2018
Nieuwe energie
Nieuwe energie 1
Geestelijke staat, waardoor men zin krijgt om te ondernemen
2
De batterij is volledig opgeladen
3
Veranderingsgezindheid, open staan voor vernieuwing
4
Een opgeladen mentale en/of fysieke toestand, aangewakkerd door positieve omstandigheden
10
Inhoud
Mobiliteitsoplossingen: Een onderdeel van ontwikkelen
16
VORM FLOW: Innoveren door te doen
20
1.000ste 6D woning
40
SOZA, Den Haag
47
Blurring concepten op Oostenburg
04 Voorwoord Hans & Daan
50
99 jaar en een beetje...
10 Mobiliteitsoplossingen 13 VORM Materieel 16 VORM FLOW 20 1.000ste 6D woning 22 K arakter, Leiden
22
Karakter, Leiden: Nieuwe energie van oude materialen
24 VORM veilig 26 CUBE in Tilburg University 33 Opladen - column Ewout Blinde 34 Modelwoning Houthaven 36 Timmerfabriek De Kievit 38 SOZA, Den Haag
24
Veilig werken is een echte ‘game changer’
44 B&U Awards 47 Blurring concepten op Oostenburg 50 99 jaar en een beetje... 52 Orderportefeuille 55 Colofon
VORM & Inhoud 2018
Van vliegtuignotitie naar totale procesinnovatie
“ De bouw is een veelkoppig monster ”
Links: Daan van der Vorm | Rechts: Hans Meurs
Voorwoord Hans & Daan
Op naar de stad! 2018 is een bewogen jaar geweest. Niet alleen voor VORM als bedrijf,
De markt: druk, druk, druk
maar voor de gehele sector. Als bedrijf zijn we geweldig trots op onze
Er is maatschappelijk een enorme druk om 100.000 woningen te maken,
vooruitgang
digitale
waarvan bij voorkeur 50 tot 80 procent voor lage en middeninkomens,
procesinnovatie VORM FLOW hebben we alle stappen van het
in
efficiëntie
en
leiderschap.
Met
onze
dus vooral betaalbaar. We halen er 70.000 (VORM in 2018: gestart met
ontwikkelproces in kaart en kunnen we sneller en beter reageren op
2.650) en dat is lang niet genoeg. Van die 70.000 zijn er naar wij inschatten
wat de markt van ons vraagt. We leren van onze fouten en kunnen onze
maar 30.000 sociaal en midden dure huur (VORM in 2018: gestart met
processen steeds verder optimaliseren. Onze bedrijven ontwikkelen
1.591). We hebben in de branche niet voldoende vakmensen. En door de
zich uitstekend onder de nieuwe structuur van leidinggevende teams
schaarste van producerende partijen exploderen de bouwkosten, nemen
en bewijzen dat de kwaliteit van de samenwerking met marktpartijen,
de faalkosten toe en wordt de samenwerking eerder slechter dan beter.
partners en opdrachtgevers steeds hechter wordt. Ons werkgebied
Dit begint ook te spelen bij adviseurs (architecten en constructeurs) en bij
verplaatst zich steeds verder naar de stad, waar we machtige
werkvoorbereiders, engineers en leidinggevenden in de uitvoering en
ontwikkelingen aanpakken en grootse projecten mogen bouwen. Het
ontwikkeling: iedereen is druk. Deze explosie van kosten heeft samen met
lijkt, nu de markt meezit, als vanzelf te gaan.
een forse grondprijzenstijging ook als gevolg dat eengezinswoningen in de Randstad vrij-op-naam-prijzen nodig hebben die starten vanaf 350.000
2018 is voor ons weer een topjaar geworden en gelukkig dragen nu alle
euro. Jonge gezinnen en oudere starters kunnen dit vaak niet betalen,
bedrijven bij aan het succes, tevreden klanten en het resultaat, maar
zodat de snelheid van verkopen afneemt. Ook zien we dat appartementen
daarover leest u in april 2019 in ons jaarverslag 2018 meer. Enorm
in de vier grootste steden zo duur beginnen te worden dat ook kopers die
bedankt aan iedereen die daaraan heeft bijgedragen, daar zijn wij trots
dit nog makkelijk kunnen betalen, beginnen af te haken. Zij kunnen wel,
op.
maar vinden het gewoon te duur. Daarnaast maken we het ontwikkelen en bouwen steeds complexer: steeds langere ketens, steeds meer overhead, en die maken het de handen aan de woning vaak ook eerder moeilijker dan makkelijker. Ook de (semi-) publieke partijen doen hier aan mee. Nutsbedrijven kunnen het tempo niet bijbenen: er staan gewoon woningen gereed, die wachten op de nutsaansluitingen. Ambtenaren moeten meer en complexere projecten in dezelfde tijd oppakken (dat gaat natuurlijk niet) en gemeenten eisen – overigens terecht – meer betaalbare woningen en stellen verder een stapeling van versneld ingevoerde hogere eisen en vragen hoge grondprijzen. In combinatie met hoe de markt nu functioneert, is dit allemaal niet haalbaar. Het bouwen van woningen is een extreem veelkoppig monster. Dat hebben we in de branche vooral zelf gedaan.
“Meer handen aan de woning.” Vakmensen binden We willen als VORM niet alleen nu en de komende jaren succesvol zijn; dat gaat namelijk zeker lukken met onze organisatie, onze samenwerkingen, onze opdrachtgevers en ons orderboek van bijna 2 miljard euro op toplocaties. Wij willen dat ook de komende decennia blijven en wij willen een nog veel grotere bijdrage leveren aan betaalbare woningen (sociaal en midden duur). Het roer moet om. We beginnen met nog meer topvakmensen te binden.
6
Goede vakmensen willen vooral omringd worden door andere goede vakmensen. Zowel op de bouwplaatsen, in de fabrieken als op de kantoren. En dan bij voorkeur in een combinatie van ervaren vakmensen met jonge aanstormende talenten. Wij zien bij de ontwikkeling en realisatie van onze conceptwoningen (VORM Conceptwoningen BV en VORM 6D Wonen BV; we maken er circa 300 per jaar) dat de kwaliteit van de samenwerking en het inhoudelijke werk gemiddeld veel hoger is dan bij de uniek ontworpen projecten. De overhead is veel lager, de bouwkosten stijgen veel minder snel en het plezier van de betrokken medewerkers om hieraan te werken is veel groter. En als bijeffect trekt dit vaak de beste vakmensen, omdat ze veel meer samenwerken met andere goede vakmensen, hecht samenwerken en elkaar kennen. We gaan ook voor onze grote bouwprojecten een programma uitrollen om naast onze eigen vakmensen vooral de beste vakmensen aan ons te binden en ook veel meer handen aan de woning te krijgen. Meer handen aan de woning Met onze ervaringen hoe het kan werken bij onze conceptwoningen gaan wij onszelf herorganiseren met het doel meer handen aan de woning te krijgen. Alle noodzakelijke administratieve taken willen we weg automatiseren. Alle leidinggevenden gaan zich richten op het verbeteren van de samenwerking en het optimaal voorbereiden voor de schaarse vakmensen. Als het ons lukt om in de nabije toekomst alleen nog maar te werken met top vakmensen, als we de overhead in de keten kunnen verkleinen en als we onze samenwerking met derden en onderling met 30% verbeteren (uiteraard met inzet van alle nieuwe informatietechnologie die beschikbaar is), dan gaat de efficiëntie met 25% omhoog. En dat zal leiden tot 25% lagere bouwkosten, zodat wij ook met een gezonde marge aan de vraag van sociale en midden dure huurwoningen kunnen voldoen en wonen betaalbaarder wordt. Als ons dat in de hele branche zou lukken dan kunnen we makkelijk met z’n allen 100.000 woningen maken. En daar wordt iedereen in Nederland blij van. Terug naar onze roots VORM gaat in 2020 terug naar zijn roots. We strijken dan weer neer in Rotterdam, de plek waar we nu negenennegentig jaar (en een beetje) geleden begonnen. De dynamische Maasstad past perfect bij onze reputatie van bouwers en ontwikkelaars van stedelijke projecten. Samen met een groot aantal jonge Vormers wordt nu de transformatie van het bestaande gebouw in Rotterdam voorbereid. In co-creatie, zoals we dat zelf ook graag inzetten voor onze kopers. Nieuwe energie Het thema van deze VORM & Inhoud luidt ‘Nieuwe Energie’. Daarmee willen we benadrukken dat de marktomstandigheden en de vernieuwingen binnen ons bedrijf ons tonnen energie opleveren. We kijken in deze uitgave graag samen met u vooruit. In 2019 is het jaar waarin VORM samen met onze medewerkers, partners en opdrachtgevers zijn eerste centennium bereikt. Wat ons betreft is dat een prachtig tussenstation. We staan er even bij stil, maar daarna met volle energie door naar de stad!
“In ieder gebouw een combinatie van wonen, werken en recreëren.”
