UNDERGROUND 1
Culture éclectique
...
Oriana Fallaci
Pier Paolo Pasolini The Borgias
N
Albert Pla
1 | Free | www.eclecticunderground.com
Avril 2012
Underground
EDITO
est une revue trimestrielle indépendante, gratuite et polyglotte, lancée à Paris en 2012. Avec le désir de publier quelque chose de différent, nous nous dirigeons vers des lecteurs qui cherchent à décrypter un chemin alternatif vers une culture éclectique. Défiant toute contrainte de temps, nous ne croyons pas aux modes ni aux hits éphémères, mais à une forme d'expression intemporelle. Ainsi, nous cherchons -infatigablement- à (re)découvrir l'art et la musique à travers le monde. Au fil des pages, Underground vous fera plonger dans l’univers exquis du cinéma, de la musique, des livres, de la photographie, enfin, de l’art. Le tout est rythmé par la diversité de voix émergentes et d'artistes consacrés, des voix qui ont vécu et qui ont toujours quelque chose à raconter.
Underground
Directrice de la publication : MARYS HERTIMAN Rédactrice en Chef : DARIA TOMCZYK Conseiller artistique : BARBARA HERTIMAN Ont contribué à ce numéro : CLAUDE GASTOU, JOSÉ BARONI, YANG XU Couverture : © Victoriano de los Ríos
Comic : © Maitena
This work is licensed under the Creative Commons Attribution Pas d'Utilisation Commerciale - Partage à l'Identique 2.0 France License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.0/fr/ or send a letter to Creative Commons, 444 Castro Street, Suite 900, Mountain View, California, 94041, USA.
Curieuse des événements qui marquent la culture et des manifestations contreculturelles, Underground s'engage à vous offrir un espace médiatique unique qui s'inscrit sur un concept qui fait référence à des chimères bien réelles. C'est pourquoi Underground agit comme spectatrice des mouvements étiques, artistiques et esthétiques, tout en ayant un regard critique et incisif. En fin de compte, il s'agit d'une quête créative d'un tout artistique qui aboutit au partage d'un esprit universel. À vous de pénétrer le seuil de nos pages.
3
4
Sommaire INTERVIEW
Albert Pla ................................................................................................... 9
FEATURES
CinĂŠ et TV.................................................................................................... 15 Films............................................................................................................ 17 Books........................................................................................................... 19 Musics..........................................................................................................21
CHRONIQUES
Wild Cat....................................................................................................... 27 Ragazzo di Vita.......................................................................................... 29
PORTRAIT
Oriana Fallaci ............................................................................................33 Learn something everyday.................................................................. 35
5
Albert Pla
Textes et interview : Marys HERTIMAN Images : Š www.albertpla.com
Interview
DISCOGRAFÍA Ho Sento Molt
(1 989 - álbum)
ALBERT PLA
y el placer de los espacios ajenos
Aqui s'Acaba el que es Donava
(1 990 - álbum)
No Sólo de Rumba Vive el Hombre
(1 992 - álbum)
Protagonista y testigo de toda una generación, el músico catalán se hace difícil presentar. Cínico en extremo, su punzante parole y su estilo singular lo consagran como un artista con mucha inventividad. A pocas horas de su concierto El Malo de la película, tuvimos la oportunidad de hablar con el laconico artista. Por Marys HERTIMAN
Supone Fonollosa
(1 995 - álbum)
Veintegenarios en Alburquerque
(1 997 - álbum)
Anem al Llit?
(2002 - álbum)
Ese martes, 19 de septiembre de 2006 a las 4:30pm, Albert Plà y su gente estaban montando, en una de las mejores salas del Teatro Teresa Carreño, lo que suponía iba a ser El Malo de la Película. Un concierto que mostró que a veces la improvisación ofrece algo más de lo que pudo haber, leitmotiv de un grupo disparatado que amablemente nos recibió durante los ensayos. Una acústica brillante envolvía la sala, era la prueba de sonido. Los ingenieros
maniobraban
que acogió una excelente repeticiones, mi nulo respuesta por parte del público y de la crítica. Al año siguiente conocimiento del catalán me (1990) publicas “Aquí S’acaba impedía comprender más allá. A el que es Donava”, con el que los pocos minutos Pedro Paramo recibes el Premio Nacional de la Música De La Generalitat de (manager) me indica que ya podía Cataluña ¿cómo ha sido ese realizar la entrevista. Nos antes y ese después luego de “Ho presentan. Sento Molt”? ¿Cómo ha sido el antes y el después? Yo no he visto ningún "creo que un tema que cambio significativo, ni siquiera yo no pueda confrontar por parte del público ni de la crítica. ha de ser el que yo Entre
juegos,
ensayos
todavía no imagine. No
sé, no tengo temas tabú"
la
consola y testeaban los ecos, los
Mientras nos conducían a las
ruidos, los silencios. La espera de
afueras de la sala para hablar
unos cuantos minutos me permitía
cómodamente, no podía esconder
asistir a un encuentro mágico:
mi sorpresa –e intimidación al
entre camaradería y picardías los
escuchar una voz tan “ingenua”.
músicos parecían iniciar el show.
Así, el controversial artista catalán
Albert corría tras Judit Farré
nos ofrece una entrevista que
(compositora y corista del Malo
revela más de lo que pretende
de la Película), quien a su vez se
resguardar.
escondía detrás de Daniel Ibáñez (multiinstrumentista).
