdrage vleesvarkensdrijfmest in gebieden Deurne, Tilburg, Uden en Lichtenvoorde (bron: DCA Kenniscentrum)

meerkosten gecompenseerd. Rooijackers vindt dit een eerlijke verdeelsleutel. ‘Beide partijen moeten elkaar het voordeel gunnen, voor de varkenshouder is het voordeel dat hij een vlak afvoerpatroon van zijn mest krijgt. Hij is daarmee niet afhankelijk van seizoensinvloeden of weersomstandigheden.’

Volgens Rooijackers kan de ophaalbijdrage voor reguliere mest op termijn gaan dalen, omdat het totale mestaanbod daalt. ‘Door het topje van het mestoverschot te verwerken, kan de bulk eronder goedkoper worden.’

Wiebren van Stralen, beleidsadviseur mest en mineralen bij LTO, vraagt zich af of dit al op korte termijn merkbaar is. ‘In theorie zal het verplicht verwerken van mestoverschotten de mestmarkt niet sterk beïnvloeden. De verplichting geldt alleen voor de mest die niet in Nederland past, en die mest ging toch al de grens over.’ Maar de praktijk werkt wellicht anders, erkent Van Stralen. ‘In de praktijk wordt er al snel wat ruimer afgesloten in verwerkingsovereenkomsten. Als dat betekent dat er landelijk twee procent meer wordt verwerkt, dan gaat het al om an-

derhalf miljoen kilo fosfaat.’ Bovendien zorgt het evenwicht in de mestmarkt voor een kanteling van een aanbodgestuurde markt naar een regionaal vraaggestuurde markt. In gebieden waar weinig mest is, ontstaat schaarste, verwacht Van Stralen. ‘Die signalen zijn er al in delen van Noord-Holland, Groningen en Friesland.’

Fosfaatplafond De recente ontwikkelingen bij de verlenging van derogatie hebben per saldo op de mestmarkt weinig effect. Volgens Wiebren van Stralen ontstaat er door het hogere aandeel grasland één miljoen kilo meer plaatsingsruimte voor fosfaat, maar wordt dit effect tenietgedaan door de lagere gebruiksnorm voor dierlijke mest op zandgrond. ‘Het kan wel zo zijn dat bedrijven van een fosfaatoverschot opschuiven naar een stikstofoverschot.’

Door het vroege voorjaar hebben de meeste veehouders zich nog niet enorm ingespannen om mestverwerking voor hun overschot te organiseren. Pieter Post, mesthandelaar voor DCA-Markt, ziet wel dat nu de voorjaarsaanwending zo goed

Hoe dan ook mest verwerken ‘Ik merk dat het onderwerp mestverwerking nog steeds niet leeft onder boeren. Terwijl de meesten wel stappen moeten ondernemen als ze willen groeien met hun bedrijf. Ik betwijfel dan ook of er wel voldoende verwerkingsinstallaties worden gebouwd om de mest vanaf 2015 te verwerken.

Wie groeien wil met zijn bedrijf, kan het zich niet permitteren zijn handen af te trekken van mestverwerking.’

‘We kunnen nu alle mest nog plaatsen, maar we lopen wel tegen de grens van mestverwerking aan. Zeker als blijkt dat onze zandgrond valt onder de zone waar de derogatie uitkomt op 230 kilo stikstof per hectare.

Ik wil groeien, dus het moment om mest te verwerken komt hoe dan ook.

In deze regio is geen mestverwerkingsinstallatie om bij aan te sluiten, daarom zou ik nu kiezen voor een vervangende verwerkingsovereenkomst.’

als afgerond is, mestverwerking gaat leven. Ook hij denkt dat de mestmarkt op termijn meer lucht krijgt nu de verwerkingsplicht in de wet is vastgelegd. ‘Varkenshouders wachtten tot nu toe vaak tot het laatste moment met afvoeren. Als er elk moment mest verwerkt kan worden in een installatie kunnen varkenshouders hun mest geleidelijker afvoeren, waardoor de druk op het eind van de winter kan afnemen.’

Figuur 1 zet de tendens op de mestmarkt van de afgelopen jaren uiteen. Volgens Post wordt er mestverwerkingscapaciteit bijgebouwd om in 2015 over voldoende capaciteit te beschikken. Of dat lukt, zal moeten blijken. Van Stralen is positief: ‘In 2015 moeten melkveehouders de mest van niet grondgebonden groei volledig verwerken. Het idee is dat het hard kan gaan met die groei, maar het fosfaatplafond gaat dat op enig moment keren.

En is er geen verwerking, dan mag je die extra koeien niet houden.’ l

V E E T E E LT

VX09_Markt.indd 35

ME I

2

2 0 1 4

35

19-05-14 15:29

Samen werken aan diergezondheid

Minder of meer mineralen voeren?

Dé Mineralencheck. Zeker weten.

Doe dé Mineralencheck

Meld u aan

Krijg zekerheid over de jodium-, koper- en seleniumvoorziening bij uw melkgevende koeien. www.mineralencheck.nl Dé Mineralencheck geeft inzicht via tankmelkonderzoek en helpt bij te sturen waar nodig.

GD 14.171

GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770 (0,20 cent per minuut) www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl

14.171-Adv-Tankmelk-Mineralen-88x125.indd 1

14-05-14 16:42

the winner

Immuunsysteem natuurlijk in balans

proven quality

new design

UITNODIGING Ter gelegenheid van ons 40-jarig jubileum nodigen wij u graag uit op de OPEN DAG van onze 2 productievestigingen in Etten-Leur.

U bent van harte welkom op 22 juni 2014 van 10.00u tot 18.00u.

the original

Bij aankoop van een Peecon machine vanaf €1.250 ontvangt u gratis een gelimiteerde mascotte koe

...natuurlijk gezonder!

Aanvullend voeder ter ondersteuning van de algemene gezondheid van rundvee

time saving

VetrinolTM bevat een gepatenteerd knoflookextract afgeleid van 100% gestandaardiseerd en gestabiliseerd allicine.

InQpharm Animal Health Europe B.V. Bestellingen en klantenservice: 030 89 05 799

info-eu@inqpharm.com - www.vetrinol.com new generation

Munnikenheiweg 47 - 4879 NE Etten-Leur Tel.: 076-5046666 - www.peetersgroup.com

36

VX09_p36.indd 36

V E E T E E LT

MEI

2

2014

19-05-14 15:16

S P E C IA L

K L I M A A T B E H E E R S I N G

Met de eerste zomerse dagen in het vooruitzicht is het verstandig om nu al na te denken over hittestress. Is het stalklimaat toereikend, zodat de koeien ook bij hoge temperaturen optimaal presteren?

Kunstmatig lucht verplaatsen en die vervolgens ontdoen van ammoniak kan via een luchtwasser, een techniek afkomstig van de intensieve veehouderij. De techniek biedt kansen, maar zorgt wel voor vragen wat dit betekent voor het imago van de sector.

38 Dakisolatie en ventilatoren werken goed in de strijd tegen hittestress

40 Frisser klimaat en vrijwel ammoniakvrij dankzij de techniek van de luchtwasser

V E E T E E LT

VX09_special intro.indd 37

M E I

2

2 0 1 4

37

20-05-14 13:23

S P E CI AL

K L I M A A T B E H E E R S I N G

Dakisolatie en dakbesproeiing werken goed in strijd tegen hittestress

Voordeel ventilatoren moeilijk te staven Koeien hebben een hekel aan hitte. Hitte kost melkproductie en tast de weerstand van de dieren aan. Hoe sterk de hittestress kan toeslaan, hangt mede af van het type stal en de ligging. Sprinklers op het dak zijn goedkoop, terwijl ventilatoren effectief, maar kostbaar zijn. tekst Sjoerd Hofstee

38

VV E EE TE ET EE LE TL T J AMNE UI A2R I2 01 1/ 42

VX09_special klimaatbeheersing.indd 38

2009

20-05-14 11:19

S

tress door hitte wordt zeker niet alleen bepaald door een hoge temperatuur, maar ook door de luchtvochtigheid en de windsnelheid. ‘Als de luchtvochtigheid hoog is en er staat geen wind, dan krijgt een koe onder de 20 graden Celsius al problemen met hittestress’, stelt huisvestingsspecialist Toine van Erp van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD).

Volgens Van Erp is dakisolatie een effectieve manier om hitte zo veel mogelijk uit stallen te houden. ‘Als een dak niet geïsoleerd is, geven de golfplaten de warmte door die ze absorberen. Door te isoleren kan de temperatuur daarom wel tot vijf graden teruggebracht worden. Bijkomend voordeel van isoleren is dat je in de winter ook voordeel hebt. Als het koud is vormt zich minder condens aan het dak, wat zorgt voor een betere luchtcirculatie en nokwerking.’

Vooral iets oudere melkveestallen bezitten geen geïsoleerd dak. Investeren in isolatie zonder ook de golfplaten te vervangen is vaak niet rendabel, stelt Van Erp. Toch biedt ook bij dit type stallen juist het dak een mooie kans om hittestress tegen te gaan. ‘Door eenvoudige sprinklers bij een bouwmarkt te kopen en die op het dak te plaatsen, kun je het dak in de zomer prima verkoelen. Dit helpt de temperatuur enkele graden te temperen. Het is een relatief goedkope manier, alleen moet je er als boer wel wat tijd in willen investeren om alles op het dak te plaatsen.’

Risico op pensverzuring Juist omdat deze manier van verkoelen zo effectief en relatief goedkoop is, verbaast het Van Erp dat de methode weinig wordt toegepast. En dat terwijl ventilatoren wel overal verschijnen en het effect daarvan volgens hem vaak veel kleiner is. ‘Ventila-

toren geven wel verkoeling voor de koeien, maar verlagen de temperatuur niet.

Als je kiest voor een paar helicoptervormige HVLS-ventilatoren (hoog volume – lage snelheid) in de stal gaat de investering snel richting de twaalf- tot vijftienduizend euro.’

Van Erp weet het antwoord niet op de vraag of investeren in ventilatoren wel interessant is. ‘Daar zijn wat cijfers over, maar die zijn niet wetenschappelijk onderbouwd. Ik ben zeker niet tegen ventilatoren in de stal, maar of de investering uit kan, is erg lastig te berekenen. De keuze voor ventilatoren is vooral een emotionele keuze.’

Stallenbouwspecialist Bertjan Westerlaan van Vetvice denkt daar anders over. Hij noemt ventilatoren in een melkveestal een must. ‘In ieder geval in boomrijke gebieden en in het oosten van Nederland.

Daar waait het minder dan in de open gebieden in Noord- en West-Nederland.’

Harde cijfers van het effect van hittestress op de melkproductie en gezondheid heeft Westerlaan niet, maar hij stelt dat bij hitte de ruwvoeropname snel daalt en dat dat veel impact heeft. ‘Pensverzuringsproblemen komen veel voor bij hitte. Die hebben een directe relatie met stress en verminderde ruwvoeropname.’

