Religia i archetypy religijne w powieściach Juliusza Verne’a – spojrzenie na problematykę
Daniel H. Valsecchi
1. Wprowadzenie – uratowanie lekceważonego geniusza Juliusz Verne (1828-1905) kiedyś uchodził za pisarza powieści przeznaczonych tylko dla dzieci i młodzieży. Mimo jego fenomenalnego sukcesu, materializowanego w fakcie, że jego dzieła przetłumaczona była na prawie wszystkie języki świata, „poważni” pisarze go nie docenili. Nazwisko Verne bardzo rzadko pojawiał się w encyklopediach i podręcznikach historii literatury – wzmianki ponadto zawsze były napisane wymijająco. „Wielki żal mojego był faktem, że nigdy nie liczyłem w literaturze francuskiej” – powiedział pisarz w roku 1893 podczas wywiadu prowadzonego przez brytyjskiego dziennikarza Roberta Sherarda1. W roku 1955 jego twórczość przestała być chroniona prawem autorskim. Rozpoczął się prawdziwy wyścig wydawców, pragnących publikować jego najbardziej znane książki a jednocześnie powstały adaptacje dla kina i telewizji 2, które nierzadko przyczyniały się do podważania właściwych wartości literackich i estetycznych dzieła. Z drugiej zaś strony, równolegle do tej upraszczającej i wypaczającej tendencji interpretacyjnej, druga grupa uczonych, filologów i historyków literatury słusznie zauważyła, że Juliusz Verne wprawdzie nie był tylko pisarzem dla dzieci i młodzieży, autorem „zdrowej” literatury, mającej jedynie cele wychowawcze i rozrywkowe – chociaż faktem jest, że Verne pisał swe dzieła dla Magasin d’Éducation et Récreation [Czasopismo wychowania i rozrywki] pod panowaniem wydawcy Pierre-Julesa Hetzela, którego sugestie były rozkazem a korekty i poprawki cenzurą. Uczeni zdali sobie sprawę, że pod maską ”bezpretensjonalnej” literatury ukrywało się niesamowite bogactwo treściowe. A więc Juliusz Verne zaczął prawdziwie „istnieć” spośród „akademickich” pisarzy i nie tylko: jego utwory powoli stały się obiektem licznych badań naukowych. Uczeni prowadzili bowiem 1 2
L. Boia, Jules Verne. Les paradoxes d’un mythe, Paris 2005, s. 11. H.R. Lottman, Juliusz Verne, przeł. J. Giszczak, Warszawa 1999, s. 381-382.