9
“Ho Sento Molt”, fue un álbum
Álbumançons d'Amor i Droga
y
[suspiros] En 1995, editas “Albert Plá Supone Fonollosa”, [disco en basado en los poemas de José María Fonollosa, artista barcelonés poco conocido por críticos y público masivo, ndlr], ¿Qué te llevó a escoger a Fonollosa? Hice a Fonollosa porque me pareció que era el más fácil, su estilo me parecía personal. Hablaba de cosas que yo creía resentir en esa época. Luego repetí la experiencia de retomar textos ajenos con un espectáculo que se llamaba
(2003 - álbum)
Vida y Milagros
(2006 - Best Of) La Diferencia
(2008 - álbum)
“Canciones de Amor y Drogas” que es de Pesares. Me pareció muy bien, siempre, uno en lo ajeno se siente cómodo. “Veintegenarios” es un disco maldito, rodeado de un sin fin de interrogantes. Con el paso del tiempo, ¿cómo ves toda esa fabula que lo rodeaba y qué importancia tiene en tu vida? Bueno, ese es un disco que se tardó mucho en salir. Y Bueno eso era algo que no dejaron salir, no dejaron salir y al final lo sacamos. Las fabulas son creadas para cautivar y solo el público puede decir si Veintegenarios los cautivó. Yo no creo en esas fanfarrias. Repasemos un poco tu historia personal. Naciste en Sabadell en 1966. Tu timidez te permitió pasar una adolescencia anclada en el anonimato. Te has dedicado
impreso. Con un camino tan sosegado, ¿cómo fue que tomas la guitarra y te decides por la música? No tenía pensado hacer otra cosa que la confección y el impreso, comencé en esto de casualidad. La vida da muchas vueltas y no resulta extraño que encuentres hombres políticos con un pasado extraño. ¿Qué sentimiento te transmite tu música y aquella que no es tuya? No sé cuáles son mis sentimientos con respecto a eso. A veces me descubro extraño, tirado con ganas de escribir y luego con ganas de escuchar algo. Pero no creo que las ganas sean un sentimiento. Igual, es muy plácido estar con algo que no he hecho. La mayoría de tus canciones se mueven entre lo ácido, lo amargo y lo dulce. Haciendo referencia a
situaciones a veces tan oscuras como lo pueden ser la consciencia, la muerte y en algunas ocasiona hasta la vida, ¿en cuáles de tus temas te ves reflejado? ¿Yo?, en ninguno, no escribo sobre mí, no escribo para sentirme reflejado, yo no descargo. Solo son historias. Cuando le cuentas a un niño la historia de la Caperucita Roja no estás hablando sobre ti. A no ser que sea así…
sigue
10
El malo de la película, 2006 Teatro musical Idea y dirección: ALBERT PLA • JUDIT FARRÉS Producción: PEDRO PÁRAMO Otras piezas de Pla : Canciones de amor y droga, 2003 [dirigido por Alex Rigola] Cadacuero, 1997 [dirigido por Pepe Mirabete]
¿Para qué o por qué escribes? No tengo ni idea.
tema que yo no pueda confrontar ha de ser el que
Tu talento sin tregua te ha llevado a inventar un
¿Qué nos falta por ver o escuchar de Albert
Para ti puede ser. Par mi vecino. Porque es
yo todavía no imagine. No sé, no tengo temas tabú.
mundo a la medida de tus obsesiones lo cual se
Plá? No lo sé, algo que me falte por inventar,
ve reflejado en tus canciones, ¿te consideras un
nuevas temas, mis pensamientos futuros.
divertido… "A veces me descubro extraño,
¿Cómo es tu catarsis y tu proceso de
ser visionario dentro de la música catalana? No.
tirado con ganas de escribir y luego
reinvención? No existen. Si no hago nada que
Solo me considero Albert Plà. Un tipo más.
con ganas de escuchar algo. [...]
necesite una catarsis, no creo que deba haber
Igual, es muy plácido estar con algo
entonces un proceso de reinvención.
que no he hecho"
¿Cuál es el lado tu más salvaje? El solo hecho de estar aquí.hecho de estar aquí.
¿No
te
despojas
de
viejos
sentimientos,
pensamientos o ideales? No tengo ni idea. No sé
¿Te refieres a la música o a las entrevistas? No,
Eres un experto a la hora de tratar polémicos
si es un rechazo al cambio, o si rechazo lo que se
en todo caso las entrevistas. No signifique que las
temas, ¿cuáles son los temas que no se atreve
ha establecido. En todo caso, la norma es cambiar.
deteste, simplemente no veo la importancia de lo
confrontar Albert Pla? Yo no tengo en un
Por algo se habla tanto de cambio y de evolución
que pueda decir. Creo, que no tengo nada que
principio algún tema considerado como tabú. Todo
últimamente.
decir. En todo caso, si tengo algo que decir, ¿qué
puede ser, o no puede ser un tabú. Así, creo que un
El espectáculo fue todo un éxito. Dos presentaciones a sala llena, donde –a forma de improvisación- interpretó temas de toda su discografía, entre los cuales destacaron, la versión en español de “Ho Sento Molt”, “Soy Rebelde”, “La dejo o no la dejo”, “El Lado Salvaje De La Vida” y la vitoreada “La Colilla”. Esta última, incendió una escena donde el lacónico artista, se mostró más mordaz que en las canciones que la precedieron. Un momento de inspiración, extraído del universo encantado de Albert Plá.
se puede hacer de ello?
12
Novice by Eric Lafforgue Myanmar, Myanmar
Features
CINÉ
ET
TV
W imię ojca. I synów, i córki
Features
Daria Tomczyk
Mario Puzo uznał Borgiów za pierwszą mafijną rodzinę w historii Włoch. I trudno z nim polemizować, bo w arsenale środków, jakimi się posługiwali, „propozycja nie do odrzucenia” była bronią małego kalibru. Na herbie tego wywodzącego się z hiszpańskiej Walencji rodu uwieczniono byka – symbol zmysłowości, siły i perfidii. Trudno o bardziej trafną charakterystykę jednego z najpotężniejszych klanów renesansowej Italii. Na czele rodziny stał Rodrigo Borgia. Dzięki protekcji papieża Kaliksta III (de facto swojego krewniaka) szybko pnie się po szczeblach kariery, czego ukoronowaniem jest stanowisko wicekanclerza (to druga po papieżu funkcja w Państwie Kościelnym). Rodrigo sprawuje ją przez 35 lat, podczas trwania pontyfikatu pięciu papieży. To jednak nie jest szczyt jego ambicji. Dzięki znajomości środowiskowego knowhow i, co oczywiste, niezliczonym intrygom, triumfuje podczas konklawe i przyjmuje imię Aleksander VI. Rodrigo chce uczynić z Borgiów najbardziej wpływowy ród epoki i nie przebiera w środkach, by cel ten osiągnąć. Narzędziem swej polityki uczyni dzieci ze związku z luksusową kurtyzaną Vanozzą Cattanei – Cezara, Juana, Joffre i Lukrecję. Swego następcy Rodrigo upatrywał w Juanie, jednak w 1497 roku zwłoki papieskiego syna zostają wyłowione z Tybru. Realizację polityki ojca weźmie na siebie Cezar, któremu Aleksander VI zezwoli na rezygnację z godności kardynalskiej i przywróci do stanu świeckiego. Cezar okaże się pojętnym