Westerlaan en Van Erp stellen ook dat het beste type ventilator afhankelijk is van het type stal. Voor de beste luchtcirculatie adviseren ze gemiddeld voor een open en hoge stal te kiezen voor HVLS-ventilatoren. In een lagere en dichtere stal zijn verticale axiaalventilatoren beter geschikt.

Wie de koeien echt verfrissing wil bieden, monteert een sprinkler op het voerhek.

Maar dan wel in combinatie met ventilatoren, stellen zowel Van Erp als Westerlaan. ‘De ventilatoren en het water zorgen

voor een goede verkoeling van de lucht.

Doordat de luchtvochtigheid in Nederland vaak hoog is, is alleen een sprinkler vaak geen goed idee. De koeien kunnen zo onaangenaam vochtig worden.’

Westerlaan waarschuwt daarbij dat maatregelen tegen hittestress vaak te laat worden ingezet. ‘Als er geen wind staat en het is buiten 19 graden, dan adviseer ik om ventilatoren al rustig te laten draaien.

Vergeet daarbij de wachtruimte niet, een ruimte waarbij koeien dicht op elkaar staan. Stress door hitte bezorgt koeien eerder last dan menigeen denkt.’

Waarschuwingen voor hittestress Ook veevoerleveranciers Agrifirm en ForFarmers Hendrix spelen in op tijdig anticiperen. Agrifirm hanteert als attentiesteuntje de hittestressmonitor. Boeren kunnen zich aanmelden voor deze monitor, die werkt op basis van vijf weerstations verdeeld door Nederland en die drie dagen vooraf een waarschuwing geeft.

Volgens Agrifirm maakten vorig jaar, toen de monitormailing startte, 350 boeren hiervan gebruik.

ForFarmer Hendrix deelt hittestresskaarten uit aan zijn veehouderijklanten. In 2011 startte het toenmalige Hendrix UTD met een sms-alert voor hittestress. ‘Dat was om extra bewustzijn te creëren en dat is goed gelukt. Daarom achten we een alert nu niet meer nodig en zijn we daarmee gestopt’, stelt Robert Meijer van ForFarmers Hendrix. ‘Boeren zorgen er steeds beter voor dat ze producten met extra buffer, als bijvoorbeeld natriumbicarbonaat, op voorraad hebben’, zegt Meijer. ‘Dat is exact ons doel. Veehouders moeten ervan bewust zijn dat proactief handelen belangrijk is om hittestress te voorkomen.’ l

Via een investering van zestig euro koelt Sies Siebenga zijn veestapel

Sies Siebenga uit Oudeschoot zet sterk in op het tegengaan van hittestress. De Friese melkveehouder werkt zowel met ventilatoren, een sprinkler op het dak als een sprinkler op het voerhek bij de melkkoei-

en. Al bij 8 graden Celsius gaan de vier verticaal opgestelde axiaalventilatoren langzaam draaien om opgeschroefd te worden naar gelang de buitentemperatuur stijgt. Wordt het warmer dan 24 graden, dan volgt besproeiing van het staldak en boven de 25 graden zet hij de sprinklers op het voerhek aan.

‘Ik zit met mijn bedrijf tussen de bomen, waardoor er vaak weinig wind staat’, vertelt Siebenga. De sprinkler op het dak zet hij bij warme dagen ’s ochtends aan tot in de avond wanneer de dakgoten vollopen.

De sprinklers op het voerhek gaan bij hoge temperaturen een paar keer daags aan gedurende een uurtje of halfuurtje.

Hij maakte de installatie zo’n zes jaar geleden van tyleenslang en vernevelingspotjes uit een doe-het-zelfzaak. ‘Voor minder dan 60 euro was ik klaar, eigen arbeid niet meegerekend.’ Om verstopping van deze potjes tegen te gaan gebruikt Siebenga leidingwater in plaats van het goedkopere bronwater.

‘Door de ventilatoren erbij te laten draaien, verstuift het water door de hele stal waar 75 melkkoeien lopen en 140 stuks vee in totaal. Als de koeien zich goed blijven verdelen, betekent dat dat het goed werkt. Hebben ze het te warm, dan kruipen ze immers richting de koelere plaatsen.’

V E E T E E LT

VX09_special klimaatbeheersing.indd 39

M E I

2

2 0 1 4

39

20-05-14 11:19

S P E CI AL

K L I M A A T B E H E E R S I N G

De strenge ammoniakregels nodigen steeds meer melkveehouders uit tot plaatsing van een luchtwasser. Wat betekent dat voor het stalklimaat? Welk stalaanpassingen zijn nodig? Hoe werkt een luchtwasser? En hoe zit het met het imago? Voor antwoorden bezocht Veeteelt twee melkveehouders die al anderhalf jaar ervaring hebben met het wassen van stallucht. tekst Jelle Feenstra

De luchtwasser in de nok zuigt de lucht door het wasgordijn

500 kuub verse lucht per uur per koe Klimaat- en huisvestingsspecialist Toine van Erp van de GD deed de klimaatadvisering bij Marius Gunnink. Hij zegt: ‘De normen voor mechanische ventilatie stammen uit de jaren zeventig en liggen op 350 tot 400 kuub verse lucht per uur per koe. Maar koeien zijn zwaarder geworden en produceren meer melk.

Daarom ligt de norm nu op zo’n 500

40

VVE EE ETTE EE EL LTT J M AN E IU A 2 R 2I 0 11 /4 2

VX09_special luchtwasser.indd 40

kuub per koe per uur. Volgens Van Erp is die hoeveelheid, in combinatie met veel groter stalvolume per koe, genoeg voor een fris stalklimaat.

‘Voor de omgeving doet een luchtwasser bovendien meer dan een emissiearme vloer, want hij filtert de stallucht ook van stof en een deel van de ziektekiemen.’

2009

20-05-14 13:27

Melkveestal met luchtwasser biedt voordelen; openheid is discussiepunt

Een fris klimaat en zo goed als ammoniakvrij D

ichte en donkere stallen met brullende ventilatoren waar koeien nooit zonlicht zien. Dat is het beeld dat zelfs melkveehouders vaak hebben van een ligboxenstal met luchtwasser. ‘Het is een vooroordeel waarmee we keer op keer worden geconfronteerd. Maar iedereen die deze stal binnenloopt, moet toegeven dat er weinig verschil is met natuurlijk geventileerde open ligboxenstallen’, stelt melkveehouder Marius Gunnink (48) in Kampen.

Gunnink is de eerste melkveehouder met een luchtwasser. In 2012 ging de zijkant van de oude stal eruit en bouwde hij de nieuwe stal tegen de oude aan. Het geheel kan 170 melkkoeien bergen. Op dit moment lopen er 90 stuks, met bijbehorend jongvee en pinken. Het groeien begint zodra de quotering eraf gaat.

Zoon Willem (24), de bedrijfsopvolger, staat te popelen.

Het is op het oog inderdaad een stal als vele andere. Koeien in een open en lichte stal op een roostervloer. Er zijn drie verschillen. Het eerste is het wasgordijn van vijf bij vier meter tegen de achterwand.

Twee ventilatoren trekken de lucht uit het hele gebouw door het gordijn, dat met behulp van circulerend water en zwavelzuur de lucht vrijmaakt van ammoniak, stof, bacteriën en virussen.

Nog een verschil: geen stalgordijn, maar transparante platen van polycarbonaat dekken de bovenste zijwandhelft af. De mechanisch bedienbare platen ogen als beslagen ramen, maar je kunt er door-

Marius Gunnink: ‘Weinig verschil met natuurlijk geventileerde ligboxenstal’

Bert Jansen: ‘Als de ammoniakeisen straks strenger worden, ben ik maar vast klaar’

heen kijken en ze laten daglicht de stal in stromen. De gevelplaten kunnen open tot maximaal een meter onder de dakrand. Gunnink zet deze meestal op een halve meter.

men kunnen Gunnink niet bekoren. ‘Ik hoor te vaak klachten over uitglijdende koeien en klauw- en beenproblemen.’

Gunnink kwam uiteindelijk uit bij de winStal-luchtwasser. Qua ammoniakreductie scoort dit systeem bijna 20 procent beter dan het hoogst scorende systeem op gebied van emissiearme vloeren.

Daardoor mag Gunnink in plaats van 80 koeien 330 koeien melken. ‘Daar komt bij dat met een dichte vloer de oude stal helemaal plat moest. De bouw was dan veel duurder uitgevallen.’

Na anderhalf jaar in de nieuwe stal toont hij zich een tevreden man. De twee ventilatoren voor de luchtwasser kunnen samen een maximale capaciteit van 500 kuub aan verse lucht per uur per koe halen. Maar op de meeste dagen draaien de ventilatoren op 30 tot 40 procent van hun capaciteit, ruim voldoende voor een fris klimaat.

Enige weg naar groei Het derde verschil: de nokken van het oude én het nieuwe deel van de stal zijn luchtdicht. Ook de nokafdekking bestaat uit transparant polycarbonaat. Zo ontstaan twee lichtstraten die qua lichtinval amper onderdoen voor een open nok.

Investeren in een luchtwasser was de enige weg naar groei voor maatschap Gunnink. Het bedrijf met toen 80 koeien ligt op 150 meter van het Vossemeer, een gebied met Natura 2000-status. Zonder maatregelen kon er geen koe bij. Ammoniakrechten kopen was geen optie. Het bedrijf ligt te dicht tegen het natuurgebied aan. En de emissiearme vloersyste-

Proesftalstatus: 2,3 kilo ammoniakuitstoot per koe De melkveebedrijven van Marius Gunnink en Bert Jansen hebben een proefstalstatus. Dat betekent dat de overheid erkent dat hun stallen bij beweiding niet meer dan 2,3 kilo ammoniak per dierplaats uitstoten en bij jaarrond opstallen niet meer dan 2,6 kilo. Dat is vier keer minder dan de ammoniakuitstoot per koe in een gewone stal, die door de Ne-

derlandse regelmakers is gesteld op respectievelijk 9,5 en 11 kilo per koe per jaar. De metingen die tot nu toe zijn gedaan, vallen nog positiever uit, zo blijkt uit de eerste resultaten.

Jansen betaalde 50.000 euro voor de installatie. De aanpassingen aan de stal kostten 30.000 euro, exclusief btw. Gunnink was een vergelijkbaar bedrag kwijt.

Eric Pijnappels, adviseur stallenbouw bij DLV, begeleidt twee melkveehouders die een luchtwasser kochten. Hij zegt: ‘Als er niet zo’n maatschappelijke druk stond op luchtwassers, zou de interesse veel groter zijn. De ammoniakreductie is enorm en vanaf 150 koeien kan het systeem zeker concurreren met de beste emissiearme vloersystemen.’