Opgeleverd
Energie zit op de juiste plek
In samenwerking met BPD
Handelskade, Nijmegen
Focus, concentratie en aandacht
We zijn verplicht na te denken over hoe mensen op onze locaties kunnen komen. Met het vizier op de toekomst, houdt VORM zich niet alleen bezig met het ontwikkelen en bouwen van aantrekkelijke woningen op mooie locaties. Natuurlijk moet het woonproduct kloppen, maar ook het comfort van de bereikbare plek draagt bij in hoge mate bij aan het geluk van de bewoners. We vroegen directeur Concepten bij VORM Fransje Sprunken en expert Alwin Bakker van Future Mobility Network naar hun mening en de mogelijkheden op het gebied van mobiliteit. Fransje Sprunken, directeur Concepten bij VORM
Zeventig procent van de mensen met een rijbewijs bezit nog steeds een privéauto. Toch kan binnenkort, wat Sprunken en Bakker betreft, de veelbesproken parkeernorm overboord. Fransje: “We denken dagelijks na over slimmere manieren om mobiliteit te integreren in onze projecten. We kijken naar het aantal verwachte verkeersbewegingen rondom een gebouw en niet naar de parkeernorm. Wat voor vervoer en welke capaciteit zou daarbij passen? Zo hebben we onder de woningen op Binck Eiland een garage met juist meer parkeergelegenheid ingetekend dan voor de eigen bewoners nodig zou zijn. We weten namelijk nu al, dat bezoekers van buiten de stad hun auto’s straks in deze buurt gaan parkeren. Als bewoner wil je daar geen last van hebben.” “Tachtig procent van onze ontwikkellocaties bevindt zich in de stad of vlak daarbuiten. We kijken altijd eerst naar de bereikbaarheid van de plek, met wat voor vervoer dan ook. Het SOZA-gebouw ligt dan wel in een Haags kantorengebied, maar buiten loop je direct tegen een NS-station aan. Werk je dus in Leiden, Delft of Rijswijk, dan is dit opeens een perfect bereikbare woonlocatie. Zijn die vervoersmogelijkheden er niet, dan moeten we daar vanaf het eerste begin samen met onze opdrachtgevers en gemeenten voor gaan zorgen.” Fransje is ervan overtuigd dat het bieden van maatwerkalternatieven voor de eigen auto ervoor kan zorgen dat de populariteit van bijvoorbeeld deelvervoer gaat toenemen. “Natuurlijk willen we in de stad niet per se in onze eigen auto blijven rondrijden. Maar ja, op zaterdag moeten we met de kids naar een uitwedstrijd en dan is die zevenzitter toch wel handig. Gedurende de week reizen we met de eigen fiets en de trein. En als het zonnig is, zouden we best in een cabrio willen rijden. Wat nu geboden wordt, is een witte elektrische deelauto in de standaarduitvoering. Die wordt dan door de ontwikkelaar neergezet in de garage onder het appartement van de bewoner. Heel duurzaam, heel erg sharing economy. Er wordt alleen niet echt ingespeeld op de behoefte van de bewoners. Het moet mogelijk zijn om dat beter te doen. Mobiliteit moeten we een vast onderdeel maken van onze co-creatiesessies. Zelfrijdend vervoer wordt door VORM momenteel voor een aantal binnenstedelijke projecten onderzocht op haalbaarheid. Ons voorbeeld van de chauffeurloze busdienst rijdt al in Lyon. De elektrische minibussen kunnen vijftien passagiers vervoeren en rijden een route van tien minuten met vijf haltes. Samen met vervoersbedrijven willen we deze vorm van transport op korte termijn gaan koppelen aan een deel van onze projecten!”
10
Alwin Bakker, oprichter The Future Mobility Network
De Norm van Alwin Bakker “Binnen nu en vijf jaar komt mobiliteit naar je toe wanneer jij dat nodig hebt. We ontwikkelen door naar geïntegreerde mobiliteit met volautomatische zelfrijdende, varende en vliegende systemen. Met een hip woord noemen we dat Mobility as a Service (MaaS). Om je nu vast uit de droom te helpen: daar stopt het niet. Connected living is voor nu het vergezicht waar we met elkaar naar toe aan het werken zijn. Mobiliteit en wonen in elkaar verweven.” “Bij gebiedsontwikkeling kan de parkeernorm dus overboord. Alles wat we nu ontwikkelen met vaste ruimtes waar auto’s gedurende langere tijd kunnen stil staan, is over vijf jaar overbodig. Het is tijd om te gaan denken in pick-up en drop-off zones voor flexsystemen. Maar ook in goede 3D-mapping van de omgeving die 24 uur per dag up-to-date is, zodat de robots hun weg kunnen vinden in de directe omgeving van het gebouw. Vanaf de drop-off points kunnen zwermen van
Alwin Bakker is oprichter van The Future Mobility Network, een
zelfrijdende en vliegende delivery units hun laatste meters afleggen.
onafhankelijk netwerk dat samen met wetenschappers, overheid en het
Maar ook de zelfrijdende deelauto kan hier worden neergezet en weer
bedrijfsleven stevig de schouders zet onder het mobiliteitsvraagstuk.
zelf terugrijden naar een plek aan de rand van de stad. Alles zal
Vanwege zijn expertise op het gebied van mobiliteit wordt Alwin Bakker
gefaseerd worden geïntroduceerd. Op rustige stukken worden nu al
regelmatig door VORM gevraagd mee te denken over het optimaliseren
testen en pilots gedaan met zelfrijdende shuttles.
van ontwikkelconcepten. De zelfrijdende shuttle als horizontale lift in de gebiedsontwikkeling is Alwin: “Wat eens normaal en de standaard was, is nu verworden tot een
dichterbij dan wij nu denken. Net als de verticale lift gaan we die
denklijn uit het verleden. Zo ook de parkeernorm; een richtlijn waaraan
financieren vanuit de Vereniging Van Eigenaren. U gelooft het niet?
verkeerskundigen en stedenbouwkundigen zich jarenlang vast hebben
Dan nodig ik je graag uit op een van de inspiratiepleinen in het land
kunnen houden.”
waar wij de mobiliteit van straks nu al laten zien!”
SOZA; uniek gebouw op een ‘Triple A’ locatie
VORM & Inhoud
11
Motorontmoetingen voor
Oostenburg
Werkspoorhal Op Oostenburg, Amsterdam
Wat: Herontwikkeling in Amsterdam Centrum met circa 1.100 woningen, circa 200 parkeerplaatsen, circa 10.000 m2 bvo commercieel vastgoed. Totaalontwikkeling van circa 100.000 m2 bvo Door: VORM Wanneer: Stadswerf Op Oostenburg start bouw februari 2019 (Van Wijnen). Bouwrijp maken locatie reeds gestart VOC-Kade Op Oostenburg start bouw medio juni 2019 (Hillen en Roosen) Werkspoor Op Oostenburg start bouw medio december 2019 Waarom: Circulariteit Binnenstedelijk herontwikkelen Mixed use
Project in beeld
Flexibele constructie voor materieel VORM Materieel
Niet alleen gebouwen, maar ook bouwplaatsen worden steeds duurzamer. Minder overlast, lawaai en een lager energieverbruik moeten de impact van bouwen op het milieu tot een minimum beperken. VORM Materieel is volgens hoofd materieel Barry Meijboom hierin koploper. “Vanuit
dit
fonkelnieuwe
energieneutrale
kantoor
investeren we jaarlijks in de transitie naar duurzaam materieel, benodigd voor onze klanten.” In september van dit jaar hebben Meijboom en zijn team de sleutel
gekregen
van
de
volledig
verduurzaamde en
uitgebreide materieellocatie in Papendrecht. “Een showcase op het gebied van circulaire en duurzame utiliteitsbouw”, geeft Meijboom aan. Het bestaande pand op de locatie werd deels gesloopt, uitgebreid en uitgerust met een demontabele gevel en een ecologische groene entreegevel, die tevens zeer goed isoleert. Daarnaast is het geheel energieneutraal
en
gasloos
uitgevoerd
met
lucht-
warmtepompen en zonnepanelen. Het nieuwe kantoor is opgebouwd uit een houten skelet met een flexibele constructie en op alle lagen vloerverwarming en -koeling. Daarmee is de gehele constructie ecologisch in balans en ook nog eens van hernieuwbaar bouwmateriaal. Ook het interieur bestaat uit circulaire materialen afgedankte
en
producten,
visnetten.
De
zoals
tapijt
gemaakt
vergadertafelbladen
van zijn
vervaardigd uit de houten traptreden van het gesloopte kantoor. Om de circulariteit ook voor de toekomst vast te leggen zijn de gebouwen van VORM Materieel vastgelegd in Madaster. In deze online bibliotheek van gebouwen met hun materialen worden alle bouwdata geregistreerd, geordend en bewaard voor de toekomst. Wanneer een gebouw wordt gedemonteerd, is precies bekend welke delen er kunnen worden hergebruikt en uit welk materiaal deze bestaan. Barry Meijboom, Hans Meurs en Johan Bravenboer tijdens de opening
VORM & Inhoud
13
“ Vanuit dit fonkelnieuwe energieneutrale kantoor investeren we in de transitie naar duurzaam materieel.�
14
Facts VORM Materieel
17 lichtkoepels voor daglicht in plaats van kunstlicht in de constructiewerkplaats
100.000 kWh per jaar door 420 zonnepanelen
480 ledlampen geschakeld met sensoren
Volledig ‘oude’ hardhouten traptreden veranderden in diverse tafelbladen
1.000 liter hemelwateropvangcapaciteit voor de hogedrukreinigers
6 lucht- en warmtepompen op eigen stroom
Constructie uit houtskelet, isolerend en warm
90% demontabel gebouw, opnieuw te gebruiken
Meerdere oplaadpunten voor elektrische auto’s en heftrucks
25 digitale sleutels voor alle deuren
24/7 uitgiftepunt, zodat niet iedereen om 8 uur in de file hoeft te staan
VORM & Inhoud
15
Van vliegtuignotitie naar totale procesinnovatie Innoveren door te doen Met het einde van de vakantiebestemming van algemeen directeur Hans Meurs, waar hij zijn ‘vliegtuignotitie’ schreef, begon de reis van VORM naar standaardisering en continue verbeteren. Ondanks dat het bouw- en ontwikkelproces veelal uit repeterende stappen bestaat, vindt de bouwsector steeds het wiel opnieuw uit. VORM wilde hier verandering in aanbrengen. Norbert Schotte, innovator binnen VORM, neemt ons mee in de reis van VORM.