15
uczniem, który zręcznie pomnoży stan posiadania Borgiów oraz zwielokrotni ich wpływy (w międzyczasie uwodząc Sancię – żonę swego brata Joffre). Dla Niccolò Machiavellego Cezar stanie się pierwowzorem „Księcia”. Lukrecja dzielnie dotrzymywała kroku braciom i ojcu (nie bez przyczyny legendarny Buffalo Bill nazwał jej imieniem swój rewolwer). W wieku 13 lat poślubia Giovanniego Sforzę (małżeństwo anulowano ze względu na rzekomą impotencję małżonka). Drugi wybranek papieskiej córki, Alfons d’Aragon, padnie ofiarą knowań Borgiów – najpierw z trudem wykaraska się po napaści opryszków, by z rozkazu Cezara zginąć przez uduszenie we własnej sypialni. Trzecie małżeństwo (z Alfonsem d’Este) przerywa śmierć Lukrecji (umiera w wyniku komplikacji poporodowych). Jako że niedaleko pada jabłko od jabłoni, jedyna prawowita córka Aleksandra VI również miała smykałkędo interesów i z powodzeniem zajmowała się spekulacją nieruchomościami (nabywała tereny bagienne, które dzięki pracom melioracyjnym przekształcano
w urodzajne grunty i z zyskiem sprzedawano). Triumfalny pochód Borgiów ku potędze przerywa śmierć Aleksandra VI (wszechwładnego papieża pokonała malaria; jeden z kronikarzy odnotuje wówczas: „zmarł w sierpniu 1503 roku i został pogrzebany w piekle”). Pozbawiony przez nowo wybranego papieża tytułów, osłabiony malarią i syfilisem Cezar nie zdoła odbudować pozycji rodu. Poniesie śmierć w walce, w wieku 32 lat. Po 30 latach jego szczątki zostaną przeniesione poza świątynię („tak, by deptali je ludzie i zwierzęta”). Pod posadzką kościoła spocznie ponownie dopiero w 2007 roku, 500 lat po śmierci. Mario Puzo, pasjonat dziejów renesansowej Italii, nad powieścią o Borgiach pracował latami, ale ostatecznie nie zdołał jej ukończyć. Po śmierci pisarza redakcją książki zajęła się jego partnerka Carla Gino. Historię rodziny motywem przewodnim napisanego przez siebie dramatu „Lukrecja Borgia” uczynił Wiktor Hugo, a Gaetano Donizettiemu posłużyła ona za inspirację do stworzenia opery pod tym samym tytułem. Borgiowie poja
wiają się także w grze „Assasin’s Creed”. Niebawem na Węgrzech mają się rozpocząć zdjęcia do drugiej serii serialu „Rodzina Borgiów” (ang. The Borgias). To kolejna, po znakomicie przyjętym „Rzymie”, nakręcona z rozmachem produkcja HBO przenosząca na ekran fascynującą kartę z dziejów świata. W rolę Aleksandra VI wcielił się Jeremy Irons, a za kamerą stanął Neil Jordan (reżyser m.in. „Wywiadu z wampirem”). Premiera drugiej serii jest planowana na jesień 2012 roku.
Cidade de Deus Marys Hertiman
Inspiré d'un drame social du Brésil des années soixante, la Cité de Dieu est tiré du roman homonyme écrit en 1997 par Paulo Lins, un ancien enfant de cette favela de Rio. Avec près de 300 personnages au travers de 600 pages d'écriture, ce bestseller est le premier livre à décrire la lutte pour le pouvoir dans les bidonvilles et le développement du trafic de drogue en une véritable économie parallèle. Ce livre devient ainsi un film, mis en scène par Fernando Meirelles et raconte l’histoire de Fusée un enfant provenant de l’une des favelas les plus dangereuses de Rio de Janeiro, la
réalité d’une manière moins misérable, ce qui l’éloignera de la délinquance. Pourtant, il rêve de devenir photographe professionnel, une opportunité qui se présentera lors des drames continus de la favela. Parallèlement, on rencontre Petit Dé, un enfant de la Cité, qui souhaitera pour sa part devenir, et deviendra, le plus grand criminel de Rio. Ce film a été récompensé au Festival International de Marrakech (prix de la mise en scène – 2004), au Grande Prêmio Cinema Brasil (meilleur film, meilleur réalisateur, meilleure adaptation cinématographique, meilleur montage, meilleur son et meilleure photographie), et nominé aux Oscars 2003 (meilleur réalisateur, meilleure adaptation cinématographique, meilleur montage et meilleure photographie), entre autres prix. Ainsi, la Fox le classe dans la quatrième position de la liste des meilleurs films de l’année 2004. Porté par Fernando Meirelles, la Cidade de Deus n'est que le résultat de l'expérience. Depuis des années, Meirelles est une référence, tant en cinéma qu'en télévision (notamment dans le domaine de la publicité). Il a ainsi réalisé des remarquables films comme Menino Maluquinho 2 : a aventura, Domesticas, The Constant gardener, Les Toilettes du Pape ou
Blindness. Tous, des films différents qui montrent éclectisme et la richesse culturelle du réalisateur. Mais, revenant à la cité de dieu, la voixover joue un rôle essentiel de repère narratif et énonciatif dans le film. L'atmosphère est créée par un univers qui transite entre le suspense, la tragicomédie et le drame. Mais, l'intensité des histoires et les émotions qu'elles transmettent, sont donnés par une mise en scène assez expérimentale : richesse des plans, une photographie exquise et un mouvement de caméra assez nerveux, proche du documentaire. Et enfin, une musique capable de nous faire rentrer dans la peux des personnages.
16
Features
Lola
FILMS
Dirección: Brillante Mendoza Producción: Francia y Filipinas (2009) Drama
Sinopsis: Dos ancianas deben lidiar con las consecuencias de un crimen que involucra a sus respectivos nietos: uno es la víctima y el otro es el sospechoso. Pobres y débiles, ambas mujeres parten en busca de dinero en mitad de una tormenta. Sepa, acompañada de su nieto menor, enciende una vela en el lugar del asesinato de su otro nieto a manos de un ladrón de móviles. Luego inicia su búsqueda de fondos para el funeral y el juicio. Por su parte, Puring se enfrasca en una laboriosa recogida de dinero para conseguir la libertad temporal de su nieto, el asaltante.
17
Inside Job
Features
Director: Charles Ferguson Production: USA (201 0) Documentary
Storyline: 'Inside Job' provides a comprehensive analysis of the global financial crisis of 2008, which at a cost over $20 trillion, caused millions of people to lose their jobs and homes in the worst recession since the Great Depression, and nearly resulted in a global financial collapse. Through exhaustive research and extensive interviews with key financial insiders, politicians, journalists, and academics, the film traces the rise of a rogue industry which has corrupted politics, regulation, and academia. It was made on location in the United States, Iceland, England, France, Singapore, and China.