V E E T E E LT

VX09_special luchtwasser.indd 41

M E I

2

2 0 1 4

41

20-05-14 13:27

S P E CI AL

K L I M A A T B E H E E R S I N G

Gunnink combineert de luchtwasser en twee melkrobots met weidegang. De dieren kunnen vrij in- en uitlopen, doen het met 8300 kilo melkproductie en een celgetal van rond de 120 prima en zijn op tijd tochtig. De dierenartskosten zijn bovengemiddeld laag. ‘In de oude stal stonden de koeien bij warm en windstil weer te puffen. Met mechanische ventilatie kunnen we te allen tijde bijsturen.’

Het enige nadeel dat de boer uit Kampen kan bedenken, zijn de energiekosten, per jaar zo’n 2000 euro. ‘Maar die haal ik voor de helft terug door zonnepanelen en kunstmestbesparing. Het stikstofrijke spuiwater uit de wasser gaat over het land, waarmee ik acht ton aan kunstmest uitspaar.’

FrieslandCampina: ‘Dichte stal onwenselijk’ ‘Dichte stallen met luchtwasser en mechanische ventilatie moeten we als sector niet willen’, luidt de visie die NZO en LTO afgaven in december 2013. Een NZO-delegatie onder leiding van FrieslandCampina-voorzitter Piet Boer bracht recent een oriënterend bezoek aan het bedrijf van

Gunnink. ‘Een dichte koeienstal is onwenselijk. Maar wat de definitie van dicht is en welke maatregelen we dan nemen, daarop oriënteren we ons’, laat een woordvoerder van FrieslandCampina desgevraagd weten. Op 3 juni komt de stichting Natuur en Milieu op bezoek.

Mengen met drijfmest Melkveehouder Bert Jansen (47) uit Koekange was eind 2012 de tweede Nederlandse melkveehouder die koos voor een luchtwasser. Niet vanwege natuurbegrenzingen, maar puur uit economische overwegingen. ‘Met een luchtwasser kon ik de proefstalstatus krijgen. Dat levert dezelfde fiscale voordelen op als een Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV)-stal.’

Zo mag hij in plaats van 50 ruim 100 procent van de WOZ-waarde vervroegd afschrijven, op flexibele tijdstippen. ‘En als de ammoniakeisen straks strenger worden, ben ik maar vast klaar.’

De 130 melkkoeien staan samen met de pinken en droge koeien verdeeld over

drie tegen elkaar aan gebouwde ligboxenstallen. Ook Jansen combineert de luchtwasser met weidegang. Het verschil met Gunnink is dat deze luchtwasinstallatie op een plateau in de stal staat, terwijl de melkveehouder uit Kampen het geheel juist buiten de stal hield.

Kwestie van smaak, zegt de boer uit Koekange.

Content is Jansen met het constante stalklimaat, dat met een temperatuurmeter geheel automatisch wordt geregeld. Wel had hij aanvankelijk vochtproblemen op de voorste nieuwbouwmuur. Met lucht-

gaten is dat verholpen. De ventilatoren draaien nu continu op ongeveer 50 procent. ‘Dat is ruim voldoende.’

De zijgevel van de nieuwe stal in Koekange bestaat uit dezelfde gevelplaten als in Kampen. Jansen heeft ze maximaal openstaan, ruim een meter. ‘Bij een regulier stalgordijn had ik de zijwanden niet meer open gehad. Voor de ammoniakemissie maakt dat niet uit. Zolang de luchtstroom maar naar de wasser trekt.’

Jansen zegt geen verschil te merken met natuurlijk ventilatie. ‘De koeien doen het hartstikke goed.’ l

25 melkveehouders met luchtwasser Nederland telt 25 melkveehouders die een luchtwasser hebben gekocht. ‘En dat worden er veel meer’, voorspelt Peter ten Hoeve uit het Friese Ouwster Nijega.

Ten Hoeve werd bekend als voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). Twee jaar geleden verkocht hij zijn melkquotum. Sindsdien ontwikkelt hij andere activiteiten. Zo introduceerde hij samen met Agro Air Concepts (AAC) uit het Limburgse Meijel een in de intensieve veehouderij veel gebruikte luchtwasser. Die brengt hij op de markt onder de naam winStal. Het is nu nog het enige systeem op de markt, maar alles wijst erop dat binnenkort meer fabrikanten met iets komen.

Het merendeel van de 25 verkochte luchtwassers wacht nog op installatie.

Vijf melkveehouders draaien al met het

42

VVE EE ETTE EE EL LTT J M AN E IU A 2 R 2I 0 11 /4 2

VX09_special luchtwasser.indd 42

systeem. Een melkveehouder in Flevoland kreeg recent erkenning op kelderafzuiging met een luchtwasser. Bij dat systeem kunnen de zijkanten van de stal helemaal openblijven.

Ten Hoeve: ‘De ammoniakregels worden strenger en de emissiearme vloeren zijn geen succes. Bij een goed stalklimaat hoort ook een goede beloopbaarheid van de vloer. Maar elke dag sneuvelt er op die vloeren door gladheid wel een koe. Is dat duurzaam?’

Als ander voordeel noemt Ten Hoeve dat de luchtwasser de ammoniak ook daadwerkelijk uit de stal haalt. ‘Bij emissiearme vloeren blijft de ammoniak onder de vloer, wat kan leiden tot levensgevaarlijke mestgasconcentraties. En bij het uitrijden vliegt een deel alsnog de lucht in. Waar zijn we dan mee bezig?’

2009

20-05-14 13:27

O N R O E R E N D

G O E D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

MET SPOED GEVRAAGD:

DRINGEND GEVRAAGD EN AANGEBODEN

- KOOPMELK

• KOOP- EN LEASEMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 HA

- LEASEMELK

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN:

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

• CULTUURGROND: KLOOSTERWEG HENGELO (GLD.) 1.38.60 HA 3e SCHANSWEG VINKENBUURT verkocht 13.50.00 HA DALKRUID NIJVERDAL 3.00.00 HA NOORDELIJKE HOOFDDIJK NIJVERDAL CA. 14.50.00 HA • NIJVERDAL: (WOON)BOERDERIJ MET CA. 16 HA PRIMA CULTUURGROND

Tel: 0528 39 11 11 info@interfarms.nl

Duitsland, Rheinland Pfalz: Melkvee/akkerbouwbedrijf 160 ha goed verkavelde grond, waarvan 21 ha eigendom. Bedrijf heeft 2 locaties, waarvan op 1 locatie een nieuw melkveebedrijf gesticht kan worden. Gemiddelde actuele koopprijs € 11.000/ha.

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3 Ca. 750.000 kg melkquotum.

Vraagprijs op aanvraag.

Objectnr. 1630 Kijk voor meer boerderijenWijop: betalen voor grotere hoeveelheden landbouwfolie!!!

www.interfarms.nl Informatie: Tel. 0575 - 568 310

Fax 0575 - 568 315

info@dalyplastics.nl

• NES: AKKERBOUW/MELKVEEBEDRIJF, 30 HA UITSTEKENDE LICHTE ZAVELGROND • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN BEL VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD OF GA NAAR WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

www.plasticrecycling.nl

TE KOOP

MAREN-KESSEL, Gortenweg 1

vander

MODERN MELKVEEBEDRIJF

Slikke rentmeesters

www.vdslikke.nl

op een perceel van 22.24.70 ha

bestaande uit een woonhuis met ligboxenstal (108) (2 x robots), drogekoeienstal (26), jongveestal (38) en werktuigenloods. Meer informatie: D.J.M. van Gendt M 06-22 66 15 80 / www.zltovastgoed.nl Daly VT feb 2012.psd 1

21-01-13 09:20

Te koop: Eede (Zld), Ydewalleweg 1 Te koop: zeer goed onderhouden melkveebedrijf (1994) met woning, ligboxenstal voor 90 stuks melkvee, jongveestal en werktuigenberging op ca.

40 ha. Bijpachten van 7 ha nabij gelegen akkerbouwgrond is bespreekbaar.

Download de brochure via www.vdslikke.nl of bel Luc Vermue 0111-671735.

V E E T E E LT

VX09_pAOG.indd 43

M E I

2

2 0 1 4

43

20-05-14 11:18

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer!

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Een greep uit ons assortiment: • Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 2,75 Wit zaagsel € 3,25 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS

Eenvoudigste, comfortabelste, goedkoopste!

René: +31(0)651692890 Wout: +31(0)31778590 Rob: +31(0)630569255 Gerrit: +31(0)651272470 Film en referentieadressen op: WWW.KOEMATRAS.EU

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Wolfgang

Supersampler!

(Wille x Vanstein)

Xsires crossbreeding b.v.

Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

www.dairystars.com

Aanbod direct van uw collega.

Livestock Show Equipment Erica Rijneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

ERKENDE ET-TEAMS EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

Embryo’s - Dekstiertjes - Vee Tom Schonenberg 06-519-9380

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen.

Al jaren een begrip!

Vijf jaar 100% garantie.

Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

+ 0,28% EIWIT

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 108 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

VEECOM

31-05-2012 13:53:24

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

44

V E E T E E LT

09 mei2_koeriertjes2014.indd 44

MEI

2

2014

20-05-14 11:28

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH

Te koop: Gen. hoornloze blaarkop-stier 50% HF. A. Poppelaars te Sprundel Tel.: 06-12173526

Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com

FOKVEEVEILING

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN • Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur

rstra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com 0 gram

t hebben voor toepassing ng stra Feed Ingredients BV rstra.com mte @speerstra.com

rstra.com 0 gram

t

mte 0 gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

+€100,– per koe per jaar

GOED

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

OVERDRUK VENTILATIESYSTEMEN – OOK VOOR UW STAL!

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

STUDIEREIZEN 2014 450 afgekalfde ROEMENIË 10/6vaarzen, 6d € 840 37 dekstieren, 17/6 6d € 1180 MOSKOU e.o 7 stuks jongvee.

WALES(bus) 28/6 7d € 790 ibr-vrij MAROKKO 27/10 7d € 950 bvd-vrij TEXAS&MISSISSIPPI 5/11 12d € 1950 lepto-vrij BRAZILIË 20/11 14d € 2890 Contact: HENK VAN DAM Johan Bergsma,

Telefoon 27 10 72 tel.:(0527) 0654253636 www.henkvandamstudiereizen.nl Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

BEST

Verden Dinsdag 3 juni 11.00 uur 320 afgekalfde runderen 30 stieren 20 jonge runderen

Cloppenburg Dinsdag 17 juni 10.00 uur 350Melkwinning afgekalfde runderen J.A. kan25 u stieren helpen als onafhankelijk adviseur bij: Beste kwaliteit!

Bekende vaders!

- Adviesmoderne en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal IBR-, BVD-vrij - Lepto-, Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij Contact: problemen (geschillen) Bernd Emme veroorzaakt door tel.:de0049170/3313931 melkinstallatie - Optimalisatie Vanaf 01-02-2014 melkstal/melkrobot vertegenwoordiging (meten tijdens melken) Nederland: Bert Meijering

J.A. (Johan) Grolleman Catalogus: 038-4606033 / 06-45312042 www.masterrind.com www.melkwinningja.nl info@masterrind.com

OMDAT NIET

JW Espo ALLE MENGERS Bedrijvenpark Twente 325 HETZELFDE ZIJN 7602 KL Almelo 0546-574645 Voor afspraak en informatie: www.jwespo.com Tel.: 31 (0)529 470999 info@jwespo.com www.wennemars.nl

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

FOKVEEVEILING

Speciale collectie van fokbedrijf Augustin, Neuendorf; 25 afgekalfde vaarzen of koeien o.a. de kampioensvaars van de RMVshow 2014.