Het is belangrijk om met elkaar stappenkaarten te gebruiken. Vorig jaar heeft VORM besloten om deze te digitaliseren. Waarom? Norbert: “Ten eerste heeft het te maken met timing. De stap naar digitalisatie kan genomen worden, zodra je proces in voldoende mate is gestandaardiseerd. Dat momentum is nu. Daarnaast kwamen Stan en Bas Roestenberg van KYP bij ons op bezoek. Samen met mijn collega Mark de Vos heb ik hen verteld over ons uniek stappenkaartensysteem. Na dit overleg heb ik Bas gebeld en binnen een maand hadden we een go van directie. Lang verhaal kort: VORM FLOW was geboren, een product van KYP en VORM.” Het VORM FLOW programma draait inmiddels een aantal maanden binnen VORM. Is er een verschil merkbaar? Norbert: “Door VORM FLOW is het mogelijk om 20% van je energie te besteden aan de repeterende stappen van het proces. Daarmee is het ook mogelijk om 80% van je energie te focussen op de unieke onderdelen van een project, waardoor je écht verschil kunt maken. We merken ook dat het houden van een weekly stand met je gehele projectteam inzicht in de voortgang geeft.” Wat is er uniek aan VORM FLOW? Norbert: “We verbeteren continu door een ingebouwde feedback-loop. Uit onderzoek blijkt dat de bouwsector wereldwijd tegen het probleem aanloopt dat verbeteringen bij project A niet bekend zijn bij project B. Laat staan dat er gebruik wordt gemaakt van de beste en meest recente kennis van het gehele bedrijf. Met VORM FLOW is dit verleden tijd. Iedereen kan op een laagdrempelige manier verbeteringen aangeven op de stappenkaart. Deze feedback wordt continu bijgehouden en zo nodig doorgevoerd. De gebruiksdata en feedback worden vastgelegd en zijn een geweldig middel om je proces steeds te blijven verbeteren.”
16
Het programma VORM FLOW is binnen een jaar gerealiseerd. Is
Is VORM FLOW alleen voor VORM beschikbaar?
het zo simpel?
Norbert: “We lopen als VORM voorop bij de digitalisering van onze
Norbert: “De samenwerking tussen KYP en VORM is uniek. Je kunt
processen. Dat is ook in de markt opgevallen. Vanuit allerlei
onze samenwerking omschrijven als hard op de inhoud en zacht
branches ontstaat enthousiasme voor het programma VORM
op de mens. Dit heeft er mede toe geleid dat we het programma
FLOW. We vinden dat geweldig en willen onze kennis graag delen.
in één jaar hebben ontwikkeld. Met daarbij de complimenten voor
Hoe meer mensen ermee werken, hoe beter het programma
KYP. Maar met het ontwikkelen van het programma zijn we er nog
wordt. Als je processen hebt met repeterende taken, dan is VORM
niet.
FLOW een tool die je daarbij kunt inzetten.”
De implementatie van een dergelijk systeem moet je niet
Is de reis nu klaar?
onderschatten. Het heeft een impact op de huidige manier van
Norbert: “Als we drie jaar geleden niet in actie waren gekomen,
werken en dat vraagt om training, begeleiding en communicatie.
maar wilde afwachten tot het optimale systeem, dan zouden we
Collega’s moeten ervaren dat er iets met hun feedback gebeurt.
nooit zover zijn gekomen als we nu zijn. VORM FLOW is nu ook
Het FLOW-team binnen VORM doet er alles aan om opmerkingen
nog niet optimaal. Het is de volgende mooie stap in onze reis naar
zo snel mogelijk in het systeem door te voeren. Klopt er iets niet,
een gestandaardiseerd proces, waarin iedereen weet wat, hoe en
of ontbreekt er iets, dan is dat meestal in dezelfde week geregeld.”
waarom hij/zij bepaalde stappen moet zetten en hierbij altijd de laatste en beste kennis vanuit de gehele organisatie gebruikt. Dus niet wachten tot een 8, maar beginnen met een 2. Wij geloven in innoveren door te doen.”
VORM & Inhoud
17
Opgeleverd
Gebundelde energie
Houthaven, Amsterdam
Samen veel verricht
Specs aanleveren
1.000 x 6D In 2014 werd de sleutel overhandigd van de 1e woning die VORM binnen het 6D-concept realiseerde. Nu, iets meer dan vier jaar later, levert VORM in Bernissepark Zuidland de 1.000e 6D-woning op. Wat maakt 6D zo aantrekkelijk voor de particuliere- en professionele opdrachtgevers? We gaan in gesprek met het leidinggevend team van VORM 6D Wonen B.V.: Pierre van Og, Marcel van Veen en Ad van de Graaf.
Waar staat 6D voor en hoe is het ooit ontstaan?
nagedacht over de inrichting van het totale proces en samenwerking
”6D Wonen staat voor bouwen vanuit een 3D-model, aangevuld met
met vaste partners. Onze conceptwoningen kennen een grote
maximaal inzicht in kosten, planning en exploitatie. Gedwongen
verscheidenheid aan afmetingen, indelingen en duurzaamheids-
door een destijds snel veranderende markt, van projectgroottes van
ambities met veel ruimte om aan de individuele klantwens te
70 woningen terug naar 10 tot 20 woningen. De betaalbaarheid van
voldoen en zo zijn of haar unieke thuis te realiseren. Alle mogelijke
nieuwbouw-woningen stond destijds en staat ook nu weer ernstig
opties (gevelwijzigingen en volumevergrotingen) zijn volledig in BIM
onder druk. De kosten voor mens, materieel en materiaal rijzen de
uitgewerkt. De opdrachtgever kan de woning zo configureren, dat
pan uit. We hebben ons 6D-concept ontwikkeld voor de nieuwe
hij past binnen de stedenbouwkundige kaders, de locatie en
werkelijkheid. Hoe zorg je er dan nog steeds voor dat je klantgericht
doelgroep. Vervolgens kan er een locatiespecifieke architectonische
kunt bouwen, de kwaliteit op hoog niveau houdt en tegelijkertijd de
saus overheen worden gegoten. Door de enorme variatie te
kosten beheersbaar en betaalbaar houdt en daarmee concurrerend
koppelen aan een uiterst efficiënt proces, leveren we maatwerk
blijft? We hebben daarvoor niet alleen de woningen gestandaardiseerd,
tegen de prijs van een standaardwoning.”
de faalkosten zoveel als mogelijk geëlimineerd, maar ook goed
Marcel van Veen, Pierre van Og en Ad van de Graaf 20
Wat is de kracht van 6D?
Wat betekent de 1000ste 6D-woning?
“Dat we heel snel kunnen schakelen en inspelen op de klantvraag.
“Allereerst een feestje! Dit vormt het bewijs dat we een aantrekkelijk
Voorheen waren we veel tijd, geld en energie kwijt aan tekenen,
en uiterst rendabel woonconcept hebben geïntroduceerd, waaraan
rekenen, enginering. Nu hebben we in no time verkoopstukken
opdrachtgevers en huiseigenaren grotendeels zelf invulling kunnen
gereed. Door middel van digitale stappenkaarten in VORM FLOW is
geven. Tegelijkertijd zijn we er met elkaar in geslaagd, om het gehele
het proces zichtbaar van A t/m Z. We werken met partners samen
proces van ontwikkelen en bouwen compacter en voorspelbaarder
door middel van jaarovereenkomsten met vaste prijzen voor vaste
te maken. Die combinatie maakt het 6D-concept uniek. Echter we
werkzaamheden. Dus geen oeverloze calculaties, maar lean en
zitten niet stil en blijven iedere dag met z’n allen bezig om te
mean samenwerking. Prijsstijgingen gaan we te lijf met innovaties, in
verbeteren om zo in te kunnen spelen op de immer veranderende
plaats van doorbelasten naar de klant. Zo heeft onze leverancier van
markt.”
de houten buitenkozijnen veel in software geïnvesteerd. De software stuurt vanuit de BIM-modellen rechtstreeks de machines aan, met
Wat is het mooiste aan 6D Wonen?
daarmee een enorme besparing waardoor bouwkosten voor dit
Momenteel is 6D Wonen een zeer belangrijke tak binnen VORM,
onderdeel eerder dalen dan stijgen. Uiteraard is ook op de
waar we met een team van ervaren rotten en jonge honden samen
bouwplaats die efficiëncy terug te vinden. Kleinere zelfstandigere
met onze partners maar wat graag voor willen werken. Iedereen
teams die hun eigen projecten maken, meedenken, plannen, met
beschouwt het ook als een stukje van hem- of haarzelf. Er is veel
partners overleggen en elkaar aanspreken op de veiligheid en
ruimte voor eigen initiatief en ondernemerschap. Zo blijven we
kwaliteit. Ook daaruit ontstaan mooie innovaties.”
