Wolvensolidariteit

Enkele weken geleden sloop wolf Naya het land binnen. In het Vlaams parlement werd ze toen op hartverwarmende wijze welkom geheten door zowat elke fractie. Het was een hele opluchting: niemand betwistte dat de wolf een rechtmatige plaats heeft in het Vlaamse landschap.

Tekst Glenn Deliège, Landschapsfilosoof, Doctor in de wijsbegeerte verbonden aan de KASK-School of Arts

Afgelopen maand werd echter pijnlijk waar die plaats zich nu precies situeert. In Opoeteren sneuvelde een tweede wolf onder de wielen van een auto. Als we willen vermijden dat ons land, zoals Lieven De Schamphelaere in KNACK stelt, ‘het wolvenkerkhof van Europa’ wordt, zullen we nog grote inspanningen mogen leveren. Meer en beter verbonden, robuuste natuurgebieden aanleggen, bijvoorbeeld; anders klinken onze mooie welkomstwoorden maar hol. Dat realiseren in ons verstedelijkte Vlaamse landje vraagt echter heel wat meer politieke moed dan een jubelende verklaring in het parlement.

Het probleem is dat de nieuwe wilde natuur van wolven, maar ook bevers en everzwijnen, wel degelijk een inspanning van ons zal vragen en dat niet alleen op het vlak van infrastructuur. In zijn nog steeds brandend actuele Moeder natuur naakt laat Jan Desmet zien hoe bijna iedereen best te vinden is voor meer en zelfs wildere natuur, maar tegelijk zo goed als iedereen er de grootste moeite mee heeft als die natuur niet in de pas wil lopen. Om hem te parafraseren: “iedereen wil vlinders, maar niemand wil rupsen”. Steun voor de ongetemde natuur brokkelt snel af wanneer die ook onaangename kanten blijkt te hebben. De natuur hoeft daarvoor niet eens zo wild te zijn. In een natuurgebiedje hier om de hoek werd bij de opening van een nieuw knuppelpad gejubeld dat men voortaan de dotterbloemen zou kunnen bewonderen zonder modder aan de schoenen.

Natuurbeschermers zijn zich doorgaans bewust van dat risico. Daarom putten ze zich uit om aan te geven dat we niets te vrezen hebben van bijvoorbeeld de wolf, slechts een minimale schade voor wat schapenboeren die zich gemakkelijk kunnen beschermen met herdershonden of schrikdraad. Mocht dat falen, dan worden ze nog altijd ruimschoots gecompenseerd.

Maar die opmerkingen gaan volgens mij voorbij aan de kern van het probleem. We zijn het niet meer gewoon dat er in onze natuur nog andere spelers rondlopen die het landschap op grote schaal naar hun hand proberen zetten. Bevers doen in een handomdraai ettelijke hectaren onderlopen, een everzwijn woelt op een nacht je hele tuin om en een wolf gaat wel eens achter de schapen aan. Als je daar het slachtoffer van bent, slaat het initiële enthousiasme al snel om in afkeer. Dat geldt overigens niet alleen voor boeren of siertuiniers. Je zal maar de natuurbeheerder zijn die decennia van maaiwerk in een schraal grasland ziet verdwijnen onder centimeters vruchtbaar beekdrab. Toen ik een aantal jaar gelden op bezoek was bij een vriend uit de Canadese Rockies, vertelde hij dat afgelopen herfst een zwarte beer was komen slapen op het dorpsplein. ‘Wat doe je als een beer komt slapen op het dorpsplein’, vroeg ik. ‘Je vermijdt even het dorpsplein’ was het laconieke antwoord. Als we meer en wildere natuur willen, dan moeten we ook bereid zijn de ongemakken erbij te nemen. De natuur laat zich niet wrijvingsloos invoegen in ons landschap en we moeten opnieuw leren aanvaarden dat ze soms met onze plannen botst. Een pleidooi voor meer en wildere natuur is onvolledig zonder een pleidooi voor tolerantie voor die ongemakken.

Bovendien moeten we daarbij oog houden voor de spreiding van de lusten en de lasten. In Duitsland is er bijvoorbeeld wikiwolves (www. wikiwolves.org), een platform dat vrijwilligers in contact brengt met (schapen)boeren die zich bedreigd voelen en hen helpen met het installeren van wolfbestendige omheiningen. Het platform vertrekt vanuit de erkenning dat de terugkeer van de wolf onevenredig verdeelde lasten en lusten met zich meebrengt: de een geniet van de vlinder, de ander zit met de rupsen. Bovendien zien ze dat van elkaar niet. Door boeren en wolvenvrijwilligers direct met elkaar in contact te brengen hoopt wikiwolves daarom ook wederzijds begrip te laten ontstaan, iets waar bijvoorbeeld een louter financiële compensatiemaatregel voor verloren dieren geen oog voor heeft. Hoe klein ook, daarmee is misschien de kiem gelegd van een warme vorm van solidariteit, eentje waar onze natuur, landbouw en landschappen dringend nood aan hebben.

ook terug is. Prooien gedragen zich anders, grazen op andere plaatsen, wat dan weer invloed heeft op de plantengroei. Ook everzwijnen zullen niet meer lopen waar ze willen.

youtu.be/ysa5OBhXz-Q

Jawel, wolf Naya is nog steeds in Limburg. En zo te zien – nu ja, niemand die haar écht ziet – is ze gekomen om te blijven

Spotters

De kans dat je dus een wolf in zijn leefgebied echt te zien krijgt, is biezonder klein. Mocht je zelf toch ooit oog in oog staan met een vermoedelijke wolf, besef dan eerst en vooral dat er mensen zijn die voor zulke ervaring veel geld zouden neertellen ... Tegelijk: blijf rustig! Blijf staan, hou voldoende afstand, of wandel rustig en zelfverzekerd van het dier weg. Er is absoluut geen reden tot paniek. Maar probeer, voordat het dier waarschijnlijk snel weer verdwijnt, een foto te maken! Maar toegegeven, de kans dat je effectief een wolf in de kijker krijgt in de Lage Landen, is voorlopig nog heel erg klein. Maar wat vandaag nog ongewoon is, is dat morgen misschien niet meer. Want de vraag is al lang niet meer óf de wolven eraan komen, alleen nog wannéér ze eraan komen. Wees voorbereid!

Dada: www.welkomwolf.be www.landschapvzw.be www.wolveninnederland.nl

Wolf in Groot-Brittannië © Patrick Melton

Welkom Wolf in Genk

Op zaterdag 21 april organiseert Landschap vzw een voordracht over wolven en hun boeiende levenswijze in Cosmodrome Kattevennen (Auditorium ‘Wendelen’), Planetariumweg 19, Genk.

Je komt er alles te weten over de comeback van deze fascinerende dieren en hun actuele verspreiding in Europa. Jan Loos van de campagne Welkom Wolf geeft antwoorden op vragen die op ieders lippen liggen: Hoe herken je een wolf? Zijn wolven gevaarlijk voor mensen? Hoe kunnen we vee en huisdieren beschermen?

De deelnameprijs bedraagt € 6 per persoon voor leden van Landschap vzw en € 8 voor niet-leden. Kinderen jonger dan 12 jaar nemen gratis deel en hoeven niet vooraf aangemeld te worden.

Inschrijven: info@landschapvzw.be