BETER

www.dairystars.com

Cloppenburg

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2014_05_Koeriertje_Veeteelt 02 www.embryosale.com

wws Genally-P • hoornloos • roodbontfactor • 2281 TPI • € 10,per dosis

Sperma bestellen:

0513 672 200 MASTERRIND GmbH, woensdag 27 maart 26160 Bad Zwischenahn, in de IJsselhallen te Zwolle Feldlinie 2a Aanvang 09.15 uur tel.: 00494403/93260 Entree € 7,50

www.wwsires.nl

E EAL AT R M V E E T EVE EL ET T M T E1I 22 0 21 03 1 4

09 03mei2_koeriertjes2014.indd mrt 1_koeriertjes2013.indd 45 65

4 65 5

20-05-14 05-03-13 16:16 13:16

K O E FA M I L I E

Genoomtijdperk wakkert het vuur van Cinderellafokkerij in Nederland aan

Cinderella’s op de internationale tour De nafok van de van oorsprong Duitse Durham Cinderelle is in Nederland wijdverspreid. Met name de vrouwelijke genen waaierden breed uit. Dankzij hoge genoomfokwaarden van de Cinderellafamilie is er nu ook volop internationale interesse. tekst Annelies Debergh

video-impressie www.veeteelt.nl

W

ie een overzicht van de stamboom van Durham Cinderelle maakt, krijgt een aaneenschakeling van fokkerijbenamingen te zien. Diep in de pedigree duikt de bekende Amerikaanse 97 puntenkoe Glenridge Citation Roxy op, de koe die aan de basis ligt van talloze stieren als Raider, Rustler, Rubens, Destry, Detox, Dusk en Deuce.

Italiaanse keuringsvedette Een tak van de Roxynafok komt via een Durhamembryo naar Duitsland in 2000.

Op de show in Oldenburg ziet fokker Theo van Vliet de Durhamvaars Cinderelle acteren. Van Vliet – die wel vaker nieuwe goede koefamilies zoekt – was van meet af aan geïnteresseerd. ‘De koe beviel me heel erg’, klinkt het nog altijd even overtuigd. ‘Ze was reservekampiStammoeder Durham Cinderelle (v. Durham)

oene op de show, maar ik vond haar eigenlijk beter dan de kampioene. Cinderelle was precies wat ik zocht.’

Adolf Langhout van ALH Genetics kocht Cinderelle aan in 2003 en verkocht haar weer aan Theo van Vliet. ‘Ik heb haar toen vooral voor embryotransplantatie ingezet om in korte tijd zo veel mogelijk Cinderella’s te krijgen’, zegt Van Vliet.

De 89 punten Durhamdochter spoelde goed en in haar eerste lijst haalde Cinderelle een productie van 10.364 kg melk met 4,2% vet en 3,7% eiwit in 365 dagen.

‘Ze had het wel in zich om topshowkoe te worden, maar ik koos bewust voor de nakomelingen. Ik kreeg haar na afloop ook niet meer drachtig. Veel nakomelingen produceren, dat is wel goed gelukt.

Het cijfer achter de naam Cinderella reikt hier al ver over de honderd.’

Met name over Shottledochter Cinderella 15 is Van Vliet enthousiast. Ze is negen jaar oud en de 90 punten Shottletelg loopt er nog steeds. In haar hoogste lijst haalde ze 11.452 kg melk met 3,70% vet en 3,65% eiwit in 305 dagen. ‘Cinderella 15 is een van die typische grote, lange en brede koeien met brede, lange kruizen.

Er zit een fantastische uier onder en ze heeft harde, droge benen. De Cinderella’s scoren ook bijna allemaal boven de verwachtingswaarde.’

Uit de volle zus van Cinderella 15, Shottledochter Cinderella 16, stamt Atwooddochter Giessen Cinderella 50, die onlangs op de International Dairy Show in Verona de middenklasse won voor fokbedrijf Al.Be.Ro uit Piacenza. Met de hoog scorende genoomstieren en Hunterzonen Giessen Inseme Clapton en Giessen New York Clide is de familie ook aan mannelijke zijde in Italië vertegenwoordigd. Beide stammen via Boltondochter Cinderella 22 uit Cinderella 15.

‘De familie is zowel in exterieur en in gebruikskenmerken als in genomics interessant en met name uit zuidelijke landen als Italië en Spanje is veel belangstelling voor de familie.’

Zo meldt Adolf Langhout dat hij al meer dan 270 embryo’s en 25 ki-stieren uit diverse loten van de familie exporteerde.

Succes met Snowman In Nederland staat inmiddels een pink uit Boltondochter Cinderella 22 in de stallen van fokkerijorganisatie CRV. ‘In Terwispel loopt de donorpink Delta Cind’, legt CRV-foktechnicus Jaap Veldhuisen uit. Delta Cind is een dochter van Epic en scoort 293 NVI en 2300 gTPI. ‘Ze is nu drachtig van Atlantic en wordt via ivp benut. We hebben embryo’s gewonnen van typische NVI-stieren als Skyfall

Giessen Cinderella 15 (v. Shottle) kreeg 90 punten

JK Ede (v. Sn

46

VVEEEETTEEEELLTT J M A EN IU 2 A R2I 0 1 /4 2

VX09_koefamilie Cinderella.indd 46

2009

20-05-14 16:14

Giessen Cinderella 17 (v. Goldwyn) produceerde 313 embryo’s

en Vitesse, maar ook van stieren als Balisto en Defender en recent Commander en Supershot. Deze embryo’s worden op de satellietbedrijven ingezet.’

Boltondochter Giessen Cinderella 20 kwam als pink bij Jan Kolff uit Woudrichem terecht en was in gezamenlijk eigendom met Diamond Genetics. ‘Bij aanschaf waren nog geen merkeruitslagen bekend, maar dat pakte goed uit’, aldus Kolff. ‘De Cinderella’s scoren goed op de totale genoomfokwaarden en hebben ook een goed exterieur.’ Een tweede spannend moment volgde toen stiervader Bolton drager van brachyspina bleek.

‘Maar Cinderella was gelukkig vrij.’

In Woudrichem kreeg de Cinderella-nazaat uitvoerige spoelkansen. Met succes.

‘Ze spoelde opvallend goed’, herinnert Kolff zich. Cinderella 20 maakte een lijst van 10.329 kg melk met 3,4% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen en kreeg 87 punten totaal exterieur. ‘Ze is volop als stiermoeder ingezet en er zijn ook embryo’s naar Canada gegaan. Daaruit is de genoomstier Control geboren, een van de hoogste Snowmanzonen in Canada voor exterieur. In Spanje staat met Ciderman nog een andere Snowmanzoon hoog genoteerd.’

Bij Henk Jan van Driel in Hedel loopt het volle zusje JK Eder Cinderella 1 (v. Snowman) met 88 punten. De balans ligt met

Giessen Cinderella 20 (v. Bolton)

JK Eder Control (v. Snowman)

JK Eder Ciderman (v. Snowman)

Embryo’s van Giessen Cinderella 22 (v. Bolton) gingen naar Canada

vijf stieren bij diverse ki’s hoog. ‘De Cinderella’s scoren in totaal goed, maar Snowman gaf de beste dochters’, vindt Jan Kolff. ‘Ik heb er meerdere stieren op ingezet en heb nog een 88 punten Atwood en een hoornloze Earnhardt in de stal lopen. Ook daar is weer interesse voor.’

Veelvuldig spoelen met resultaat Dat de resultaten met Snowman tot de meest opvallende behoren, daar is melkveehouder Adrion van Beek uit Breda het mee eens. Hij maakte Goldwyntelg Giessen Cinderella 17 toevallig buit. ‘Na de stopzetting van zijn bedrijf had fokker Harrie Berndsen twee pinken gekocht op de Tulip Sale in 2006. Eentje kwam bij Cees de Jong in Hoogblokland terecht en eentje kwam in onze stal te staan. Dat was deze Cinderella.’

De pink was net één jaar oud en van meet af aan een opvallende verschijning.

‘Het was een geweldige showpink en ik ben meteen begonnen met spoelen’, zegt Van Beek. Haar eerste lijst klokte de Goldwyndochter af op 10.779 kg melk met 3,8% vet en 3,4% eiwit in 305 dagen.

Wilcoxview Cinderella (v. Encore) Durham Cinderelle (v. Durham)

‘Op de NRM liep ze 1b en er was meteen belangstelling voor. Cinderella 17 had de combinatie van show, stijl en upstanding. Ze combineerde dat met voldoende kracht en ribpartij.’ Afgelopen februari is Cinderella 17 op het bedrijf ingeslapen. ‘Ze kwam de overgang naar de nieuwe stal niet goed door. Ze mocht hier sterven, had ik altijd gezegd. En dat is ook zo gegaan.’

De talrijke spoelsessies leverden een totaal van 313 embryo’s op. ‘Ik herinner me nog twee spoelingen met Jeeves die respectievelijk 27 en 24 embryo’s opleverden’, illustreert Adrion van Beek het succes. De combinatie met Shottle leverde de excellente zussen De Rith Cinderella 21 en De Rith Cinderella 23A op, waarvan de laatste in eigendom is van Dick van Deelen. Shottlezoon De Rith Alta Share promoveerde onlangs als eerste mannelijke nazaat tot fokstier.

Van Cinderella 21 gingen embryo’s naar onder meer Australië. ‘Ik heb altijd de helft van de embryo’s zelf ingezet en de andere helft verkocht. Zo lopen nu nog een veertigtal nakomelingen op mijn bedrijf.’ Onder de nafok is onder meer een Snowmandochter die bij de laatste melkcontrole 45 kg melk produceerde. Ze is pas geselecteerd voor de NRM. ‘Ik wacht eerst de NRM af. Daarna wil ik haar even intensief spoelen als haar moeder.’ l

Giessen Cinderella 15 (v. Shottle)

Giessen Cinderella 16 (v. Shottle)

Giessen Cinderella 17 (v. Goldwyn)

Giessen Cinderella 22 (v. Bolton)

Giessen Cinderella 50 (v. Atwood)

De Rith Cinderella 23A De Rith Cinderella 21 (v. Shottle) (v. Shottle)

JK Eder Cinderella 1 (v. Snowman)

Delta Cind (v. Epic)

Giessen Inseme Clapton (v. Hunter)

Giessen New York Clide (v. Hunter)

V E E T E E LT

VX09_koefamilie Cinderella.indd 47

De Rith Alta Share (v. Shottle)

M E I

2

2 0 1 4

47

20-05-14 16:16

T H E M A B I J E E N K O M S T

Biobank van 2000 melkmonsters waardevol voor toekomstig onderzoek

Geheim van melk ontrafeld Het inmiddels tien jaar durende project Milk Genomics leverde een schat aan informatie op over de erfelijkheid van componenten in de melk. De samenwerking tussen wetenschap en industrie lijkt echter net zo belangrijk. Hoogleraar Johan van Arendonk: ‘We hebben nu veel meer tools in handen gekregen om eigenschappen van melk te onderzoeken.’ tekst Jorieke van Cappellen

Johan van Arendonk:

Ger Willems:

‘Dankzij de

‘De samenwerking

biobank kunnen tussen wetenschap we innovaties

en industrie is

mogelijk maken’

versterkt’

H

et Milk Genomics Initiative deed ruim tien jaar lang onderzoek naar de samenstelling van melk en mogelijke erfelijke factoren bij koeien die verantwoordelijk zijn voor die samenstelling.