innoveren en optimaliseren. Gelukkig zijn we nog lang niet klaar! Ook als we weer met een volgend project in verkoop gaan of in
Is het 6D-concept nog efficiënter in te richten?
gesprek zijn met een externe ontwikkelaar, corporatie of belegger
“Jazeker! In plaats van horizontaal kunnen we nu ook verticaal en
kunnen we onze klanten op basis van onze referenties de woningen
volgtijdelijk bouwen. Na de fundering bouwen we woningen stuk
al gerealiseerd laten zien. Geloof ons, zien is kopen.”
voor stuk op. Single-piece-flow, noemen we dat. Het levert een veertig procent kortere bouwtijd op. In zestig dagen kunnen we dertig traditioneel gebouwde woningen realiseren en opleveren. Het is eigenlijk een heel simpel bedrijfsmodel dat veel tijd bespaart. Een andere innovatie, de prefab verdiepingsvloer met alle leidingwerk erin, kan zo enkele weken bouwtijd schelen. Ook kijken we goed waar en wie in de keten waarde toevoegt en waar dat niet het geval is. We besteden veel aandacht aan de inkoop van materialen. Een installateur hoeft van ons niet zelf de vloerverwarmingsinstallatie te bestellen, als hij het kan uitbesteden aan een onderaannemer. Zo bestrijden we de marge-op-marge-traditie in de bouw en laten we het risico ook daar waar het hoort.” En de bewoners? Wat merken zij ervan in hun 6D-woning? ”De kopers krijgen een moderne betaalbare woning die afgestemd is op hun woonwens en leefstijl. Zo is er voor ieder wat wils, van een starterswoning tot en met vrijstaande woningen. VORM heeft met het 6D-concept ook ingezet op een grote variatie aan opties en indelingsvarianten voor de kopers. Een serre, uitbouw, dakkapel, extra duurzaamheids-opties noem maar op. Voor de professionele opdrachtgever bieden wij ook het onderhoud aan van dagelijks tot en met meerjarig onderhoud.”
Een diversiteit aan 6D-woningen VORM & Inhoud
21
Interieur-impressie na transformatie Ondertitel
Nieuwe energie van oude materialen Transformatieproject Karakter, Leiden
Van een Leids monumentaal internaat voor katholieke meisjes een
combinatie uit Den Haag aan de slag gegaan. Er kwam een prachtig ontwerp voor een transformatie uit, met een goede verhouding tussen woonoppervlak, voorzieningen en algemene ruimten. Alle nieuwe woningen in het oude internaat hebben een woonruimte die past bij deze tijd en krijgen bijvoorbeeld een eigen parkeerplaats, tuin, terras, balkon of loggia.”
“Transformeren is vooral creatief omgaan met wat je aantreft.”
prachtige woonomgeving voor moderne stedelingen maken, is niet alleen een kwestie van het in de arm nemen van de juiste architect. Transformatiespecialist Harold Clabbers van VORM Transformatie en Renovatie weet daar alles van. Het voormalige Sint Lidwinahuis in de Burgemeesterswijk van Leiden wordt inmiddels omgevormd tot Karakter. Een woonproject met bijzondere kapelwoningen en stadsappartementen. Met behoud van de monumentale waarde. “Samen met de monumentenafdeling van de gemeente Leiden is een plan gemaakt, waarbij het bijzondere tegelwerk en de gangenstructuur in het gebouw zo veel mogelijk moet behouden blijven. Op basis van een innovatieve 3D-inmetingsmethode hebben we alle afmetingen van het gebouw tot op de millimeter in kaart kunnen brengen”, zegt Clabbers. “Op basis daarvan is de ArchitektenHet metselwerk, glas-in-lood en metalen kozijnen blijven behouden na transformatie
22
Bij een dergelijke transformatie bepaalt VORM Transformatie en
hergebruiken. En kijk, kunnen we daar niet iets mee? Prachtige en
Renovatie vooraf goed wat behouden moet blijven en kan worden
unieke materialen waarmee je kunt gaan bouwen. Die ook nog
hergebruikt, maar ook wat niet meer te redden valt. Clabbers: ”We kijken
eens veel charme hebben voor toekomstige bewoners. En het
goed naar wat waarde toevoegt voor de nieuwe gebruikers. Oude glas-
mooiste is, je krijgt ze er helemaal gratis bij!”
in-loodramen zijn heel mooi, maar laten eigenlijk te weinig daglicht door om in een woning te kunnen gebruiken. We hebben ze dus hergebruikt als voorzetramen, die opengezet kunnen worden. Op een bewolkte dag klap je de ramen open en als de zon schijnt, zorgt het binnen juist voor een prachtig lichtspel. Transformeren is creatief omgaan met wat je aantreft. De schrootjes tussen de houten spanten in de kapel wilden we heel graag behouden. We hebben ze gereinigd en opnieuw gebeitst. De moderne isolatie plaatsen we vervolgens aan de buitenkant van het plafond. Niet gebruikelijk, maar wel mooi om zo de oude details terug te kunnen brengen in het gebouw.” Bij de transformatie van het monument kwam Clabbers ook voor verrassingen te staan. ”We hebben aanvankelijk de staat van de fundering goed onderzocht. Desondanks kwamen we bij het voorzichtig ontgraven van de houten palen een aantal slechte exemplaren tegen. Die hebben we van bovenaf moeten vervangen met boorpalen en stalen pulspalen. Een flinke klus, maar nu is de basis van het gebouw weer klaar voor de eeuwigheid!” Harold krijgt veel energie van oude gebouwen. ”Er komt zo veel tevoorschijn waarvan je denkt: oh, dat zou ik ook nog willen De dakspanten, legramen en dakbeschot straks in een nieuw jasje na transformatie
Interieur-impressie na transformatie
VORM & Inhoud
23
Veilig werken is een echte ‘game changer’
Facts over veiligheid in Nederland
In de VORM en Inhoud editie 2017 spraken Hans Meurs en Daan van der Vorm over veiligheid op de bouwplaats. “Wie dat onder de knie heeft is de echte winnaar van 2018 en VORM gaat samen met haar partners en opdrachtgevers graag voor de winst.” Ieder jaar organiseert VORM drie veiligheidsdagen waarop bouwplaatsmedewerkers workshops volgen over o.a. valbescherming, het juiste gebruik van materieel en de juiste inrichting van de werkplaats. Het thema ‘veiligheid’ blijft natuurlijk niet beperkt tot deze drie dagen. Op de bouwplaats is er continu aandacht en controle op veilig werken. Het is hét belangrijkste thema. Waarom? Een bouwplaats is een van de gevaarlijkste werkplekken. In de bouwsector kwamen in Nederland in de afgelopen negen jaar 162 mensen om het leven en dat is meer dan in iedere andere beroepsgroep. Als iedereen zich bewust is van de risico’s en zich gedraagt naar de (veiligheids)regels dan hoeft werken in de bouw niet gevaarlijk te zijn. Daarom is VORM tijdens de veiligheidsdagen een interne communicatiecampagne gestart om het bewustzijn op de werkvloer nog verder te verhogen. Je kunt niet om de campagne heen. Er worden diverse middelen ingezet. Zo hangen de campagneposters overal,
zelfs
op
het
toilet.
Ieder
kwartaal
worden
er
nieuwe
communicatiemiddelen ingezet om steeds een nieuw subthema onder de aandacht te brengen, zoals het belang van opruimen op de bouwplaats, of het juiste gebruik van de aluminium rolsteiger. De campagne heeft de titel ‘Gewoon Thuiskomen’, want aan het einde van een werkdag de bouwplaats verlaten en gewoon thuiskomen is misschien wel het allerbelangrijkste moment van de werkdag. Om de veiligheidscampagne onder medewerkers te introduceren is een indrukwekkend filmpje gemaakt. Bekijk de film hier:
“Tot va 24
Jaarlijks heeft 1 op de 30 bouwcollega’s te maken met een ongeval tijdens werktijd.
40% van de ongevallen met dodelijke afloop vindt
25% van de bouwcollega’s die te maken krijgt met
In 2017 kwamen 20 bouwplaatsmedewerkers niet meer thuis bij hun families.
een ongeval wordt opgenomen in het ziekenhuis. Lestel aan de hand, pols of voet komen relatief vaak voor, net als oogletsel en gehoorschade.
plaats bij medewerkers op de bouwplaats.
Bij 4% van de mensen is het letsel zo ernstig, dan men helemaal niet meer in staat is om daarna nog te werken.
anavond...?” VORM & Inhoud
25
Slimme studenten, slimmer gebouw
De propositie van Nederland als kennisland legt onze universiteiten en hogescholen geen windeieren. Steeds meer buitenlandse studenten kiezen voor een hogere of wetenschappelijke opleiding in ons land. Studies als marketing, rechten, psychologie en economie zijn flink in trek en dat merken ze vooral in Noord-Brabant. Tilburg University (TiU) groeit als kool en heeft op dit moment meer dan 15.000 studenten, afkomstig uit 102 verschillende landen. De ambitie van de universiteit is uit te breiden naar ongeveer 20.000 leerplekken en daar hoort ook een ambitieus huisvestingsplan bij. Op open plekken op de campus aan de Warandelaan verrijzen maar liefst vijf nieuwe slimme en flexibele gebouwen, die naadloos moeten aansluiten op het hedendaagse onderwijs. Het eerste ervan, het door VORM gerealiseerde CUBE, is in augustus van dit jaar in gebruik genomen. We lopen mee met Paul Hoeijmans, trotse manager Real Estate & Services van Tilburg University.