2 Days In New York
Mise en scène : Julie Delpy Production : France, Allemagne et Belgique (2011 ) Comédie
Synopsis : Marion (Julie Delpy) est désormais installée à New York, où elle vit avec Mingus (Chris Rock), un journaliste de radio, leurs deux enfants qu’ils ont eus de relations antérieures et un chat. Le couple est très amoureux ! Marion est toujours photographe et prépare son exposition. Son père, sa sœur et son petit copain (qui est en fait l’ex de Marion et qui n’était pas prévu du tout) débarquent à New York pour le vernissage. Le choc des cultures mais surtout les personnalités débridées des trois arrivants vont provoquer un véritable feu d’artifice entre Mingus, un vrai « newyorker », Marion disjonctée sur les bords, son père qui ne parle pas un mot d’anglais, sa sœur toujours en phase avec ses problèmes freudiens, et son petit ami… no comment ! Vous pouvez deviner la suite, ou pas…
Okres przydatności Tytuł oryginalny: La vida útil Reż: Federico Veiroj Produkcja: Urugwaj (201 0) Dramat
Streszczenie: 45letni Jorge mieszka z rodzicami i od 25 lat pracuje w filmotece. Zajmuje się układaniem programu i obsługą techniczną, prowadzi też audycję filmową w stacji radiowej w Montevideo. Nagle traci pracę… Nie mając żadnego innego doświadczenia zawodowego, Jorge jest zmuszony odmienić swoje życie, by dostosować się do nowego świata, jaki go otacza. Jest szansa, że film pozwoli mu to przetrwać. (WFF)
18
Eros Vinyls
Books
Écrit par Bernard Marcadé, Dominique Dupuis, Mathieu Flory ÉDITIONS EREME
Il n'y a pas beaucoup des mots pour définir l'érotisme. En tout, cas, peu importe son concepts quand il s'agit d'exploser en sensations, se plonger dans un désir ascensionnel, concret, dérivé et dérobé. Un désir où l'on voit l'animal dans l’humain, l'homme de chair et de sang, celui qui met tout son esprit à se faire à la fois sujet et objet d'extase. L’érotisme expose et fait exploser la sexualité dans toutes ses dimensions, de l’obscène au sublime. Et, cette exactement cela que Bernard Marcadé, Dominique Dupuis et Mathieu Flory ont voulu nous faire éprouver en écrivant Éros Vinyls, l’Histoire de l’érotisme à travers 60 ans de Vinyles. Cette ouvrage expose un intéressant et révélateur témoignage graphique sur comment s’est initié et jumelé l’érotisme et la musique moderne comme. On s'immerge ainsi dans le monde hédoniste du jazz au pop, de la country au punk, sans oublier le reggae, la soul et même, en se baladant par les soundstracks ou le flamenco espagnol. Ainsi, nous rencontrons un signe, des images où l’insinuation ou l'explicite se transforment en art. Le volume est structuré en deux apartés, l’un appelé "mouvements musicaux" qui rencontre
des chapitres comme « Cabaret et Cancan français » : les belles femmes de Paris autour du monde », « Bourbon, nuage de fumée et notes bleues : le jazz et le blues » ; « Sous les tropiques» ; 1969, l'année érotique » ; « soul, funk et Rythm’n & blues » ou Rap & Hip hop ». L'autre, où nous rencontrons des "thématiques", qui incluent des messages de contenus luxuriant, en citant des thèmes comme : « Danse du ventre », «de boire et de manger » ; «attachemoi ! » et « l’art dans la peau ». Il s'agit de l'analyse des 300 pochettes de vinyles ont a leur charge nous faire pénétrer dans le seuil de la séduction. Il s'agit aussi de l’imagination qui intensifie toutes les émotions. Enfin, un ouvrage qui saura régaler n'importe quel mélomane ou hédoniste. MH Résumé de l'éditeur Des bas résilles et des jupes à froufrou aux nus de David Hamilton, en passant par le body painting, les girls américaines à forte poitrine, et une sélection de vinyles plus suggestifs, quelques 300 pochettes viennent raconter l’histoire de la séduction, de la tentation, de l’évolution des mœurs de la seconde moitié du XXe siècle. On y croisera Marilyn Monroe et ses moues langoureuses côtoyant Brigitte Bardot ou Jane Birkin à la fleur de l’âge, des pinups américaines de moins en moins vêtues, des espagnolades gratinées, et bien entendu d’inoubliables couvertures de l’histoire du rock, de Jimmy Hendrix à Scorpions, en passant par Roger Waters, Queen, les Cramps, le Velvet underground, Eric Clapton, Birth Control… A travers près de 400 pochettes de vinyles à l’iconographie savante et décalée, ce livre promène le lecteur et l’amateur dans l’histoire de la musique et de l’érotisme.