In Wageningen vond een seminar plaats waarbij de on-

48

V E E T E E LT

MEI

VX09_milkgenomics en bloempjes.indd 48

2

derzoekers die nauw betrokken waren bij het project, de belangrijkste onderzoeksresultaten uit tien jaar presenteerden.

Het Milk Genomics Initiative startte in 2004 op initiatief van Wageningen Universiteit, de Nederlandse Zuivelorgani-

satie (NZO) en fokkerijorganisatie CRV. Doel was het in kaart brengen van de kwaliteit en samenstelling van melk en het in beeld brengen van mogelijke genetische factoren bij koeien die verantwoordelijk zijn voor die melksamenstelling.

Voor het project werd in 2005 een ‘biobank’ aangelegd met melk- en bloedmonsters van 2000 melkkoeien van 400 Nederlandse melkveebedrijven. Het betrof holsteinkoeien in hun eerste lactatie.

Verschillende vetzuren Hoogleraar fokkerij en genetica Johan van Arendonk blikte in het seminar terug op tien jaar onderzoek. ‘De erfelijke aanleg van koeien en de relatie met de samenstelling van melk heeft heel veel bruikbare kennis opgeleverd.

We spreken inmiddels niet meer over melkvet, maar over twintig verschillende melkvetzuren en de erfelijkheid daarvan. Daarnaast vinden we in melk signalen van koegezondheid, de energiebalans en methaanemissie.’ Dat

de melkvetsamenstelling per koe en zelfs per ras verschilt, kan waardevol zijn voor het creëren van verschillende melkstromen door specifieke fokkerij. Zo produceren Groninger blaarkoppen melk met een significant hoger aandeel onverzadigde vetzuren. Ook zijn er koeien die een hoger aandeel kaaseiwitten in hun melk produceren.

Toch heeft tien jaar onderzoek nog niet alle geheimen van melk ontrafeld, zo bleek.

Onderzoeker Marleen Visker ging in op de mogelijkheid voor fokken op melk met het voor mensen gezonde vitamine B12. Tussen koeien is de genetische variatie in de hoeveelheid vitamine B12 in de melk groot. ‘Met een erfelijkheidsgraad van 0,37 procent is er zeker potentie voor het natuurlijk verrijken van melk met vitamine B12 door fokkerij. Maar waarom het vitamine door de ene koe meer wordt aangemaakt dan door de andere is nog niet bekend.’

Aparte melkstromen Naast de erfelijkheid van melkeigenschappen werd ingegaan op de technieken om melkeigenschappen te detecteren. Hierin speelt melkonderzoeksinstantie Qlip een grote rol. Zo blijkt dat met infraroodtechniek veel gedetailleerder informatie over melkvet en melkeiwit op te sporen is dan momenteel wordt gedaan.

2014

20-05-14 15:09

K O E I E N B L O E M P J E S

Hoe zijn de onderzoeksresultaten van tien jaar Milk Genomics in de praktijk toegepast?

Ger Willems, wetenschappelijk directeur bij FrieslandCampina, zette in Wageningen de toepassingen voor de zuivelsector uiteen. ‘Optimale melkverwaarding is voor ons altijd belangrijk geweest.

Het verbeterde inzicht in de samenstelling liet ons zien dat elke druppel melk waardevol is. Het leidde bij FrieslandCampina al tot een ander systeem van uitbetaling. We zijn lactose gaan waarderen en hanteren geen negatieve grondprijs meer.’

De vergrote kennis van de samenstelling van melk leidde bij FrieslandCampina nog niet tot het verwerken van aparte melkstromen. Op de korte termijn zal dat ook niet gebeuren, verwachtte Willems. ‘Dit heeft ook te maken met het productportfolio dat je als zuivelverwerker hebt.

Gebruik je wei als bijproduct van het maken van kaas, of pas je het toe in hoogwaardige babyvoeding? Ook daarvoor moet de wei wel de juiste samenstelling hebben.’

Biobank waardevol Ger Willems noemde de samenwerking tussen Wageningen en de zuivelindustrie enorm belangrijk. ‘Milk Genomics heeft de samenwerking tussen wetenschap en industrie versterkt.’ Daarnaast is volgens CRV en FrieslandCampina de aangelegde ‘biobank’ met 2000 melkmonsters van zeer grote waarde voor toekomstig onderzoek. Willems: ‘Een belangrijk follow-upproject dat momenteel nog loopt, is het meten van de methaanemissie in melk. Doel van dit onderzoek is het vinden van mogelijke genetische verschillen per koe in het uitstoten van methaan.’

Van Arendonk: ‘De biobank geeft geweldige kansen om de kennis over melk verder uit te breiden. Hiermee kunnen we innovaties in de zuivelketen mogelijk maken.’ l

Hylkje Siebenga (87), voormalig boerin te Lelystad: ‘Ik gebruik altijd boerenboter.

Er is bij mij nog nooit margarine in huis geweest.’ (NO)

Erik Gostelie, directeur Veepro: ‘Nederlands fokvee staat wereldwijd nog steeds erg goed bekend. En de wijze waarop exporteurs fokvaarzen naar het buitenland vervoeren, ligt op een hoog niveau.’ (Bv)

Rob Schouten, columnist: ‘Ik ben bijzonder geïntrigeerd door koeien, vooral omdat zij op hun beurt door mij geboeid lijken te zijn. Zodra ik aan de andere kant van het hek verschijn heffen ze de koppen en kijken ze mij met z’n allen belangstellend, maar zonder enige actie te ondernemen aan. Je kunt het sloom en dom vinden, maar voor mij schuilt er een vorm van ware en beschaafde intelligentie in: eens zien wat voor vlees we in de kuip hebben.’ (Tr)

Sietske Klooster, industrieel ontwerpster: ‘Zowel wijn als melk koppel je aan grond. Je proeft in melk de streek, het koeienras en de bedrijfsvoering.’ (NO)

Geert-Jan van der Wal, melkveehouder te Urk: Theo Lemm, melkveehouder te Zevenaar: ‘Als de koe geen goede benen heeft, heb je niets. Maar goede benen is veel meer dan fokkerij. Dat is ook een goed ligbed, klauwverzorging en voeding. Je moet er continu scherp op blijven.’ (Bo)

‘Als een koe ’s avonds moet kalven, kun je die avond niet uit eten. Als mijn vrouw dat niet accepteert of begrijpt, wordt het lastig.’ (Vm)

Hugo van der Poel, melkveehouder en kaasmaker te Rijpwetering: ‘Ook de fokkerij is afgestemd op het kaasmaken. De laatste tijd ben ik onze holsteiners wat meer gaan inkruisen met blaarkop en mrij. Ik kies voor eiwitverhogende stieren om een nauwere vet-eiwitverhouding te krijgen.’ (NO)

Marcel Verboom, aAa-analist: ‘Zodra het ras zich beweegt naar één richting, zal er behoefte zijn aan stieren om dat in een volgende generatie in evenwicht te brengen. De nummers die ik de afgelopen tijd het meest opschrijf wanneer ik koeien analyseer, zijn 5 en 6. Dat is wat het ras het meest nodig heeft op dit moment.’ (HI)

Cees ’t Hart, algemeen directeur FrieslandCampina: ‘De Chinese zuivelproductie blijft het komende decennium achter bij de binnenlandse vraag. Zolang er in Nederland koeien zijn en er vraag is naar onze zuivel, staat het merendeel van onze melkfabrieken hier.’

(NRC)

Bart Vink, melkveehouder te Ottoland: ‘Ik let niet op robuustheid, maar streef naar holsteins met uitmuntend melktype en tevens veel melkkracht. Dergelijke holsteins zijn nodig om veel ruwvoer om te zetten in melk. Het

spreekt voor zich dat uier en benen van een true type onberispelijk dienen te zijn. Maar ook het rasmelktype mag niet ontbreken.’ (Hp)

Siert-Jan Boersema, rundveedierenarts te Loppersum: ‘Veehouders voelen dat ze worden afgerekend op het gebruik van antibiotica. Dus willen ze een dier soms niet behandelen of ze voeren het af. Dat is een spanningsveld waar je tegenwoordig steeds vaker in zit.’

(NO)

Theo Spierings, algemeen directeur Fonterra: ‘Nee, de koeien hoeven de stal niet in. Je kunt bijvoorbeeld besluiten bij te voeren. Dan haal je een hogere productie per koe.

In Nederland geeft een koe 10.000 liter melk per jaar, hier in Nieuw-Zeeland 5.000 liter. Die 10.000 is niet altijd gezond. Je kunt niet blijven melken. Een koe die buiten gras eet, dat is het meest natuurlijke. Maar je kunt er wel voor zorgen dat de koe iets meer te eten krijgt en meer melk produceert.’ (NRC)

Maarten Kraaijenbrink, student en bedrijfsopvolger te Heerde: ‘Ze noemen de weidepremie een bonus, maar eigenlijk is het een boete voor boeren die niet beweiden.’ (Zz)

Rein Strikwerda (94), voormalig ki-directeur te Meppel: ‘Ik vorm het levende bewijs dat je bij het nuttigen van koemelk en wat sommige tegenstanders ongezonde rommel noemen oud kunt worden.’ (LC)

Bronnen: Nieuwe Oogst (NO), Boerderij vandaag (Bv), Boerderij (Bo), Holstein International (HI), Trouw (Tr), Volkskrant magazine (Vm), NRC Handelsblad (NRC), HIplus! (Hp), Leeuwarder Courant (LC), Zuivelzicht (Zz) V E E T E E LT

VX09_milkgenomics en bloempjes.indd 49

M E I

2

2 0 1 4

49

20-05-14 15:09

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Michel Spitse en Shirley Groot Zevert zetten in Australië in op hoge melkprijs

De hele zomer groen gras De Nederlanders Michiel Spitse en Shirley Groot Zevert vertrokken in 1998 naar Australië om op hun eigen bedrijf koeien te kunnen melken. Ze werken nu met een bedrijfssysteem dat vanwege seizoenstoeslagen een hoge melkprijs per liter oplevert. tekst Ivonne Stienezen

foto-impressie www.veeteelt.nl

O

p het melkveebedrijf van de familie Spitse in Nullaware in het zuidoosten van Australië is het de hele zomer groen, ondanks de droogte in deze regio.