26
“Er lopen dagelijks 4.000 studenten het gebouw in en uit. En dan nog heb je het gevoel dat het niet echt druk is,” begint Hoeijmans bij de entree van het architectonisch bijzondere CUBE-gebouw. “De hoogte van de plafonds in alle vertrekken zorgt voor een enorme overmaat aan ruimte en licht. Bovendien is het geweldig voor de akoestiek.” Hoeijmans begon het avontuur van de realisatie van ‘zijn’ CUBE met een Design & Build uitvraag onder vijf consortia. Uitgangspunt? “Een zak met bouwstenen, gelabeld met alle voorwaarden voor het moderne onderwijs aan studenten. Die voorwaarden hebben we samen bepaald met een grote groep betrokken studenten en docenten. Hoe wil je straks in de klas zitten en hoe wil je lesgeven? Uit de inventarisatie bleek dat het tijdperk van enkel grootschalige hoorcolleges en wordt ingeruild voor een nieuwe vorm van lesgeven en leren. Nog maar een paar hoorcolleges en dan in groepen uiteen om samen te werken aan projecten of opdrachten. Liefst in dezelfde ruimte, maar zeker in hetzelfde gebouw. Studenten verblijven hier vaak de hele dag. Dat stelt andere eisen aan de leeromgeving.”
Paul Hoeijmans, manager Real Estate & Services
Vol gadgets We lopen verder het gebouw in en worden getroffen door het lichte en open karakter van het winnende ontwerp van architect KAAN. “Het hart van dit gebouw is het middenplein, samen met het auditorium, dat ruimte kan bieden aan 600 man. We kunnen deze zaal eenvoudig splitsen in twee segmenten van 300 plaatsen. Het middenplein is bedoeld als verblijfsruimte. Je kunt er een boterham eten, overleggen, studeren of gewoon even wachten op je volgende college. Maar er zijn ook 345 zelfstudieplekken voorhanden, inclusief oplaadpunten voor je mobiel of laptop. Vanuit het middenplein kijk je straks ook op de twee binnentuinen, die nog moet worden aangeplant.” We lopen verder langs de gevels en de patio en zien kleinere, met je smartphone te reserveren en
“ De uitvraag bestond uit een verzameling bouwstenen, ontwerpregels en een fixed budget.”
openen ruimtes, met beschrijfbare wanden. Hier kun je in groepjes in alle rust samenwerken. We gaan met Hoeijmans naar boven langs de karakteristieke en
Vervolgens komen we bij de collegezalen aan in verschillende
prachtige wenteltrap. Hier bevinden zich twee hypermoderne
opstellingen. Zo zijn er twaalf zalen voor 40 personen en vijf
tentamenzalen, waar 550 studenten tegelijkertijd hun digitale
voor 80 personen. Alles is er hier gericht op het nieuwe leren
toetsen kunnen afleggen. Afkijken en verboden hulpmiddelen
en samenwerken. In collegeruimtes kun je eerst in een
gebruiken lijkt onmogelijk. Smartphones en smartwatches
rijopstelling luisteren naar de docent, om later je tafel met een
moeten vooral worden opgeborgen in de lockers, elke
klik om te draaien en in een groepsopstelling verder te gaan.
werktafel heeft een omhoog te zetten afschermklep, elk
De docent zelf heeft vaak dubbele projectie, voor zich een
beeldscherm is voorzien van anti-spiekfolie.
grote vloermonitor en een desk vol gadgets. Zo kan hij of zij het werk waarmee studenten digitaal bezig zijn laten zien op het scherm, eigen notities bewaren en beschikbaar maken voor de studenten.
VORM & Inhoud
27
Europese Award We hebben genoeg bewijs gekregen van de geschiktheid van CUBE voor de moderne student én docent. Maar is het gebouw ook duurzaam? Hoeijmans lacht. “We zijn vorig jaar genomineerd voor de Europese BREEAM-Excellent Award, we hebben de tweede plaats behaald. Dat wil toch wel wat zeggen. Zie je de wanden? Bekleed met dempend materiaal gemaakt van PET-flessen. Ook op andere plekken keert dat terug. CUBE scoort
hoog
in
slim
‘presentatiegevoelig’ koudeopslag
in
de
energiegebruik LED-licht,
bodem,
door
warmte-
zonnepanelen,
warmtepompen.” En geluid? “De trein die hier vlak langs loopt, hoor je niet. Twee binnentuinen maken dat je overal naar buiten kunt kijken. Het gebouw is gemaakt voor 60 jaar, daarna kan het voor 90% gedemonteerd en hergebruikt worden. Maar ik denk dat we over 100 jaar nog steeds een CUBE hebben!”
De karakteristieke wenteltrap
28
CUBE
Hoofduitvoerder Edwin van den Berg:
“ Om al die jonge mensen in jouw gebouw te zien rondlopen geeft een trots gevoel.”
Van links naar rechts: Edwin van den Berg, Jan Kees den Hartog en Rob Meijer
Edwin van den Berg is binnen VORM Bouw samen met zijn team
Edwin is ook erg trots op de samenwerking bij de realisatie van CUBE:
verantwoordelijk was voor het totale proces van voorbereiding tot en
”Met de architecten van KAAN zijn we voor het gebouw een design &
met de oplevering van Tilburg University. “Twee jaar lang is er gewerkt
build contract aangegaan. Dat betekent zo veel als dat we een dik boek
aan CUBE. Een bijzonder project voor een bijzondere doelgroep”,
kregen met de gebruikseisen van Tilburg University. De afmetingen, het
geeft Edwin aan.
aantal collegezalen, de lichtopbrengst, geluidsniveau, energiegebruik en gadgets voor de docenten werden daarin onder meer beschreven. De
“Voor ons was CUBE een uitdaging omdat we absoluut binnen de kaders
architect bedacht het gebouw en samen bekeken we wat dit ontwerp zou
van het BREEAM Excellent-certificaat wilden blijven. Dat vraagt veel
betekenen voor de uitvoering. Soms keken we elkaar aan bij VORM en
voorbereiding en denkwerk. Veel van het toegepaste prefab beton bestaat
dachten: Hoe maken we dit? Maar dan was er weer een slimme engineer
bijvoorbeeld voor 40% uit gerecycled materiaal uit de industrie. De
die zoiets al eerder was tegengekomen.”
kolommen van 15 meter lengte hebben we uit één stuk laten produceren en een groot aantal materialen betrokken vanuit de omgeving van de
“Uiteindelijk hebben we in maart van dit jaar het gebouw turnkey
universiteit, omdat dat weer transportbewegingen zou schelen. Het
opgeleverd aan de universiteit. Daarbij werkte alles, tot en met de
gebouw is energieneutraal, met gebruiksafhankelijke verlichting en
automatische rolgordijnen aan toe. Bij de opening van het academisch
verwarming uit hernieuwbare bronnen. Zelfs de bouwplaatsverlichting
jaar zagen we opeens 4.000 studenten bezit nemen van het gebouw. Dan
hadden we aangepast naar een vleermuisvriendelijke variant en in de
bekruipt je toch een enorm gevoel van trots”, besluit Edwin.
buitengevels van het gebouw zijn nestkasten aangebracht. Werkelijk alles is gedaan om de impact op het milieu tot een minimum te beperken.”
VORM & Inhoud
29
In aanbouw
Soms wat energie gespaard
BOLD, Amsterdam
Op de top van ons vermogen presteren door een gevel van zonnepanelen en ‘powerwindows’
Scan de QR-code en bekijk hoe duurzaam BOLD is:
Vroondaal achter de duinen
SANDT
Vroondaal, Den Haag
Wat: 66 twee-onder-een-kapwoningen in twee types en 12 riante vrijstaande woningen Door: VORM Wanneer: Start verkoop september 2018 Start bouw Q1/begin Q2 2019 Prognose oplevering Q4 2019 Waarom: 6D-woningen met veel details Nieuw stukje Vroondaal
Project in beeld
Opladen Column Ewout Blinde Adjunct-directeur Financiële Zaken Als eenvoudige alfa (voor de goede orde: niet in de betekenis die u
Energie kan slechts worden omgezet van de ene vorm in de andere, zo
wellicht kent uit de hiërarchie der primaten, maar in de betekenis die
las ik in een artikel over gadgets op zonne-energie. Gadgets, dat weet
daaraan vroeger op gymnasia werd gegeven) weet ik weinig van
u, zijn hebbedingetjes voor mensen met te veel geld. Het artikel voerde
natuurkunde. Desalniettemin begon het toch te knagen toen mij het
als voorbeeld van zo’n hebbedingetje een door zonnepaneeltjes
thema van deze VORM & Inhoud werd ingefluisterd: ‘nieuwe
aangedreven bluetooth-speaker op, die lichtenergie omzet in geluid.
energie’. Was er niet iets met een niet-veranderende hoeveelheid
Kijk, en dan komen we op een terrein waar ik wel warm van word, waar
energie? En jawel hoor, Wikipedia bevestigde mijn angstige
ik als het ware ‘energie van krijg’: geluidsenergie in de vorm van muziek.
vermoeden: ‘De wet van behoud van energie stelt dat de totale
Ik ben dan wel niet in het bezit van zo’n duurzame speaker, maar wel
hoeveelheid energie in een geïsoleerd systeem te allen tijde constant
van een iPod. Voor de jongeren onder u: dat is een apparaatje waarop
blijft.’ Hoezo, ‘nieuwe’ energie?