Features
Oeuvres
Claude Lévi-Strauss ÉDITIONS GALLIMARD NRF
L’historien de l’art Georges Didi Huberman caractérisait la teneur anthropologique de toute image avec l’aphorisme qu’il n’y avait pas d’image sans imagination. Dans la théorique anthropologique nous rencontrons 2 notions, celle de la circulation des pratiques culturelle (source de mutations constante), et celle qui suppose que l’image intervienne sur la constitution sociale et psychique d’un sujet. Par conséquence, il y a une coalescence entre les procédures historiques et anthropologiques nécessaires à l’ap proche des images. Images qui ne vont pas sans un montage particulier des champs de savoir. De lors, et en appliquant la méthode structurale aux objets ethnographiques, Claude Lévi Strauss avait considéré que l'art d'un peuple serait l'expression de son organisation sociale et le témoin de ses échanges culturels. Dans son ouvrage Regarder, écouter, lire, LéviStrauss met en exergue l’inutilité des passions humaines, les quelles se confondent dans le temps
d’amour et de guerre. Ainsi, la suppression au hasard dix ou vingt siècles d'histoire n'affecterait guère de façon sensible notre connaissance de la nature humaine. Pourtant, la seule perte irremplaçable serait celle des œuvres d'art que ces siècles auraient vu naître. Car les hommes ne diffèrent, et même n'existent, que par leurs œuvres. D’autre part, pour développer sa notion de « dédoublement de la représentation » LéviStrauss reprend des remarques de Franz Boas sur les masques de la côte nordouest américaine en les comparants aux tatouages des Maori de NouvelleZélande, aux vases de la Chine archaïque et à ses propres observations sur les peintures faciales des Caduveo d’Amazonie. Dans ces quatre cas, la représentation est dédoublée selon un axe de symétrie qui introduit un déséquilibre interne entre les éléments de la représentation. Cette théorie est plutôt une carte mentale opérant sur des dualités et régie par une logique dynamique. LéviStrauss décale ainsi la recherche durkheimienne de l’origine totémique de la représentation en montrant une logique plus profonde – inconsciente – visible dans l’art américain et asiatique. On comprend alors qu’une image symétrique ne s’obtient pas seulement à construire l’homologie des motifs situés de part et d’autre d’un axe donné. Il suffit de couper pour créer un axe de symétrie, où l’altération opératoire que constitue la dislocation des motifs impliquée par la coupure ellemême : « Dislocation et dédoublement sont fonctionnellement liés. » Le dédoublement de la représentation dans les arts de l'Asie et de l'Amérique (1945) Dans « Le serpent au corps rempli de poissons », Claude LéviStrauss compare un mythe rapporté par Alfred Métraux à des motifs observés sur des vases nazca ; ce rapprochement lui permet d'émettre l'hypothèse que des
mythes encore fraîchement recueillis peuvent servir à décrypter les motifs hermétiques de l'art précolombien. Lik est un animal surnaturel, un énorme serpent qui porte des poissons à l'intérieur de sa queue. Echoué en hiver, Lik demande aux passants qu'on le remette à flot. Ceux que la vue du serpent ne suffit pas à épouvanter répondent généralement qu'il est trop lourd pour qu'on le porte, mais, chaque fois, grâce à sa magie, Lik se rend léger. Quand il nage à nouveau en eau profonde, il promet à ceux qui l'ont aidé de leur donner autant de poissons qu'ils désirent (...) mais à une condition : ne jamais révéler comment le poisson a été obtenu. Ceci revient alors, à une notion où l’art et la magie pourront avoir des liens très étroits.
trois «Petites mythologiques» qui, sur le ton de l'énigme, proposent une version accessible de l'analyse structurale ; Regarder écouter lire, poursuite de la réflexion anthro pologique sur le terrain esthétique. Des textes inédits sont proposés en appendices. Audelà de leur fonction figurative et documentaire, les illustrations, près de deux cents, en noir et blanc et en couleurs, donnent une forme visuelle à la pensée.
Le serpent au corps rempli de poissons (1947) Le point de départ de l’anthropologie et l’ethnologie structuraliste sont les travaux effectués par LEVISTRAUSS, que nous venons d’énoncer. Se penchant sur les relations de parenté au sein des sociétés dites "primitives", il entreprit de montrer que cellesci sont régies par des lois d’association et de dissociation com parables à celles régissant les rapports entre les sons au sein d’une langue. Les organisations sociales, les rituels fondées dans les sociétés et l’implication de l’art dans l’anthropologie sont les autres points importants qui ont permit comprendre la théorie structuraliste donné par LéviStrauss. MH Résumé de l'éditeur L'édition qui paraît aujourd'hui réuni sept livres choisis par l'auteur : Tristes tro piques, remémoration des expériences de terrain de la fin des années 1930, qui resurgiront dans toute l'oeuvre à venir ; Le Totémisme aujourd'hui et La Pensée sauvage (un des plus grands livres de philosophie du XXe siècle), charnières entre la réflexion sur la parenté et l'étude des mythes ; La Voie des masques, La Potière jalouse et Histoire de Lynx, les
20
Features
Music TENSION:
SPANISH EXPERIMENTAL UNDERGROUND 1980-1985 Varios Artistas Rock, Pop & Alternativa
LOVE SONGS:
Fuerteventura Russian Red (201 2) Pop
Of Montreal (201 2) Indie
21
Arnaldo Antunes, Edgard Scandurra e Toumani DIabaté (201 2) MPB
A time you may Embrace (201 2) Krystle Warren & The Faculty Folk & Jazz
PARALYTIC STALK
Lujosa recopilación en doble vinilo de la escena española underground que se desarrolló entre 1980 y 1987. Sin un claro denominador común (experimental es una etiqueta poco precisa), encontramos grupos casi legendarios y fundamentales de esos años, la mayor parte de los temas sacados de sus ya inencontrables y buscadas ediciones en vinilo: Klam, La Fundación, Mar Otra Vez, T, Los Iniciados, Depósito Dental, Clónicos, II Epoca del Hombre, New Buildings, Claustrofobia, La Caida de la Casa Usher, 429 Engaños, Xeerox, Neo Zelanda, Teatro Negro de Praga, y 1985s. Hay desde Post Punk y Rock experimental hasta música electrónica, improvisación, Dark Wave, No Wave,.... Muy buena idea recuperar a unos artistas que pasaron en buena medida desapercibidos en su momento. Además incluye amplia información en grueso encarte tamaño LP de 8 paginas con textos, comentario y muchas fotos de la época.
A CURVA DA CINTURA
Just having a voice isn’t enough – you have to have a reason to sing, something that tells your audience “this is what I was made for”. With this collection, Krystle Warren has got there. A dozen stories of love and of being in love and of the exhilaration of love and the little things that make being in love a special; thing. But the thing that sets this apart from so many other albums about ‘Lurv’ in all its forms is that these are actually bloody fine songs and brilliantly performed. From the strings and jazzy timekeeping of ‘Tuesday Morning’, just telling a tale of an ordinary day and all the little, personal, and simple things, brightened by the thought that ‘..maybe she’s there – waiting for me” or the vaudeville(ish) ‘5 Minutes Late’ this is completely captivating, utterly enchanting but never coquettish.
LE VOYAGE DANS LA LUNE AIR Air (201 2) Electronic
BLACKWOOD DUB
Sly & Robbie (201 2) Dub
ES CONTRA TA PÈL Du Bartàs (201 2) Folk & Jazz
Music Los Ruidos Raros de Quark Percusión “Elementales Somos” y “Sine Quark Non”
Luego de varios años en la movida underground argentina, Quark Percusión se impone como una agrupación cuyo principal objetivo es comunicar, hechizar, estremecer y emocionar. Este ensamble de 8 artistas muy inspirados, pretende adentrarnos a un universo casi perdido, su mundo ancestral. La música de Quark va mas allá de la decantación de ritmos africanos o de una simple fusión musical. Se trata de algo más abstracto, mas complejo. Algo donde las variadas influencias musicales (jazz, étnicismos, choro, candombe, funk, bossa nova, chill out o flamenco) se conjugan con una amplia instrumentación (guitarras, violines, bajos, chapas, cajones, flautas, didgereedoos, bombos, tambores, timbales, timbaletas, etc.) para crear un exquisito sonido enfocado en el World music.