Vijf grote beregeningsinstallaties zorgen daarvoor. De grootste pivot (beregeningsarm) met een diameter van 500 meter, maakt een halve cirkel. ‘Die ene installatie kan al 45 hectare beregenen.

Dat zijn tien percelen’, legt Michiel Spitse uit. ‘De melkveestapel van 900 koeien krijgt na elke melkbeurt een nieuw perceel, de percelen zijn gemiddeld ruim vier hectare.’

Michiel Spitse en zijn vrouw Shirley Groot Zevert wonen sinds 1998 in Australië. Op de has in Dronten leerden ze elkaar kennen, beiden niet afkomstig van een melkveebedrijf. ‘In 1997 hebben we een jaar gereisd en gewerkt in NieuwZeeland en Australië. Toen we terug waren in Nederland, hebben we de knoop doorgehakt om in Australië een bedrijf te beginnen’, vertelt Michiel. Omdat Australië geen melkrechten kent, was het goedkoper om daar een eigen bedrijf te starten.

‘In Portland kochten we ons eerste bedrijf, met 140 koeien. In 2003 zijn we verhuisd, we kregen de kans om hier in Nullaware een groter bedrijf te kopen.’

Inmiddels is het bedrijf nog verder uitge-

50

V E E T E E LT

VX09_bedrijfsrep Australie.indd 50

MEI

2

breid, onlangs kocht Spitse 91 hectare, aansluitend aan de huiskavel. Ook het gezin Spitse werd in deze periode gevormd, Michiel en Shirley kregen drie kinderen.

Elke nacht beregenen De beregeningsinstallaties bepalen voor een groot deel het bedrijfssysteem bij Spitse. Van de 401 hectare kunnen de veehouders 185 hectare beregenen. Hierdoor kan Spitse het hele jaar door melken en in de zomer profiteren van de toeslagen op het melkgeld. Op de meeste bedrijven in hun regio staan in deze periode de koeien droog. ‘In november, begin december begint de droge zomerperiode. Maar we beginnen in oktober al met beregenen om het grondwaterniveau op peil te houden. Elke avond om elf uur springt de tijdklok van het beregeningssysteem aan en om zeven uur ’s ochtends gaat deze weer uit. Dat zijn de tijden dat we profiteren van de goedkopere nachtstroom,’ legt Michiel uit.

De lange armen met de sproeikoppen draaien om het vaststaande centrum heen, de hoeveelheid water die ze afgeven, hangt af van de draaisnelheid. Gemiddeld krijgt elk stuk beregende grond om de drie dagen acht millimeter water.

De koeien lopen het hele jaar buiten, er

is geen stal. In de zomer en lente kuilt Spitse het overtollige gras in, het gewonnen kuilvoer voeren de veehouders in de winter bij, dan is de grasgroei beperkt door de lagere temperaturen.

Krachtvoer krijgen de koeien in de vorm van gerst, gevoerd in de melkstal. Elke vijf dagen wordt een nieuwe vracht gerstekorrels van dertig ton afgeleverd.

Spitse heeft zelf een molen om de hele korrels te pletten. De hoeveelheid graan die de koeien krijgen, is gebaseerd op de melkproductie, met een maximum van 2,4 ton per koe per jaar. ‘Door het graan komen de koeien graag naar de melkstal toe, het hek van de wei gaat met een tijdschakelklok open en 70 procent staat ’s ochtends al in de wachtruimte.’

De melkstal staat wel onder een dak, het is een 55 standsbuitenmelker van DeLaval. Tijdens elke melkbeurt zijn er twee melkers actief. De een melkt de eerste helft van de koeien, terwijl de ander de koeien haalt. Op de helft wisselt men van taak. Michiel verzorgt het melken samen met het personeel, in totaal vier fte. Een melkbeurt duurt 4,5 uur, inclusief het schoonmaken.

Spitse werkt met twee afkalfseizoenen per jaar. Vanaf 15 mei en vanaf 15 november beginnen de inseminatieseizoenen. Gedurende acht weken worden zo veel mogelijk koeien geïnsemineerd, de inseminator komt dan elke ochtend langs. Koeien die niet drachtig worden, maar wel voldoende melk produceren, krijgen in de volgende inseminatieperiode nog een kans. De afkalfseizoenen zijn dan vanaf februari en eind augustus.

Voorsorteren op A2-melk Het belangrijkste fokdoel van de holsteinveestapel is goed beenwerk. Spitse

2014

20-05-14 11:36

Michiel Spitse In 1998 vertrokken Michiel Spitse en Shirley Groot Zevert naar Australië om hun eigen melkveebedrijf te beginnen.

De droom is gerealiseerd, met hun drie kinderen hebben ze een bloeiend melkveebedrijf opgebouwd in het zuidoosten van Australië, 250 km ten westen van Melbourne.

Nullaware Australië

Aantal koeien: Melkproductie: Hoeveelheid land: Te beregenen land:

900, 420 stuks jongvee 7,5 miljoen liter 401 hectare 185 hectare

Hij kiest nu bovendien alleen nog maar voor stieren die A2-melk vererven. Koeien met deze natuurlijke genetische variant geven melk met het A2-type bètacaseïne. Deze melk is geschikt voor mensen die ‘gewone’ melk niet goed verteren.

‘Op dit moment is er hier nog geen uitbetalingssysteem voor dit type melk, maar zodra dat er wel is, verwachten we een veestapel te hebben die volledig A2melk levert. Op dit moment kost het me niets extra’s en er is voldoende keuze in stieren die het A2-gen vererven. Maar in de toekomst verwacht ik hiermee wel extra melkgeld te verdienen.’

In het huidige boekjaar 2013-2014 (1 juli tot 30 juni) verwacht Spitse een melkprijs van 38 eurocent te realiseren. In 2012-2013 was dat 31 cent, in zijn provincie Victoria realiseerde de gemiddelde veehouder 29 cent. In totaal levert de 900-koppige veestapel van Spitse jaarlijks 7,5 miljoen kg melk met 508.000 kg ‘milk solids’, het totale gehalte aan vet en eiwit.

Focus op ruwvoer legt uit: ‘Het nadeel van een bedrijf als het onze zijn de afstanden die de koeien dagelijks moeten afleggen, zo’n vijf tot zes kilometer per dag. Zeker in de winter, als het nat is, heeft het beenwerk veel te lijden. Daarom moeten de koeien gewoon uitstekende klauwen en benen hebben. Daarnaast willen we koeien fokken met een gemiddelde grootte, goede uiers en prima vet- en eiwitgehalten.’

Spitse gebruikte voorheen veel Europese en Amerikaanse stieren, zoals Cricket, Ormsby, Bertil, Big Winner, Levi en Freddy. ‘Maar de laatste twee jaar zijn we overgestapt op grazingstieren van CRV Ambreed, bijvoorbeeld Overdrive, Holler en Stravaganza. Die passen toch beter bij ons systeem, ze zijn geselecteerd op het grazen en veel lopen.’ De vaarzen van deze stieren hebben nog niet gekalfd, ze zijn wel iets kleiner dan hij gewend was, maar verder kan Spitse nog niet zeggen welke effecten dit heeft gehad.

Voor de toekomst wil Spitse vooral de eigen ruwvoervoorziening veiligstellen en niet afhankelijk zijn van anderen. ‘In periodes met schaarste kunnen de prijzen voor voer zomaar verdubbelen. Daarom hebben we die extra 91 hectare bijgekocht, niet om meer koeien te houden.

Daarnaast gaan we proberen de technische resultaten verder te verbeteren, zoals een optimale grasbenutting, 65 procent van het totale rantsoen is gras, en een beter bevruchtingspercentage.’

De droom van de familie Spitse is uitgekomen. ‘In Nederland was er geen gelegenheid om een melkveebedrijf te starten. Natuurlijk zijn er wel momenten dat het moeilijk is dat je zo ver weg woont van de rest van je familie, maar we zijn nog steeds erg tevreden met de beslissing om een melkveebedrijf in Australië te gaan runnen. Daarom hebben we ook geen “herdmanager”, we vinden het werk zelf veel te leuk.’ l

Van boven naar beneden: – In de 55 standsbuitenmelker worden tijdens het seizoen de koeien ook geïnsemineerd – Spitse gebruikt alleen nog stieren die het gen vererven voor A2-melk – De ronde balen kuilgras worden in een lange slurf gewikkeld – De beregeningsinstallatie zorgt ervoor dat er ook in de droge zomer voldoende gras groeit

V E E T E E LT

VX09_bedrijfsrep Australie.indd 51

M E I

2

2 0 1 4

51

20-05-14 11:37

V O E R

V O O R

B O E R

P R O D U C T N I E U W S

Grotere slurven VOEDING – DuynieBeuker breidt het ‘slurfconcept’ uit met een grotere variant. Het inkuilen van bijproducten in een slurf (zie foto) is daardoor niet langer gebonden aan de inhoud van één vrachtwagen. Door de komst van een grotere slurf is de inhoud van meerdere vrachtwagens in één slurf te verzamelen. ‘Bij de aankoop van meerdere vrachten perspulp moesten er tot nu toe ook meerdere slurven worden gemaakt’, vertelt Kai Kikkers, marketingmanager bij DuynieBeuker.

De grote slurf komt als eerst in het noorden van Nederland beschikbaar en kost zeven euro per ton product.

Meer informatie op www.duyniebeuker.nl

17.000 hectare minder mais door derogatie De aanvullende derogatie-eisen zorgen ervoor dat al dit jaar 17.000 hectare minder mais is ingezaaid.

Die schatting doet maisveredelaar Limagrain op basis van eigen verkoopcijfers en signalen van grote handelaren in maiszaad.

Globaal gezien komt de daling uit op zeven procent en zal het maisareaal in Nederland uitkomen op ongeveer 233.596 hectare. Het totale maisareaal komt daardoor terug op het niveau van rond het jaar 2000. De daling is bij zowel

korrelmais als snijmais als ccm min of meer even groot.

Overigens verwacht Limagrain dat de geschatte afname voor dit jaar nog niet het totale effect van de nieuwe derogatieregels omvat.

Omdat de overheid voor dit jaar een knelgevallenregeling heeft opgesteld, zal er waarschijnlijk volgend jaar nogmaals een daling optreden.

De mate van die afname zal wel afhangen van de prijzen voor korrelen snijmais dit jaar.

Eerste zuivelbarometer start met daling Niewe voergrijper Het automatisch voersysteem van Lely heeft een nieuwe voergrijper. Deze werkt volgens Lely sneller en preciezer, waardoor de capaciteit van de machine toeneemt. Volgens Lely maakt de verbetering de apparatuur ook minder storingsgevoelig, omdat de hydrauliek vervangen is door mechanische delen.