je je gedigitaliseerde muziekcollectie kunt bewaren en waarmee je ook zonder wifi of 4G naar muziek kunt luisteren. Het schijnt dat vooral mannen van boven de vijftig nog een iPod hebben; het zij zo. Is er een mooiere manier om jezelf ‘op te laden’ dan door een stevige wandeling door de polder met muziek uit je iPod in je oren? Lekker luisteren naar het elektronische pionierswerk van The Art of Noise, de latino-swing van The Fun Lovin’ Criminals, de sophisticated art-rock van Steely Dan, de Arabisch gekruide jazz van Ibrahim Maalouf, de piepknor-avant garde van Medeski, Martin & Wood, de loepzuivere stem van Rumer (als je Rumer eenmaal hebt horen zingen, blijf je je afvragen wat mensen toch in Adele horen), de moderne jazz in een klassieke trioopstelling van GoGo Penguin of het jeugdige enthousiasme van Jungle by Night. Ja ja, u heeft gelijk: hij moet even koketteren met zijn uitzonderlijke muzieksmaak. Maar zoekt u deze artiesten maar eens op op Spotify, Deezer of een andere gratis streamingdienst. Het kost u niets, maar levert u gegarandeerd een schat aan oorstrelende genoegens op. En om op de oorspronkelijke vraag terug te komen: een stevige wandeling samen met je teerbeminde is uiteraard niet te evenaren (op een energielek thuis zitten we immers ook niet te wachten).
Beluister hier de muzieklijst van Ewout:
Illustratie: Seb Jarnot – Unit C.M.A.
VORM & Inhoud
33
Fotografie door Oscar Seykens
De strik om een nieuwe woning De interieurs van Mariska Jagt
Karaktervolle interieurs die een serene elegantie in zich dragen. Daar
een prachtige moderne plek om te wonen!” Volgens Mariska geeft de
staat ontwerpster en interieurarchitecte Mariska Jagt voor. De
woning een gevoel van innerlijke kalmte en kunnen de bewoners er
designer, met een sterk oog voor detail, heeft niet alleen een passie
nieuwe energie opdoen. ”In deze drukke stad is eenheid en balans in
voor ongekunsteld interieurontwerp, maar richt zich ook op de
je interieur nu eenmaal erg fijn om in thuis te komen.”
ontwikkeling van eigen producten. Nieuwe energie? Volgens Mariska ontstaat die pas wanneer de gebruikers van haar interieurs er rust kunnen vinden. Om hiervoor bewijs te krijgen, gingen we met haar mee naar de Amsterdamse Houthavens. Een nieuwe, volledige klimaatneutrale wijk dicht bij het centrum van de stad. Samen met Maria van der Vorm maakte Studio Mariska Jagt van een pas opgeleverde modelwoning een rustgevende pied à terre.
“Je komt in de woning direct de keuken binnen. Daar hebben we gebruik gemaakt van lichte kleuren, en vooral de hoogte van de woning. Zo creëer je toch een gevoel van ruimte in een niet al te groot huis. Verder hebben we het erg sereen gehouden en ons vooral gericht op de ingetogen sfeer in de woning. De eigenaren zijn kunstliefhebbers en dat gaf ons een onuitputtelijke bron van inspiratie bij het ontwerp.” We lopen met haar mee naar de woonkamer, die is verbonden met de keuken door werkelijk prachtige plafondhoge taatsdeuren. Door Mariska overigens zelf ontworpen. “De deuren ondersteunen het sobere karakter van het interieur. Gelukkig heb ik van de opdrachtgevers veel vrijheid gekregen, ook bij de keuze van de kunstobjecten. Wat mij betreft vind je in een huis niet één, maar een hele verzameling pronkstukken. Dat moet natuurlijk wel passen bij de persoonlijkheid van de bewoners. Zij hadden zelf al een aantal objecten, die ik heb aangevuld met werken van Rachel Dubbe en Mart Visser. Moderne kunst met een knipoog naar klassieke werken. Dat past ook perfect bij de omgeving, waarin de voormalige Houthavens zijn omgevormd tot
34
Vier exclusieve woonstijlen VORM en Studio Mariska Jagt werken al ruim twee jaar samen. Speciaal voor VORM heeft Mariska Jagt vier woonstijlen ontwikkeld om zo een instapklare woning op te kunnen leveren. Samen met andere diensten van VORM, zoals VORMotica en de samenwerking met XS4all, is dit de strik om een nieuwe woning. De woonstijlen werden voor het eerst ingezet bij het in verkoop gaan van de 80 woningen op het eiland Narva in Amsterdam Houthaven. Na dit succes zijn de woonstijlen ook ingezet bij o.a. STATE en BOLD.
Interieur ontworpen door Mariska Jagt in samenwerking met Maria van der Vorm
VORM & Inhoud
35
Robert van Wijngaarden:
“ Timmerman wordt in de nabije toekomst 3D-programmeur” Al 90 jaar bestaat het familiebedrijf ‘De Kievit’ uit Ridderkerk. Op de gevel prijkt onder
“We zijn dan wel 90 jaar oud, maar voelen ons soms
het logo het woord ‘Timmerfabriek’, maar wie denkt er louter sterke mannen met
net een milieu-startup. Je moet weten dat we werken
hamers tegen te komen, heeft het goed mis. Sommige producties gaan er 24/7 door.
met een van de weinige hernieuwbare bouw-
Het bedrijf is van een kleine werkplaats uitgegroeid tot een van de modernste
materialen die er zijn. Hout is super duurzaam en
producenten van hoogwaardige houten bouwdelen. “We hebben veel geïnvesteerd in
groeit terug op de plek waar je het wegneemt. Zaag
de automatisering van de productie. Zo kunnen we met ons team van 24 mensen al
een oude boom om en plant hiervoor een aantal
meer dan 15.000 houten kozijnen en deuren per jaar opleveren.” Algemeen directeur
nieuwe. Jonge bomen nemen veel meer CO2 op dan
van de derde generatie Robert van Wijngaarden is trots op de energie in zijn bedrijf.
oude bomen, want ze willen groeien. Ja, goed gereguleerde bosbouw onder bijvoorbeeld FSCkeurmerk is echt geweldig voor het milieu.” Van Wijngaarden beschouwt ook de grote vernieuwingen in zijn bedrijf als een natuurlijk proces. “De drang om te innoveren, het anders te doen, is er vooral
“ Hout moet kunnen terugpraten”
wanneer je voelt dat het minder goed gaat. In de afgelopen crisis hebben we besloten om onze reserves te steken in verregaande automatisering en digitalisering. Efficiency omhoog, foutkans omlaag. Daar plukken we nu de vruchten van. We lopen ver voorop in de branche. De volgende stap is om hout als het ware te laten ‘terugpraten’. Door houten delen van een blijvende chip te voorzien, kan ieder onderdeel in de keten de specificaties van het product uitlezen. Een beschadigde deur bij oplevering van een nieuwbouwwoning? Wij weten meteen welke kleur en afmetingen die heeft. Ook het beslag is bekend. Maar het gaat nog veel verder. De informatie uit de BIMmodellen is er ook in opgeslagen, evenals de productiedatum, de leverancier van het hout en waar de deur geplaatst moet worden. Zelfs bij demontage van een gebouw kun je dan later de gegevens nog inzetten. Je weet namelijk precies wat er aan houten delen uit een gebouw komt. Zo kun je als architect op hergebruik gaan ontwerpen bij een nieuw gebouw op die plek.”
Robert van Wijngaarden, algemeen directeur.
36
Geautomatiseerd bewerkingsstation voor kozijnproducties
De huidige krapte aan vakmensen ziet Van Wijngaarden weer als een nieuwe kans. “We richten ons veel meer op het aantrekken van mensen die goed zijn met computers. Zo hebben we nu een 3D-modelleur aangetrokken, die ook alles weet van BIM en om kan gaan met Revit. Voor ons chipproject zoeken we allianties met softwareontwikkelaars
en
ERP-specialisten.”
Energie krijgt Van Wijngaarden genoeg van de vooruitgang in zijn bedrijf. “Maar wat ik als directeur echt leuk vind is dat we ondanks alle verandering
een
hecht
familiebedrijf
zijn
gebleven, net als VORM eigenlijk. Je kent
Verfspuiterij
iedereen binnen het bedrijf en weet wat er speelt, ook thuis. Loyaal aan elkaar zijn en ook aan je klanten en leveranciers. Nee, dat zou ik eigenlijk nooit willen missen, hoe groot we ook gaan worden.”
Hout wordt gechipt
VORM & Inhoud
37
It takes a village to become a citizen Hoe verbinden we de stad aan mensen die er nieuw bijkomen en andersom...? Hoe verbinden we die mensen aan iedereen die er al woont? Het lijkt een goed onderwerp voor
gedragswetenschappers
en
stedenbouwkundigen.