23
“Elementales Somos” (2000), su primera placa musical, se puede definir como un disco multiétnico y sugestivo. Su caráter místico puede conllevar a sensaciones catarquicas manteniendose en lo terrenal. Así transitan fogosas músicas enraizadas en lo ancestral : la intensidad del bit afrolatino o la ingenuidad de los ritmos tradicionales. La mayoría de los temas de este disco se estructuran por medio de notas tónicas o privilegiadas. De esta manera se asienta el punto de referencia de los elaborados sonidos percutidos que son la base de esta producción. Sin embargo, los arreglos no son rígidos, alejandose del clásico sistema lineal para otorgarle a las piecas una mayor libertad de improvisación. Del álbum destacan el cautivador tema “For No One”, la incestuosa “Pocha”, o la catórquica
Features
“Canción Lucumi”. También encontramos temas quasitribales: “Cari Chi Nua Ma”. O piezas modernas que entran (“Candombe Pal Tato”) como una revelación que comienza al son de las claves, para avanzarse con mayor resonancia y culminar en un clímax musical.
“Sine Quark Non”, su segunda producción discográfica, muestra la evolución, y con esto la madurez del grupo. 11 piezas cuyos sonidos varian al ritmo de las experimentaciones. La música se reposa entonces en ritmos lentos que acentúan el carácter seductor del ensamble. Síncopas, mezclas y epifanías, "Sine Quark Non" funciona como el producto de de un exquisito ménage à trois musical. Aquí la percusión comparte su protagonismo con elementos jazzísticos, convirtien el disco en algo más universal. Esta es una agrupación en el que convergen diferentes visiones y matices que junto con el alma, la poesía, el ritmo, el canto, y la pasión le confieren a Quark Percusión el titulo de alquimistas por excelencia. MH
©Barbara Hertiman
UNDERGROUND
Cependant, quand les danses des noirs, ont commencée à divertir les latinos (naissance en parallèle du mambo, du son montuno ou du guaguanco), les noirs américains les ont laissé s’approprier un côté expérimental de cette musique endiablée. Mais, de leur côté, ils ont commencé à fusionner le rythme spiritual, avec le blues et les cantiques profanes pour donner naissance au gospel. Un style underground prétend récréer les offices religieux, mêlées au paganisme vaudou.
Chroniques
Chroniques
Wild cat
ou l'âme de la musique noire
Avant d’être une musique de danse et de loisir, la musique noire américaine était plus synonyme de cantiques, de rythme, de poésie, et de religion. En 1 61 4, un groupe d’africains venus du Congo est vendu comme esclaves aux colonisateurs de la Virginie. Ceux ci faisaient une musique un peu sauvage et viscérale qui selon, un groupe d’experts, dont, André Francis, était l’ancêtre du jazz. Mais ce n’est que vers 1 920 que l’on commence à enregistrer les premiers orchestres, provenant de la nouvelle Orléans. 27
Entre ces deux dates, il existe une diversification des rythmes africains : l’aventure du blues, la consolation des « spirituals » et l’épanouissement du Boogie Woogie. Mais, revenons aux origines : quand les premiers esclaves débarquent aux Etats Unis, ils portent avec eux des souvenirs de leur Afrique lointaine, le culte de leurs innombrables dieux, les rythmes perpétuels. Malgré leurs différences au niveau de la langue, ils ont un fond linguistique commun. Mais, si les transes magiques créées par la répétition infatigable de différents motifs rythmiques, ressemblent à
ceux de l’Afrique, les mouvements et les objectifs ne le sont pas. Revendication d’une liberté et d’une âme qui n’appartiendra jamais aux blancs. Des polyrythmies africaines déchainent une seule conduite : la folie. Sur un arrière plan « festifs », se développent dans la nouvelle Orléans de longues fêtes, remplies d’alcools, incités par le sexe, où les percussionnistes vont semer le transe des fétichistes dans les corps de leurs « frères », et en même temps, ils vont avertir les blancs qu’une nouvelle musique est en train de naître.
De cette façon, un rythme ancestral va renaitre pour transfigurer une religion. Durant le sévère esclavage des provinces anglaises, le sermon et les cantiques, avant que tout autre chant profane, permettait le passage du rythme nègre brut au swing pre-instrumental (dans le sens du balancement). Du rejet de la langue anglaise ou de son mauvais usage, à l’affirmation des modifications que les premières voix nègres, habituées à l’escale pentatoniques de l’ouest africain, vont apporter un style particulier aux mélodies chorales. Ainsi, les premiers musiciens qui vont se distinguer durant la guerre de sécession sont des chanteurs de lamentations. La guerre, ses conséquences, les maladies, la famine, le banditisme, la libération des esclaves, puis, l’élan économique ou la construction des chemins de fer, vont exciter l’imaginaire des poètes populaires. Ces modernes troubadours vont parcourir le sud des Etats Unis, accompagnés seulement de leurs guitares, jusqu’au jour où seront enregistrés les premiers blues, et tout un chapitre passionnant de la préhistoire du jazz qui dévelop-
pera dans l’ombre. Si bien que strictement parlant, on peut confondre les méandres mélodiques, le fait que, selon une tradition africaine, 2 degrés de l’échelle humaine ont était altérées dans leur forme, en font des voix noires un mystère particulier. Le blues est né avant 1 900, et vers cette époque là, nous rencontrons l’affirmation de la forme originelle, capable de tout contenir et de tout transporter. Le blues, c’est la nostalgie, les sons, les cantiques d’abandon, du désespoir, et de la tristesse lyrique. Néanmoins, le fond a dépassé la forme, et dans le même espace s’est fondu toute sorte de sentiments. Aujourd’hui, les blues peuvent être sarcastiques, ironiques, gais. Auparavant, Ils étaient lents, et puis, ils ont évolués vers un tempo plus rapide, donnant naissance ainsi au boogie-woogie, ou même du jazz moderne comme l’acid jazz. Le jazz est toute une révolution rythmique, avec des improvisations harmoniques, des inventions mélodiques, et une virtuosité époustouflante dont on retrouve de grands maîtres de la musique en général, comme Louis Armstrong, Art Tatum, Django Reinhardt, Charles Mingus, John ColtraneS Né aux États-Unis il y a un siècle, enfant du blues, du ragtime, du gospel, expression de l’histoire noire américaine. Ainsi, le jazz raconte les tragédies de la ségrégation, la lutte des descendants d’esclaves, mais aussi l’ouverture, le métissage, la formidable rencontre entre un élan
musical ouvert au syncrétisme, et les aspirations d’une société multiculturelle en pleine évolution. Étant donné que la musique noire américaine s’est développée dans la promiscuité, nous ne pouvons pas attendre qu’elle fasse pas mal d’enfants, quelques uns des bâtards, d’autres qui sont bien légitimes. La musique noir américaine a donnée naissance à un vaste panorama musical, blues, jazz, gospel, rock and roll, salsa, bossa nova, soul, funk, techno, électro, punk, hip hop, rap entre autres. Et, bien plus que différents genres, la black music, symbole de résistance de la quête pour les revendications, propose une conception du monde, un imaginaire et une critique radicale de l’ordre social. Etant donné que le jazz fêtait diaboliquement la liberté de l’âme, celle qui échappée à l’autorité blanche, le blues a permis de faire une première restructuration de l’ordre social et de l’identité afroaméricaine. Le rockn’roll a contribué aux revendications d’une nouvelle génération quelque soit la couleur de peau. La salsa, a donné une présence à la population hispanique aux Etats Unis et au monde entier. La bossa nova, est un genre très complexe qui devient une sorte de blues brésilien. Et puis, le punk et le rap, deux styles différents qui convergent dans leur origine, pour leur sens de critique social.