De Lely Vector heeft voortaan een grotere grijper die tot maximaal 25 ton voer per dag kan verwerken. Opvallend is de vervanging van de schaarlift. De verticale beweging van de voergrijper loopt voortaan over flexibele banden.

Hierdoor zijn minder happen nodig om het rantsoen te verzamelen. De prijs van de voerrobot blijft staan op 100.000 à 120.000 euro.

52

V E E T E E LT

VX09_voer voor boer.indd 52

MEI

2

De eerste Vlaamse zuivelbarometer laat zien dat de economische situatie in de Vlaamse melkveehouderij in het eerste kwartaal van 2014 licht is verslechterd. De zuivelbarometer is een initiatief van de Vlaamse overheid om de economische omstandigheden van de melkveehouderij op een objectieve manier te duiden.

De barometer drukt zich uit in een index ten opzichte van de referentieperiode 2007-2012. De gemiddelde situatie in de referentieperiode staat gelijk aan 100, de index refereert daar vervolgens aan. Fundament onder de index is het bruto

saldo per honderd liter melk.

Daarin worden onder meer melkopbrengsten, voerprijzen en meststoffenprijzen verrekend.

In het eerste kwartaal van 2014 daalde de index tot 129 als gevolg van een iets lagere melkprijs. Het is de eerste daling sinds 2012, maar de zuivelbarometer bevindt zich nog altijd op een hoog niveau. Een index van 129 betekent dat het bruto saldo per honderd liter melk in het eerste kwartaal van dit jaar 29 procent hoger uitkomt dan het gemiddelde saldo in de referentieperiode. De zuivelbarometer wordt elke drie maanden gepubliceerd.

2014

20-05-14 15:00

Gezondheisdsdienst voor Dieren waarschuwt voor giftig silogas

K O RT

NI E U W S

Steun zachte landing groeit

GEZONDHEID – De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) waarschuwt melkveehouders

ECONOMIE – Staatssecretaris Dijksma

voor giftige gassen uit recent gemaakte graskuilen.

De GD kreeg de laatste tijd enkele meldingen binnen over het ontstaan van silogassen in pas gemaakte kuilen. Silogas is een zeer giftig stikstofoxide dat ontstaat na inkuilen. Het is te herkennen aan de typische roodbruine kleur. Het veroorzaakt longklachten en bij aanraking met vochtige plekken ontstaat salpeterzuur. De longklachten ontstaan soms pas vele uren na inademing.

De GD adviseert melkveehouders direct een arts te waarschuwen bij inademing. Ook voor dieren is het gas na inademing vaak dodelijk. De vorming van silogas is te zien aan opbolling van de kuil. Het gas kan eventueel worden afgevoerd, maar men dient minimaal twee meter van de opening van de kuil weg te blijven. Is er roodbruin gas te zien, dan moeten mensen en dieren minstens tien meter afstand houden.

Silogas ofwel stikstofoxide wordt gevormd doordat snel fermenteerbare stikstofverbindingen via nitriet en nitraat worden omgezet tot ammonium. Dit ammonium wordt vervolgens langzaam weer gebruikt om bacterieel eiwit te maken. Als er veel stikstof in het gras zit, ontstaat er meer stikstofoxide dan er kan worden omgezet tot ammonium en is er sprake van overmatige gasvorming.

heeft de hoop op een zachte landing rond het afschaffen van het quotum nog niet opgegeven. Samen met de bewindspersonen van Duitsland en Oostenrijk gaat ze een voorstel uitwerken dat in juni ter stemming wordt aangeboden.

Volgens de staatssecretaris groeit de steun voor een zachte landing die moet voorkomen dat veehouders over het laatste quotumjaar forse superheffing moeten betalen.

Giftig silogas kan ontstaan als er veel stikstof in het gras zit

ALS DA OP O BL

let o

Arla lijft Walhorn in ECONOMIE – De fusie tussen het

Deense Arla Foods en het Belgische EGM Walhorn is een feit.

Begin mei stemden de leden van beide zuivelcoöperaties nagenoeg unaniem in met de beoogde fusie. Het inlijven van Walhorn past in de sterke wens van Arla om in meerdere landen in Europa actief te zijn.

Walhorn heeft 795 leden, waarvan 426 in België, 317 in Duitsland en 52 in Nederland en realiseerde afgelopen jaar een omzet van 239 miljoen euro.

Arla heeft 12.600 leden en een omzet van 7,86 miljard euro.

Rusland verscherpt eisen zuivelexport ECONOMIE – De Russische autoriteiten

Belgische bvd-bestrijding gaat niet ver genoeg GEZONDHEID – Volgens het Wetenschappelijk Comité van het Belgisch voedselagent-

schap FAVV is de ophanden zijnde verplichte bvd-bestrijding te weinig ambitieus.

Het comité ondersteunt wel het initiatief voor een bvd-bestrijdingsplan, aangezien de virale ziekte grote consequenties heeft op het gebied van diergezondheid, dierwelzijn en economisch rendement van de rundveehouderij. Maar het comité is van mening dat het Koninklijk Besluit in zijn huidige vorm weinig garanties biedt voor een doeltreffende bestrijding van bvd vanwege het ontbreken van echte risicobeperkende maatregelen voor de verspreiding.

Persistent geïnfecteerde kalveren en runderen isoleren of in quarantaine plaatsen is volgens de wetenschappers weinig tot niet efficiënt bij het bestrijden van bvd. Ze dringen aan op de vroegtijdige detectie en snelle opruiming van bvd-dragers, iets wat nu ontbreekt. Deze dragers vormen een zeer groot risico op bvd-virusoverdracht.

Het bestrijdingsprogramma zoals het is beschreven in het ontwerpbesluit, loopt volgens het Wetenschappelijk Comité het risico dat het te weinig concrete resultaten oplevert op de korte tot middellange termijn. Dit zou een verlies aan motivatie bij de veehouders kunnen veroorzaken.

hebben de voorwaarden voor export van zuivel naar de Russische markt recent verscherpt. Rusland stelt scherpere eisen aan de limieten voor tetracyclinen in boerderijmelk. Deze eisen zijn tien keer scherper dan de eisen die door de EU worden gesteld.

René van Buitenen, woordvoerder van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), ziet hierin een trend. ‘Afnemers stellen steeds vaker aanvullende eisen aan producten’, zegt hij. Als belangenbehartiger van de zuivelondernemingen informeert NZO haar leden over dergelijke eisen, maar hoe individuele zuivelondernemingen daarmee omgaan, is aan henzelf, stelt Van Buitenen.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX09_voer voor boer.indd 53

M E I

2

2 0 1 4

53

19-05-14 13:24

Gezondheidsdienst voor Dieren waarschuwt voor giftig silogas

K O RT

NI E U W S

Steun zachte landing groeit

GEZONDHEID – De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) waarschuwt melkveehouders

ECONOMIE – Staatssecretaris Dijksma

voor giftige gassen uit recent gemaakte graskuilen.

De GD kreeg de laatste tijd enkele meldingen binnen over het ontstaan van silogassen in pas gemaakte kuilen. Silogas is een zeer giftig stikstofoxide dat ontstaat na inkuilen. Het is te herkennen aan de typische roodbruine kleur. Het veroorzaakt longklachten en bij aanraking met vochtige plekken ontstaat salpeterzuur. De longklachten ontstaan soms pas vele uren na inademing.

De GD adviseert melkveehouders direct een arts te waarschuwen bij inademing. Ook voor dieren is het gas na inademing vaak dodelijk. De vorming van silogas is te zien aan opbolling van de kuil. Het gas kan eventueel worden afgevoerd, maar men dient minimaal twee meter van de opening van de kuil weg te blijven. Is er roodbruin gas te zien, dan moeten mensen en dieren minstens tien meter afstand houden.

Silogas ofwel stikstofoxide wordt gevormd doordat snel fermenteerbare stikstofverbindingen via nitriet en nitraat worden omgezet tot ammonium. Dit ammonium wordt vervolgens langzaam weer gebruikt om bacterieel eiwit te maken. Als er veel stikstof in het gras zit, ontstaat er meer stikstofoxide dan er kan worden omgezet tot ammonium en is er sprake van overmatige gasvorming.

heeft de hoop op een zachte landing rond het afschaffen van het quotum nog niet opgegeven. Samen met de bewindspersonen van Duitsland en Oostenrijk gaat ze een voorstel uitwerken dat in juni ter stemming wordt aangeboden.

Volgens de staatssecretaris groeit de steun voor een zachte landing die moet voorkomen dat veehouders over het laatste quotumjaar forse superheffing moeten betalen.

Giftig silogas kan ontstaan als er veel stikstof in het gras zit

ALS DA OP O BL

let o

Arla lijft Walhorn in ECONOMIE – De fusie tussen het

Deense Arla Foods en het Belgische EGM Walhorn is een feit.

Begin mei stemden de leden van beide zuivelcoöperaties nagenoeg unaniem in met de beoogde fusie. Het inlijven van Walhorn past in de sterke wens van Arla om in meerdere landen in Europa actief te zijn.

Walhorn heeft 795 leden, waarvan 426 in België, 317 in Duitsland en 52 in Nederland en realiseerde afgelopen jaar een omzet van 239 miljoen euro.

Arla heeft 12.600 leden en een omzet van 7,86 miljard euro.

Rusland verscherpt eisen zuivelexport ECONOMIE – De Russische autoriteiten

Belgische bvd-bestrijding gaat niet ver genoeg GEZONDHEID – Volgens het Wetenschappelijk Comité van het Belgisch voedselagent-

schap FAVV is de ophanden zijnde verplichte bvd-bestrijding te weinig ambitieus.

Het comité ondersteunt wel het initiatief voor een bvd-bestrijdingsplan, aangezien de virale ziekte grote consequenties heeft op het gebied van diergezondheid, dierwelzijn en economisch rendement van de rundveehouderij. Maar het comité is van mening dat het Koninklijk Besluit in zijn huidige vorm weinig garanties biedt voor een doeltreffende bestrijding van bvd vanwege het ontbreken van echte risicobeperkende maatregelen voor de verspreiding.

Persistent geïnfecteerde kalveren en runderen isoleren of in quarantaine plaatsen is volgens de wetenschappers weinig tot niet efficiënt bij het bestrijden van bvd. Ze dringen aan op de vroegtijdige detectie en snelle opruiming van bvd-dragers, iets wat nu ontbreekt. Deze dragers vormen een zeer groot risico op bvd-virusoverdracht.

Het bestrijdingsprogramma zoals het is beschreven in het ontwerpbesluit, loopt volgens het Wetenschappelijk Comité het risico dat het te weinig concrete resultaten oplevert op de korte tot middellange termijn. Dit zou een verlies aan motivatie bij de veehouders kunnen veroorzaken.

hebben de voorwaarden voor export van zuivel naar de Russische markt recent verscherpt. Rusland stelt scherpere eisen aan de limieten voor tetracyclinen in boerderijmelk. Deze eisen zijn tien keer scherper dan de eisen die door de EU worden gesteld.