Toch gaf de gemeente Den Haag bij de verkoop van het voormalige Ministerie van Sociale Zaken (SOZA) de nieuwe eigenaren VORM en MRPD een soortgelijke opdracht mee. Zorg op korte termijn voor een kansrijk stedelijk klimaat, waarbinnen 88 statushouders samen met 87 Hagenaars in het pand kunnen worden gehuisvest. Regel dat deze mensen binnen hun eigen mogelijkheden kunnen werken aan een mooie toekomst voor zichzelf, maar ook voor de stad. Speciaal voor deze opdracht werd bevlogen programma maker Esther Geradts in de arm genomen. Zij bewijst samen met ontwikkelaar John Monden van VORM, de gemeente, ondernemers en de bewoners dat SOZA werkt. We treffen Esther en John in het zonnetje op het terras van het Southwood, de lunchroom annex Barista opleidings locatie van de Horeca Academie, die ook in het SOZAgebouw gevestigd is. “De bedoeling is dat het voormalige ministerie tot 2023 een dynamische, maar tijdelijke hotspot voor startups, scaleups, statushouders en ‘gewone’ Hagenaars blijft. In het pand is een aantal woongroepen gevormd waar Syrische en Eritrese statushouders tussen de achttien en dertig jaar in gelijke verhouding samenwonen met werkende of studerende Hagenaars. Per verdieping deelt men de voorzieningen zoals een keuken en douches. We hadden geen enkele moeite om studenten en jonge Hagenaars warm te krijgen voor een kamer in SOZA. Met een paar posts op de sociale media waren de ruimtes gevuld,” lacht John. ”We zijn dit in Den Haag natuurlijk ook gewend. We hebben veel internationale studenten en die wonen ook gewoon samen op kamers.
De studenten zijn geselecteerd op het
feit dat ze statushouders op weg willen helpen (met de taal, hoe je studiefinanciering aanvraagt etc.). Ondertussen is het zo dat wanneer er nieuwe studenten komen, de statushouders hen juist op weg helpen, omdat zij ondertussen weten hoe zaken werken.”
38
John Monden
“SOZA is een groeibriljant. Sociaal, zaken en de toekomst
statushouders.” Vanuit de gemeente wordt aangegeven, welke
komen samen. Droom is dat de startups van nu, de
statushouders er in SOZA worden geplaatst.” - aldus John. “Zij
huurders van de toekomst worden en dat geldt natuurlijk
zorgen ook voor de aanmelding op scholen en regelen
ook voor bewoners.” “Het is een mogelijkheid om te laten
bijvoorbeeld de studiefinanciering. Daarnaast werken we
zien dat we kunnen bouwen aan de toekomst van de stad
samen met initiatiefnemers op het gebied van maatschappelijke
door statushouders een toekomst in die stad te bieden.
begeleiding,
Dat
community die in het souterrain van SOZA is gevestigd,
klinkt
misschien
wat
filosofisch,
vandaar
een
woon-begeleiding
en
ANNA
&
Co,
de
voorbeeld. We hebben in Den
arbeidskansen en ondernemerschap
Haag een tekort aan EHBO’ers.
voor vluchtelingen. Als private partij
Parkpop,
voetbalwedstrijden,
marathons, demonstraties op het Malieveld. Dus bieden we in SOZA een
EHBO
statushouders
cursus en
aan
voor
medewerkers
van de Horeca Academie. Dat werkt twee kanten op. Enerzijds komen deze jonge mensen op een
“Deze ontroerende reis was de aftrap van een avond met prachtige gesprekken over een gedeelde passie: architectuur.”
gemakkelijke manier in contact
zet VORM met het programma ‘It takes a village’ de rest in beweging. We zorgen voor woon-, werk- en ontspanfaciliteiten, zoals een sportschool. Daarnaast
zetten
we
in
op
communicatie en organiseren we evenementen
zoals
onze
goed
bezochte SOZA Dinner Times. Daar ontmoeten beleidsmakers, gewone
met de maatschappij en bouwen ze aan hun cv.
Hagenaars, bewoners en beïnvloeders elkaar.” Esther vult aan:
Anderzijds helpen we de stad aan hulpverleners en wordt
“Inspirerende diners met ontroerende verhalen. We vroegen
zo de druk op de gezondheidszorg minder. Is de aanpak
tijdens een editie over social impact design bijvoorbeeld of de
succesvol, dan kun je die ook op andere plekken in Den
deelnemers een foto meenamen van een plek op de wereld
Haag toepassen. Door VORM zijn statushouders in
die ze koesteren en daar iets over wilden vertellen. De reis
opleiding ingehuurd, die als schilders meegeholpen
ging van station Atocha in Madrid naar de poort van Aleppo
hebben met het verbouwen van de woningen van de
en van de Erasmusbrug in Rotterdam naar de binnenplaatsen
statushouders en de studenten.” Esther werkt bij de
in Syrië met geurende oranjebloesem. Deze ontroerende reis
programmering in SOZA nauw samen met instanties voor de
in woord en beeld was de aftrap van een avond met prachtige
maatschappelijke begeleiding en woonbegeleiding van jonge
gesprekken over een gedeelde passie: architectuur.”
SOZA: voormalig ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
VORM & Inhoud
39
“ Met een private partij als initiatiefnemer gaat alles veel sneller!” Het doel van het programma ‘It takes a Village’ is om te verbinden,
nodig zijn om te starten met een schakeljaar ter voorbereiding op
de verhalen van bewoners te vertellen en om SOZA als broedplaats
het HBO en de universiteit. Een geweldige prestatie.”
van maatschappelijke initiatieven bekendheid te geven. Samen met
In december staat PIPxSOZA op de agenda. PIP Den Haag is een
een journaliste is Esther onlangs begonnen met het maken van een
podium voor muziek, kunst en cultuur gevestigd in een oude
serie van achttien portretten van ondernemers en bewoners, die
brandweerkazerne op de Binckhorst. PIP zal in de kerstmaand als
worden gepubliceerd in de lokale media. Wat zijn hun dromen en
een soort ‘Artist-in-Residence’ invulling geven aan het programma
motivaties? “We hebben in SOZA veel bewoners met een sterke wil
van SOZA. Er komt op het achterplein een vintagemarkt, in de
om de toekomst tot een succes te maken. Neem bijvoorbeeld
expeditieruimte en bij ANNA & Co een all-over-the-world-
Salam, die in Syrië geografie studeerde en die studie dolgraag in
muziekavond en een SOZA Dinner Times met PIP EXPO. Ook zijn er
Delft wil hervatten. Inmiddels heeft hij alle examens gehaald die
plannen voor een Oud & Nieuw feest in SOZA.
Esther Geradts, programmamaker SOZA (rechts)
40
Ibrahim Deraz
Door Lisa Koolhoven "Met sport wil ik verbinden", vertelt sport-
Vrijheid
Blij verrast
Als personal trainer kwam Ibrahim via een
Het is Ibrahims droom om de klanten die
coach Ibrahim Deraz in de ruimte die hij
van zijn klanten in contact met Esther
hij als personal trainer begeleidt nog meer
huurt in SOZA. In het voormalig gebouw
Geradts, programmamaker bij SOZA. Zij
te mixen met de bewoners van SOZA: "Ik
van het ministerie van Sociale Zaken en
vroeg hem een plan te schrijven voor de
wil dat ze allemaal vrij kunnen sporten in
Werkgelegenheid naast station Den Haag
jongeren die in SOZA wonen, omdat
deze ruimte, maar door mijn andere werk
Laan van NOI, leven statushouders en
sporten leuk en gezond is en het bovendien
kan ik niet steeds zelf hier zijn." Daarom
jonge Hagenaars samen en zijn sociaal
een taal is die iedereen spreekt. In de
wil hij de jongeren van de bootcamp-
geëngageerde bedrijven en innovatieve
praktijk biedt Ibrahims programma zo veel
groep tegen een vergoeding en per
startups gevestigd.
méér: "Ik leer de statushouders over
toerbeurt
gastheer/-vrouw
van
zijn
discipline, op tijd zijn, afspraken nakomen
sportzaal maken. Tegen het einde van het
Er staan in de ruimte van Deraz verschillende
en ik stimuleer ze om Nederlands te
interview komt een van zijn klanten voor
fitnessapparaten en er zijn gewichten en
praten en te studeren. Ook laat ik ze zien
het eerst sporten in SOZA. Ze is blij verrast
touwen om mee te trainen. "Het liefste sport
dat ze hier de vrijheid hebben om te
over de ruimte en de apparaten en het
ik buiten om kennis te maken met de buurt.
kiezen. Sommige subsidies zijn zonde van
warme welkom van de bewoners.
Drie keer per week doe ik een bootcamp
het geld omdat er vooraf niet aan de
met statushouders die hier wonen." Soms
doelgroep is gevraagd 'Wat wil jij?'."
stellen mensen op straat vragen. "Ik reageer altijd rustig en beleefd in het Nederlands en nodig ze uit om mee te doen." Hoewel Ibrahim zelf nog maar drie jaar in Nederland is, laat hij de jongeren van SOZA hiermee zien hoe ze contact kunnen maken.