28
Ragazzo di vita Daria Tomczyk
Ep. #1
Pier Paolo Pasolini
Tadeusz Różewicz poświęci mu jeden ze swoich wierszy, a Susan Sontag napisze, że był „najbardziej rozpoznawalną figurą, jaka pojawiła się we włoskiej literaturze i sztuce po II wojnie światowej”. Choć od jego tragicznej śmierci minęło ponad 30 lat, Pier Paolo Pasolini wciąż pozostaje enfant terrible włoskiego kina. I raczej nie zanosi się na to, by w najbliższym czasie ktokolwiek mógł zagrozić jego pozycji. Pochodził z Bolonii, ale wychował się w Firulii. Jego ojciec, Alberto, był komunistycznym dygnitarzem, oszczędnym w słowach i uczuciach. Młodszy brat, Guido, zginął w czasie wojny. Swą miłość Pier Paolo przelał więc na matkę, nauczycielkę Susannę Colussi (w jednym ze swoich filmów obsadzi ją nawet w roli Marii, matki Jezusa). Wstąpi do partii komunistycznej, ale za „brak kwalifikacji moralnych” zostanie wyrzucony; straci też posadę nauczyciela w szkole średniej. Wówczas całkowicie poświęci się działalności artystycznej.
Choć do historii przeszedł dzięki filmom, Pasolini był także (a może – przede wszystkim) pisarzem i poetą. Pisać zaczął już na studiach (historia literatury i sztuki oraz filologia romańska), a jego twórczość szybko została zauważona. Staje się człowiekieminstytucją: tworzy filmy, maluje, pisze. Współpracuje z Orsonem Wellsem, dla Felliniego napisze dialogi do „Nocy Kabirii”, a z Godardem i Rossellinim nakręci film składankowy „Rogopag”. Jego własne obrazy, obsceniczne i pełne wyuzdania – sam nazwie swój styl „realizmem fizjologicznym” – budzą kontrowersje, ale i zdobywają uznanie krytyków.
29
Debiutancki „Włóczykij” wygrywa w Karlovych Varach, „Opowieści kanterberyjskie” i „Dekameron” zostają wyróżnione na Berlinale. Pasolini jest pupilkiem włoskiej lewicy, zaś prawica wielokrotnie wytacza mu procesy o obrazę moralności i uczuć religijnych (zostaje nawet skazany na cztery lata więzienia w zawieszeniu). Kopie jego filmów są błyskawicznie rekwirowane przez cenzurę. Paradoksalnie, Pasolini tworzy także obrazy głęboko religijne – obraz „Ewangelia według Mateusza” zadedykuje papieżowi Janowi XXIII, a za „Twaróg” zostanie nagrodzony przez franciszkanów.
„Dopóki żyjemy brakuje nam sensu.
Śmierć dokonuje błyskawicznego montażu naszego życia, czyli wybiera jego najbardziej znaczące momenty.
Tylko dzięki śmierci życie pozwala nam się wyrazić.” Trudno zrekonstruować ostatnie chwile Pasoliniego. Pewne jest, że kilka godzin przed śmiercią wrócił z Francji, gdzie promował „Salo, czyli 120 dni Sodomy”, udzielił wywiadu i zjadł kolację z przyjaciółmi. Wszystko, co wydarzyło się potem, pozostaje w sferze domysłów. Jest 2 listopada ’75. Gdy karabinierzy zatrzymują kierowaną przez młodziutkiego Giuseppe Pelosiego alfę romeo wydaje się, że to zwykła kradzież. Nikt nie przeczuwa najgorszego, jednak nad ranem przypadkowy przechodzień znajduje w Ostii okaleczone ciało reżysera. Pelosi przyznaje się do zabójstwa. Zezna, że umówił się z Pasolinim (zdeklarowanym homoseksualistą) na seksualną schadzkę, jednak w międzyczasie rozmyślił się, a gdy mimo to reżyser nie ustępował – w przypływie szału zabił go drewnianym kołkiem. Pelosi utrzymywał, że nie miał pojęcia, z kim ma do czynienia. Wersja od początku budzi podejrzenia. Czy siedemnastolatek w
pojedynkę był w stanie tak skatować reżysera? Lista obrażeń Pasoliniego była porażająca, ale choć ślady na ciele wskazywały na rozpaczliwą walkę o życie, [domniemany?] oprawca nie miał na ubraniu nawet plamki krwi, za jego paznokciami nie znaleziono naskórka reżysera, a na tylnym siedzeniu alfy romeo leżał zielony sweter nieznanego pochodzenia. Po latach, w wywiadzie dla RAI, Pelosi powie, że zostali z Pasolinim zaatakowani przez trzech nieznajomych i to oni są winni zabójstwa. Według innego scenariusza chłopak był od początku wtajemniczony w to, co miało się wydarzyć w Ostii. Wiedział, że posłuży za przynętę. Że dojdzie do zbrodni.