René van Buitenen, woordvoerder van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), ziet hierin een trend. ‘Afnemers stellen steeds vaker aanvullende eisen aan producten’, zegt hij. Als belangenbehartiger van de zuivelondernemingen informeert NZO haar leden over dergelijke eisen, maar hoe individuele zuivelondernemingen daarmee omgaan, is aan henzelf, stelt Van Buitenen.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX09_voer voor boer.indd 53

M E I

2

2 0 1 4

53

20-05-14 14:21

A G E N D A

2014

ADVERTEERDERSINDEX

1 juni 3 juni 5 juni 13-15 juni 17 juni 18 juni 24 juni 25 juni 27 juni 27-28 juni 2-3 juli 3-5 juli 4 juli 8 juli 15 juli 19 juli 21 juli 23 juli 25-28 juli 26 juli 26 juli 31 juli 4 augustus 8 augustus 8 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 17 augustus 21 augustus 23 augustus 23 augustus 30 augustus 3-7 september 7 september 10-13 september 13 september 16-19 september 17 september 19-20 september 21 september 30 september4 oktober 4 oktober 30 oktober 28-30 oktober 7-16 november 11-14 november

Intergemeentelijke veeprijskamp te Tielt (W.Vl.) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Franse nationale show te Fougères (Frankrijk) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Holland Masters Sale te Zwolle (Ov.) NRM te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Melkveeprijskamp te Kontich (Antw.)

Melkveeprijskamp Noordhoek en Noorderkempen te Loenhout (Antw.)

Provinciale fokveedag West-Vlaanderen te Wulpen (W.Vl.) Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) Veeprijskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.)

Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) Fokveedag te Ambt Delden (Ov.) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwshow te Opmeer (N.H.) Grote veeprijskamp te Zevendonk (Antw.)

Keuring Agri Fair te Wierden (Ov.) Rundveeshow Noord te Beilen (Dr.) Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Fokveedag te Vriezenveen (Ov.) Veeprijskamp te Beveren (O.Vl.) Provinciale fokveedag Antwerpen te Oostmalle (Antw.)

Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.) Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) AgroTechniek Holland te Biddinghuizen (Fl.) Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) Space te Rennes (Frankrijk) UK Dairy Day, Telford (Groot-Brittannië) Thuringia Holstein Open te Erfurt (Duitsland) Saksische Holsteindagen te Altmittweida (Duitsland) World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) Konvent te Oldenburg (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) Royal Winter Fair te Toronto (Canada) EuroTier te Hannover (Duitsland)

Ned er lan d Agrifirm Feed......................6 BUC Holland.....................28 Cowhouse International....14 CRV.....3, 13, 19, 30, 31, 32, ...................................33, 56 Ebbers Metal Works .........43 Gantvoort, ’t.....................43 GD ...................................36 Heemskerk .................19, 28 Interfarms .........................43 InQpharm.........................36 MBS Beton .......................43 Mewitec .............................2 NRM, Stichting ...................4 Peeters landbouwmachines bv.......36 Quotum ABC....................43

Speerstra ..........................28 Van der Slikke ...................43 VDK Products ...................36 Vervaeke ..........................14 ZLTO Vastgoed .................43 Zoetis ...............................55 Meehechter: Orffa

VOORUITBLIK

NR M en wat er ver b r u ik Juni 1/2 (19 juni) – De veertiende NRM is in aantocht. In het voorbeschouwingsnummer van Veeteelt staan alle achtergronden over deelnemers, de beurs en de dochtergroepen.

In de serie ‘Energieverbruik’ staat het onderwerp water centraal. Hoeveel water is eigenlijk nodig voor de productie van melk en hoe bespaar je als melkveehouder op water?

NR M en K r in g lo o p wijzer Juli 1/2 (3 juli) – Het julinummer staat boordvol met nieuws afkomstig van de NRM. Analyses, achtergronden en sfeerreportages, maar ook: welke dochtergroepen vielen op?

In het derde deel van de serie over de Kringloopwijzer staat de productie van grasland centraal.

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 54

V E E T E E LT

VX09_agenda.indd 54

MEI

2

2014

19-05-14 12:59

HET NIEUWE DROOGZETTEN IN DE PRAKTIJK

4 2014 NR

‘BESCHERMING MEEGEVEN TIJDENS DE DROOGSTAND’ “Sinds ik tien jaar geleden met selectief droogzetten begon, heb ik volgens mij geen koe met uierontsteking na de droogstand gehad”, vertelt melkveehouder Giel van Nunen. Inmiddels zet hij zeker de helft van de koppel met alleen OrbeSeal droog. “Ik wil mijn koeien wel bescherming meegeven in de droogstand.”

DE HELFT ENKELTHERAPIE “Ik selecteer koeien en vaarzen op basis van het laatste celgetal vóór droogzetten. Als de uier gezond is, is het helemaal niet nodig om antibiotica te gebruiken. Alles onder de 150.000 cellen/ml, ongeveer de helft van de koeien, krijgt alleen OrbeSeal. De rest behandel ik en een enkele koe met een heel hoog celgetal zet ik dubbel droog.”

‘MELKSTAL ZUIVER HOUDEN’ “Droogzetten doen we in de melkstal.

Goed uitmelken, desinfecteren, injectoren inbrengen en dan dippen.” Van Nunen houdt van schoon werken. “Niet alleen de koeien moeten zuiver zijn, ook de omgeving waarin je werkt. De melkstal gaat daarom elke donderdag in het schuim. Dan poetsen we hem van boven tot onder.” Na het droogzetten gaan de koeien apart en krijgen een bekapbeurt. ’s Zomers gaan ze daarna de wei in, ’s winters in een aparte groep op stal.

Van Nunen voert geen droogstandsbrok en slechts af en toe droogstandsmineralen.

“Ik streef naar sterke koeien met een goede

Melkveehouder Giel van Nunen, Diessen (N.-B.)

BEDRIJFSPROFIEL M.C.J. Van Nunen, Diessen (N.-B.) 2 v.a.k

eigen weerstand. Ze moeten het doen met wat ze krijgen. Je moet ze goed verzorgen maar er geen probleemkinderen van maken.”

‘MET PLEZIER WERKEN’ De komende jaren wil Van Nunen groeien van 140 naar 150 melkkoeien. Uit eigen opfok. De nieuwe melkstal is al in aanbouw.

“In de toekomst wil ik in mijn eentje de koppel vlot kunnen melken. Ik heb gekozen voor een 30-stands zij-aan-zij carroussel, met korte looplijnen. Dat past bij mij, bij mijn koeien en bij mijn bedrijf. Ik zoek het niet in de uitersten. Wat je doet, moet je goed doen en wat goed gaat, moet je niet veranderen. Het belangrijkste is dat je er geld aan overhoudt en dingen met plezier doet.”

DROOGSTANDTIPS VAN GIEL VAN NUNEN • ZORGEN VOOR SCHONE (STAL)OMGEVING • GOED UITMELKEN VÓÓR DROOGZETTEN • DIPPEN NA DROOGZETTEN

Als de droogstaande koeien opuieren, komen ze in een wei naast de stal.

140 melkkoeien, 120 stuks jongvee 40 ha (gras, mais) + 15 ha natuurgebied melkquotum 1.1000.000 kg jaarproductie 8.200 kg/jaar, 4,50 % vet, 3,60% eiwit Celgetal: 150.000 cellen/ml (tank, 2012-2013) 5,2 DD/DJ (2013) Dierenartsenpraktijk: Dierenartsen Midden Brabant, Diessen Percentage OrbeSeal-gebruikers

85%

85% van de gebruikers van OrbeSeal dipt of sprayt na het inbrengen van de injector.

Dippen of sprayen na inbrengen injector OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik – REG NL 10082 – UDA. •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat, in een minerale olie als drager. •Doeldier: Rund (melkkoeien).

•Indicaties: Preventie van nieuwe intramammaire infecties gedurende de gehele droogstandperiode. Bij koeien die beschouwd worden als zijnde vrij van subklinische mastitis kan OrbeSeal op zichzelf gebruikt worden voor droogzetmanagement en mastitiscontrole. Selectie van de koeien voor behandeling met OrbeSeal dient gebaseerd te zijn op veterinaire klinische beoordeling. Selectiecriteria kunnen gebaseerd zijn op het mastitis- en celgetal-verleden van de individuele koeien of erkende testen voor het aantonen van subklinische mastitis of bacteriologische monstername. Zie bijsluiter. •Dosering en toedieningswijze: Dosering: Breng de inhoud van één injector OrbeSeal in de speen van elk kwartier in, direct na de laatste melkbeurt van de lactatieperiode (bij het droogzetten). Speen of uier na het inbrengen van het product niet masseren. Toediening: Uitsluitend voor intramammaire toediening. Er dient voor gezorgd te worden dat er geen pathogenen ingebracht worden in de speen. Daar OrbeSeal geen antimicrobiële werking heeft, is het essentieel dat er bij het inbrengen een strikt aseptische techniek toegepast wordt. Lees vóór gebruik de bijsluiter. •Contra-indicaties: Gebruik niet alleen dit product bij koeien met subklinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij koeien met klinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij lacterende koeien. Indien per ongeluk ingebracht bij een lacterende koe, kan er een kleine (tot tweevoudige) tijdelijke verhoging van het celgetal waargenomen worden, maar de seal kan er handmatig uitgestript worden en er zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk. Pas geen ander intramammair product toe ná de toepassing van OrbeSeal. •Wachttermijn(en): (Orgaan)vlees en melk: nul dagen. •Bijwerkingen: Geen bekend. •Speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen: Zie bijsluiter. •Nadere informatie: Zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.-Postbus 810553009 GB Rotterdam-Nederland (e-mail: info.nl@zoetis.com).

V E E T E E LT

VX09_p55.indd 55 Advertorial_veeteelt.indd 1

M E I

2

2 0 1 4

© 2014 Zoetis B.V. 14.ORB.23.20

Minder antibiotica en geen wachttijd waren indertijd de belangrijkste motieven om samen met Dierenartsen Midden Brabant in Diessen de proef op de som te nemen met OrbeSeal. Met een score van 80% genezing en slechts 11% nieuwe infecties tijdens de droogstand over het afgelopen jaar laat Van Nunen zien, dat hij de werkwijze goed in de vingers heeft.

55

19-05-14 16-05-14 10:53 15:59

‘SAMEN MET MIJN VRUCHTBAARHEIDSBEGELEIDER HAAL IK BETERE RESULTATEN’ Anky Hanegraaf, Rosmalen

OVERTUIGD VAN

Anky Hanegraaf had behoefte aan meer expertise en een vaste begeleider die haar ondersteunt op het gebied van vruchtbaarheid. Ze koos voor Ovalert. Ontdek de verhalen van andere veehouders die net als Anky overtuigd zijn van Ovalert.

BEKIJK DE FILMPJES OP ONZE WEBSITE!

WWW.OVALERT.NL WWW.OVALERT.BE

199-14 VT-Ovalert-MEI.indd 1

19-05-14 12:22