Wil je ook trainen in SOZA? Neem contact op met Ibrahim: highfivedenhaag@gmail.com
VORM & Inhoud
41
Opgeleverd
Techniek, talent en tonnen energie
In samenwerking met BPD
Sancta Maria, Noordwijk
De smaak van succes
VORM & Inhoud
43
44
VORM Holding uitgeroepen tot de krachtigste bouwonderneming van Nederland VORM Holding is uitgeroepen tot het krachtigste B&U (Burgerlijke en Utiliteitsbouw) bedrijf door B&B Info van boekjaar 2017. De bijbehorende award is op 11 oktober 2018 uitgereikt aan de directeuren Hans Meurs en Daan van der Vorm. In het juryrapport wordt als volgt gesproken over het succes van VORM: Van het kleinschalige bouwbedrijf in 1919 is VORM in een kleine eeuw uitgegroeid tot een bouwer die tot de vijftien grootste bouw- en projectontwikkelaars van Nederland behoort. Die groei dankt het bedrijf onder meer aan het brede fundament; van bouw en ontwikkeling tot transformatie, renovatie en vastgoedonderhoud, vastgoedbeheer en energie. Met partners en opdrachtgevers zoekt VORM naar interessante nieuwe businessmodellen. Initiatieven als VORMFinance, transVORM, en VORMotica, NEXT NRG en 6D Wonen zijn hier voorbeelden van. “Wij zijn zeer trots op de titel ‘Krachtigste B&U bouwbedrijf’. VORM Holding is in een razendsnel tempo gegroeid. Iedereen heeft hier hard aan gewerkt, zonder onze financiële prestaties uit het oog te verliezen. Een mooie en verdiende trofee voor al onze medewerkers!” - aldus directeur Daan van der Vorm. Sinds 2004 volgt B&B Info de financiële prestaties van meer dan 300 grote en middelgrote B&U bedrijven. Zo stelt B&B Info de bedrijfsinformatie zorgvuldig samen, waarbij geput wordt uit informatie van bedrijven aangevuld met openbare bronnen. Naast de top-rankings, stelt B&B Info exclusief de ‘Krachtigste Index’ samen. Deze index geeft de 150 krachtigste bedrijven van een branche weer. Het krachtigste bedrijf scoort het hoogst op grootte, rendement, liquiditeit, solvabiliteit en stabiliteit. Op basis van de top 150 B&U bedrijven is VORM Holding als krachtigste organisatie uit de bus gekomen. De Top-3 van de Krachtigste Index B&U boekjaar 2017 ziet er als volgt uit: 1. VORM Holding, Papendrecht 2. Roosdom Tijhuis, Rijssen 3. Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling, Geffen
VORM & Inhoud
45
Rotterdamse grandeur
De Raedt
Heemraadssingel, Rotterdam
Wat: Transformatie van een voormalige school naar 51 luxe appartementen Door: VORM Wanneer: Verkoop is al gestart. De bouw zal begin 2019 starten. Waarom: Transformatie Binnenstedelijke herontwikkeling Beschermd stadsgezicht
Project in beeld
Op Oostenburg Eiland in de luwte van de binnenstad In vijf jaar tijd transformeert VORM het Amsterdamse eiland Oostenburg tot een nieuwe woonwijk, midden in het centrum van Amsterdam. Dit doen wij samen met ontwikkelpartners Steenwell, Gemeente Amsterdam, Stadgenoot, Syntrus Achmea Real Estate & Finance en Pelgast. In 2024 vinden hier circa 2.000 Amsterdamse huishoudens uit alle klassen en van alle leeftijden hun woonplek in een buurt vol leven. De balans tussen wonen, werken en ontspannen is voor de dynamiek op Oostenburg heel belangrijk. Onder en naast de woningen, verspreid over het eiland is daarom meer dan 15.000 m2 ruimte ingepland voor verschillende vormen van bedrijvigheid.
Een combinatie van wonen, werken, kantoren, winkels, horeca,
welzijn, hotel, buurtcentrum en zorg maakt Oostenburg tot de nieuwe ‘hotspot’ van Amsterdam. Sander van der Wolf en Henk van Waning – ontwikkelaars namens VORM voor Oostenburg - willen deze ondernemers op Oostenburg in vroegtijdig stadium laten aanhaken. Zo willen ze ervoor zorgen dat alle voorzieningen bij de oplevering van de woningen direct aanwezig zijn. Bewoners hoeven voor hun vertier, boodschappen, zorg of de opvang van de kinderen Oostenburg niet meer af. Inmiddels zijn er een aantal belangrijke ondernemers aangetrokken, die samen met de ontwikkelaars de verdere plannen voor bedrijvigheid vorm gaan geven.
VOC-kade op Oostenburg: contrastrijke pandenstad
Sander van der Wolf en Henk van Waning
VORM & Inhoud
47
‘ Blurring concepten’ waar buren, bewoners en bezoekers elkaar ontmoeten
VORM heeft als ontwikkelaar een sterke focus op hoogwaardige
“Zo ook op Oostenburg, waar bewoners, ondernemers en bezoekers
binnenstedelijke projecten. We dragen bij aan succesvolle steden
elkaar ontmoeten in de immense Werkspoorhal.” Vult Henk aan.
door er niet alleen woningen neer te zetten maar er juist leven in te
“Waar ooit machines en scheepsdieselmotoren van de VOC-kade
brengen. Daarbij zijn gebouwen waarin meerdere functies worden
gleden, ontstaat dit nieuwe hart van Oostenburg. Terug in zijn oude
gecombineerd, essentieel. “Wijken floreren pas als er overdag
grandeur, met zicht op de kade en de binnenstraten. Een plein met
gewerkt, ‘s middags en ’s avonds gegeten en ’s nachts geslapen
kathedrale afmetingen biedt ruimte aan foodtruckfestivals, kleurrijke
wordt: werken, spelen en wonen versterken elkaar”, aldus Sander van
markten kunstexposities of misschien straks wel een ijsbaan. De
der Wolf. “We genieten van en bedenken ook gebouwen waarbinnen
historische werkplaats van Amsterdam is een toekomstige trekker
de scheidslijn tussen al die functies minder scherp is. Blurring
voor alle Amsterdammers. Dé ontmoetingsplek voor de buren,
concepten waarbij kantoren eruit zien als een huiskamer, cafés waar
bewoners en bezoekers.”
je kleding kunt kopen of brouwerijen waar je ook het vers gebrouwen biertje meteen kunt proeven. De harde grenzen tussen wonen, winkelen, werken en uitgaan laten we graag een beetje vervagen.”
48
Binnenwerf VOC-kade op Oostenburg
Werkspoorhal met kathedrale afmetingen
VORM & Inhoud
49
99 jaar en een beetje... Vorm Heijplaat, 1919
50
Samen vieren wij de toekomst In 1919 is VORM opgericht. We zijn nu dus 99 jaar oud (en een beetje). Volgend jaar vieren wij samen met medewerkers, partners en de vrienden van VORM het honderdjarig bestaan. De volgende editie van VORM & Inhoud staat dan ook in het teken van dit jubileum. We zijn op zoek naar mooie verhalen uit de geschiedenis van VORM. Heeft u een anekdote, beeldmateriaal of mooi verhaal
Daan van der Vorm
over uw samenwerking met VORM, stuur dit dan aan communicatie@vorm.nl. Samen vieren wij de toekomst.
VORM & Inhoud
51
De grootste projecten van VORM in de G4 Op 23 november publiceerde Cobouw zijn top 50 bouw- en ontwikkelbedrijven met het hoogste rendement. VORM schittert hier op een mooie zestiende plaats in de ranglijst, met een orderportefeuille van 144 projecten om trots op te zijn. VORM is actief aan het bouwen aan de grote steden in Nederland. Wij drukken graag onze stempel op de randstad, door te bouwen met het oog voor de wereld om ons heen. Zo verrijzen er nieuwe wijken in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht, waar we milieuvriendelijk bouwen, met extra aandacht voor energie- en materiaalgebruik.
Amsterdam
Den Haag
A. BOLD
B. State
C. Oostenburg
I. De Binck
J. SOZA
K. Casimir
D. NAW
E. Life
F. Sluishuis
L. Zuidhaven
M. De Stadhouders
N. Sandt
G. Narva eiland
H. Zeeburgereiland
O. Erasmusveld
Rotterdam
Utrecht
P. Wouda
52
Q. Kruisvaartkade
R. Noordgebouw
S. De Raedt
T. Rotterdamse School
A
D
H
E
G
C F B
L K M
N
I
J
Q
P R
O
S
T
Wil je alle projecten bekijken, ga dan naar onze website vorm.nl VORM & Inhoud
53
Iconisch thuis komen
State
Amstelkwartier, Amsterdam
Wat: 43 koopwoningen, 262 huurwoningen, 152 gebouwde parkeerplaatsen en 1 commerciĂŤle ruimte Door: VORM en Bouwinvest Wanneer: Start bouw januari 2017 Oplevering koopappartementen 2020 Waarom: Iconisch gebouw Uitzicht over de stad Zwembad op het dak
Project in beeld
COLOFON Redactie adres: VORM Holding B.V. afdeling Klant- en bedrijfscommunicatie Postbus 16 3350 AA Papendrecht Tel. 078 642 13 00 vorm.nl Realisatie en productie: PRSC. Vastgoedcommunicatie Fotografie: Piet Mes, René Wouters, Jos Kottmann en Michael van Oosten Illustratie: Seb Jarnot Met medewerking van onze collega’s van VORM: Daan van der Vorm, Hans Meurs, Fransje Sprunken, Barry Meijboom, Norbert Schotte, Marcel van Veen, Pierre van Og, Ad van de Graaf, Harold Clabbers, Edwin van den Berg, Ewout Blinde, John Monden, Sander van der Wolf, Henk van Waning, Ieke Tromp en Yvonne van Oers. Met medewerking van onze Partners: Alwin Bakker, Paul Hoeijmans, Mariska Jagt, Robert van Wijngaarden, Esther Geradts en Ibrahim Deraz.
MIX
Van verantwoorde herkomst
FSC® C016391
©PRSC. 2018 | persc.nl
Scan de QR-code om de VORM & Inhoud digitaal te bekijken
vorm.nl