Chroniques 1
ŠBarbara Hertiman
P o r t r a i t
Portr ait 1
Oriana Fallaci
Powiedzieć o niej po prostu „dziennikarka” to nie powiedzieć nic. Choć jako nastolatka planowała, że zostanie lekarzem, to w świecie mediów zdobyła pozycję, o jakiej żadna kobieta przed nią nie mogła nawet marzyć. Była legendą w czasach, gdy na to miano wciąż jeszcze trzeba było zasłużyć.
„Ktoś musiał to powiedzieć. Powiedziałam. Teraz zostawcie mnie w spokoju. Drzwi są znowu zamknięte. I nie chcę już ich otwierać”.
„Nie przestanę mówić póki starczy mi oddechu”. Oriana Fallaci (1 929-2006)
Daria Tomczyk
Wiedziona impulsem siada do maszyny (nigdy nie przekonała się do komputerów) i pisze swój bodaj najsłynniejszy esej „Wściekłość i duma” (wł. La rabbia e l’Orgoglio). Rozpętuje się piekło. Fallaci otrzymuje listy z pogróżkami, a dziennikarze i intelektualiści na całym świecie spierają się, jak dalece wolność wypowiedzi powinna chronić tych, którzy z rozmysłem atakują religię.
Dziś przypada piąta rocznica jej śmierci. Urodziła się we Florencji w rodzinie stolarza i gospodyni domowej. Choć pierwszą posadę w gazecie zdobyła dzięki protekcji wujka szybko udowodniła, że do tej pracy nadaje się jak mało kto. Konsekwentnie pięła się po szczeblach kariery, a jej reportaże publikowały najważniejsze tytuły świata. Lista rozmówców Fallaci jest imponująca, podobnie jak ilość napisanych przez nią korespondencji wojennych. Rozmawiała ze wszystkimi i była wszędzie tam, gdzie toczyły się tryby historii. W międzyczasie sama została gwiazdą. Fallaci żyła dziennikarstwem. Nie dziwi więc, że miłość znalazła – nie inaczej – w pracy. W 1973 roku przeprowadza wywiad z Alekosem Pangoulisem – greckim opozycjonistą, który spędził trzy lata w celi śmierci. Niezwykle burzliwy związek przerywa śmierć Pangoulisa w wypadku samochodowym. Fallaci zadedykuje mu książkę „Człowiek” (wł. Un uomo) i choć nigdy nie odwiedzi jego grobu, na cmentarzu we Florencji ufunduje Alekosowi płytę pamiątkową, a w każdą rocznicę jego śmierci wysyła nań bukiet z 37 róż.
„Na sukces trzeba zasłużyć, kochany. Trzeba do niego dojść pracą i nauką, i trudem, i zasługami”. Jest uznaną korespondentką, ale ma aspiracje, by udowodnić, że jest również pisarzem. Jej powieści nie zdobywają jednak aprobaty krytyków. Złą passę przerywa „List do nienarodzonego dziecka” (wł. Lettera a un bambino mai nato) – rozmowa ciężarnej kobiety z mającym się narodzić dzieckiem. Sama Fallaci utrzymywała, że w ciąży była raz – straciła dziecko, gdy podczas kolejnej awantury
dawniej – powróci na czołówki gazet. 11 września 2001 roku. Oriana jest w swoim apartamencie na Manhattanie, gdy terroryści atakują wieże WTC.
krewki kochanek kopnął ja w brzuch. W ostatnim wywiadzie, na życzenie Fallaci opublikowanym dopiero po jej śmierci, wyzna, że w życiu żałowała jedynie tego, iż nie było jej dane zostać matką. Do Polski przyjechała dwukrotnie. Po raz pierwszy w 1981 roku, już jako dziennikarska sława. W środku nocy pojechała do siedziby prymasa Wyszyńskiego – co oczywiste, nawet nie otwarto przed nią bramy. Przeprowadziła jednak wywiad z Mieczysławem
udało się porozmawiać z Janem Pawłem II, choć, według jej świadectwa, korespondowała z Karolem Wojtyłą, gdy jeszcze jako arcybiskup krakowski bez jej zgody opublikował we fragmentach „List do nienarodzonego dziecka”. Dziennikarka miała wówczas napisać, że przekład i publikacja wymagają zgody autora, co Wojtyła skwitował stwierdzeniem: „w Polsce copyright nie istnieje”. Jej ostatni reportaż ukazuje się w 1991 roku. Fallaci zaszywa się w swoim nowojorskim apartamencie, konsekwentnie odmawiając kontaktu z mediami (co nie Rakowskim, a podczas kolejnej wizyty – z przeszkadza jej jednak w permanentnej wojnie z Lechem Wałęsą. Fallaci nigdy nie włoskimi dziennikarzami, których nazywa
Nie milkną jeszcze echa poprzedniej książki, gdy publikuje „Siłę rozumu” (wł. La forza della ragione) i „Wywiad z samą sobą. Apokalipsę.” (wł. Oriana Fallaci intervista Oriana Fallaci) – ostrze ponownie jest wycelowane w islam i tchórzliwy Zachód, który nawet nie próbuje zapobiec kulturowej inwazji. Sąd w Bergamo wydaje nawet nakaz ścigania Fallaci (za obrazę islamu), ale ona sama niewiele sobie z tego robi – jej rak jest już w fazie terminalnej. Krótko przed „Dałam dziennikarstwu więcej niż śmiercią opuszcza Manhattan i wraca dziennikarstwo dało mnie. Bez fałszywej do Florencji. Zdąży się jeszcze skromności myślę, że je uszlachetniłam, spotkać na prywatnej (ale zamkniętej zaszczyciłam”. dla mediów) audiencji z Benedyktem szyderczo „orkiestrą cykad”). Choć nie publikuje, nadal XVI w Castel Gandolfo, a potem zapamiętale pisze, podobno – powieść życia. A pisze jak w zaszyje się w swym toskańskim transie – godzinami, nie troszcząc się o sen i jedzenie, nie domu. Umiera 15 września 2006 roku. zważając na kalendarz. Wypala dziesiątki sprowadzanych specjalnie z Francji gauloises. Nałogu nie rzuca nawet po zdiagnozowaniu choroby nowotworowej – gdy budzi się z narkozy po wycięciu guza prosi o papierosa. Można jedynie spekulować, czy sama Fallaci spodziewała się, że 34 kiedykolwiek złamie milczenie, a jej nazwisko – jak
35
36
by Eric Lafforgue Yunnan, China